Wykład 12.12.2013

EKOTOKSYKOLOGIA co to takiego?

Termin został wprowadzony w 1969 roku przez Truhauta i powstał ze złożenia słów "ekologia" i "toksykologia".

Definiowana jako "badanie szkodliwych skutków działania związków chemicznych dla ekosystemów".

• Współczesna ekotoksykologia jest interdyscyplinarną, intensywnie rozwijającą się gałęzią nauki, która zajmuje się losem i nieodwracalnymi dla środowiska naturalnego skutkami, powodowanymi obecnością w nim różnych związków chemicznych.

• Łączy ona w sobie wysiłki chemików, analityków, biologów, toksykologów i ekologów.

Przedmiotem badań EKOTOKSYKOLOGII jest próba odpowiedzi na pytania:

• Czy dany czynnik jest toksyczny?

• Jaka jest jego toksyczność?

• Jakie są dalsze konsekwencje ekspozycji organizmu na dany czynnik toksyczny?

Cele:

• Oszacowanie ryzyka wprowadzenia ksenobiotyku do środowiska

• Ocena wpływu ksenobiotyku na organizmy żywe

• poznanie losów badanego związku w poszczególnych ekosystemach

TESTY (EKO)TOKSYCZNOŚCI czyli jak zmierzyć TOKSYCZNOŚĆ?

• Początki laboratoryjnych testów toksyczności sięgają czasów przed II wojną światową, kiedy badania prowadzono tzw. metodą "ryba w słoiku".

• Obecnie opracowanych jest wiele testów toksykologicznych z udziałem wielu gatunków, od roślin poprzez bezkręgowce do drapieżników kończących łańcuch pokarmowy

• Ze względów praktycznych możliwe jest przeprowadzenie testów toksyczności tylko na ograniczonej liczbie gatunków

• Można prowadzić stałą hodowlę organizmów testowych (bioindykatorów) - jest to jednak kosztowne

• Można przeprowadzić gotowe testy zawierające bioindykatory w formie kryptobiotycznej ze standardowej hodowli

Testy ekotoksykometryczne dopuszczone w UE:

1. Ostra toksyczność dla ryb

2. Ostra toksyczność dla Daphnia manga

3. Hamowanie wzrostu bakterii

4. Testy hamowania porostu alg

5. Toksyczność dla nicieni glebowych

6. Testy biodegradacji

7. Przewlekła toksyczność dla Daphnia manga

8. Test na wzrost roślin

9. Przewlekła toksyczność dla ryb

10. Testy biokumulacji u poszczególnych gatunków (głównie ryb)

11. Testy absorpcji i desorpcji ksenobiotyku

12. Toksycznośc dla ptaków

13. Dodatkowe testy na innych organizmach

Podstawowe pojęcia

• ZAGROŻENIE (hazard): możliwość spowodowania szkody, inaczej szkodliwość danego bodźca

• RYZYKO (risk): prawdopodobieństwo wystąpienia szkody, inaczej prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia

• TOKSYCZNOŚĆ: to zdolność substancji do wywołania zaburzeń fizjologicznych czynności organizmu i śmierci. Substancje takie, obdarzone właściwościami toksycznymi to substancje trujące, trucizny, toksykanty

• TOKSYCZNOŚĆ OSTRA: szkodliwe zmiany w organizmach testowych wywołane oddziaływaniem związku chemicznego w krótkim czasie ekspozycji do 96 h

Zmiany te mogą prowadzić do zaburzeń czynności fizjologicznych i śmierci.

Najczęściej jako wynik oznaczenia podaje się wartość LC(EC)₅₀

• TOKSYCZNOŚĆ CHRONICZNA: szkodliwe zmiany
  w organizmach testowych wywołane oddziaływaniem związku chemicznego w dłuższym czasie.

Obserwacje polegają na ocenie zmian aktywności fizjologicznej, np.: pokarmowej, rozrodczej, zaburzeń genetycznych i zakłóceń w funkcjonowaniu narządów.

Najczęściej jako wynik oznaczenia podaje się wartość NOEC-t, LOEC-t

EC₅₀ – (effect concentration) – stężenie efektywne – stężenie toksykanta powodujące powstanie jakichkolwiek zmian w organizmach testowych np. hamowanie procesów biochemicznych
i wzrostu.

Jako wynik oznaczenia podawane jest stężenie hamujące w 50% dany proces fizjologiczny, w odniesieniu do czasu trwania eksperymentu EC₅₀ – t

LC₅₀ – (lethal concentration) – stężenie śmiertelne – stężenie toksykanta, które powoduje śmierć określonej liczby (wyrażonej w %) osobników w badanej populacji, w odniesieniu do czasu trwania ekspozycji.

LD₅₀ – (lethal dose) –dawka śmiertelna – pojedyncza dawka toksykanta po podaniu której oczekiwać należy śmierci 50% osobników danej populacji.

NOEC(D) – (no observed effect concentration (dose)) – najwyższe stężenie (dawka) toksykanta, które w określonym czasie trwania badań nie powoduje żadnych spostrzegalnych zmian
w organizmach testowych.

LOEC – (lowest observed effect concentration) – najniższe stężenie toksykanta, które w określonym czasie trwania badań toksyczności chronicznej lub subchronicznej wywołuje zmiany
w organizmach testowych

ETAPY OCENY RYZYKA

• Identyfikacja zagrożenia

• Ocena zależności dawka (stężenie) – odpowiedź (skutek)

• Ocena narażenia

• Charakterystyka ryzyka

IDENTYFIKACJA ZAGROŻENIA:

• polega na oszacowaniu wystąpienia zagrożenia (określonych skutków) w wyniku narażenia na dany czynnik szkodliwy.

• obejmuje dane o toksyczności uzyskane na podstawie testów toksyczności.

• najtrafniej wyrażona jest jako odsetek populacji, który prawdopodobnie zostanie narażony.

OCENA ZALEŻNOŚCI DAWKA – ODPOWIEDŹ:

• bada się zależność pomiędzy dawką (ilością) związku chemicznego, a wielkością niepożądanego działania związku chemicznego na organizm.

• na tym etapie określa się przewidywane stężenie substancji nie powodujące skutków dla środowiska (PNEC)

• PNEC – (predicted environmental no effect concentration) – przewidywana stężenie w środowisku nie powodujące skutków

OCENA NARAŻENIA:

• polega na porównaniu zdolności danego czynnika do powodowania uszkodzeń z jego przewidywanym stężeniem w środowisku (PEC) i oceny wynikających stąd szkodliwych skutków.

• PEC – (predicted environmental concentration) – przewidywane stężenie w środowisku

• PEC - wartości mogą pochodzić z danych monitoringowych i/lub z obliczeń modelowych.

• PNEC – są przeważnie uzyskiwane na podstawie wyników badań laboratoryjnych przeprowadzonych dla poszczególnych gatunków organizmów.

CHARAKTERYSTYKA RYZYKA:

• porównanie stężeń PEC i PNEC

• PEC/PNEC = WSPÓŁCZYNNIK RYZYKA

• współczynnik ryzyka < 1 – ryzyko jest małe

• współczynnik ryzyka ≥ 1 – ryzyko jest znaczne

Zakres oceny ryzyka obejmuje:

• Ekosystemy wodne

• Ekosystemy lądowe

• Drapieżniki wyższego rzędu

• Mikroorganizmy w oczyszczalniach ścieków

• Atmosfera

TESTY EKOTOKSYCZNOŚCI

Kryteria przydatności do testów:

1. Wynik testu musi mówić coś na temat ryzyka ekologicznego

2. Możliwość ekstrapolacji wyników na inne organizmy i całe ekosystemy

3. Wystarczająca wrażliwość na skażenia

4. Prostota wykonania i możliwość standaryzacji warunków

5. Powtarzalność uzyskanych wyników

PODZIAŁ BADAŃ EKOTOKSYKOLOGICZNYCH

1. W ZALEŻNOŚCI OD MIEJSCA ICH WYKONYWANIA

• LABORATORYJNE

• PÓŁ-POLOWE

• POLOWE

2. W ZALEŻNOŚCI OD CZASU TRWANIA:

• KRÓTKOTERMINOWE (OSTRE)

• DŁUGOTERMINOWE (PRZEWLEKŁE, CHRONICZNE)

3. W ZALEŻNOŚCI OD LICZBY GATUNKÓW

• JEDNOGATUNKOWE

• WIELOGATUNKOWE

TESTY KRÓTKOTERMINOWE - OSTRE:

• Badające szkodliwe zmiany w organizmach testowych wywołane oddziaływaniem związku chemicznego w krótkim czasie ekspozycji do 96h, które mogą prowadzić do zaburzeń czynności fizjologicznych i śmierci. Najczęściej jako wynik oznaczenia podaje się wartość LC(EC)50-t

• Projektując testy do pomiaru ostrej toksyczności tak planuje się doświadczenie, żeby osiągnąć 50% zgonów w populacji organizmów testowych w czasie 96 godzin ekspozycji. Wprawdzie często publikuje się dane uzyskane po krótszych czasach, jednak okres 96 godzin przyjmuje się za standard.

TESTY DŁUGOTERMINOWE - CHRONICZNE

• Badające szkodliwe zmiany w organizmach testowych wywołane oddziaływaniem związku chemicznego w dłuższym czasie – na ogół od 1/10 cyklu życiowego do uzyskania pierwszego pokolenia potomstwa.

• W testach stosowane są niższe niż śmiertelne stężenia substancji (subletalne).

• Obserwacje polegają na ocenie zmian aktywności fizjologicznej np. pokarmowej, rozrodczej, zaburzeń genetycznych i zakłóceń
  w funkcjonowaniu narządów.

• Jako wynik oznaczenia podaje się wartość NOEC-t, LOEC-t,

TESTY TOKSYKOLOGICZNE

• Testy jednogatunkowe

• Testy wielogatunkowe – reprezentują bardziej złożone podejście
  w badaniach toksyczności aniżeli testy na pojedynczych gatunkach

• Wrażliwość na działanie substancji toksycznych może się bardzo różnić u grup organizmów i między gatunkami

• TESTY PRZEŻYWALNOŚCI polegające na oznaczaniu toksyczności ostrej, z zastosowaniem wybranych organizmów (głównie organizmów wodnych)

• TESTY WZROSTOWE dotyczące oceny hamowania wzrostu bakterii, grzybów lub glonów w obecności związków toksycznych

• TESTY ENZYMATYCZNE polegające na określeniu stopnia hamowania aktywności jednego enzymu lub grupy enzymów katalizujących określoną reakcję enzymatyczną

• TESTY GENOTOKSYCZNOŚCI (mutagenności)

• TESTY BIOAKUMULACJI polegające na ocenie stopnia nagromadzenie substancji chemicznej w tkankach i narządach organizmów

TESTY TOKSYCZNOŚCI NA ORGANIZMACH WODNYCH

• Ekotoksykologia od samego początku interesowała się środowiskiem wodnym i pierwsze testy opracowywane były właśnie dla środowisk wodnych.

• Duży zakres informacji na temat badań toksykologicznych jest dostępnych dla środowiska wodnego.

• W toksykologicznej kontroli ekosystemów wodnych zakłada się, że warunki środowiska wpływają równomiernie na wszystkie organizmy biocenozy.

• Przy czym dobór odpowiedniego organizmu testowego wynika
  z roli jaką pełnią w ekosystemie i ich wrażliwości na badane związki chemiczne.

Testy w środowisku wodnym przeprowadza się dla poszczególnych grup:

• RYBY

• BEZKRĘGOWCE WODNE

• MAKROFITY

• FITOPLANKTON

• ORGANIZMY W OSADACH DENNYCH

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA RYB

• Około 150 gatunków ryb, które wykorzystuje są do przeprowadzania badań toksykologicznych;

• Do najczęściej stosowanych, (zalecanych) należą:

• Danio pręgowany (Brachydanio rerio)

• Karp (Cyprinus carpio)

• Ryżowka japońska (Oryzias latipes)

• Gupik (Poecilia reticulata)

• Okoniopstrąg (Lepomis macrochirus)

• Pstrąg tęczowy (Onchorhynchus mykiss)

• Najbardziej preferowany jest DANIO PRĘGOWANY i PSTRĄG TĘCZOWY

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA RYB

1. TEST OSTERJ TOKSYCZNOŚCI DLA RYB – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 203, wynik badania to wartość LC₅₀ (mg/l), po 96 godzinach ciągłego narażenia.

2. TEST CHRONICZNEJ TOKSYCZNOŚCI DLA RYB – badanie wymagane wówczas gdy substancja jest trwała w środowisku wodnym;

• toksyczność krótkoterminowa na embrionach ryb i stadiach młodego narybku – wykonane zgodnie z metodyką OECD 212, wynika badania to NOEC

• badanie wzrostu narybku (pstrąg) – wykonane zgodnie z metodyką OECD 215, wynik badania to NOEC

• badanie toksyczności dla wszystkich stadiów rozwojowych – wykonane
  w oparciu o metodykę OECD 210, wynika badania to NOEC

3. BADANIE BIOAKUMULACJI – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 305, wynik badania to współczynnik biokoncentracji – BCF

BCF – wspłóczynnik biokoncentracji

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA BEZKRĘGOWCÓW WODNYCH

• Reprezentatywny gatunek zalecany do badań to:

• Rozwielitka (Daphnia)- najszerzej rozpowszechnione w badaniach, już w latach 40-tych naszego stulecia, zadecydowały o tym względy naukowe, jak i praktyczne.

• Wykazują one bardzo wysoką wrażliwość w stosunku do organicznych związków chemicznych ( pestycydów)

• 1. TEST OSTERJ TOKSYCZNOŚCI DLA ROZWIELITKI – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 202, wynik badania to wartość EC₅₀ i NOEC (mg/l), po 48 godzinach ciągłego narażenia.

• 2. TEST CHRONICZNEJ TOKSYCZNOŚCI DLA ROZWIELITKI – kontynuacja testu ostrego przez 21 dni, wykonany w oparciu o metodyką OECD 202 cz. 2

• 3. WPŁYW NA ROZMNAŻANIE ROZWIELITKI – badanie wykonane zgodnie z metodyką OECD 211; wynik badania to NOEC po 21 dniach trwania testu, badanie jest wymagane jeżeli substancja jest trwała w środowisku wodnym

• 4. DODATKOWE TESTY NA BEZKRĘGOWCACH WODNYCH – reprezentatywny gatunek dla określenia toksyczności dla insektycydów - Chironomus riparius

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA ORGANIZMÓW OSADÓW DENNYCH

• Reprezentatywny gatunek zalecany do badań to:

Chironomus riparius

• Chironomus riparius wykazuje wysoką wrażliwość dla insektycydów (środków owadobójczych)

• Badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 218 i OECD 219, wyniki badania to NOEC po 28 dniach testu

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA ROŚLIN WODNYCH

• Reprezentatywny gatunek zalecany do badań to:

Rzęsa wodna Lemna sp.

• Lemna minor i Lemna gibba

• łatwa hodowla, krótki czas rozmnażania

• Badanie wykonane w oparciu
  o metodykę ASTM lub EPA, OECD 221, wynika badania to EC₅₀ po 14 dniach trwania testu

• Badanie wymagane dla herbicydów

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA ALG ZIELONYCH

• Reprezentatywne gatunki zalecane do badań to:

Algi zielone

• Pseudokirchneriella subcapitata - najbardziej rozpowszechnione

• Okrzemki i Sinice rzadziej wykorzystywane, trudne warunki hodowli, powolny wzrost

• Badanie wykonywane zgodnie
  z metodyką OECD 201, wynik badania to EC₅₀ i NOEC w ciągu 72 godzinnego testu

EKOTOKSYKOLOGIA LĄDOWA

TESTY TOKSYCZNOŚCI NA ORGANIZMACH LĄDOWYCH

• Początkowo toksykologia zajmowała się wyłącznie gatunkami wodnymi, dopiero w ostatnich dzisięcioleciach zainteresowała się gatunkami lądowymi.

• Testy wydają się prostsze ze względu na prawie zawsze jedyną drogę wnikania trucizny – pokarmową.

• Najłatwiej przeprowadzać testy na roślinach lądowych, znacznie trudniej na bezkręgowcach ale najtrudniej na kręgowcach: ptakach
  i ssakach.

• Mało jest dostępnych, wzajemnie spójnych wytycznych dotyczących przeprowadzania testów na organizmach lądowych

TESTY TOKSYCZNOŚCI DLA ORGANIZMÓW LĄDOWYCH

Testy w środowisku lądowym przeprowadza się dla poszczególnych grup:

• ROŚLINY LĄDOWE

• BEZKRĘGOWCE LĄDOWE

  • STAWONOGII

  • MAKROORGANIZMY GLEBOWE

  • MIKROORGANIZMY GLEBOWE

• KRĘGOWCE LĄDOWE

  • PTAKI

  • SSAKI

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA BEZKRĘGOWCÓW LĄDOWYCH

Reprezentatywny gatunek to:

• Grupa stawonogów

Pszczoła miodna (Apis mellifera)

• Makroorganizmy glebowe

Dżdżownica (Eisenia foetida, Eisenia andrei)

Skoczogonki (Collembola)

Roztocza (Gamasida)

• Mikroorganizmy glebowe

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA STAWONOGÓW

1.TEST OSTERJ TOKSYCZNOŚCI POKARMOWEJ I KONTAKTOWEJ DLA PSZCZÓŁ MIODNYCH – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 213, OECD 214, EPPO 170, wynik badania to wartość EC₅₀ po 48 godzinach trwania testu.

2.TESTY KLATKOWE, POLOWE, TUNELOWE - wykonane zgodnie z metodyką EPPO 170

3.TESTY TOKSYCZNOŚCI DLA POŻYTECZNYCH STAWONOGÓW, PASOŻYTNICZYCH I DRAPIEŻNYCH – badania wykonane zgodnie z metodyką SETAC, EPPO 142, ESCORT II

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA MAKRO- I MIKROORGANIZMÓW LĄDOWYCH

1. TEST OSTERJ TOKSYCZNOŚCI DLA DŻDŻOWNIC– badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 207, wynik badania to wartość EC₅₀ i NOEC (mg/kg suchej masy) po14 dniach trwania testu.

2. TOKSYCZNOŚC SUBLETALNA NA DŻDŻOWNICACH – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 222, wynik badania to NOEC

3. BADANIE WYPŁYWU NA INNE GATUNKI MAKROORGANIZMÓW GLEBOWYCH – badanie wykonane zgodnie z wytyczną ISO 11267 na skoczogonkach lub roztoczach, wynik badania to NOEC po 14 dniach testu

4. BADANIE PRZEMIAN AZOTU I WĘGLA, MIKROORGANIZMY GLEBOWE – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 217, OECD 218 na zespole organizmów odpowiedzialnych za przemiany azotu i węgla w glebie

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA KRĘGOWCÓW

Reprezentatywny gatunek to:

• Ssaki

Szczury i myszy

• Ptaki

Przepiórki Bobwhite

Kaczka krzyżówka

Przepiórka japońska

PROJEKTOWANIE TESTÓW DLA PTAKÓW

1. TEST OSTERJ TOKSYCZNOŚCI DOUSTNEJ– badanie wykonane
w oparciu o metodykę SETAC, OECD 223, wynik badania to wartość EC₅₀ (mg/kg masy ciała) i NOEL po14 dniach trwania testu.

2. TOKSYCZNOŚC POKARMOWA KTÓTKOTERMINOWA – badanie wykonane w oparciu o metodykę OECD 205, wynik badania LC₅₀ (mg/kg masy ciała) oraz NOEC po 5 dniowym okresie narażenia i 3 dniach rekonwalescencji

3. TOKSYCZNOŚĆ REPRODUKCYJNA – badanie wykonane zgodnie z metodyką OECD 206, wynik badania to NOEC (mg/kg masy ciała) z uwzględnieniem wielu innych parametrów (produkcja jaj, przeżywalność zarodków, liczba wylęgów, przeżywalność młodych) w ciągu 20 tygodni trwania testu.

4. BADANIE WTÓRNEGO ZATRUCIA– badanie wykonane w przypadku możliwości narażenia ptaków drapieżnych i padlinożernych.

WYTYCZNE

• Pamiętać należy że wszystkie badanie toksykologiczne, niezależnie jakiego poziom dotyczą i niezależnie od rodzaju badanego organizmu: powinny być przeprowadzane w oparciu o obowiązujące metodyki i wytyczne np.;

1. DYREKTYWA 91/414/EWG

2. SANCO/10329/2002 – wytyczne dla toksykologii lądowej

3. SANCO/4145/2000 - wytyczne dla ptaków i ssaków

4. SANCO/3268/2002 - wytyczne dla toksykologii wodnej

5. ESCORT II/2002 - wytyczne dla NTA

6. ISO, OECD - wytyczne do badań toksykologicznych

OCENA RYZYKA

• Dla celów oceny ryzyka, zazwyczaj używa się współczynników, które w celu określenia ryzyka łączą w sobie narażenie
  i działanie. Niemniej jednak, istnieje wiele sposobów, w jakie można formalnie zdefiniować takie wskaźniki.

• Obecnie, w procesie oceny ryzyka używa się :

• TER dla kręgowców lądowych i dżdżownic,

• HQ dla pszczół i stawonogów (często określany jako WR)

• TER - stosunek toksyczności do narażenia – im większa liczba tym mniejsze ryzyko

• HQ - stosunek narażenia do toksyczności – im większa liczba tym większe ryzyko

• Toksyczność – wartość uzyskiwana ze standardowych badań najbardziej wrażliwego z badanych gatunków

• Narażenie (ekspozycja) – oczekiwane narażenie organizmu np. stężenia w wodzie, pokarmie lub w glebie

• Ważne! Narażenie i działanie wyrażone są w tych samych jednostkach, jako: stężenie w glebie (mg/kg) oraz jako dawka na masę ciała (mg/kg mc),

• Porównanie TER lub HQ do ustalonej wartości progowej, wartości krytycznej (Aneks VI z 91/414/EEC)

• Ustalone wartości progowe:

TER dla kręgowców lądowych i dżdżownic = 10

HQ dla pszczół = 50

HQ dla stawonogów niedocelowych = 2

• Wartość progowa spełniona – NISKIE RYZYKO

• Wartość progowa niespełniona – ISTNIEJE RYZYKO

ZŁAGODZENIE RYZYKA

• Dysze zapobiegające rozprzestrzenianiu

• Ochrona przed wiatrem (np. rząd drzew)

• Roślinność buforowa

• Usunięcie rozsypanych granulatów lub zaprawianych nasion

Wykład 19.12.2013

NOEL – najwyższa dawka ksenobiotyku, która w doświadczeniu przewlekłym na zwierzętach nie wywołuje efektu toksycznego

Dla antybiotyków przeciwbakteryjnych za NOEL przyjmuje się najwyższą dawkę leku, która nie wywołuje zmian we wzroście flory bakteryjnej, jelitowej człowieka.

Współczynnik bezpieczeństwa ma charakter uznaniowy jest najczęściej liczbą 10( gdy niższe efekty negatywne ) , 100, 500, 1000 ( gdy duże efekty negatywne )

Dla leków weterynaryjnych stosowanych u zwierząt produkcyjnych wyznacza się wartość MRL ( najwyższe dopuszczalne stężenie ) w poszczególnych tkankach jadalnych. Współczynnik ten stanowi wartość dopuszczalnego stężenia leku w poszczególnych tkankach, współczynnik ten wyznacza okres karencji ( okres od momentu zastosowania leku do momentu kiedy wartość wyliczalna nie spadnie do wartości MRL )

Agencje regulujące:

Oparte na wynikach badań toksykologicznych w celu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz ochrony środowiska:

-dopuszczenie nowej substancji do obrotu

-zakazanie stosowania substancji będącej w obrocie

WHO – Światowa Organizacja Zdrowia

FAO – Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa

ODCE – Organizacja Współpracy Ekonomicznej i Rozwoju

IARC – Międzynarodowa Organizacja badań nad Rakiem

AT SDR – Amerykańska Agencja ds. Substancji Toksycznych i Rejestracji Chorób

US EPA – Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska

FDA – Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków

EFSA- Europejski Urząd Bezpieczeństwa Żywności

ADI- akceptowane dzienne pobieranie= NOAEL/ SF

SF- współczynnik bezpieczeństwa

SF= Uf x MF

UF- współczynnik niepewności (jest iloczynem różnych czynników)

MF- współczynnik modyfikujący

NDP- najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości

PTDI- tymczasowo dopuszczalne

TDI – tolerowane dzienne pobranie

RfD – dawka referencyjna – NOAEL/UF

NOEL –najwyższy poziom przy którym nie obserwuje się żadnych zmian w badanych parametrach

NOAEL – najwyższy poziom przy którym nie obserwuje się żadnych zmian szkodliwych

LOEL – najniższy poziom narażenia przy którym obserwuje się zmiany w badanych parametrach

LOAEL – najniższy poziom przy którym obserwuje się efekty szkodliwe

Wybrane pierwiastki toksyczne

WHO ustaliła dopuszczalną wartość tygodniowego pobierania w diecie PTWI następujących pierwiastków toksycznych:

Hg 300 µg rtęci z tego nie więcej niż 200 µg może być w postaci etylowanej

Cd- 400-500 µg

As- 1000 µg

Pb 3500 µg dla dorosłych, dla dzieci połowę mniej

Podane dla masy ciała 70 kg