1. TYPY PRAC NAUKOWYCH
1. teoretyczne - korzystają z opracowań innych badań
2. metoda monograficzna (monografia) - monas -pojedynczy, grafia - pisać; opis pojedynczego faktu, pojedynczej instytucji
3. metoda sondażu diagnostycznego - opinie, poglądy, postawy ludzi wobec jakiegoś obiektu
2. OKREŚLENIE CELU I PRZEDMIOTU BADAŃ
3. DEFINCJE PROBLEMU BADAWCZEGO I JEGO RODZAJE. PRZYKŁADY.
Problem badawczy
- problem intelektualny występujący w postaci badań naukowych
- problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedź ma dostarczyć badanie
Rodzaje problemów badawczych:
a) problem główny - najczęściej odpowiada tematowi pracy, jest prostym odzwierciedleniem jego formy gramatycznej
b) problemy szczegółowe - pokazują nam jaki jest zakres badań empirycznych w pracy
c) problem w formie pytań rozstrzygających - zaczynają się od partykuły „czy” i wymagają odpowiedzi definitywnych, jednoznacznych - „tak”, „nie”, „jest tak i tak”
d) problem w formie pytań wymagających dopełnienia - zaczynają się od „jaki”, „ile”, `gdzie”, „dlaczego” i wymagają udzielenia szerszych odpowiedzi na temat relacji miedzy zmiennymi charakteryzujący przedmiot badań
e) problemy naukowo-badawcze - odnoszą się do stanu niewiedzy naukowej
f) problemy subiektywnie badawcze - odnoszą się do stanu niewiedzy badacza
g) problem istotnościowy - „Jakie czynniki wpływają w istotny sposób na…?”
h) problem zależnościowy - „Jaka jest zależność między…?”
i) problem diagnostyczny - „jaki jest poziom (aktualny stan)… oraz jakie są przyczyny (uwarunkowania)?”
4. DEFINICJE HIPOTEZY ORAZ JEJ RODZAJE. PRZYKŁADY.
Hipoteza badawcza
- proponowana przez badacza odpowiedź na pytanie badawcze
Hipoteza badawcza to twierdzenie częściowo uzasadnione odzwierciedlające, to co badacz spodziewa się potwierdzić w badaniach
5. ZMIENNE I WSKAŹNIKI. KLASYFIKACJA I PRZYKŁADY.
Zmienna
- to podstawowe cechy konstruktywne dla danego zjawiska, które poddajemy analizie, obserwacji i opisowi
- własność empiryczna, która może przybierać dwie lub więcej wartości (kategorii)
a) zmienna zależna - jest przedmiotem naszych badań np. aspiracje edukacyjne
b) zmienna niezależna - te czynniki, które wpływają na jakość zmiennej zależnej, które ją determinują. Cechy społeczno-demograficzne respondenta np. płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania
Wskaźnik - to cecha zdarzenia, na podstawie którego wnioskujemy
6. KLASYFIKACJA METOD I TECHNIK BADAWCZYCH ORAZ ICH CHARAKTERYSTYKA
Klasyfikacja:
- sondaż diagnostyczny
- monografia pedagogiczna
- metoda indywidualnych przypadków
- eksperyment pedagogiczny
Sondaż diagnostyczny:
a) przedmiot badań
- zjawiska i procesy społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowania
- zjawiska instytucjonalne nie zlokalizowane - stany świadomości społecznej, opinie i poglądy wybranych zbiorowisk
b) specyfika i cel
- brak instytucjonalnej lokalizacji przedmiotu badań
- precyzja problemów badawczych
- wybór odpowiedniego terenu badań
- badania opierają się na specjalnie dobranej próbie respondentów reprezentujących populację generalną, w której badane zjawisko występuje
- możliwość uogólnienia wyników
- badanie atrybutów strukturalnych i funkcjonalnych zjawisk społecznych
- uchwycenie tendencji rozwojowej określonych zjawisk dynamiki, nasilenia i kierunków rozwojowych
- zaprojektowanie w oparciu o zebrany materiał ulepszeń istniejącej rzeczywistości
c) techniki
- ankieta i wywiad (standaryzowane)
- techniki statystyczne
- analiza dokumentów osobistych i dokumentacji instytucji
Monografia pedagogiczna:
a) przedmiot badań
- instytucja wychowawcza w rozumieniu placówki
- zinstytucjonalizowane formy działalności wychowawczej
- jednorodne zjawiska społeczne
b) specyfika i cel
- lokalizacja instytucjonalna przedmiotu badań
- gruntowne i wielostronne rozpoznanie struktury instytucji, jej funkcjonowania jako systemu społecznego - związanego ze sobą zbioru osób
- rozpoznanie zasad i efektywności działań wychowawczych
- diagnoza określonych niedomogów i opracowania koncepcji ewentualnych ulepszeń - w odniesieniu do badanej instytucji
c) techniki
- badanie dokumentów
- obserwacja i wywiady
- ankieta
Metoda indywidualnych przypadków
a) przedmiot badań
- jednostkowe losy ludzkie
- konkretne zjawiska natury wychowawczej analizowane przez pryzmat jednostkowych losów ludzkich
b) specyfika i cel
- diagnoza przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych
- przeprowadzenie rozpoznania badanych jednostek pod kątem rozwiązywanej problematyki wychowawczej
- w oparciu o diagnozę wskazanie hipotetycznej prognozy rozwoju sytuacji w zależności od nieingerencji lub ingerencji wychowawczej
- w oparciu o diagnozę zaproponowanie takich działań wychowawczych, które pomogą ulepszyć istniejąca rzeczywistość
c) techniki
- wywiad środowiskowy
- obserwacja
- wywiady pogłębione (narracyjne, recepcyjne)
- analiza dokumentów osobistych
Eksperyment pedagogiczny
a) przedmiot badań
- zbiorowości społeczne
- zespoły zdarzeń, zjawiska lub procesy
b) specyfika i cel
- wprowadzenie do wybranego układu nowego czynnika w celu uzyskania pożądanych zmian lub w celu sprawdzenia jakie zmiany w obserwowanym układzie zajdą pod wpływem nowego czynnika
- złożona struktura zabiegów technicznych
- wielkość narzędzi badawczych
- konieczność istnienia generalnej koncepcji wiążącej różnorodne zabiegi badawcze (plany eksperymentalne)
- wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmienną niezależną (nowym czynnikiem), a elementami badanego układu
c) techniki
- techniki socjometryczne
- techniki projekcyjne
- badanie dokumentów
- obserwacja i wywiady
7. Budowa ankiety. Rodzaje pytań w ankiecie.
ANKIETA
- Technika badań - polega na zabieraniu określonych informacji, opinii, poglądów i faktów drogą pisemnych pytań i pisemnych odpowiedzi
- Kwestionariusz jest narzędziem badawczym ankiety
- Formy ankiety
a) anonimowa
b) imienna
c) audytoryjna
d) wysyłkowa
- budowa kwestionariusza ankiety
1. PREAMBUŁA, INWOKACJA
- informacja o badanych (nazwa placówki prowadzącej badania np. instytut, uczelnia, ośrodek)
- tytuł np. Student 2006, Moja przyszła praca
- cel badań
- zapełnienie o poufności zebranego materiału
- uzasadnienie doboru respondenta do badań (dobór losowy)
- ewentualna instrukcja dotycząca sposobu wypełnienia kwestionariusza
- apel o poważne potraktowanie pytań i udzielenie szczerych odpowiedzi
- ewentualne określenie sposobu zwrotu wypełnionego narzędzia
- podziękowania za wzięcie udziału w badaniach
2. PYTANIA DO ANKIETY
- pytania otwarte (wolne)
- pytania zamknięte ("tak" lub "nie")
- dysjunktywne (wykluczające) np. Który z nżzej wymienionych przedmiotów lubisz najbardziej? (podkreśl jedną odpowiedź)
- koniunktywne - wymagają od osób badanych dokonania wyboru więcej niż jednej z podanych odpowiedzi
- kontrolne - pytania całkowicie zbieżne z treścią innych pytań, lecz różne w samym ich ujęciu głównym
- filtrujące - pozwalają wyłączyć te osoby, które nie mają nic do powiedzenia w danej sprawie
3. METRYCZKA
- dane społeczno-demograficzne respondenta np. płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania
8. Tabele wynikowe
9. Dobór próby reprezentatywnej
POPULACJA GENERALNA -> PRÓBA REPREZENTATYWNA
I NA PODSTAWIE DOBROWOLNYCH ZGŁOSZEŃ
- dobór często tendencyjny, nie zawsze dostatecznie wiarygodny
- uzasadniony przy szczególnych tematach (molestowanie seksualne, światopogląd, sens życia)
II LOSOWY DOBÓR PRÓBY (PROBALISTYCZNY)
- umożliwia wnioskowanie o populacji poparte na rachunku prawdopodobieństwa
- zapewnia reprezentatywność "próby" w granicach tzw. błędu losowego
1. PROSTY DOBÓR PRÓBY
- numeracja osób tworzących daną populację, losowanie 9proste, zwrotne, bezzwrotne)
- tablice liczb losowych
2. SYSTEMATYCZNY DOBÓR PRÓBY
- ustalenie tzw. odstępu losowania
- wielkość odstępu wyznacza iloraz:
np. 150/30 = 5; licznik - liczebność populacji
mianownik - liczebność próby
3. WARSTWOWY DOBÓR PRÓBY
- wyodrębnia się w populacji względnie rozłącznie i wyczerpujące podgrupy nazywane warstwami np. ze względu na płeć, wiek, miejsce zamieszkania itp.
4. GRUPOWY DOBÓR PRÓBY
- dotyczy nie poszczególnych osób, lecz określonych grup czy całych społeczności np. klasy szkolne, szkoły, placówki opiekuńczo-wychowawcze
- tablice liczb losowych
5. WIELOSTOPNIOWY DOBÓR PRÓBY
szkoła -> klasa -> uczniowie
III CELOWY DOBÓR PRÓBY
- decyduje sam badacz
- dobór nieprobalistyczny, nie ma możliwości wnioskowania o populacji
- stosowany w badaniach jakościowych
IV KWOTOWY DOBÓR PRÓBY
- przypomina dobór warstwowy
- osoby badane dobiera się w sposób celowy, ale nie losowy np. nauczyciele uczący dłużej niż 10 lat, rodzice posiadający dwoje dzieci
WIELKOŚĆ PRÓBY
- mniej niż 30 osób - próba mała
- więcej niż 30 osób - próba przejściowa
- więcej niż 100 osób - próba duża
10. Badania jakościowe.
Klasyczne metody i techniki analizy jakościowej
I MONOGRAFIA (szkoła chicagowska - lata 30 i 40 XX w, W.Thomas, F. Znaniecki)
- szeroka, socjologiczno-etnograficzna perspektywa
- łączenie metod ilościowych i jakościowych
- wielowątkowe interpretacje teoretyczne
- zainteresowanie biografiami jednostek i grup ujmowanych w kontekście społecznym, ekonomicznym i kulturowym
- techniki, obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny, analiza dokumentów osobistych
II WYWIAD NARRACYJNY - Fritz Schutzz
- swobodna, wielogodzinna, nieraz autobiograficzna wypowiedź narratora
- pytania można zadawać w drugiej części
- dotyczą luk i miejsc niezrozumiałych w wywiadzie
- prawomocna triangulacja
III METODA BIOGRAFICZNA
(pamiętniki, życiorysy, dzienniki, wspomnienia, listy, dotyczy np. pracy zawodowej, życia rodzinnego, społecznego, towarzyskiego)
Założenia:
1. Poznanie subiektywnych odczuć, doznań i przeżyć ludzi warunkujących ich aktywność
2. Uwzględnianie kontekstu społecznego, politycznego
Przykłady:
- F. Znaniecki - "Chłop polski w Europie i Ameryce" (analiza listów i autobiografii polskich emigrantów w latach 1918-1920)
IV METODA DIALOGOWA
- metoda "miękka"
- swobodnie prowadzona rozmowa wokół globalnego tematu, np. styl życia rodzin
- różne podtematy, np. budżet czasu, praca, życie rodzinne, zdrowie, uczestnictwo w kulturze, aktywność publiczna, poglądy, postawy
- wymiana myśli i uczuć, to otwarcie na druga osobę, wg. M Bubera na osobowe "Ty"
- nie wolno narzucać drugiej osobie innych poglądów, przekonań, postaw, nie wolno manipulować
TECHNIKI METODY DIALOGOWEJ
1. Rozmowa indywidualna (nie dłużej niż 45-60 min)
- rozpoczęcie rozmowy
a) przedstawienie się rozmówcy
b) naświetlenie tematu rozmowy
2. Rozmowa grupowa
- nie więcej niż 2-5 osób
- rozmowa "samosprawdzająca się": wypowiedzi niezgodne z poglądami innych jej uczestników są na ogól przez nich korygowane, uzupełniane i pogłębiane
3. Nagrywanie i stenografowanie
- należy uzyskać zgodę
- zapewnić o dyskrecji
BŁĘDY W STOSOWANIU METODY DIALOGOWEJ
- dyrygowanie, udzielanie rad, wskazówek
- debatowanie (Tak, ale...; ukazywanie własnego stanowiska)
- dogmatyzowanie tj. powoływanie się na autorytety, własne doświadczenie i posiadany zasób wiedzy
- diagnozowanie w sposób stronniczy
- interpretowanie tj. samowolne i subiektywne wyjaśnianie wypowiedzi rozmówcy
- generalizowanie, czyli ocenianie rozmówcy, wg. ogólnego schematu (zawsze, nigdy, wszyscy, bez wyjątku, bardzo)
- bagatelizowanie rozmówcy i jego problemów
- moralizowanie
- monologizowanie
- emigrowanie tj. wyłączenie się z toku rozmowy tak w sensie zewnętrznym, jak i wewnętrznym
- racjonalizowanie, pomijanie przeżyć emocjonalnych
- poddanie się projekcji, przenoszenie własnych doświadczeń, myśli i uczuć na partnera rozmowy
- identyfikowanie się, utożsamianie się z rozmówcą, utrata dystansu
- fiksacja tzn. branie na siebie określonej roli np. "wszystko wiedzącego doradcy", "pocieszającej matki"
- abstrahowanie - omijanie wiodącego tematu
- działanie na przekór, czyli przerwanie wątku rozmowy wbrew zaangażowaniu rozmówcy