Ilość dóbr jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb człowieka, wszystkich potrzeb -zajmuje się tym ekonomia. Ciągle rosną wymagania, dynamika potrzeb, które są ciągle niezaspokojone. Konfrontacja zasobów z potrzebami - rzadkość zasobów.

Nauka ta pomaga w rozwiązywaniu tych problemów. Dobra są ograniczone, a my ciągle mamy większe wymagania.

I Jak ludzie podejmują decyzje? (problemy, zasady)

1. Ludzie stoją zawsze wobec pewnych alternatyw - między efektywnością a równością (są rozwiązania ekonomiczne, które sprzyjają efektywności, ale niektóre z nich nie działają na rzecz równości. Jest tendencja intelektualna - mamy sprzeczność między efektywnością a równością. Jak znaleźć kompromis?

2. W podejmowaniu decyzji zawsze musimy wziąć pod uwagę koszty tej decyzji (coś za coś) - koszt alternatywny. Kosztem jest to co tracimy, bo zasobów jest mniej. Musimy wybierać w stosunku do przyszłości. To z czego rezygnujemy jest prawdziwym kosztem - koszty utraconych możliwości.

3. Jak podejmować racjonalne decyzje, te prawidłowe - przyjąć rozumowanie marginalne, rozpatrywać przyrosty i straty. Rozumowanie na krańcach.

4. Czy się ma korzyści z tego czy nie. Ale są tu różnego rodzaju bodźce, na które reagują ludzie: materialne (najważniejsze), ekonomiczne, moralne.

II Jak ludzie oddziałują na siebie wzajemnie?

1. Wymiana może być lepsza, ci którzy wymieniają odnoszą większe korzyści bo wymiana zmusza ludzi do specjalizacji - to przyrost efektywności.

2. Rynek jest zazwyczaj dobrym sposobem gospodarowania, aktywność ludzkiej. Decyduje on o alokacji środków. System rynkowy - wszystkie akty spontaniczne decydują o alokacji środków - powstają ceny i to decyduje o ilości środków użytych do tej działalności. Rynek (market) to pojedyncze akty wymiany.

3. System rynkowy jest najbardziej sprawnym systemem alokacji środków, ale niekiedy on zawodzi. Rządy mogą poprawić wyniki systemu rynkowego w niektórych przypadkach. To związane jest z pewnym sporem, uznając efektywność systemu rynkowego jednocześnie uznajemy potrzebę interwencji, którą trzeba za każdym razem uzasadnić koniecznością społeczną.

III Jak gospodarka jako całość funkcjonuje? (zasady)

1. Standard życia (poziom, warunki) zależą od zdolności produkcyjnych. Jest to żelazna zasada, że im kraj bogatszy tym lepsze życie.

2. Ceny rosną, ruch cen wpływa na poziom życia pewnych ludzi,

kiedy ceny rosną? - wtedy kiedy państwo drukuje za dużo pieniędzy.

3. Istnieje swoista wymiana (coś za coś) trade off. Polepszamy coś kosztem czegoś innego. Np. zbijamy inflację kosztem bezrobocia.

Jakie są podstawowe problemy ekonomicznej organizacji?

Społeczeństwo musi rozwiązywać zagadnienia:

- co produkować i jakie ilości

- każdy z tych systemów musi rozwiązać te problemy, znaleźć metody i techniki produkcji dóbr

- każda organizacja określa podział ról (dla kogo produkować i co)

Podział ekonomii:

- ekonomia pozytywna

- ekonomia normatywna

ekonomia pozytywna - ma do czynienia z ustalaniem faktycznego stanu, rzeczywistość taka jaka jest w danej chwili (jak rozwiązywane są problemy, przez kogo)

ekonomia normatywna - wyrosła z ekonomii dobrobytu, jaką wprowadzić politykę, wyrosła ona z życzeń na oddziaływanie na gospodarkę - zmienić tę rzeczywistość. Wzrost bogactwa kraju, swoje źródło ma w USA - łączy się z bogactwem tego kraju. Aktywne działanie - polityka gospodarcza.

Technologiczne możliwości społeczeństwa:

- czynniki produkcji

- rezultat produkcji

czynniki produkcji:

- ziemia (z zawartością na niej i w niej)

- praca (człowiek pracujący)

- kapitał (zasoby wytworzone uprzednio z myślą o wzmocnieniu siły i pracy)

Każdy z czynników trzeba wynagrodzić.

W mikroekonomii został rozwinięty dział krzywej możliwości produkcyjnych (posiadamy zbiór zasobów to okazuje się, że przy pomocy czynników produkcji możemy wytworzyć produkt A lub B)

Rys.

Jeżeli wszystkie środki zostaną przeznaczone na produkt B. Można wytwarzać te dobra w pewnej kombinacji - jeżeli zmienimy zastosowanie środków.

Istnieje możliwość różnych alternatyw, w tym wypadku jest to A lub B. Jest zbudowana przy zał. ,że uzyskujemy najbardziej efektywne kombinacje, inne mieszczą się poniżej krzywej.

Koszty alternatywne - użyteczność, osiągnąć efekt

WYKŁAD 3.10

Mamy pewien zasób (jednorodny lub nie) z którego możemy uzyskać pewne efekty. Uzyskujemy jedno dobro i drugie dobro, traktory i samochody. (jest kapitał, siła robocza)

Rys.

Zastosowanie tego narzędzia - może być stosowany w każdej sytuacji, w celu uproszczenia stosujemy w ilustracji dwie płaszczyzny, by nie utrudniać widoczności, czytelności. Krzywa ta ma charakter wybrzuszenia - każde przesunięcie w jedną stronę kosztuje nas więcej tego drugiego.

Jest to częste narzędzie ilustracyjne makro i mikro sytuacje

Makro sytuacje

1. Zał. Sytuacja kraju słabo rozwiniętego będzie przedstawiona

Rys.

2. Kraj się rozwija i po jakimś czasie sytuacja tego kraju poprawia się

Rys.

Kraj bogaty ma większe możliwości wytworzenia większych ilości dóbr podstawowych i znacznie więcej dóbr luksusowych.

3.

Rys.

Porównujemy trzy kraje A₁- cały zasób przeznacza się na bieżącą konsumpcję, A₂- drugi mniej konsumuje co pozwala wytworzyć większą ilość kapitału, więcej oszczędza, A₃- jeszcze więcej zaoszczędza

Ile będzie wynosiła przyszła konsumpcja kraju, który nie akumulował? Ta sama krzywa, utrzymał się ten sam stan (gdy nie konsumuje i nie inwestuje - stagnacja)

Rys.

Kraj, który zaoszczędził więcej dóbr kap. i osiągnął wyższą produkcję i jego przyszła konsumpcja będzie wyższa.

Błędy w analizach ekonomicznych:

1. Przypisujemy następstwu zdarzeń związek przyczynowy (wyszło to tylko dlatego, że coś stało się wcześniej). Jeśli coś wyprzedza jedno zdarzenie to nie znaczy, że jest to jego przyczyną.

2. Błąd złożenia - composition fallacy

Jeżeli rolnik ma większy urodzaj, tzn. że będzie miał wyższy dochód, ale kiedy wszyscy mają większy urodzaj, będzie większa produkcja i podaż to ceny ulegną obniżeniu. Trzeba przewidzieć jaki będzie łączny rezultat.

Problematyka popytu, podaży, równowagi

Popyt i podaż to podstawowe narzędzia, które ma do dyspozycji człowiek. Nimi można wyjaśnić różnorodne zjawiska.

Np. skutki kryzysu finansowego, popyt i podaż jest to właściwość, która występuje na rynku oddziałują one na siebie, próbowano zmienić cenę, wyjmować spod działania popytu i podaży, ale nie udało się to, chciano wprowadzić system stałych cen- też się nie udało.

Siły rynku - popyt i podaż- jego działanie.

Popyt- mamy do czynienia z zapotrzebowaniem na jakiś produkt, chęć jego kupienia, takie zapotrzebowanie, które mogę uzasadnić posiadanym pieniądzem - efektywny popyt. Musi mieć on wymiar czasowy - popyt w określonym czasie.

Dlaczego zaczynamy analizę popytu od analizy ceny, w jakimś określonym czasie (gusty, wielkość majątku itp. Ale w danym czasie)? Ale zawsze może zmienić się cena.

Popyt zależy od ceny - wszystkie inne rzeczy są niezmienne.

Związek między wielkością popytu a ceną:

Rys.

Tab. - funkcja popytu zapisana

Wykres - zapis graficzny - bardziej czytelny, ogólny

* Jeśli cena się obniża to nabywca może nabyć więcej a jeśli się podnosi to może kupić mniej (duża cena mniejszy popyt) - tylko cena się zmienia

* Jeśli następuje zmiana dochodu (układ cen taki jak dotychczas),to następuje przesunięcie krzywej popytu: jeżeli dochód wzrasta to jest przesunięcie w górę (przy tych samych cenach możemy kupić więcej), jeżeli dochód maleje to krzywa przesuwa się w dół.

Jeżeli mówimy o popycie na dany produkt to może mieć wpływ na to np. liczba ludności - będzie więcej kupujących D₁

Będzie mniej kupujących D₂

Rys.

* Także zmiana dochodu ma wpływ na popyt. Jeśli biedniejemy to popyt maleje.

* Stan określonych gustów - preferencji. Jeżeli będzie wszystko na tym samym poziomie (cena, dochód) popyt pod wpływem preferencji może wzrastać lub maleć (pewna grupa zmienia gusta)

* Zachowania się innych cen, innych produktów (komplementarne lub substytucyjne), które są w związku z danym dobrem i mogą mieć wpływ na popyt. Cena produktu komplementarnego spada to popyt na dane dobro rośnie.

* Posiadany zasób bogactwa też wpływa na poziom popytu: stan bogactwa przy tym samym dochodzie i cenach.

WYKŁAD 10.10

* Wielkość popytu (konsumencki, gospodarstw domowych) jest określana głównie przez cenę. Im wyższa to popyt w danych warunkach jest mniejszy. Im niższa to popyt w danych warunkach jest wyższy.

* Dochód konsumenta nie ma bezwzględnej zależności z popytem, bo jak rośnie nie znaczy to, że popyt na dane dobro wzrośnie. Ale są też dobra takie, na które popyt rośnie wprost proporcjonalnie ze wzrostem dochodu.

* Popyt na określony produkt zależy od wielkości rynku i rodzaju nabywców. Gusta, moda, postęp cywilizacyjny, liczba kupujących - wpływa także na popyt.

W nowoczesnej ekonomii rośnie rola oczekiwań, a więc przedstawień o tym co może się zdarzyć w przyszłości a co może być różne, np. zakup domu, będzie tu popyt ale na jaki dom? Są tu oczekiwania do naszego dochodu, którego wysokość pozwoli nam dokonać dobrego zakupu. Te oczekiwania oddziałują przez czynniki (tu przez dochód). Np. studiowanie dla wyższych dochodów (oczekiwanie na wzrost dochodów), a popyt tych, którzy nie oczekują może się zmniejszyć.

Rola oczekiwań jest duża, które wpływają na popyt przez inne zmienne. Skutki oczekiwań na zmienne wprowadza współczesna ekonomia.

Dużą rolę odgrywa problematyka złożenia popytu: jak przechodzi od indywidualnego (pojedynczego konsumenta, gospodarstwa) do rynkowego (całościowego, powstaje na skutek złożenia) popytu na dany produkt

Przykład

Cena Popyt (D_i) indywidualny Popyt rynkowy (całkowity)

A B C

3,50 4 + + 0 + 4 8

podobna skala preferencji do A

1,50 8 + + 3 +9 20

* dobra substytucyjne - to takie dobra, które mogą się wzajemnie zastępować

*dobra komplementarne - to takie dobra, które się wzajemnie uzupełniają w procesie konsumpcji (samochód - benzyna)

Rys.

Rys.

Wnioski:

1. Przy dodawaniu kolejno rysuje się łączna krzywa popytu rynkowego na dany produkt. Jest ona bardziej płaska niż każda z nich oddzielnie. Im więcej krzywych dodajemy, a więc uwzględniamy więcej produktów, tym nasza krzywa popytu jest bardziej płaska

2. Jest tu duża rola oczekiwań i ich wpływ na popyt poprzez kształtowanie czynników określających.

Uwagi pogłębiające zrozumienie podaży:

O ile problematyka popytu dotyczy zachowania się gospodarstw domowych, tak również problematyka podaży jest swoistą polityką zachowania się jednostek wytwórczych przedsiębiorstw. One z jednej strony tworzą podaż, ale jednocześnie same też tworzą popyt na czynniki produkcji. Prawo podaży po raz pierwszy opublikowano 1890 r. w „Podstawowych zasadach ekonomii” Alfreda Marshala.

Zachowanie przedsiębiorcy wyraża się w odniesieniu do przyszłych działań. Czas odgrywa tu istotną rolę:

* w krótkim okresie (to taki, w którym firma nie jest w stanie zmienić aparatu wytwórczego firmy) - podaż może tu dojść do pewnego momentu i przy dolnym wzroście cen w wielu wypadkach może nie rosnąć czyli jest podażą sztywną.

Rys.

* w długim okresie (to taki w którym firma jest w stanie zmienić aparat wytwórczy poprzez jego np. kapitalizacje), mamy do czynienia z rozbudową zdolności produkcyjnych zmieniają się wszystkie parametry techniczne i ekonomiczne.

Rys.

Przy określeniu podaży czynnik czasu jest bardzo ważny, bo uruchamia moce produkcyjne.

Przejście od podaży indywidualnej do rynkowej (są tu wielkości skokowe)

Cena Podaż producent B C Podaż rynkowa

(łączna podaż maleje)

3.00 30 000 + 10 000 + 25 000 65 000

1.75 10 000 + 5 000 + 10 000 25 000

unieruchamia się tu działy, które są mniej produktywne.

Mechanizm kształtowania się równowag na rynku

Możliwe sytuacje, F zależą od dynamiki popytu, podaży i mechanizmów uruchamiających ich ceny (gospodarka niedoboru)

1. exess demand (nadwyżka popytu D>S)

2. exess supply (nadwyżka podaży S<D)

3. equilibrium (popyt = podaż D+S)

Przy określonych cenach

Rys.

W przypadku, gdy cena towaru jest niższa od ceny równowagi następuje nadwyżka popytu nad podażą (P_z <P_e). Popyt ze strony konsumentów staje się zbyt duży w stosunku do podaży, jaka producenci są skłonni zaoferować przy tej cenie. W przypadku, gdy cena towaru jest wyższa od ceny równowagi występuje nadwyżka podaży nad popytem ((P_z >P_e).

Wzrost ceny spowoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów, a równocześnie zwiększenie podaży od strony producentów. Nadwyżka podaży nad popytem wpływa na obniżenie ceny rynkowej, zaś nadwyżka popytu nad podażą powoduje, że cena szybko rośnie.

I Nadwyżka podaży nad popytem powoduje, ze rynek jest przepełniony towarem, który czeka w magazynach i sklepach na klienta. Koszty przetrzymywania towaru są wysokie a zbyt długie jego magazynowanie może spowodować pogorszenie jego jakości - może stać się on przestarzały lub wręcz ulec zepsuciu. Producenci zaczynają więc obniżać cenę i równocześnie zmniejszać produkcję towaru wytworzonego w nadmiarze. Obniżona cena zwiększa krąg odbiorców i popyt zaczyna rosnąć. Podsumowując: spadająca cena zwiększa popyt ze strony konsumentów i równocześnie ogranicza podaż ze strony producentów. Ten proces kurczenia podaży i rozszerzania popytu będzie trwał tak długo aż osiągnięty zostanie punkt równowagi.

II Rosnąca cena zmniejsza popyt i równocześnie zachęca producentów do zwiększenia podaży. Występuje wówczas zjawisko niedoboru podaży do popytu. W tych warunkach cena musi wzrosnąć aby zachęcić producentów do zwiększenia podaży i równoczesne ograniczyć nadmierny popyt. Ten proces dostosowawczy będzie trwał tak długo aż osiągnięty zostanie punkt równowagi między ogólnym popytem na dany towar a jego podażą.

WYKŁAD 17.10

Procesy rynkowe przybierają postać pajęczyny próbującej się zbliżyć do poziomu ceny równowagi.

Rys.

W tym procesie może nastąpić wytrącenie z równowagi co uruchomi ponownie dynamiczne procesy dostosowawcze.

Np. zmiana podaży kawy na skutek mrozów, co spowodowało, że cena równowagi skoczyła do góry tzn. że następuje poszukiwanie nowego rynku równowagi, a to znaczy, że rynek jest ciągle wytrącany. Zostaną tu uruchomione procesy dostosowawcze.

Rys.

Każda z tych sytuacji ma rozmaite konsekwencje. Np. dla ceny min. Jest tu przeinwestowanie, złe rozłożenie środków (floor - dla rolnictwa, górnictwa). Rynek jest w stałym ruchu oraz może prowadzić do niedobrego wykorzystania zasobów, które społeczeństwo posiada.

Problematyka elastyczności

1. Gdy cena rośnie lub koszty maleją to jak zachowają się producenci?

Reprezentowali oni dotychczas jakąś podaż ale powstanie nowa krzywa podaży (przesunięcie w prawo)

Sytuacja adekwatna dla każdego rodzaju rynku.

Rys.

2. Cena spada lub rosną koszty ( przeciwnie do poprzedniej)

Gospodarstwa domowe maja zapotrzebowanie na popyt.

Rys.

Rys.

3. Cena dobra A spada

Jak zachowa się popyt na substytuty danego produktu?

Rys.

Popyt na substytut spada - D₁

Rośnie popyt na dobro A - D₂

Określenie kierunków zmian symbolizowane jest przesunięciem krzywej popytu i podaży (jakościowa analiza).

Konkurencja na rynku przedsiębiorstw powoduje, że powstaje chęć posiadania ilościowych analiz czyli problematyka elastyczności nabrała na znaczeniu.

OPEC to organizacja, która skupia kraje eksportujące ropę naftową - bardzo silna grupa państw, brak substytutu dla źródła ropy naftowej.

OPEC była skuteczna w narzuceniach dla siebie korzystnych cen - narzucenie opozycji propozycji cenowych.

Stworzenie OBEC (org. która eksportuje banany), org. ta była nieskuteczna bo były inne obszary gdzie można było uprawiać banany. A poza tym mają one więcej konkurentów a więc łatwo je zastąpić.

Zmiany stóp procentowych wpływają na zmianę wielkości oszczędności, inwestycji, co daje możliwość przedstawienia tego za pomocą elastyczności.

Typy elastyczności:

Jest tu siła oddziaływania jednej zmiany na druga np. ΔD %/Δx %

Każda zmiana ceny wywołuje zmianę popytu

D₂ - D₁ * 100%

1. elastyczność doskonała (jedno zmienia się pod wpływem drugiego)

2. elastyczność przeciwna (jedno zjawisko nie powoduje zmiany popytu drugiego)

Rys. 1

Rys.2

Pozwala to nam przewidzieć przyszłość (predykcja ilościowa, przewidywanie rzędu wielkości).

Od czego zależy elastyczność popytu w związku ze zmianą ceny (dochodu itd.)

- bliskość substytutu - im bliżej jest substytut tym bardziej elastyczny jest popyt (np. ropa naftowa nie miała ona bliskiego substytutu a popyt mimo wzrostu ceny utrzymywał się )

np. mięso - elastyczność cenowa jest niska, ale na wołowinę (rodzaj mięsa) elastyczność jest wysoka.

WYKŁAD 24.10

Od czego zależy elastyczność popytu w związku z ceną (lub ze zmianą jakiejkolwiek wielkości)

Elastyczność zależy od 3 głównych czynników:

1. Bliskość substytutu

Elastyczność wysoka-Im bliższy jest substytut tym bardziej elastyczny jest popyt na to dobro (np. ropa naftowa -nie było bliskiego substytutu na nią więc ceny skoczyły a i tak był popyt)

Np. elastyczność na mięso jest niska, ale na rodzaje mięsa: wołowina itd. ta elastycznośc jest stosunkowo wysoka.

Rzeczy niezbędne

Rzeczy luksusowe

Podstawowe produkty mają słabe substytuty (nieelastyczność popytu).

Luksusowe mają wysoką elastyczność.

Popyt elastyczny: (badanie przeprowadzone w USA)

Metale 1,52 -wysoka elastyczność bo we współczesnym świecie jest substytut w plastiku

Produkty inżynierii elektrycznej 1,39

Mechaniczne 1,30

Meble 1,14

Instrumenty (np. badawcze) 1,10

Usługi profesjonalne (konsultingowe, medyczne) 1,09

Usługi transportowe 1,03

Zmiana cen powoduje zmiany zapotrzebowania

Popyt nieelastyczny:

Zmiana cen nie wywołuje proporcjonalnej zmiany popytu

Gaz, elektryczność i woda 0,92

Chemikalia 0,89

Napoje (wszelkiego typu) 0,78

Ubiory 0,64

Wyroby tytoniowe 0,61

Usługi bankowe i ubezpieczeniowe 0,56

Usługi mieszkaniowe 0,55

Produkty rolne i ryby 0,42

Żywność (cała) 0,05 (praktycznie sztywne)

Wzrost dochodu ma mały wpływ na zakup

2. Proporcja (udział dochodu wydany na dane dobro - udział w wydatkach )

Zał. Nie zmienne inne czynniki.

Im większa część naszego dochodu jest wydawana na dane dobro tym wyższa jest elastyczność popytu na dane dobro, np. niski udział wydatków na gumę do żucia - niska elastyczność, wysoki udział -wysoka elastyczność

Bierzemy kraje, gdzie wydatki na żywność są duże (są to biedne kraje). Kraje o niskich dochodach.

Kraj Udział wydatków na żywność w całym dochodzie %

Tanzania 62%

Indie 56%

Korea

Brazylia

Grecja

Hiszpania

Francja

Niemcy

USA

Kanada 12%

0,10 0,20 0,40 0,60 0,80 1,0

Malejącym wydatkom towarzyszy mniejsza elastyczność. Im wyższy udział wydatków w dochodzie na dane dobro tym większa elastyczność.

3. Czas, który upłynął od zmiany ceny

Im czas dłuższy upłynął od zmiany ceny tym popyt na dane dobro jest bardziej elastyczny.

Największe znaczenie dla badań elastycznych ma:

- wpływ ceny

- wpływ dochodu

Stopień substytuowania rośnie (miara krzyżowej elastyczności popytu - (%) procentowa zmiana popytu wywołana % zmianą ceny dobra substytucyjnego lub komplementarnego

%ΔD

%ΔP_s,k

Rys.

Np. pizza

Gdy cena substytutu rośnie to popyt na pizze rośnie. D₁

Cena dobra komplementarnego rośnie (np. drink) to popyt na pizze maleje. D₂

Elastyczność dochodowa popytu:

Jak elastyczny jest popyt względem wzrostu dochodu

Podróże lotnicze 5,82 - wysoka elastyczność, ostra reakcja na wzrost dochodu

Filmy 3,41

Podróże zagraniczne 3,08

Elektryczność 1,94

Jaka jest elastyczność popytu na popyt w restauracjach?

Chodzenie do restauracji 1,61 (bo więcej pań pracuje)

Meble 0,53

Ubiory 0,51

Gazety 0,38

Żywność 0,14

Typy elastyczności

WYKŁAD 31.10

Koszty transakcyjne:

-wystarczy zmiana ceny aby zmieniały się pewne walory ekonomiczne (wielkość ekonomiczna)

-przeszkodami, tarczami są koszty transakcji. Obejmują one czas i pieniądz aby:

• rozpoznać partnerów handlowych (transakcyjnych)

• trzeba ocenić jak wiarygodny jest to partner (ustalenie stopnia wiarygodności)

• jak już się zlokalizuje i oceni partnera to trzeba negocjować umowę, a to wymaga czasu i pieniędzy

• wymaga pewnego monitoringu (te działanie)

głównym źródłem kosztów transakcyjnych jest zdobywanie informacji. Jest pewna asymetria informacji (jak występuje w tej relacji nabywca i sprzedawca). Asymetria informacyjna występuje: (niewspółmierność, nieproporcjonalność)

na ogół sprzedawca lepiej wie na temat właściwości i jakości towaru. Wiedza nabywcy na ten temat jest nieco mniejsza.

Asymetria informacyjna:

Skutek - rezultat:

1. Wiele prawdopodobnych i opłacalnych transakcji może nie dojść do skutku właśnie na skutek tej asymetrii.

W ostatnich latach są prowadzone intensywne badania o rozwoju samego rynku. Powstawały nowe formy rynku z konkretnymi rezultatami. Są:

1. rynki o charakterze aukcji tylu angielskiego

Aukcja - zgromadzenie pewnej grupy produktów oraz grupy nabywców, podaje się cenę wywoławczą a dochodzi się do ostatecznej kwoty (od niskiej w górę)

2. rynek typu holenderskiego

W pobliżu Amsterdamu jest unikalny rynek kwiatów (kwiaty całego świata), na której z całego świata od rana pojawiają się kwiaty - tu zaczyna się od ceny krańcowej (najwyższej).

Zachowanie się z fundamentalnych podmiotów w podejmowaniu decyzji:

Gospodarstwa domowe (wiedzą wszystko o jakości produktów i o ich cenach)

zał.:

• doskonała konkurencja (żadna jednostka nie ma wpływu na cenę, nie może w sposób trwały zmienić ceny)

• produkty wymieniane na rynku są homogeniczne (identyczne, nierozróżnialne)

uczestnicy rynku posiadają całkowitą, pewną wiedzę

• Jakie musi i podejmuje decyzje gospodarstwo domowe:

1. Ile każdego produktu może, chce nabyć? Jaki popyt może stwarzać i stwarza w gospodarce ?

2. Jaką wielkość pracy przedstawia? W jakim wymiarze oferuje rynkowi podaż pracy?

3. ile wydać z uzyskanych dochodów teraz, a ile zaoszczędzić?

Ad.1.

Determinanty popytu danego gospodarstwa domowego: cena, dochód, nagromadzone bogactwo, ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych, gusta, oczekiwania w stosunku do przyszłych dochodów, cen itd.

Każde gospodarstwo domowe jest skonfrontowane z jego ograniczeniem budżetowym. Zanim rozpocznie się proces wyboru trzeba przedyskutować jakie możliwości są otwarte dla gospodarstw domowych. Są one (możliwości) określone przez dochód i nagromadzone bogactwo, które z kolei określają osiągalny koszt. (choice set, opportunity set).

Przy danych cenach możemy uzyskać taką ilość rzeczy, którą pożądamy. Wydajemy cały nas rozporządzalny budżet, np. ceny posiłków drożeją, a bilety wstępu są na tym samym poziomie to krzywa ulega przesunięciu w lewo. Im mocniejszy wzrost cen tym krzywa bardziej płaska.

Rys 1

Użyteczności:

Pewna satysfakcja jaką dany produkt przynosi w stosunku do alternatywy. Mamy do czynienia ze zjawiskiem (prawem) „krańcowej malejącej użyteczności - marginalne”. Staramy się max użyteczność biorąc pod uwagę to prawo. (Przykład: wizyty w klubie jazzowym - całkowita użyteczność)

wizyty całkowita użyteczność krańcowa użyteczność

1 12 12

2 22 10

3 28 6

4 32 4

5 34 2

6 34 0

każdej kolejnej wizyty maleje

Całkowita użyteczność:

Wzrastająca w malejącym tempie

Rys.

Marginalna użyteczność:

Rys

Teoria użyteczności - w miarę wzrostu konsumpcji danego dobra przyrost zadowolenia jest coraz mniejszy (krańcowa użyteczność danego dobra maleje, każdy wzrasta jego konsumpcja)

MVx = MVy max. użyteczności (kryterium)

Px Py

Efekty związane ze zmianą cen:

1. efekt dochodowy - cena maleje to dochód masz rośnie

2. efekt substytucyjny - cena dobra x rośnie to dochód maleje

Nadwyżka konsumenta

Firmy wiedzą wszystko o płacach, kosztach

Rys.

Za każdym razem mamy jakąś cenę tzn. momentu lub równowagi. Odczytujemy z tego wielkość nadwyżki konsumenta %.

Przy cenie Pe taka wielkość jest nabyta. Nasz nabywca przedstawił nam swoje zadowolenie. Gdy cena wysoka np. P₁ to kupi mało. Więcej nie kupi gdy cena będzie się utrzymywała. Jednak satysfakcja konsumenta jest większa.

Racjonalnie konsumenci starają się racjonalizować nadwyżkę. W ramach wymiany rynkowej konsument może uzyskać więcej satysfakcji niż zapłacił. Gdy podejmujemy się jakiegoś przedsięwzięcia max nadwyżkę konsumenta. (jest to też niezbędne przy zjawiskach rozwojowych). Ten sposób przedstawia, konstrukcja myślowa

-dobrze oddaje proces wyboru przy niższej cenie wyższa będzie nadwyżka konsumenta.

Nadwyżka producenta:

Dla określenia max efektywności

Rys.

Gdy krzywa podaży ma taki charakter to co to za sobą pociągnie?

Producent gotów byłby sprzedać daną ilość po danej cenie. Gdy cena rośnie jest on skłonny zwiększyć podaż itd.

Max nadwyżki producenta i konsumenta gdy są maksymalizowane to jest to stan najlepszy. Łączna nadwyżka - im większa tym dobrobyt większy. Ruch cen .

Zmieniać wielkość nadwyżki będzie na korzyść konsumenta bądź na korzyść producenta.

(nadwyżka konsumenta + nadwyżka producenta) - max (efektywność produkcji i funkcjonowania rynku).

Nabywca- dostarcza też zasoby siły roboczej (oprócz popytu) tworzy podaż pracy i ma umiejętność przewidywania.

WYKŁAD 07.12

Przedsiębiorstwa (instytucje, które stwarzają ostatecznie popyt), obecnie one utworzyły się z długiego procesu kształtowania zaczęło się od rewolucji przemysłowej (międzygałęziowy podział pracy - łączyć poszczególne specjalizacje by powstało przedsięb. - przedsiębiorca jest siłą)

Współczesny świat jest zasiedlony tymi przedsiębiorstwami (tworzone w okresie przemian przemysłowych) - w USA jest ich ok. 20 mln (małych, średnich i dużych).

Firma jest to instytucja, która zatrudnia pracowników, zakupuje z zewnątrz czynniki produkcji, łączy je i przetwarza i w formie produktu lub usług sprzedaje je na rynku. Każda z tych form wypełnia te funkcje tylko przedstawiają się one inaczej.

Analizując firmę trzeba umieć przewidzieć jej działania, zachowanie się takiej firmy.

Celem przedsiębiorstwa jest:

• dostarczenie wysokiej jakości produkcji

• zwiększenie udziału w rynku

• dostarczenie pewnej satysfakcji zatrudnionym itd.

• główny cel to maksymalizacja zysku (jeżeli firma nie stara się o to, to taka firma będzie wykupiona przez innych wcześniej czy później lub wyeliminowana - firma przestaje istnieć gdy nie realizuje tego celu)

Jak należy podchodzić do analizy firmy:

Czym jest ten zysk?

Zysk - różnica między przychodem całkowitym a kosztami ponoszonymi przez producenta

Przychód całkowity - przychód, który uzyskuje się w wyniku transakcji rynkowej

Koszty księgowe (k. „explicite”) - wydatek pieniężny jest zanotowany

Explicite - widoczne

Implicite - zawarte i związane z działalnością firmy (alternatywna)

KOSZTY

KSIĘGOWE EKONOMICZNE

Explicite 60 000 60 000

Implicite 1. (samorozwinęcie się) 30 000

(rzeczywisty 2. zaangażowany własny kapitał 10 000

nakład (stałego dochodu gdy

poniesiony) zaangażowany w banku

60 000 100 000

Przykład: dotyczący fabryki swetrów

POZYCJE ILOŚCI

1. Całkowity przychód 400 000

2. Koszty: -wełna 80 000

-k. bieżące (ogrzewanie, elektr.) 20 000

-płace 120 000

-procent dla banku (za pożyczki) 10 000

230 000- całkowite koszty księgowe (explicite)

3. Nieotrzymana płaca właściciela 40 000

Nieotrzymane odsetki 20 000

(które otrzymałby, gdy ten kapitał zaangażował

w banku nie w firmie)

Amortyzacja 25 000

Zysk normalny 50 000

Całkowite koszty implicite (alternatywne) 135 000

Całkowite koszty implicite + explicite 365 000

Zysk ekonomiczny

(z uwzględnieniem kosztu alternatywnego) 35 000

(400 000 - 365 0000)

daje to obraz faktycznego zysku

Gdyby nasz przychód całkowity równałby się 350 000 to mielibyśmy stratę 15 000 (po uwzględnieniu wszystkich rodzajów kosztów) pod koniec procesu produkcyjnego.

• Techniczna, technologiczna efektywność używa się do wytworzenia danego dobra najmniejszą ilość nakładu - ujęcie naturalne

• Ekonomiczna efektywność- kiedy mamy najmniejsze koszty w ujęciu pieniężnym, wartościowym.

Funkcjonowanie przedsiębiorstwa:

Każda firma jest mieszanką systemów

• system rozkazów, nakazów, zaleceń, które trzeba wypełniać

• system zachęt, bodźców

Firma jest kombinacją tych systemów, połączenie ich to największy ból właścicieli przedsiębiorstw.

Systemem wśród systemów bodźcowych jest Principal - agent problem. (konflikty między wykonawcą a tym, który dyryguje - te stosunki między nimi są największym problemem). Wykonawca ma działać zgodnie z zamysłem właściciela, jego celem głównie sposoby rozwiązywania problemu:

1. dopuszcza się wykonawców do własności (daje mu się małą cząstkę akcji to będąc współwłaścicielem będzie działać na korzyść firmy bez nakazów)

2. system bodźców (wypracowanie takich systemów do różnych rodzajów prac i pracowników - bardziej skomplikowane, ciągle trzeba to zmieniać)

3. zawiera się długoterminowe kontrakty (to będzie działać w interesie danego przedsiębiorstwa ten pracownik)

Typy organizacji:

1. przedsiębiorstwo typu właścicielskiego (ktoś kto indywidualnie organizuje firmę) - organizował i ponosił odpowiedzialność i gdy interes nie wychodzi to kasę (długi) oddaje z własnego majątku (jest to najstarsza forma organizowania firmy)

2. kilka osób, które składali się na środki dzięki którym mogli założyć firmę (tu odpowiedzialność rozkłada się na te osoby, zgodnie z prawem odpowiadali wszyscy włącznie - zaczęto uciekać od tej formy - nieograniczona odpowiedzialność tu jest, jeden patrzył na drugiego). Dlatego teraz funkcjonują towarzystwa akcyjne np. izby adwokackie (praktykowanie prawa). Oparcie na wiedzy. Biura konsultingowe - ryzyko ponoszenia strat nie jest duże.

3. forma firm z nieograniczoną ilością właścicieli (chodzi o udziały, akcje) wiąże się to ze skalą produkcji i postępem technicznym). Żaden z współwłaścicieli nie był odpowiedzialny tylko tracił swoje akcje.

Są one w centrum badania struktur gospodarczych:

(badanie koncentracji wielkości tych firm)

1. bada się ile 4 największe firmy produkują w danej branży (jeżeli udział tych 4 jest wysoki to także wysoki jest udział koncentracji produkcji)

2. miara HHI (dwóch facetów opracowało te miarę HH Indeks)

polega na tym, że bierze się 8 największych firm w danej branży, mierzy się ich udział w tej branży i ten udział procentowy bierze się do kwadratu i sumuje.

HHI = (50)² + (25)² + (15)² + (10)² = 3,45 (im wyższy to koncentracja jest wyższa)

WYKŁAD 14.11

Produkcja ma miejsce w określonej organizacji, której celem jest maksymalizacja zysku. Produkcja jest często utożsamiana z firmami. Ale czy jest to prawda? Przecież czasem my sami produkujemy, wytwarzamy, to instytucja (forma), z której wychodzi największa liczba użytecznych produktów.

Przedsiębiorstwa tworzą rynek jako dostawcy i nabywcy. Przedsiębiorstwa wchodzą w różnego rodzaju rynki, poprzez wieloletnie badania wykształciły się rodzaje rynków.

1. doskonała konkurencja (mnóstwo jednostek wytwórczych, które ze sobą konkurują)

2. konkurencja monopolistyczna

3. oligopol

4. monopol (produkcja skupia się w jednym miejscu)

1, 4 - bieguny

Ad. 1

Przedsiębiorstwo wytwórcze ma jak najmniej decyzji do podjęcia jak jest nieprzeliczalna ilość firm, które wytwarzają homogeniczny produkt to wtedy wytwarza się ta forma rynku, z której wchodzą sygnały o cenie. Dlatego nie mogą przedsiębiorstwa na nią wpłynąć a jedynie mogą ją akceptować. Są to tzw. „biorcami” ceny. W pozostałych formach jest pewien poziom akceptacji, przedsiębiorstwa mogą decydować tu o cenie.

Rys.

Płynie sygnał do indywidualnego przedsiębiorcy, że cena ma skłonność kształtowania się wokół tej wielkości bądź tyle wynosi. Jest to cena dana, dla indywidualnego przedsiębiorcy to jest...

Gdy odważy się sprzedać po wyższej cenie, bo nie zrobi tego, bo są inni przedsiębiorcy posiadający dany produkt po cenie 3,20. Jedyne o czym decyduje przedsiębiorca to wybór metod produkcji. Zatem zwracamy uwagę na motywy, zachowanie się przedsiębiorcy, w. konkurencja wymusza procesy dostosowawcze przedsiębiorstwa, ma ona (w. konkurencja( najwięcej ograniczeń.

Każda firma musi podejmować 3 rodzaje decyzji:

1. ile wyprodukować (ilość produkcji)

2. jak produkować (uwzględnienie istniejącej i dostępnej wiedzy technologicznej)

3. jaki stworzyć popyt na czynniki produkcji

Te decyzje podejmowane są w sposób rutyny bądź świadomie.

Motywem przedsiębiorstwa jest max zysku, który wymaga porównania całkowitego przychodu z całkowitymi kosztami (to te, które się ponosi wydając pieniądze, skrupulatnie się je księguje) - jest tu zazwyczaj uwzględniana przeciętna stopa zysku, jako coś co jest dane (normalne zjawisko ekonomiczne). Gdy się osiąga jest dobrze, a gdy chce się mieć większy zysk trzeba przekroczyć różnice między p. a k. całkowitym

Proces produkcji to proces przekształcania surowców w gotowy produkt. Wielkość produkcji zależy od technologii (procesu organizacji. Relacja między nakładem a wynikiem to funkcja produkcji (kształt krzywej określają metody wytwórcze)

Rys

Metody wytwarzania, technologia nie są stałe, ulegają ciągłym zmianom

Produkcja: ) = f ( L, Kp, Lkp)

L- praca

Kp - kapitał

Lkp - praca lub kapitał

Proces produkcji dokonuje się w czasie dlatego wprowadzamy go do naszego rozumowania w określony sposób: (określonych definicji). Dobrze jest podzielić wprowadzenie czasu uwzględniając krótki oraz okres czasu.

* krótki okres - to czas, w którym przynajmniej 1 czynnik nie daje się zmienić, pozostanie stały np. wyposażenie kapitałowe. Brak możliwości budowy nowego zakładu bądź oddziału w danym przedsiębiorstwie, brak możliwości pozyskania pracownika o określonych klasyfikacjach, brak możliwości pozyskania przedmiotu, który by uległ dalszym procesom transformacji.

Baza inwestycji przedsiębiorcy są rynkowe ceny oraz osiągalne dla niego technologie.

Konkretyzacja tez podanych wcześniej:

I przykład P_L= 1 zł

1 2 3 P_k= 1 zł

Technologia jednostki kapitału jednostki pracy suma ich kosztów

(sposób produkcji)

A 2 + 10 12

B 3 6 9

C 4 4 8

D 6 3 9

E 10 2 12

II przykład pracownicy wymuszają podwyżkę P_L = 5 zł

P_K = 1 zł

A 52

B 33

C 24

D 21

E 20

I przykład

Im więcej wyposażenia kapitałowego tym mniej nakładów pracy. Która z tych technologii jest bardziej opłacalna? Bierzemy pod uwagę ceny, które mają różne relacje (P_L). Gdy mamy daną funkcje produkcji oraz relacje cen, to metodą optymalną jest ta, która minimalizacja koszty (metoda C - przy danych relacjach cen)

II przykład

Przy innym układzie cenowym, ale tej samej kombinacji czynników produkcji wybierzemy metodę E. To skutek zmian technologii i opłaty jednostki pracy i kapitałowej oraz zmian relacji cen.

Gdy jest zmiana cen niewiele zmienia się technika produkcji.

To pokazuje nam wpływ zmian czynników produkcji na min kosztów.

Jak wpływa nam zmiana skali produkcji (wpływa na podniesienie lub obniżanie jednostkowych kosztów czynników produkcji)

1) zmiana skali produkcji może powodować, że jednostkowy koszt produkcji może kosztować tę samą cenę, produkcję zwiększamy alby utrzymać rynek, zwiększenie produkcji może doprowadzić do wzrostu kosztów jednostkowych. Są korzyści ze zwiększonej skali produkcji. Ważne z punktu widzenia organizacji, czasem wynika to z wnikliwych badań.

Izokwanty produkcji i izokoszty

Dotyczy to podstaw wyboru producenta

Rys. 3

Krzywa obojętności dla producenta (są tu różne kombinacje, świadczą o tym punkty, które dają tą samą produkcję) - izokwanta produkcji (= krzywa obojętności konsumenta); każda z krzywych nie musi być równoległa do innych.

Każda metoda produkcji różni się od innej, bo może być więcej lub mniej jednego lub drugiego czynnika.

Producent jest ograniczony wysokością kosztów. Każdą kombinację zakupu wyrażamy przy pomocy linii prostej (izokoszty). Najlepsza metoda wytwarzania danego produktu przy danych cenach to ta, która łączy się z najmniejszymi kosztami.

WYKŁAD 21.11

Koszt księgowy a koszt ekonomiczny (wycena włożonego kapitału przez jego właściciela oraz pracy - jedno z najważniejszych zagadnień)

Gdy mówimy o kosztach to jesteśmy świadkami malejących kosztów w każdej dziedzinie produkcji.

Przykład. Po rozprzestrzenieniu się telefonii w USA panował układ, że ATT Company rozrastało się (miał monopol). W ciągu 50 lat uzyskano taki trend:

(długookresowe koszty spadały) prawie dziesięciokrotnie.

Rys.

Teoretyczna strona problematyki kosztów:

Zazwyczaj przyjmujemy czasowe rozróżnienie kosztów:

• zachowanie się kosztów w długim okresie

• zachowanie się kosztów w krótkim okresie

krótki okres - przynajmniej jeden czynnik nie daje się zmienić (zazwyczaj chodzi o kapitał bo wymaga czasu to by go zastąpić), mogą być dziedziny gdzie ten okres może wynosić 1 miesiąc, 2 lata itd. tym czynnikiem jest zazwyczaj kapitał w postaci maszyn, urządzeń.

Rodzaje kosztów:

• stałe - (fixedcosts) w danym okresie nie daje się ich zmienić, te które są ponoszone niezależnie od wielkości produkcji. (FC)

przedsiębiorstwo musi wyłożyć pieniądze na grunt, trzeba wybudować budynek itp. To wszystko trzeba zrobić by rozpocząć produkcję.

• zmienne - są związane z wielkością danej produkcji (zmieniają się wraz z wielkością produkcji) (variete costs) (VC)

W wyniku poniesionych nakładów otrzymujemy jakiś fizyczny produkt. Wyróżniamy:

1. produkt całkowity (fizyczny produkt całkowity) total phisical product

2. produkt przeciętny (average phisical product)

3. produkt marginalny (krańcowy)

Relacja między nakładami a otrzymanym produktem:

Rys

Nakład poniesiony jest w ciągu danego okresu (zależy od dziedziny). Przy takiej produkcji zmieniamy jeden z czynników (np. ilość pracowników) i badamy jego wpływ na produkt całkowity.

Liczba cieśli Liczba garaży

0 0

• 4

• 12

• 24

• 32

• 35

• 30 (nakład maleje po przekroczeniu pewnej wielkości)

Intensywniejsze zastosowanie danego czynnika powoduje wzrost produkcji. Zmiana jednego czynnika powoduje wzrost całkowitej produkcji, ale tylko do pewnego momentu „prawo malejącej wydajności”

Ta prawidłowość została zauważona dosyć wcześnie - minister francuskiego króla (od XVII w)

Rezultat dodawania jednego z czynników produkcji, krańcowy przyrost fizycznej produkcji ujmujemy jako:

Rys.

Określenie optymalnej wydajności danego czynnika, ilości nakładów. Czy możemy określic moment, graniczne kryterium do którego...

Jeśli wartość tego czynnika dodawanego porównujemy z efektem przyrostu, jeśli to się zrówna to jest to punkt graniczny:

ΔP (= wartość dodana nakładów)

Może być zjawisko, że mamy kilka czynników produkcji (czynniki wyrównują efekt).

Podstawowe wielkości związane z kosztami:

• koszty całkowite

• k. przeciętne (na jednostkę produkcji)

• k. stałe

• k. zmienne

Inny podział, który pozwala określić wewnętrzną strukturę kosztu całkowitego:

• koszty stałe

• koszty zmienne

KC (TC) =KS (FC) + KZ (VC)

Jak zachowują się po zwiększeniu nakładów koszty?

Rys.

Rys.

Koszty przeciętne - dzielimy dane koszty przez ilość produkcji. Początek krzywej to spadek intensywny a potem jest coraz wolniejszy.

Koszty krańcowe - które wynikają ze zmiany produkcji o jednostkę, przyrost kosztów spowodowany przyrostem o jednostkę. O kosztach marginalnych myślimy jak o zmianie kosztów całkowitych pod wpływem zmiany produkcji (chyba, że jest zaznaczone inaczej)

MC - (jest zmianą kosztów całkowitych spowodowana zmianą produkcji o jednostkę)

„Marginal cost”

MC = MFC + MVC = 0 + MVC

(koszty marginalne)

Zmiana produkcji o jednostkę nie powoduje zmiany kosztów stałych.

Pochodne kosztów na ogół mają kształt litery U

Rys.

Wpływ skali produkcji na zachowanie się kosztów:

Wyróżniamy następujące sytuacje:

• występują korzyści skali produkcji (im jest ona wyższa tym obniżamy koszty przeciętne). Występują one we współczesnych dziedzinach przemysłu

Powody:

• postęp techniczny (fakt wprowadzania linii, co pozwala bardziej wzmóc podział pracy powodując wzrost wydajności pracy - przemysł samochodowy)

• malejące korzyści skali produkcji, im mniejsze jednostki tym szybciej rosną trudości w zarządzaniu

• zwiększenie skali produkcji - nie powoduje korzyści ani kosztów.

WYKŁAD 28.11

Analiza różnych typów rynków

Jak podejmuje się decyzje w różnych rodzajach rynków?

Wyróżniamy 4 typy rynków:

(struktury rynkowe)

Typy różnią się ilością firm, które konkurują o nabywców. Jest wiele rodzajów rynków

1. Konkurencja doskonała (perfect competition) -struktura najbardziej zróżnicowana, ma kilka cech charakterystycznych: -tych firm jest bardzo wiele.

2. Monopol (jedna firma) jeden sprzedawca

3. Oligopol (kilku producentów - więcej niż jeden0. w krajach rozwijających się szybko była tendencja do tego aby z masy firm wyłaniał się jeden bądź tylko kilku sprzedawców.

4. Konkurencja monopolistyczna (nie przychodziło to łatwo, XVIII w Alfred Marshall). Jest to stosunkowo wiele przedsiębiorstw, ale jednocześnie każda z tych firm ma jakiś monopol. Produkują te same produkty, ale różnią się one od siebie np. mały sklepik przy stacji zdobyły sobie pozycję małego monopolu (każdy chce tam kupować i ma on przewagę nad innymi, może mieć produkty lepszej jakości - ma coś różniącego co daje mu przewagę nad innymi, jest to monopolista o pewnej sile.

1.Analiza konkurencji doskonałej:

( w tej strukturze rynkowej firma troszczy się tylko jak wytworzyć a nie po jakiej cenie sprzedać, ma kilka cech charakterystycznych:

• jest bardzo wiele przedsiębiorstw

• cena jest dla nich dana

• produkt homogeniczny (taki sam) lub produkt standaryzowany ( z natury taki sam np. żyto - nie rozróżnimy skąd pochodzi) (-ma pewne inne cechy)

• (każda firma) łatwo jest wejść i wyjść z tego rynku (wiedza jest łatwo dostępna)

• doskonała informacja (jest przejrzystość rynku, każdy ma wieści jaka jest ilość firm, czym charakteryzuje się produkt itp. - łatwo jest wejść i wyjść)

Decyzja jaką ustalić cenę jest najtrudniejsze dla firmy, ale w konkurencji doskonałej cena jest już dana.

Prowadzący działalność wiedząc jaka jest cena i poruszając się po obszarze, który określa koszty musi podjąć decyzję ile mamy produkować. To jest najważniejsza decyzja dla prowadzącego firmę. Najprostszy przykład doskonałej konkurencji:

Jak podejmuje się decyzje:

Produkcja (o): (jakieś produkty wytworzone w określonym czasie) np. grabii

Produkcja (o) cena/szt całkowity przychód koszty całkowite zysk

total revenue total costs

0 25 0 36 -36

1 25 25 44 -19

2 25 50 48 2

3 25 75 51 24

4 25 100 56 44

5 25 125 63 62

Porównanie ceny z całymi kosztami daje nam zysk ekonomiczny (profit)

To pozwoli nam podjąć decyzję

6 25 150 72 78

7 25 175 84 91

8 25 200 101 99

9 25 225 126 99

10 25 250 166 84

(cena jest ta sama niezależnie ile wytwarza, brak bodźców dla podwyższenia lub obniżenia ceny. Total cost -dostarczony przez naszych księgowych oraz aparat analityczny, który pozwoli łącznie ustalić koszt ekonomiczny. Pełny ekonomiczny koszt on zawiera! Jest to koszt stały+ włożony kapitał)

Zasada - max zysku

Chcąc uzyskać największy zysk firma powinna wytwarzać na poziomie 8 i 9. Na poziomie produkcji 10 koszty zwiększają się to nasz zysk maleje.

Rys.

Jakie jest narzędzie bardziej precyzyjne?

Tym narzędziem analitycznym będzie porównanie marginalnych (krańcowych -odnośnie

poprzedniego przykładu) przychodów z marginalnymi kosztami:

Krańcowy- marginalny Koszty krańcowe

Przychód (cena jednostkowa) (marginalne)

25 0 -25

25 (44-36) 8 17

25 (48-44) 4 21

25 (51-48) 3 23

25 (56-51) 5

25 (63-56) 7

25 9

25 12

25 17

25 25

• 40

Porównujemy te dwie dane i patrzymy gdzie jest najwyższa wartość

Rys.

Cena równowagi (do której trzeba się dostosować bo jeśli ma takie same grabie to ta sama cena). Może obniżyć cenę, ale straci więc to się nie opłaca.

Rys.

WYKŁAD 05.12

Konkurencja doskonała:

• duża ilość firm i gospodarstw domowych dostarczających nakłady

• firmy produkują identyczne produkty, (bardzo podobne do siebie)

(cena jest niezależna od przedsięb.)

• przedsiębiorstwa łatwo mogą wejść na rynek i z niego zejść

(w długim okresie zysk spada)

Monopol

Jest na danym rynku zasiedlona jedna firma i ma ona kontrolę nad ceną (w pewnych granicach ją ustala), firma posiada pewną władzę nad rynkiem.

Czysty monopol - istniej jedna firma i nie ma bliskich substytutów, w najbliższym czasie nie ma zagrożenia. Bliski substytut powoduje, że nastaje zagrożenie.

Ostateczna aprobata ceny należy do rynku, od jego preferencji zależy jaka będzie ilość takiego produktu sprzedana. Im niższa cena tym więcej kupią nabywcy.

(1) (2) (3) (4)

Ilość Cena Całkowity przychód Krańcowy (marginalny)

(utarg) przychód

0 11 0

1 10 10 10

2 9 18 8

3 8 24 6

4 7 28 4

5 6 30 2

6 5 30 0

7 4 28 -2

8 3 24 -4

W miarę spadku ceny proponowanej przez producenta tym więcej on sprzedaje, utarg najpierw rośnie a potem spada.

Rys.

Przyrost o jedna jednostkę wynosi 10. Potem 18-10...

Postać krzywej popytu:

Wobec, której stać każdy monopolista.

Nie może zmienić charakteru tej krzywej, choć może ustalać cenę, po której chce sprzedać towar.

Ilość określona jest przez cenę.

Rys.

Ogólna zasada, że optymalny zysk otrzymujemy: koszty końcowe zsumują się z utargiem.

Rys.

Przy danej krzywej popytu ustalamy krańcowe przychody.

Optymalne wielkości produkcji: potrzebna jest krzywa kosztów krańcowych, która przetnie się z przychodem krańcowym.

Ta wielkość produkcji określa optymalną wielkość produkcji.

Krzywą popytu można uzyskać przez symulację, przewidywanie jak będzie zachowywał się rynek.

Pozycję jednego wytwórcy otrzymuje on dzięki:

1. (jeśli usadowi się jako jeden wytwórca to żeby nie miał konkurencji). Jego produkcja nie ma bliskiego substytutu.

2. działanie zewnętrzne w postaci aktów z punktu widzenia władzy, która zakaże innym produkować danego produktu, bo ktoś ma na niego wyłączność, np. patenty.

Nadanie prawnego monopolu. Nadanie patentu - współczesny świat oparty jest na działaniach nowoczesnej technologii, która wymaga wysokich nakładów.

Ale jeżeli chodzi o medykamenty to pozwala się na konkurowanie, ale po jakimś czasie.

Patent ma ważność ok. 20 lat. W pierwszym roku dokonuje się opłaty.

3. Licencjonowanie (prawo na dany produkt, ale nie wynalazł go tam)

4. Frenchaising (wyłączność na jakieś np. usługi, działalność)

5. Wyłączność wynikająca z własności czegoś (np. rzadkie pierwiastki - ale jest ona wystarczająca aby móc zachowywać się jak monopolista)

6. Monopol naturalny (zjawisko ekonomiczne). Są dziedziny, w których opłaci się wytwarzać na wielką skalę, bo koszty systemowe spadają w miarę wzrostu produkcji.

Rys.

Gwałtowny spadek kosztów marginalnych i przeciętnych.

Tam gdzie są sieciowe rozwiązania to jest taki monopol.

Ten co zwiększa skalę produkcji (maleją mu koszty produkcji) naturalnie staje się monopolistą, bo inne firmy nie wytrzymują konkurencji.

WYKŁAD 12.12

Konkurencja monopolistyczna:

• to struktura rynkowa, której współzawodniczy duża ilość firm,

• każda firma przedstawia taki sam produkt ale odmienny,

• firmy współzawodniczą w: jakości, cenie, intensywność marketingu (agresywny),

• brak jest wytworzonych, sztucznych, stworzonych przez władzę barier wejścia, jak i wyjścia (koszty ekonomiczne wejścia i wyjścia nie są duże).

Jeżeli koszty wyjścia są wysokie to firma stara się utrzymać na rynku.

Edward Chamberlain (Stany Zjednoczone)

Joan Robinson

Konsekwencje będące wynikiem cech tej struktury: (implikacje wynikające z istnienia wielu firm)

• każda z firm ma mały udział w rynku,

• firma jest wrażliwa i czuła na cenę rynkową, nie oznacza to, że ta firma zwraca uwagę na indywidualnego konkurenta patrzy raczej na cenę

• nie ma możliwości zawarcia zmowy

Każda firma ma zróżnicowany produkt, więc współzawodniczą przede wszystkim jakością i intensywnością marketingu, który wyraża się w nakładach na reklamę, postać produktu - opakowanie. Różne koszty na reklamę.

Produkty różnią się:

1. Odmienność wyrobu: fizyczna charakterystyka nieco inna (różny wymiar, kolor, materiał, lekko inny smak)

2. Lokalizacja - gdzie są te produkty sprzedawane

3. Usługi, które towarzyszą danemu produktowi

4. Niektóre firmy obiecują techniczną obsługę w czasie użytkowania produktu

5. Firmy starają się by poszczególnym produktom towarzyszyła aura odmienności - związana z reklamą, promocją (inności, image)

Dotyczy to np. aspiryny, oleju napędowego.

Przy wyborze monopolu zwracamy uwagę na to, że mamy do czynienia z krzywą popytu.

Rys.

Oligopol - rodzaj rynku gdzie występuje niewiele firm (3-4 nawet do 10)

Napoje:

Coca Cola (45%)

Pepsi (31%)

Cadbury- Schweppes (14%)

Branża muzyczna:

Uniwersal Poligram (26%)

Werner Music (18%)

Sony Music (17%)

EMI Group (13%)

BM (12%)

Tytoń:

Phillip Morris (49%)

RJR Nabisca (24%)

Brown&Williams (15%)

Telefon:

ATZT / TCI (47%)

Bell / Atlantic (24%)

SBC (18%)

MCI (12%)

Samochody:

General Motors (29%)

Ford (25%)

Chrysler (16%)

Gałąź 4-firmowa miara koncentracji 8-firmowa miara koncentracji

Papierosy 93% nieosiągalne dane

Kosmonautyka 90% 99%

Piwo 90% 98%

Baterie 87% 95%

Żarówki elektryczne 86% 94%

Płatki śniadaniowe 85% 98%

Motoryzacja 84% 91%

Kartki okolicznościowe 84% 88%

Dlaczego w nowoczesnych gospodarkach możemy spotkać oligopol:

• korzyści skali (im więcej się wytwarza tym taniej)

• rządowe prawne bariery do wejścia tu są (bądź przez patenty lub licencje)

• kampanie reklamowe, które kosztują dużo

Jest to trudny rynek do analizy, jest mocno kontrolowany, ale jest duża konkurencja, zawierają między sobą umowy przeciwko konsumentom (by utrzymać np. wysoką cenę -tzw. zmowy). Są to rynki nieprzewidywalne, jest to wewnętrzna możliwość zawierania umów.

Utrzymanie wysokiej ceny to cel. Między zmową a konkurencją.

Złamana krzywa popytu:

Rys.

Rynek oligopolistyczny - jeśli jedna z firm próbuje cenę (wyznacza nową, pewien odcinek krzywej popytu) to zazwyczaj inni nie naśladują go tylko korzystają z tego, ale jeżeli on obniża cenę to wszyscy go naśladują.

Rynek kontestowany - łączymy go z monopolem i oligopolem tam gdzie jest dominacja jednej lub kilku firm. Jest wiele rynków, które są kontestowane (próba podważenia ich istnienia).

Mówimy o nim wtedy, gdy jest łatwość wejścia i wyjścia z danego rynku (bez dodatkowych kosztów).

Np. jest firma przewoźnicza - jest pewien obszar, który ma monopol - ale można mu zagrozić wprowadzając swoje autobusy i jeżeli nam nie wyjdzie to po prostu je wycofujemy.

Lub małe firmy lotnicze).

WYKŁAD 19.12

Czynniki produkcji i podział tego co zostało wytworzone (podział dochodu narodowego - w mechanizmie rynkowym)

Teza.

Mechanizm rynkowy rozdziela dochody poprzez opłacanie czynników produkcji, każdy posiada jakiś czynnik produkcji, który jest elementem wytwarzania, może być to jeden - jego własna praca, ale niektórzy posiadają fundusze, które mogą pożyczać innym na użytek produkcyjny. Posiadają też niektórzy naturalne zasoby, które mogą sprzedawać. Niezbędne czynniki są sprzedawane po określonych cenach, które są określone przez kształtowanie się popytu na te czynniki i przez podaż.

Podział dochodów określają:

• ceny czynników produkcji

• ilość którą grupa społeczeństwa posiada i mogą one być zapełnione w procesie produkcji

Klasyfikacja czynników produkcji:

(wynikające z obserwacji ludzi)

• praca

• ziemia

• kapitał

później człowiek mógł wyróżnić więcej czynników i obecnie najczęściej wymienia się 5 szerokich kategorii rodzajowych czynników produkcji:

1. ziemia

2. praca

3. kapitał (wszystkie zasoby, które najpierw zostały wytworzone a potem wykorzystane do dalszego przetworzenia)- wspomagania dalszej produkcji

4. wyczerpywalne zasoby naturalne

5. przedsiębiorczość (czynnik ulotny, ale skutki jego są widoczne)

Dochody związane są z czynnikami produkcji - ich funkcjonowaniem. Jaki udział czynników produkcji przypada w dochodzie narodowym? (pozycje małe i większe - oparte na badaniach amerykańskich w 2000 r.):

• uzyskane dochody z tytułu wypożyczonych funduszy ok. 6-7 % dochodu narodowego

• opłata ziemi 11 %

• dochody innych właścicieli biznesu 9% (czynnik przedsiębiorstwa)

Łącznie 28,5% dochodu narodowego

Praca wynosi resztę tzn. ok. 75,5%. Ten czynnik jest opłacony najwyżej. Rząd może mieć wpływ na podział tych czynników produkcji. Ekonomiści rozważają ceny tych czynników produkcji (najlepszy mechanizm to mechanizm popytu i podaży).

Strona podażowa tych różnych czynników bardzo się różni, wynika z tego wniosek którym wszyscy się kierują: rozpatrujemy rynek każdego z czynników oddzielnie (tę stronę podażową szczególnie)

Teoria produktywności (krańcowej produktywności)

Rys.

Krzywa popytu na czynnik - pochodna (pochodny popyt). Popyt na czynnik produkcji jest popytem pochodnym od popytu na ilość drobiu ( w stosunku do popytu na dobro)

Ten kształt krzywej popytu zależy od popytu na produkt (jest popytem pochodnym od popytu na produkt). Na tej podstawie można budować teorię globalnego popytu. Ożywia to całą koniunkturę.

Podaż czynników produkcji:

1. Kapitał:

zawsze w ekonomii kapitał traktowany jest jako zasób- zbiór wszystkich urządzeń wyprodukowanych uprzednio a teraz z tego korzystamy przy dalszej produkcji.

Inwestycje- w ekonomii to strumień (podstawowe rozróżnienie z kapitałem dzięki, któremu podnoszą się zasoby)

Najpierw jest decyzją zwiększenia zasobu kapitału (1) z tej decyzji wynika gromadzenia funduszy (2). Strumień inwestycji (3) - zakupujemy rozmaite urządzenia, łączymy je by uzyskać dodatkowy kapitał. Dodatkowy kapitał (4). Ten zwiększony kapitał umożliwia nam produkcję (5) - pod warunkiem, że obok kapitału będą inne czynniki.

(1) (2) (3) (4) produkcja (5)

inne czynniki

Po co firma uruchamia strumień inwestycji? By powiększyć produkcję albo obniżyć koszty (współcześnie koszty się obniża by być konkurencyjnym). Te cele mają taką samą wartość.

Inwestujemy z myślą o zysku - krańcowy produkt inwestycji.

Robimy to tak długo, kiedy krańcowy produkt inwestycji zrówna się z kosztem (stopa%, którą płacimy za użyczenie nam środków).

Ten sam wydatek, środki uzyskane od kogoś obecnie porównywane z przyszłością - będzie mieć inną wartość niż obecnie. Obecna ma większą wartość (dyskontowanie).

Rynek a fundusze:

Rys.

Popyt na fundusze:

Stopa % wysoka - ten co podejmuje decyzje to podejmie tylko te rentowne

Stopa % niska - może nabyć trochę mniej rentowne fundusze (zapotrzebowanie większe)

Podaż:

Stopa % rośnie - fundusze rozporządzalne powiększają się

Wprowadzamy wielkości normatywne - (czynniki oceniające- etyczne) jaka stopa % staje się już lichwą. Problematyka odpowiedniej stopy % to problematyka całej ludzkości.

2. Ziemia

Przykład czynnika produkcji, który jest stałej wysokości. Opłata za użytkowanie czynnika, który jest w stałej ilości - renta

Rys.

Podwyższenie popytu - zawsze znajdzie się ktoś, kto zapłaci więcej za użytkowania (renta wzrośnie)

W przypadku renty - poziom rynkowy zależy wyłącznie od popytu. Rynek przybiera postać rynku na różne rodzaje ziemi (np. pod uprawę, budownictwo) i dlatego są różne wysokości renty.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

32

---