„Tradycje i zwyczaje Świąt Wielkanocnych”
(konspekt zajęć hospitowanych)
Cel główny:
Zapoznanie uczniów z tradycjami, zwyczajami i symbolami Świąt Wielkanocnych.
Cele szczegółowe:
Zapoznanie ze znaczeniem potraw umieszczonych w koszyczku wielkanocnym.
Poznanie sposobów zdobienia jajek.
Poznanie nazw jajek wykonanych konkretną techniką zdobniczą.
Zapoznanie z zabawą muzyczno - ruchową „Ciasto”.
Rozwijanie umiejętności wypowiadania się na dany temat.
Kształtowanie przywiązania do tradycji rodzinnych.
Budzenie szacunku dla tradycji i przeżyć związanych z okresem Świąt Wielkanocnych.
Rozwijanie i przekazywanie tradycji świątecznych.
Kształcenie zdolności manualnych.
Wdrażanie do staranności i dokładności wykonywanych prac.
Stworzenie miłej świątecznej atmosfery.
Metody: słowna, zabawowa, pokazowa, praktycznego działania.
Formy: praca z całą grupą, indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne: magnetofon, płyta CD - „Klanza”, zdjęcia jajek zdobionych różnymi technikami, farby Window Color, wzory witraży przedstawiających motywy wielkanocne
(kurczaczki i jajka).
Miejsce: świetlica szkolna.
Termin realizacji: marzec 2008 r.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Wprowadzenie:
Nauczyciel wita się z dziećmi. Zadaje pytanie: Jaka zbliża się teraz pora roku?
Dzieci odpowiadają - wiosna.
A jakie zmiany zachodzą wiosną w przyrodzie?
kwitną pierwsze kwiatki (przebiśniegi, sasanki, forsycje, kaczeńce, krokusy itd.), przylatują ptaki, robi coraz cieplej, dni są coraz dłuższe, przyroda budzi się do życia.
Wiosną przypadają bardzo ważne święta, które będziemy obchodzić już za kilkanaście dni. Czy wiecie jak te święta się nazywają?
Dzieci odpowiadają: Święta Wielkanocne.
Prowadzący przekazuje, że właśnie Święta Wielkanocne będą tematem naszych dzisiejszych zajęć.
Część główna:
Po czym można poznać, że zbliżają się Święta Wielkanocne?
Sprzątamy, robimy zakupy, pieczemy ciasta, kupujemy świąteczne ozdoby, wysyłamy kartki itd.
Nauczyciel mówi: Wielkanoc to najważniejsze obok Bożego Narodzenia święto chrześcijańskie. Miliony ludzi na całym świecie obchodzą w tych dniach rocznicę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Ze świętami wielkanocnymi związanych jest wiele tradycji.
Czy wiecie co oznacza słowo „tradycja”?
Tradycja - to przekazywanie z pokolenia na pokolenia zwyczajów, legend, baśni, zasad postępowania.
Jak nazywa się czas poprzedzający Święta Wielkanocne?
Wielki Post.
Ile trwa Wielki post?
40 dni
Jak nazywa się ostatni tydzień przed świętami?
Wielki Tydzień.
Każdy dzień Wielkiego Tygodnia ma swoje tradycje, która przybliża czas radosnego, wiosennego świętowania. Od jakiego dnia rozpoczyna się Wielki Tydzień?
Od Wielkiej Niedzieli.
Kto wie jak inaczej nazywa się ta niedziela i dlaczego?
Niedziela Palmowa, na pamiątkę uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Oznacza gotowość pójścia za Jezusem na bój aż do zwycięstwa. Podczas Mszy Świętej czyta się Pasję, czyli opis Męki Pańskiej.
Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi.
Niedziela Palmowa nazywana jest także Kwietną lub Wierzbną, ludzie idą do kościoła
z palmami i święcą je. Tradycyjne palmy wielkanocne przygotowuje się z gałązek
wierzby, która w kościele jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy.
Z palmami wielkanocnymi wiąże się wiele ludowych zwyczajów i wierzeń:
poświęcona palma chroni ludzi, zwierzęta, domy, pola przed wszelkim złem,
poświęcona palma wkładana za ramę świętego obrazu strzegła od ognia i piorunów,
poświęconą palmą należy pokropić rodzinę, co zabezpieczy ją przed chorobami
i głodem,
wysoka palma przyniesie długie i szczęśliwe życie.
Co robimy w Wielki Piątek?
W Wielki Piątek buduje się w kościołach groby Chrystusa.
A co robimy w Wielką Sobotę?
W Wielką Sobotę w domach rano przygotowujemy święconkę. Następnie idziemy
z koszyczkiem przybranym bukszpanem i przykrytym białą serwetką do kościoła, aby poświęcić pokarmy. Wielka sobota to ostatni dzień postu.
My dzisiaj wspólnie również przygotujemy taki wielkanocny koszyczek, oczywiście na niby. Będę czytała Wam zagadki, a Wy będziecie odgadywać jakie pokarmy do takiego koszyczka należy włożyć.
W cebulowych łupinkach
lub w farbkach kąpane
w prześliczne desenie
ręcznie malowane ..... (jajka).
Krótka rozmowa na temat malowania jajek. Jedną z tradycji wielkanocnych jest wspólne malowanie jajek. Czy wiecie dlaczego kolorowe jajka mają różne nazwy, np. pisanki, kraszanki (malowanki, byczki).
W zależności od sposobu zdobienia, występują różne nazwy jaj wielkanocnych:
Kraszanki, malowanki lub byczki - jajka jednokolorowe, bez wzoru, którym kolor nadaje barwnik w jakim zostały ugotowane lub też pomalowane.
Pisanki - jajka pokryte wzorkiem, wykonane techniką batiku. Za pomocą specjalnego pisaka, pisze się na jaju wzór roztopionym woskiem. Jajko następnie zanurza się
w barwniku, a potem wosk ściera się, zostawiając widoczny wzór.
Rysowanki, skrobanki - kolorowe jajka, na których wzór wykonany jest techniką rytowniczą, przy pomocy ostrych narzędzi.
Inną techniką zdobienia jaj jest także naklejanie na skorupki np. skrawków włóczki.
Z jajkami wiąże się również wiele ludowych zwyczajów:
dziewczyny, żeby być ładniejsze, myły twarz w wodzie, w której ugotowały się jajka,
gdy ktoś budował dom, to na budowie zakopywał jajko, żeby przyniosło szczęście jego mieszkańcom,
skorupki z poświęconych jajek wsypywano kurom, aby znosiły duże jajka,
jajkami pocierano grzbiety bydła i koni, aby były zdrowe i dorodne.
Nauczyciel pokazuje uczniom jajka zdobione różnymi technikami.
Dlaczego do święcenia niesiemy jajka?
Jajka symbolizują rodzącą się do życia przyrodę, czyli jest znakiem nowego, odradzającego się życia, miłości i siły. Pisanki dawniej turlało się po świątecznym stole, żeby się zderzyły lub stukało czubkiem w czubek. Czyja stłukła się wcześniej, ten przegrywał.
Nauczyciel czyta dalsze zagadki.
Oby dzięki ludzkiej pracy
i opiece nieba
nigdy na twym stole nie zabrakło ..... (chleba).
Dlaczego do koszyczka wkładamy chleb?
Chleb jest podstawowym pokarmem, niezbędnym do życia. Gwarantuje dobrobyt
i pomyślność. Przedstawia Ciało Chrystusa.
Azorek radośnie
przy koszyczku hasa,
lecz nic z tego nie będzie.
Nie dla psa ..... (kiełbasa).
Dlaczego do koszyczka wielkanocnego wkładamy kiełbasę?
Wędlina ma zapewnić nam zdrowie, dostatek.
Może być z cukru,
z gipsu lub z ciasta,
lecz najważniejszy jest
i basta ..... (baranek).
Co symbolizuje baranek w koszyczku?
Baranek to Pan Jezus. Uosabia zwycięstwo Chrystusa, który jak ofiarny baranek oddał swoje życie za ludzi, by następnie zmartwychwstać i odnieść zwycięstwo nad grzechem, złem i śmiercią.
Sypka jak piasek,
jak śnieżek biała,
smaku dodaje
już szczypta mała ..... (sól).
Dlaczego do koszyczka wkładamy sól?
Sól zachowuje i przedłuża życie, chroni przed zepsuciem, oczyszcza z grzechów.
Łzami zalejesz się okropnie
jego korzeń ścierając przy zamkniętym oknie.
Pyszny do wszystkich mięsnych dań
Ten biały ostry ..... (chrzan).
Dlaczego wkładamy chrzan do koszyczka wielkanocnego?
Chrzan symbolizuje siłę fizyczną i krzepę.
Skromne listeczki, ciemnozielone,
ale bez niego
co to za święcone? ..... (bukszpan).
Dlaczego gałązkami bukszpanu ozdabia się koszyczek ze święconką?
Ze względu na zielone liście, które długo zachowują świeżość po ścięciu, bukszpan stał się symbolem wieczności i nieustannego odradzania się natury. W tradycji katolickiej oznacza wiarę w nieskończoność życia i nadzieję na zmartwychwstanie.
A co robimy w Wielką Niedzielę, zanim zasiądziemy do wielkanocnego śniadania?
Idziemy na mszę - rezurekcje.
Jak nazywa się zwyczaj, który związany jest z drugim dniem Wielkanocy?
Lany poniedziałek, śmigus dyngus.
Co w tym dniu się robi?
Chłopcy oblewają dziewczęta wodą. Zwyczaj mówił, że im bardziej panna mokra od wody pod koniec dnia, tym bardziej podoba się chłopcom. Dzisiaj nie stosuje się już wiader do oblewania najbliższych, ale miłym zwyczajem jest skropienie kolegów, koleżanek, rodzeństwa, rodzinę garstką zimnej wody.
Na Święta Wielkanocne przygotowujemy różne potrawy. Kto mi powie jakie słodkie smakołyki położymy przede wszystkim na wielkanocnym stole?
Babki i mazurki.
Zabawa muzyczno - ruchowa „Ciasto”.
Ustawienie w zamkniętym kole, siedząc.
Ucieramy ciasto w makutrze, wycieramy ręce, wbijamy jajka, zagniatamy ciasto, wałkujemy, ozdabiamy kremem, sypiemy bakalie, polewamy polewą, częstujemy sąsiada z prawej i lewej strony.
Co jeszcze powinno się znaleźć na stole wielkanocnym, czego nie może zabraknąć?
Święconka, jajka, kiełbasa, szynka itd.
Jak powinien wyglądać stół wielkanocny?
Stół powinien być nakryty białym obrusem udekorowanym bukszpanem. Obok zastawy na stole winna znaleźć się okolicznościowa dekoracja: baranek wielkanocny z czerwoną chorągiewką, na której widnieje złoty krzyżyk. Baranek ma być na "łące" z rzeżuchy lub
z młodych pędów owsa. We flakonie powinny być ułożone bazie ze srebrnymi kotkami
i pierwsze wiosenne kwiaty oraz gałązki zieleni. Na stole ma też być koszyczek lub talerz z pisankami. Wszystkie pobłogosławione pokarmy wykłada się na półmiski czy talerze tak, aby był do nich łatwy dostęp. Na stół podaje się także nie poświęcone pokarmy, które zostały przygotowane do spożycia, np. różne sałatki, napoje, owce itd. Na osobnym talerzu powinny być jajka pokrojone na ćwiartki oraz posypane solą i pieprzem.
Nauczyciel cytuje fragment wiersza:
Kiedy ze święconym,
wrócimy z kościoła,
stół obfity jadłem
zaraz nas przywoła...
Następnie mówi: Wyobraźcie sobie, że wróciliście z kościoła i zasiadacie wspólnie
z rodziną do uroczystego śniadania. Co najpierw robimy przy stole?
Dzielimy się jajkiem, składamy sobie życzenia.
Co jest jeszcze ważne?
Bardzo ważne jest kulturalne zachowanie się przy stole jak i również atmosfera - radość ze spotkania z najbliższymi osobami, radość że zmartwychwstał Chrystus.
Po rozmowie dzieci przystępują do malowania witraży wielkanocnych farbami Window Color (nauczyciel wyjaśnia technikę malowania farbami Window Color).
Zakończenie:
Wspólne oglądanie wykonanych witraży. Nauczyciel dziękuje za udział w zajęciach. Prosi dzieci o posprzątanie stanowisk pracy.
3