Emile Durkheim
Przedstawiciel socjologizmu- szczególny charater socjologii, socjologia jest królową nauk. Mamy socjologię która unosi się ponad innymi dyscyplinami, wszystkie dyscypliny które zajmują się człowiekiem i nad tyjm jest socjologia, te dyscypliny badają wytwory człowieka a socjologia zapewnia że to wszystko jest spoiste, te dziedziny dostarczają materiału dla socjologii a ona to wszystko ogarnia.
Durkheim krytykował liberalizm (wg niego jest niemoralny, sprowadza społeczeństwo do zaspokajania egoistycznych potrzeb człowieka. Społeczeństwo wg Durkheima powinno być źródłem wartości moralnych). Krytykował też socjalizm bo odmawia moralności. socjalizm krytykuje kapitalizm a tym czasem kapitalizm trzeba zreformować a nie krytykować. Nie uznawał rewolucji tylko reformę.
Durkheim przejął podejście organicystyczne. Podkreślał znaczenie potrzeb ludzi. Instytucje które są wynikają z potrzeb człowieka. Instytucje są stare, nieefektywne ale są bo ludzie ich chcą, to leży w naturze człowieka. Nie ma automatyzmu jak u spencera że jest zmiana i ona postępuje i społeczeństwo się zmienia. Durkheim uważa że są elementy które są niezmienne bo ludzie tego chcą. Nie ma automatyzmu. To co istnieje wyrasta z potrzeb ludzi.
Durkheim próbuje zerwać ze wszystkimi ideologiami. Nawet pozytywizm nawiązywał do nurtów filozoficznych. Wg Durkheima socjologia musi być naukowa, trzeba zerwać z ideologiami.
Fakty socjologiczne (społeczne)- Durkheim dał definicję faktu społecznego. To co nas otacza jest materialne lub niematerialne ale i tak istnieje np. państwo, władza. To istnieje, my wierzymy w te rzeczy bo mamy taką potrzebę. Ludzie potrzebują regulatorów stosunków społecznych. Nie są to byty materialne nie da się ich dotknąć ale istnieją bo w nie wierzymy. Fakty socjologiczne to sposoby myślenia, zasady działania oraz zespoły wartości które się zobiektywizowały. Jest to wytwór kulturowy człowieka. Fakt socjologiczny jest sposobem zaspokajania ludzkich potrzeb. Fakty socjologiczne dla człowieka mają charakter zewnętrzny, obiektywny, przymusowy, pierwotny- jednostka czuje że one istniały zanim jednostka się pojawiła, od zawsze. Powinniśmy fakty socjologiczne traktować jakby to były rzeczy bo dążymy do obiektywizacji, naukowości. Przyjmując że są to rzeczy odcinamy się od ideologii, filozofii. Nie chodzi o to że to są rzeczy ale chodzi o to żeby je w ten sposób traktować. Gwarantuje to również że uchwycimy zakres tego zjawiska (gdzie się znajduje itd.). chodzi o to żeby patrzeć na fakty socjologiczne z zewnątrz (hiperfaktualizm- wszystko traktujemy jako fakty).
W drugiej połowie XIX w. dwa przeciwstawne nurty psychologizm i socjologizm.
Człowiek u Durkheima- widzi dwoistość człowieka z jednej strony ciało a z drugiej duszę. Z jednej strony rozum a z drugiej zmysły, świadomość i zmysły. Dwoistość jest widoczna w wielu aspektach np. egoista i altruista z jednej strony dbam o siebie a z drugiej pomagam innym. Z jednej strony człowiek ma potrzeby cielesne np. zjeść, rozmnażać się a z drugiej ma potrzeby duchowe, wyższe. Między dwoma aspektami występuje konflikt.
Skoro są zwierzęta i są ludzie. Zwierzęta mają tylko instynkty. Człowiek ma rozum więc nie może to pochodzić od tego co jest zwierzęce. Coś musiało na człowieka oddziaływać aby wykształtował się rozum. Z człowieka jako bytu biologicznego nie wynika rozum. Jest inne pochodzenie rozumu. Religia daje nam rozum. To odróżnia nas od zwierząt. Człowiek ma potrzebę wiary w coś. Każda religia nakłada na człowieka pewien rygor. Człowiek przyjmuje pewne obowiązki i ogranicza swój egoizm, zwierzęcy instynkt. W ten sposób człowiek kieruje się moralnością. Bóg równa się społeczeństwo. Jednostki żyją w jakimś stadzie. Człowiek jest biologiczny np. je, śpi. Jednocześnie ma potrzebę religii. Podporządkowuje się pewnym nakazom i zakazom i w ten sposób egoistyczne zwierze przyjmuje pewien gorset, ograniczenia i zaczyna być przyjazny wobec innych. To co w nas moralne, racjonalne jest konsekwencją istnienia nakazów i zakazów. To co najbardziej wartościowe to konsekwencja istnienia społeczeństwa. Biologicznie człowiek jest egoistyczny, zwierzęcy ale dzięki religii nabywamy rozum. To co najbardziej wartościowe jest z zewnątrz. Człowiek to natura a społeczeństwo to kultura. Najistotniejszy element który jest źródłem kultury to potrzeba boga. Durkheim uważa że społeczeństwo to świadomość zbiorowa- zbiorowe przekonanie że istnieje bóg, zakazy, nakazy. Społeczeństwo jest regulatorem zachowania. Ludzie sa materialni to oni istnieją. Wiara w boga to przekonanie konkretnych ludzi którzy istnieją. Gdyby nie było ludzi to nie byłoby społeczeństwa ale z drugiej strony gdyby nie było przekonania to nie byłoby ludzi. Społeczeństwo to jednostki które wierzą w to że społeczeństwo istnieje. Społeczeństwo ma byt empiryczny. Można by dowieść że ze względu na zachowanie ludzi tworzących pewną zbiorowość można mówić o zarazach psychicznych. Ludzie żyją w pewnej zbiorowości, siłą rzeczy zaczyna powielać pewien schemat zachowania. Rodzi się nowe pokolenie, sprzeciwiają się. wraz z dojrzewaniem człowiek się zmienia i przyjmuje poglądy poprzedniego pokolenia. Ludzie mają naturę aby powielać schematy zachowań. Człowiek się rodzi i zaczyna żyć w świecie który już istnieje i przyjmuje już istniejące wzory zachowań. Świadomość jednostki jest nieświadomie przyjęta. Automatyczne powielamy zachowania, nie zastanawiając się nad pobudkami.
Solidarność społeczna u Durkheima
Człowiek zostaje uczłowieczony, ucywilizowany poprzez życie w społeczeństwie. Istnieją różne formy więzi społecznych. Teoria solidarności społecznej. Różne są natężenia solidarności. Wskaźnikiem stopnia solidarności jest prawo. W zależności od tego jakie prawy występuje to możemy mówić o różnych solidarnościach. Prawo jako pewien zespół norm jest podstawowym, trwałym regulatorem stosunków społecznych. Prawo przybiera różne formy i treść i w zależności od tego możemy mówić o różnych rodzajach solidarności. Występują w społeczeństwie różne rodzaje solidarności i odpowiednikiem w tej solidarności jest prawo które pozwala uznać jaka ta solidarność jest w danej społeczności. Istnieje konieczność uwzględnienia dwóch rodzajów prawa: karnego i odszkodowawcze. Karne- karać za przestępstwa. Natomiast prawo odszkodowawcze to kompensacja, zadośćuczynienie. W przypadku prawa karnego działają instytucje. Natomiast w przypadku odszkodowawczego sam muszę zainicjować postępowanie przed sądem. I tu i tu jest wina. Społeczeństwo składa się z jednostek więc każdy czyn musi godzić w jednostkę. Prawo karne chroni interes publiczny a odszkodowawcze chroni interes prywatny. Prawo karne wiąże się z centrum decyzyjnym jest ktoś kto będzie stał na straży. W prawie odszkodowawczym mamy decyzję ludzi. Są to dwa rodzaje prawa, dwa rodzaje więzi społecznych. Jeśli rośnie ilość prawa karnego to zmniejsza się ilość prawa odszkodowawczego. Im więcej prawa karnego tym jednostka jest bardziej pod kontrolą. Społeczeństwo segmentowe- ludzie są tacy sami, tworzą segmenty. Tradycjonalizm, dominacja religii. Im więcej prawa odszkodowawczego tym większa rola jednostki, większa autonomia. Kiedy jest więcej prawa karnego ludzie są do siebie podobni. Tam gdzie więcej prawa odszkodowawczego tym ludzie są bardziej różni, różnice między nimi ich łączą, bo każdy który się specjalizuje w innej dziedzinie to będzie miał inne potrzeby. Muszą istnieć w społeczeństwie z innymi ludźmi aby zaspokajać potrzeby. Aby zaspokoić inne potrzeby w których się nie specjalizuje muszą zwrócić się do innych ludzi. Solidarność organiczna- prowadzi do silnych więzi społecznych, im bardziej zróżnicowani ludzie tym bardziej siebie na wzajem potrzebują. To jest nowoczesne społeczeństwo przemysłowe. Prawo karne zawsze musi istnieć ale może być go mniej. nie ma podziału na lepszą i gorszą solidarność. Wynika ona z potrzeb ludzi. Przechodzenie, doskonalenie od prawa karnego do odszkodowawczego, od segmentowego do zróżnicowanego społeczeństwa wiąże się z rozwojem potrzeb. Z racji natury człowieka wynika przechodzenie od społeczeństwa segmentowego do społeczeństwa opartego na więzi organicznej. Wszystko należy zostawić jednostką, niech ona się soecjalizuje. Ale jednocześnie potrzebujemy prawa które będzie regulować stosunki między ludźmi, dzięki temu ludzie będą mogli ze sobą współpracować. Państwo nie może się wycofać, państwo tworzy normy prawne które tworzą warunki dla współdziałania jednostek. Chodzi o to aby istniały jednolite normy. Prawo ma nie narzucać ale regulować, porządkować. Pochwała samodzielności człowieka i podkreślania roli państwa, gdyby państwa nie było społeczeństwo mogłoby się rozpaść.
Durkheim podkreśla znaczenie religii. Jest to system wierzeń bez których społeczeństwu grodzi rozpad, anomia- rozkład więzi społecznych. Durkheim stara się pogodzić człowieka z społeczeństwem bo wierzy w boga. Jednostka wychodzi poza swoją zwierzęcość. Nie ma silnego społeczeństwa ani jednostki która dobrze się czuje bez religii. Bez religii jednostka nie będzie mogła czuć oparcia w społeczeństwie. Natomiast społeczeństwo bez religii nie będzie mogło oddziaływać na jednostkę. Poprzez obrzędy religijne zespala się jednostki, gromadzi. Przypomnienie norm których trzeba przestrzegać. Religia i normy, zakazy, nakazy są inicjacją, wejściem do społeczeństwa. Kultywowanie tym obrzędów spaja społeczeństwo.
W XIX w podkreślano znaczenie ekonomii. Najważniejszą instytucją jest religia.
Instytucje uczłowieczają człowieka, cywilizują go. Najważniejszą instytucją jest religia. Socjologia to nauka o instytucjach. Socjologia to także nauka o religii.
Najważniejsza religia a potem państwo.
Państwo ma być aktywne ale nie nakazywać.
Pozytywizm prawniczy w kontekście państwa
Sposób badania świata neutralnie, apolitycznie, badanie tego co istnieje został przyjęty także przez prawników. W pozytywizmie prawnym chodzi o to aby zajmować się prawem tak jak inni naukowcy zajmują się swoimi dyscyplinami. Prawnik będzie badał prawo. Prawnik nie ma oceniać, wartościować, powstrzymać się od ocen. Ma badać konkretne prawo które istnieje czyli ustawy czyli prawo pozytywne.
Koncepcja państwa wg Georga Jellinek. Pogłębił założenia pozytywizmu. Powiązania między pozytywizmem a liberalizmem. Nie zajmują się prawem bożym czy politycznym tylko prawem państwa, tworzonym przez prawo.
Wg Jellinka państwo istnieje realnie ale prawo obowiązuje. Prawa nie można dotknąć. Nie można powiedzieć że prawo jest tylko że obowiązuje. Prawo wynika z działań państwa, jest przejawem woli państwa. Państwo należy do sfery bytu natomiast prawo mówi jak ma być czyli należy do sfery powinności. Prawo nie jest czymś co istnieje realnie. Prawo to miara ludzkiego zachowania. Stan faktyczny musi odpowiadać prawu. Stan zgodny lub sprzeczny z prawem. Rozdział na sferę bytu i powinności jest bardzo ważny. Państwo jest źródłem prawa, które mówi jak być powinno. Państwo ma być dwoisty bo państwo które jest i państwo z perspektywy prawa. Państwo jako system instytucji, sumę relacji występujących między elementami państwo ale także możemy patrzeć na państwo jak na źródło prawa, z perspektywy norm prawnych przez państwo tworzonych. Państwo jest różne od prawa. Prawo wyraża najistotniejszy z aspektów istnienia państwa. Najważniejszą z ról jest tworzenie państwa. Dlatego pominięcie aspektu prawnego to pominięcie tego co najważniejsze w istocie państwa. Prawo jest wyrazem woli państwa. Poprzez prawo państwo mówi jak ma być. Prawo ma charater subiektywny bo jest to punkt widzenia państwa. Rolą prawnika nie jest wartościowanie, co jest dobre a co złe ale badanie jak wola państwa wygląda.
Wprowadza elementy psychologizmu. Nie wartościujemy ale żyjemy wśród ludzi. Każde ludzkie działanie to realizacja woli. Jeżeli działanie ludzie jest wyrazem woli to w każdym działaniu istotną rolę odgrywa psychika człowieka. Działanie dotyczy innyc ludzi w społeczeństwie. relacje między ludźmi mają peirwoastek psychiczny. Każde działanie to wyraz woli człowieka a wola wiąże się z psychiką. nie można nie brac pod uwagę tego co myślą ludzie. Jeżeli badamy prawo to musimy się zastanowić jak to odbiera człowiek. Ludzie muszą mieć świadomość jak prawo wygląda i mogą się z nim nie zgadzać. Nie należy tego oceniać. Jeżeli nie będziemy brali pod uwagę woli ludzi to prawo nie będzie skuteczne. s