Wykład 9

Gałęzie prawa – wyniki treściowego powiązania norm

Klasyczne gałęzie prawa:

1. Prawo cywilne

2. Prawo karne

3. Prawo administracyjne

Metody regulacji prawnej:

• Cywilistyczna

• Administracyjna

• Penalna (karna)

Metoda cywilistyczna:

• Pozycja stron w stosunku prawnym jest równorzędna. Żadna ze stron nie znajduje się w pozycji władczej.

• Co do zasady nawiązanie stosunku prawnego jest dobrowolne

• Przedmiot i treść stosunku prawnego są określane swobodnie przez strony (z wyjątkiem ius cogens bezwzględnie wiążące)

• Stosowane sankcje: nieważności czynności prawnej lub sankcja egzekucji

Metoda penalna:

• Stosunek prawny nawiązany jest w wyniku popełnienia czynu zabronionego

• Brak równorzędności podmiotów. Państwo działa za pośrednictwem organów, które zajmują pozycję władcze. Pewne więzi prawne łączą też sprawcę czynu i pokrzywdzonego

• Położenie prawne stron wyznaczone jest przez normy ius cogens

• Sankcje mają charakter karny, posiłkowo-egzekucyjny

Metoda administracyjna:

• Strony stosunków prawnych nie są równorzędne. Jedną ze stron jest władza publiczna (reprezentowana przez właściwy organ). Strona ta zajmuje pozycję władczą.

• Zawiązanie stosunku prawnego może nie być dobrowolne. Wynikać może z jednostronnej decyzji organu albo z mocy prawa.

• Przedmiot i treść stosunku wyznaczona normami ius cogens

• Sankcje mają charakter egzekucyjny, posiłkowo-karny

Współczesne gałęzie prawa:
nie będzie z tego pytać na egzaminie

• Konstytucyjne

• Administracyjne

• Cywilne

• Handlowe

• Pracy

• Finansowe

• Karne

• Rodzinne ochrony środowiska

• Samorządu terytorialnego

• Wekslowe i czekowe

• Międzynarodowe prywatne

• Rolne

Znajomość prawa

1. Publikacja aktu normatywnego:

Podanie aktu do wiadomości ogółu adresatów i innych podmiotów zainteresowanych, bez względu na to, jaki podmiot to czyni, i bez względu na to w jakiej następuje to formie.

Wymaganie publikacji uzasadnione jest:

1. Względami związanymi ze skutecznością porozumiewania się twórcy norm z ich adresatami

2. Względami etycznymi – nie można żądać przestrzegania norm, gdy nie są one znane

1. Ogłoszenie aktu normatywnego:

Urzędowe podanie treści aktu normatywnego do wiadomości publicznej, dokonane przez upoważniony podmiot oraz w formie przewidzianej przez obowiązujące przepisy

Ogłoszenie jest czynnością konwencjonalną, której reguły sformułowane są w aktach prawnych:

1. Konstytucja RP – art. 88, 91 ust.1, art. 122 ust. 2 i 5, art. 144 ust.3 pkt. 7

2. Ustawa z dnia 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity DzU z 2011r. Nr 197, poz. 1172 ze zm.)

3. Ustawa z dnia 14 kwietnia 2000r. o umowach międzynarodowych (DzU Nr 39, poz. 443 ze zm.)

1. Promulgacja
   ogłoszenie ustawy zarządzane przez głowę państwa, połączone z kompetencją do potwierdzania, że ustawa została uchwalona zgodnie z przepisami konstytucji z poleceniem jej stosowania, adresowanym do wszystkich, których to dotyczy

• W Polsce głowa państwa nie ma takiej kompetencji!!!!

Formy ogłaszania aktów w RP:

1. Zamieszczenie w dziennikach urzędowych

2. Obwieszczenie i zarazem w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie

3. Obwieszczenie i zarazem w środkach masowego przekazu

Dziennikami urzędowymi są:

• Dziennik Ustaw RP

• Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”

• Dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej

• Dzienniki urzędowe urzędów centralnych

• Wojewódzkie dzienniki urzędowe

Co jest ogłaszane w Dzienniku Ustaw RP, a co w Dzienniku Urzędowym RP „Monitorze Polski” przygotować samemu na egzamin!!!!

Tekst autentyczny

Tekst aktu normatywnego, który został podany do wiadomości publicznej przez prawodawcę

Teksty nieautentyczne

Tekst aktu normatywnego, który został podany do wiadomości publicznej przez kogoś, kto nie jest prawodawcą

Warunki związane z możliwością zapoznania się z prawem przez adresatów:

• Dostępność dzienników urzędowych

• Odpowiednio długa vacatio legis

• Staranna derogacja (uchylenie) przepisów prawnych

• Przejrzysta konstrukcja systemu aktów normatywnych

• Komunikatywne formułowanie tekstów prawnych

Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi

Ignorantia iuris neminem excusat – nieznajomość prawa nie usprawiedliwia

Zasada iuris ignotantia nocet obejmuje trzy założenia:

1. Założenie, że jednostka wie co jest prawem, czyli zna przyjmowany w danym miejscu i czasie system źródeł prawa, co wymaga znajomości reguł walidacyjnych nakazujących uznawać pewne fakty za fakty prawotwórcze

2. Założenie, że jednostka zna wszystkie obowiązujące pisane źródła prawa o takiej treści, jaka zawarta jest w oficjalnych publikacjach oraz niepisane źródła prawa, jeśli te w danym systemie występują

3. Założenie, że jednostka zna przyjmowane w danym miejscu i czasie dyrektyw postępowania interpretacyjnego i potrafi właściwie nimi się posłużyć w celu odkodowania normy prawnej z pisanych i niepisanych źródeł prawa

Zakresy obowiązywania

W terminologii rozpowszechnionej w nauce prawa mówi się w związku z tym o :

• Terytorialnym (przestrzennym) zakresie obowiązywania

• Osobowym (personalnym) zakresie obowiązywania

• Czasowym (temporalnym) zakresie obowiązywania

Terytorialny zakres obowiązywania

W skład terytorium wchodzą wydzielone granicami państwa:

• Przestrzeń lądowa

• Przestrzeń morska

• Przestrzeń powietrzna

Przestrzeń lądowa – podstawa geograficznego bytu państwa; obejmuje:

1. Powierzchnię ziemi

2. Wnętrze ziemi (zwężające się stożkowo) teoretycznie aż do środka kuli ziemskiej; praktycznie – do granicy technicznych możliwości eksploatacji kopalin; granice te przesuwają się w miarę postępu technicznego

3. Wody śródlądowe (rzeki, jeziora, zbiorniki wodne i morskie)

Przestrzeń morska:

1. Morskie wody wewnętrzne – wody znajdujące się między lądem i wewnętrzną granicą morza terytorialnego

2. Morze terytorialne – pas wód morskich położonych między wybrzeżem albo wodami wewnętrznymi z jednej strony a morzem otwartym z drugiej

3. Wnętrze ziemi objęte obszarem morskim (zwężające się stożkowato)

Polska i wszystkie państwa nadbałtyckie utrzymuje jako zasadę 12-milowe morze terytorialne

Przestrzeń powietrzna – słup powietrza nad przestrzenią lądową i morską

Górna granica przestrzeni powietrznej nie została jeszcze dokładnie określona, choć podejmowane są dyskusje nad ograniczeniem i wydzieleniem tzw. przestrzeni kosmicznej

W ramach ONZ podejmowane są próby ujednolicenia tej granicy – proponowane wartości zawierają się w przedziale od 30 do 160 km. Fizycy przyjmują 80 – 100 km.