Przesłanie moralne wybranych przypowieści biblijnych

Przypowieść (parabola) - gatunek literatury moralistyczno-dydaktycznej, którego cechy formalne (schematyzm fabuły, uproszczona konstrukcja postaci, obiektywny narrator, selekcja realiów) służą właściwemu odczytaniu alegorycznego lub symbolicznego znaczenia przedstawionego świata, przekazaniu prawdy moralnej. Posługuje się narracją, w której postacie i zdarzenia pełnią rolę nosicieli i zarazem przykładów prawd uniwersalnych.

A więc jednym z gatunków literackich obecnych na kartach Biblii są przypowieści. Inne określenie tego gatunku to parabola. W tego typu utworach można dopatrzyć się prawd moralnych, filozoficznych, jak również religijnych. Aby odczytać prawdziwy sens danej przypowieści należy od dosłownej historii przejść do metaforycznego i symbolicznego jej znaczenia. Wydarzenia i postaci, które są przedstawione w przypowieści, to jedynie środki służące przekazaniu uniwersalnych prawd filozoficznych, moralnych i religijnych, mówiących o postawie życiowej, losach ludzkich i prawdach egzystencji ludzkiej. Przypowieść zawiera dwie rzeczywistości, jedną z nich są realistyczne obrazy codzienności człowieka, drugą zaś tworzy sfera pojęciowa np.: dobro czy zło. Przypowieści biblijne to nie tylko proste historyjki, ich prawdziwy sens jest ukryty, dlatego też, by zrozumieć przypowieści trzeba odkryć ich znaczenie symboliczne, alegoryczne.

Opowiedziana prosta historia z życia zawierała ukryty sens, który miała dotrzeć do słuchaczy, którymi najczęściej byli pasterze, rybacy, a więc taki sposób przekazu był im najbliższy. Chrystus wiedział na czym polega prawdziwy postawa nauczycielska.

By bardziej zobrazować podmiot przypowieści przytoczę teraz kilka wybranych i postaram się wyciągnąć przesłania moralne w nich zawarte.

1. Pouczającą przypowieścią Chrystusową jest parabola "O siewcy". Opowiada ona historię człowieka, który wyszedł w pole, by zasiać ziarno. Jedne ziarna padły na drogę i zostały zjedzone przez ptaki, inne padły na skały, gdzie wypaliło je słońce, jeszcze inne wpadły między wybujałe ciernie i zostały zagłuszone. Tylko te ziarna, które trafiły na żyzną glebę "wydały plon: trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny". Na poziomie fabuły jest to obraz odzwierciedlający pracę rolnika, na tym jednak nie kończy się przygoda z przypowieścią.

Natomiast głębsze znaczenie pokazuje, że siewcą jest sam Bóg, a ziarnem - Słowo Boże. Różne rodzaje gleby - to ludzie, tylko część przyjmuje nauki Boga i wciela je w życie, u innych ta mądrość jest przyćmiona przez rozkosze świata, niestety są także ludzie, którzy są głusi na słowo boże. Ludzie niewierzący nie przyjmą słowa bożego, są jak droga, którą chodzi Szatan i zbiera ziarna - wydziobując Słowo Pana. Skałą są słuchający Słowa, którym brakuje wiary, czyli korzeni. Wiara człowieka bywa słaba, wątła, więc każda próba może ją zniszczyć, wypalić. Jak ziarno potrzebuje podlewania, tak wiara potrzebuje ciągłego pogłębiania, inaczej umiera, a ludzie odwracają się od Boga. Słowo boże może zaginąć wśród spraw codziennych, trosk, bogactw, a także przyjemności. Tak dzieje się w przypadku, gdy Słowo Boże trafia człowieka, który nie stawia Boga na najważniejszym miejscu wśród życiowych wartości. Symbol ziarna, które pada na żyzną glebę oznacza ludzi, którzy nie tylko słuchają Słowa, ale także zatrzymują je, a to wydaje owoce.

2.

Przypowieść "O synu marnotrawnym" przedstawia historię ojca, który podzielił swoje dobra między dwóch synów. Młodszy z nich zdecydował, że sam będzie dysponował swoją połową i wyruszył w świat. Prowadził wystawne, rozrzutne, ale też nierozsądne życie, roztrwonił majątek. Po latach tłustych przyszedł czas głodu, postanowił więc wrócić do ojca i prosić o przebaczenie. Ku zaskoczeniu syna ojciec przyjął go z otwartymi ramionami, a nawet kazał przygotować ucztę, by świętować powrót dziecka. Starszy z synów, który wiele lat służył ojcu, miał o to do niego żal i pretensje. Jednakże miłosierny ojciec wyjaśnił mu to w ten sposób: "moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje należy do Ciebie. A trzeba się cieszyć, weselić z tego, że ten twój brat był umarły, a znów ożył, zginął, a odnalazł się".

Historia syna marnotrawnego stanowi powiązanie wzorca zachować ludzkich i systemu wartości moralnych i ideowych. Przypowieść ta opowiada o ojcu i jego dwóch synach. Ojciec sprawiedliwie podzielił majątek pomiędzy swoich dwóch synów, starszy pozostał w domu ojca, a młodszy, zabrawszy swoją część, wyruszył w świat, gdzie wiódł życie pełne zabaw. Niestety pieniądze szybko się skończyły, przyszedł czas biedy i głodu. Wtedy młodszy syn podjął decyzję o powrocie do ojca, którego zamierzał błagać o wybaczenie. Ojciec powitał go z otwartymi ramionami, a nawet urządził na jego cześć przyjęcie. Nie spodobało się to starszemu synowi, który był zazdrosny o miłość ojca. Zarzucał ojcu, że choć wiernie mu służył przez wszystkie te lata, ojciec nigdy nie urządził dla niego przyjęcia. Ojciec okazał się osobą bardzo mądrą i wyrozumiałą, z takimi słowami zwrócił się do syna: "Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do Ciebie należy. A trzeba się cieszyć i weselić z tego, że ten brat twój był umarły, znów ożył, zaginął, a odnalazł się". Postawa każdego z bohaterów przypowieści zawiera wartości uniwersalne. Ojciec to symbol miłości, która potrafi wybaczać, która wyraża się poprzez chęć niesienia pomocy innym. Ojciec nie tylko sam przebacza marnotrawnemu potomkowi, lecz także uczy innych cieszenia się z faktu, że ktoś dostrzegł swój błąd i stara się go naprawić. Ojciec jest wyrozumiały i dobrotliwy także dla starszego syna, nie zabrakło mu cierpliwości, gdy tłumaczył synowi, że niewłaściwie zareagował na powrót młodszego brata. Potrafił wytłumaczyć mu, że dzięki swej wierności każdego dnia dostępuje on łaski oraz korzysta z całego dobrodziejstwa rodzica. Także zachowanie syna marnotrawnego zawiera wiele informacji metaforycznych. Ten bohater pokazuje nam, iż człowiekowi wolno popełniać błędy, nie ma prawa jednak trwać w błędzie. Ważne jest, by dostrzec zło, zerwać z nim, żałować za grzechy i dążyć do poprawy. Poprawa i skrucha to warunki uzyskania przebaczenia.

3.

Przypowieść "O Chwaście" odnosi się do "Królestwa bożego, które podobne jest do człowieka siejącego na swej roli". Człowiek posiał dobre nasiona na swojej roli, ale nocą, kiedy nie czuwał, nieprzyjaciel zasiał na tym samym miejscu chwasty. Robotnicy zamierzali usunąć nasiona chwastów, jednak gospodarz, w obawie, by razem z chwastami nie usunęli dobrych nasion, nakazał im, by zaczekali na czas żniw. Dopiero wtedy rozkazał żeńcom, by najpierw wyrwali chwasty i spalili je, a pszenicę złożyli w spichlerzu.

Przypowieść ta w pewien sposób przybliża nam Bożą sprawiedliwość, często tak odmienną od oczekiwań naszego ludzkiego odczuwania. Każdemu pewnie zdarza się czasem powiedzieć czy pomyśleć: "Boże , widzisz to i nie grzmisz?" . A może to właśnie dlatego, aby nie wyrywać chwastów razem z dobrymi kłosami? Często jest tak, że patrząc na kogoś czyniącego zło - chcielibyśmy od razu widzieć rezultaty spadającej na niego kary boskiej. I jeszcze częściej - zawodzimy się. A przecież taki wyrywający chwast grom z jasnego nieba mógłby zniszczyć także rosnące wokół zboże...

Pan Bóg nierychliwy, ale sprawiedliwy - to przysłowie w pewien sposób uzbraja nas w cierpliwość. Jeśli już koniecznie nie potrafimy w sobie zwalczyć poczucia zemsty. Nawet za największe zło i krzywdę.

4.

Przypowieść "Zaginiona owca" ukazuje postawy pasterzy, w sytuacji, gdy zagubi się jedna z ich owiec. Każdy opiekun pozostawi całe stado, żeby wyruszyć na poszukiwanie tej zagubionej, a kiedy ją odnajdzie, cieszy się ze wszystkimi i wyprawia z tej okazji ucztę.

Bóg jest dobrym pasterzem, troszczy się o swoje owce i nie dopuści, by choćby jednej stało się coś złego. Podobnie jak pasterz raduje się z odnalezionej owcy, tak Boga cieszy każdy nawrócony grzesznik bardziej niż dziewięćdziesięciu dziewięciu wiernych.

5.

Kolejna przypowieść nosi tytuł - "O miłosiernym Samarytaninie". Opowiada o człowieku, który został dotkliwie pobity, ale żaden z przechodniów nie wykazał się dobrocią i mu nie pomógł. W pewnym momencie zjawił się Samarytanin, który zaopiekował się rannym, nawet opłacił jego pobyt w gospodzie do momentu aż odzyska siły. Prawdziwe przesłanie moralne w tej przypowieści jest związane z wrażliwością na krzywdę innych i bezinteresowną pomocą potrzebujących. Natomiast przypowieść O siewcy przedstawia człowieka, który sieje ziarno. Jednak los tych ziaren nie jest jednakowy. Jedno upada w stronę kamieni, inne na drogę czy miejsce pokryte chwastami. Jednak są i takie, które znalazły doskonałe podłoże, więc wydają plon obfity. Podobnie sprawa wygląda z nauką Jezusa. Trafi ona jedyni do tych, którzy tego pragną i są gotowi przyjąć jej założenia oparte na prawdzie. W myśl przesłania moralnego tej przypowieści Jezus uczy nas gotowości na przyjęcie jego słów, otwartości i chęci poznania sensu i znaczenia Bożej prawdy. Jest to również ostrzeżenie, aby nasze dusze nie stały się jak te skały, które nic nie jest w stanie przebić.

6.

,,Podobieństwo o drzewie figowym" to historia człowieka przez trzy lata bezskutecznie szukającego na swoim drzewie figowym owoców.

W końcu człowiek stracił cierpliwość i kazał ogrodnikowi, wyciąć drzewo, aby nie marnowało miejsca w jego pięknej winnicy. Ogrodnik postanowił poprosić swego pana, aby dać drewku jeszcze jedną szansę i pozostawić je na kolejny rok, obkładając je nawozem, dając mu w ten sposób lepsze warunki do wzrostu . Ogrodnik powiedział, że jeśli po tym roku drzewko, nadal nie wyda żadnego owocu, wówczas je zetnie.

Ogrodnik symbolizuje Boga, który daje człowiekowi kolejną szansę, na to, aby zaowocowało w nim Słowo Boże i miłość . Jest cierpliwy, nie chce przekreślać człowieka, bez podarowania mu jeszcze jednej szansy, stwarza mu jeszcze lepsze warunki, aby w końcu uwierzył i żył według boskich przykazań.

Stosunek ogrodnika do drzewka figowego może także symbolizować stosunek człowieka do bliźniego, którego nie należy uważać za przegranego, bez dania mu kolejnej szansy na poprawę.

7.

Przypowieść o talentach

Pewien pan miał wyruszyć w daleką podróż. Wezwał więc trzech służących i dał im pieniądze: jednemu pięć talentów, drugiemu dwa talenty, trzeciemu jeden talent. Dwaj pierwsi pomnożyli swoje pieniądze umiejętnie je inwestując i obracając nimi. Trzeci służący, nie wiadomo czy w obawie, że straci powierzoną sobie kwotę, czy nie umiał inwestować, zakopał swoje pieniądze.

Kiedy pan powrócił, rozliczał służących z ich decyzji na temat powierzonych im kwot. Pierwszego i drugiego pochwalił, a trzeciego wydalił ze swojego domu jako złego sługę.

Jest to przypowieść o darach, jakie każdy z nas otrzymał od Boga w chwili przyjścia na świat i o tym, że należy je pomnażać, dbać o nie, bo to jest wszystko, co mamy do dyspozycji. Człowiek, który stoi w miejscu, nie rozwija się, nie pomnaża bożych darów, jest godny potępienia. Moim zdaniem przypowieść o talentach dotyczy także dbałości o pomnażanie wiary. Każdy z nas ma do dyspozycji wszelkie narzędzia do tego potrzebne: wiedzę, zdolność do refleksji, miłość. Każdy więc powinien skoncentrować się na pomnażaniu swojej wiary, aby potem, po śmierci zasłużyć na nagrodę a nie na karę.

8

Przypowiesc o dziesieciu pannach

Dziesięć panien wyszło na spotkanie oblubieńca: pięć mądrych i pięć głupich. Te drugie zabrały lampy lecz nie wzieły oliwy, pierwsze natomiast będąc bardziej przewidującymi zabrały ją w naczyniach. Gdy w nocy okazało się nagle, że wyczekiwany przybywa, panny głupie chciały pożyczyć oliwę by ich lampy nie zgasły, jednak ich towarzyszki kazały im iść i sobie kupić. Poszły więc, a gdy nadszedł oblubieniec gotowe panny weszły z nim na wesele i zamknięto drzwi. Po powrocie pozostałe pięć panien również chciało wejść, lecz drzwi im nie otworzono.

Przypowieść o dziesięciu pannach pokazuje postawę ludzi, którzy powinni czekać na przyjście Syna Człowieczego i Królestwa Bożego. "Panny głupie", to ludzie wierzący lecz tacy, którzy nie czekają na przyjście Jezusa- w swoim życiu są tak zajęci innymi sprawami, że zapominają o Bogu. "Panny mądre" symbolizują chrześcijan naprawdę wierzących, bo czekających w ciągłej gotowości na Pana, żyjących zgodnie z jego zasadami, nie tylko gdy zbliża się śmierć. Przypowieść ta ma nam uświadomić iż "Nie znamy dnia ani godziny" przyjścia Jezusa i cały czas powinniśmy być na nie gotowi,nasze całe życie powinno być pobożnym czekaniem. Historia ta odnosi się również do naszego codziennego życia w którym często przegapiamy szanse na szczęście, porzucamy nasze marzenia będąc zajętymi gonitwą za materialnymi dobrami.

9

Przypowieść o nieuczciwym rządcy.

Bogaty człowiek miał rządcę, którego chciał zwolnic z pracy. Ten aby zdobyć sobie przyjaciół, zmniejszył dług kolejnym dłużnikom. Oszukiwał swego pana na ich korzyść, zdobywając ich przyjaźń. Przypowieść wykorzystał Jezus dla zobrazowania zdobywania ludzi dla Ewangelii używając w tym celu wszelkich dostępnych bogactw materialnych (Ew. Łukasza 16:9-13). Nie pochwalał jednak nieuczciwości. Bogaty człowiek powierzył swe dobra niewiernemu słudze. Sługa korzystał z dobra swego pana dla własnych korzyści. Tak samo postępował Izrael. Bóg wyprowadził ich z niewoli egipskiej, dał święte prawdy aby były światłem dla wszystkich narodów. Jego przedstawiciele korzystali z tych darów tylko dla siebie. Niewierny sługa dzieląc się dobrami swego pana „zabezpieczył” sobie przyszłość, ale tylko ziemska. Jest to nauka, że chrześcijanin powinien dzielić się Ewangelia i pomocą materialna z innymi, darami danymi od Boga, aby mieć udział w życiu wiecznym.

Ew. Łukasza 16:1-8

10.

Przypowieść o ziarnku gorczycy.

Przypowieść o ziarnku gorczycy jest wyobrażeniem o Królestwie Bożym. Jezus wybiera na „bohatera” tej przypowieści dobrze znane wszystkim swoim słuchaczom ziarenko gorczycy. Nie tej, którą my znamy współcześnie, niewielkiej roślinki, ale tej południowej, rozrastającej się w wielkie drzewo. Żydzi utożsamiali ziarnko gorczycy z najmniejszym ziarenkiem świata, choć jeszcze mniejsze jest ziarenko maku. Jezus zatem mówi do tłumu, że Królestwo niebieskie można porównać do ziarnka gorczycy, które choć maleńkie i niepozorne przewyższa swą ostateczną wspaniałością wszystkie inne jarzyny, stając się pięknym drzewem, w którego cieniu gnieżdżą się ptaki. Przypowieść ta w sposób prosty, ale bardzo wymowny obrazuje jakie jest Królestwo niebieskie, które głosi Jezus. Początkowo prawie niezauważalne, ale skupiona jest w tej małości wielka potęga, która potrafi zadziwić i zachwycić. Patrząc na tą przypowieść z obecnej perspektywy łatwo zauważyć, że ta odległa w czasie metafora zagłębiona jest we współczesność. Garstka wystraszonych, niewykształconych ludzi, stojących niegdyś przy Jezusie, nazwanych Jego apostołami, wydawała się ówczesnym rabinom grupką niewartych uwagi szaleńców. Mimo to potrafili oni zanieść nowinę o Królestwie Bożym do różnych narodów a Kościół, którego byli pierwszymi sługami, stał się niczym gorczyca - wielkim drzewem, które swymi konarami oplotło cały świat.

11. Przypowieść o domu na skale.

Dwóch ludzi zbudowało swoje domy. Jeden z nich zbudował swój dom na piasku, gdy przyszły kataklizmy (wichury i deszcze) jego fundamenty nie były dość mocne i dom się zawalił. Drugi człowiek zbudował swój dom na skale i gdy nadeszły wichury i deszcze jego dom wytrzymał i stał nienaruszony.

Dom symbolizuje tutaj naszą wiarę a miejsce, w którym został wzniesiony symbolizuje jakie są jej podwaliny. Dom na piasku to słabo ukorzeniona wiara, którą łatwo zachwiać i w momencie próby zapominamy o niej. Dom na skale to silna, ugruntowana wiara, którą trudno zachwiać.

Przypowieść ta pokazuje nam, że powinniśmy budować swoją wiarę mądrze i opierać ją na silnych fundamentach aby w momencie kryzysu była niezachwiana.

Podsumowanie.

To Nowy Testament jest skarbnicą przypowieści. Chrystus przytacza wiele opowieści o charakterze dydaktycznym, pouczającym. Chrystus uczy swych słuchaczy poprzez pokazanie im konkretnych przykładów, to nie sucha teoria, ale historia, która może spotkać każdego. Chrystus nie opowiada przypowieści tylko po to, by umilić czas słuchaczom, On chce ich czegoś nauczyć, przekazać im pewną mądrość. W historiach tych zostało zawarte pouczenie moralne, filozoficzne, etyczne, a także światopoglądowe. Warunkiem zrozumienia przypowieści jest przejście od warstwy treści dosłownej do znaczenia ukrytego.

Większość z nauk, które można wyczytać z Biblii należy do ponadczasowych, nie były one w końcu kierowane jedynie do Żydów w czasach Chrystusa, ale i do przyszłych pokoleń. Biblia jest dla chrześcijan podręcznikiem zasad poprawnego życia na ziemi, dla artystów niewyczerpalnym źródłem natchnienia a dla wszystkich innych - skarbnicą mądrości. W końcu boskie wymagania są wysokie, ale korzyści warte wysiłku.

Królestwo Boże to nic innego jak obecność Boga na świecie. Jezus w przypowieściach głosił, iż jest ono obecne już na ziemi, ale również ma nadejść w czasie Sądu Ostatecznego. Królestwo Niebieskie jest niezwykle tajemnicze, piękne, prowadzi do rozwoju duchowego każdego człowieka, ale ma też swoją własną dynamikę rozwoju. Jest ono otwarte dla wszystkich ludzi, ale muszą oni spełnić określone warunki: iść za Chrystusem i nawrócić się. Zresztą Jezus wielokrotnie powtarza: „Kto ma uszy, niech slucha”.

---