TEMAT: Podstawowe pojęcia ( problem społeczny, procesy społeczne, kontrola społeczna, normy odniesienia)

problem społeczny - serie zjawisk o negatywnym charakterze, mogą występować w powiązaniu ze sobą lub nie i występują w takich ilościach, że zwracają uwagę opinii publicznej, źródłem problemu społecznego mogą być zmiany ustrojowe, kryzysy gospodarcze, negatywne wzorce związane z warunkami życiowymi, pojawienie się w życiu społecznym nowych zjawisk, które same w sobie destrukcyjne nie są np. internet

1. Kategoryzacja problemów społecznych:

• wynikające z cyklu życia jednostki np. bezrobocie, bo dotyka dorosłych, przestępczość nieletnich

• wynikające z zachowań odchylonych np. kradzieże, przemoc, uzależnienia

• wynikające z organizacji społeczności lokalnych np. Romowie - Polacy - brak integracji

• wynikające ze stosunków międzynarodowych np. terroryzm, wojny imperialistyczne i religijne

2. Dwa rodzaje oddziaływań mające na celu likwidowanie problemów społecznych

• inżynieria społeczna - działania wymierzone wskutek, mają na charakter złożony i zasadniczo nie rozwiązują problemu, powodując jedynie czasowe jego ograniczenie np. akcje propagandowe, zasiłki od państwa, schroniska dla bezdomnych, niesprzedawanie alkoholu nieletnim

• reorganizacja społeczna - działanie poprzedzone dokładną diagnozą problemu i na tej podstawie tworzy się długofalowe strategie zmierzające do ograniczenia zasięgu problemów społecznych np. działania profilaktyczne, doszkalanie zawodowe, których organizacje poprzedza dokładne rozpoznanie rynku, aktywne wychodzenie z bezdomności

proces społeczny - ciąg zmian zmierzający do osiągnięcia celu, serie zjawisk, które zachodzą w osobowości jednostki, w grupach społecznych i w całych zbiorowościach w taki sposób, że są seriami zjawisk wyłącznie społecznych, jeśli natomiast zjawiska społeczne przeplatają się ze zjawiskami natury ekonomicznej, politycznej, religijnej, moralnej to mówimy wówczas, że są to procesy zachodzące w społeczeństwie

3. Rodzaje procesów społecznych.

• intrapersonalne - zachodzą w osobowości jednostki, głównie procesy psychiczne np. samowychowanie, przystosowanie

• interpersonalne - między dwoma osobami np. przyjaźnie, związki, współpraca

• zachodzące między jednostką a grupą

• jako całość - jeśli jedna osoba jawi się pozytywnie cała grupa też

• jako jednostkę - jednostka uważa, że może zdominować grupę

• zachodzące między dwoma grupami:

• między jednostkami reprezentującymi obie grupy

• procesy przebiegające między strukturami oficjalnymi obu grup, układ władzy, rząd (np. Polska - Niemcy)

• procesy przebiegające między dwoma grupami traktowanymi jako całość, na ten typ procesów mają wpływ naleciałości etniczne, kulturowe itp. np. Niemiec - faszysta

• procesy dezorganizacji - to procesy zmieniające organizację i strukturę grup

4. Kontrola społeczna:

• wewnętrzna - sumienie, superego, internalizacja

• zewnętrzna

• o charakterze formalnym, którą sprawują instytucje np. policja, straż miejska, sądy, przepisy prawne, kodeks karny, grzywna, mandat

• o charakterze nieformalnym, którą sprawują np. rodzice, wykładowcy, sąsiedzi, ksiądz, etykiety, alienacja, obmowa, wyśmiewania, szyderstwa

Różnicą między kontrolą formalną a nieformalną są sankcje.

Normy odniesienia - stanowią zespół obowiązujących w danym społeczeństwie norm prawnych, religijnych, moralnych, które zaopatrzone zostały w określony margines tolerancji. Podlegać on może rozszerzeniu lub zawężeniu w zależności od np. charakteru czynu, okoliczności jego dokonania, cech osoby, która dane normy narusza

1. Definicje patologii:

• Milles - patologia ma wymiar jednostkowy, lub małych grup, dotyczy zachowań o niewielkim zasięgu; następuje odwołanie się do systemu wartości o ograniczonym zakresie, w którym dostrzegany jest relatywizm; objawy patologii = niedostosowanie się do warunków życia lokalnego

• Rubington - patologia została nazwana „problem społeczny” , wg tej definicji zachowania problemowe mają charakter jednostkowy, w ocenie tych jednostek odwołujemy się do systemu moralnego społeczeństwa, jednak brak obiektywnych kryteriów ustalania tego systemu, zachowanie jest efektem zaburzeń socjalizacji

• Kavolis - zachowania odnoszą się do jednostek, grup, bądź całych społeczeństw, istnieje konkretny wymiar zachowania: destrukcja, autodestrukcja; konsekwencja zachowań odnosi się do życia, zdrowia i poczucia osobistej tożsamości, system wartości jest tworzony na podstawie kultury

• autodestrukcja - zachowania patologiczne o wymiarze jednostkowym : alkoholizm, samobójstwo, samowychowanie

• destrukcja - zabójstwo, niszczenie mienia

• wymiar grupowy np. sekty, masowe samobójstwa, szwadrony śmierci, zniszczenie środowiska

• wymiar społeczny - systemy totalitarne, ludobójstwo, przemoc, terroryzm

obszar patogenny - zachowanie patologiczne i warunki patogenne np. internet, ideologie, media, zmiany społeczne, brak akceptacji przez społeczeństwo określonego systemu.

Podgórecki - zachowania patologiczne mogą mieć wymiar jednostkowy, instytucjonalny, grupowy i ogólnospołeczny

patologia społeczna - zachowania działające destrukcyjnie na społeczeństwo, a przy tym niezgodne z wartościami uznawanymi w danym kręgu kulturowym

symptomy patologii - zachowania destrukcyjne, destrukcja wartości kręgu kulturowego . Patologiczne mogą być tylko zachowania ludzkie - istota definicji zachowania

destrukcyjność - w sensie zniszczenia jednostki, ale też materii (budynki, struktura społeczna), zamiar niszczenia może być też patologiczny

system wartości - daje oczywistą kategorię zachowań patologicznych , zależy od kręgu kulturowego

dewiacja - odchylenie od normy o wymiarze pozytywnym lub negatywnym

• pozytywne - np. kujon, takie działania, które stanowią przekroczenie norm z obszaru maksymalizmu moralnego i którym towarzyszy nieegoistyczna motywacja.

Maksymalizm moralny - normy, które nie każdy może przestrzegać, uznawać, działania charytatywne np. oddawanie szpiku kostnego, adopcja ze wzg na samą chęć pomocy

• negatywne - stanowi narzucenie norm powinności, może się to wiązać z ich niedopełnieniem lub łamaniem, przekroczeniem

norma powinności ma charakter nakazowo - zakazowy np. kodeks karny, normy moralne, dekalog

2. Kryterium różnicujące.

• normatywne - dewiacją jest to, co stanowi naruszenie obowiązujących w społeczeństwie norm; normy mogą mieć charakter wzajemnie wykluczający się np. nie chodzenie do kościoła dla katolików dewiacyjne dla ateistów nie

• kryterium normy prawnej - dewiacja jest utożsamiana z przestępstwem lub wykroczeniem; nadmierne zawężanie, niektóre czyny nie są społecznie uznane za przestępstwo (zw przepisy martwe np. piractwo, łamanie praw autorskich, przekroczenie prędkości, palenie papierosów w miejscach publicznych)

• kryterium oczekiwań społecznych - daje nam czytelną interpretacje dewiacji, jak większość społeczeństwa uznaje zjawisko za szkodliwe to jest dewiacją; większość społeczeństwa musi uważać, że dane zjawisko jest szkodliwe, negatywne, destrukcyjne; wprowadzone z myślą o nieakceptowanych społecznie systemach społeczno - politycznych np. Totalitarnych kolaboracja z władzą - dobra z punktu widzenia państwa, zła z punktu widzenia społeczeństwa

• kryterium reakcji społecznej - burzy porządek np. cechy wyglądu, politycy, poglądy np. polityczne, religijne, przynależność kulturowa, rasowa, sposób zachowania

Dewiacyjne nie muszą być tylko zachowania i w przeciwieństwie do patologii dewiacja nie musi być tylko negatywna

3. Teorie dewiacji.

• Podgórecki - trójstopniowego działania norm - teoria strukturalna i integracyjna

• strukturalna - wychodzi od ustroju społeczno - politycznego, społeczno - gospodarczego

• integracyjna - elementy społeczne i osobowościowe

Korelacja trzech zmiennych:

1. zmienna niezależna - ustrój społeczno - gospodarczy

2. zmienna zależna - zachowania przestępcze

3. zmienne pośredniczące - podkultura, w której jednostka funkcjonuje, jej osobowość, czynniki sytuacyjne np. sytuacja bytowa jednostki, stopień identyfikacji z podkulturą, wpływ alkoholu

Na każdym poziomie mogą pojawiać się czynniki, które będą wypaczały funkcjonowanie jednostki

I ustrój społeczno - gospodarczy

(kryzys, szybkie transformacje ustrojowe, totalitaryzm; sam może zawierać elementy dewiacyjne np. przefiltrowywanie norm przez wzorce pod kulturowe; określonej normie nadaje się jakiś charakter)

II - podkultura konformistyczna - podkultura dewiacyjna

* zachowania * zachowania * zachowania * zachowania

konformistyczne dewiacyjne konformistyczne dewiacyjne

wobec wobec

systemu systemu

zachowania dewiacyjne wobec systemu przyjętego w danej grupie

4. Osobowość

• Rodzaje jaźni:

• jaźń zobiektywizowana -

• jaźń odzwierciedlona - skutki odgrywania jakiejś konkretnej roli

• ?

• ?

• pozytywna jaźń zobiektywizowana z jaźnią odzwierciedloną powstrzymuje przed zachowaniem przestępczym, osoby dokonujące przestępstw mają zaniżoną lub zawyżoną samoocenę przez co stawiają sobie nieadekwatne cele życiowe, aspiracje wyższe niż możliwości

• podkultura dewiacji zasadniczo sprzyja internalizacji wzorów zachowań destrukcyjnych, co w ostatecznym rozrachunku sprzyja kształtowaniu się osobowości aspołecznej, dyssocjalnej

• podkultura konformistyczna kształtuje zasadniczo zachowania prospołeczne, które mogą ulec modyfikacji pod wpływem działania czynników zawierających się w zmiennej pośredniczącej np. ubóstwo, bezrobocie, nagła zmiana sytuacji danej jednostki. W efekcie czynniki te spowodują, że jednostka nie musi odrzucać istniejącego systemu normatywnego, natomiast będzie odbierała normom prawomocność. Dopiero ostateczne przekonanie o bezużyteczności istniejących norm, a takie czynniki osobowościowe mogą spowodować internalizację wzorców zachowań

5. Janowska opiera się na koncepcji dwóch zmiennych

---