1. Podstawowe pojecia pedagogiki spolecznej:

WYCHOWANIE- świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym miedzy wychowankiem a wychowawca, której celem jest wywołanie zamierzonych zmian osobowości wychowanka.

SOCJALIZACJA- to ogol działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły, środowiska społecznego, zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej, tj. umożliwienie jej zdobycia takich kwalifikacji, takich systemów wartości i osiągnięcia takiego rozwoju osobowości, aby mogła się stać pełnowartościowym członkiem społeczeństwa.

Opieka – dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb (właściwości ludzkich, będących potrzebą), których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy rozwój (doprowadzić jednostkę do dojrzałości) i ciągłość gatunku.

Osobowość – wewnętrzny system regulacji pozwalający na adaptację i wewnętrzną integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności). Jest to zespół względnie trwałych cech lub dyspozycji psychicznych jednostki, różniących ją od innych jednostek. Osobowość jest także definiowana jako charakterystyczny, względnie stały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno-przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nim winterakcje. Nie jest jedynym wyznacznikiem działania – to co i jak człowiek robi zależy tez od doraźnego stanu fizycznego i psychicznego, emocji, stopnia przygotowania do danego działania. Osobowość kształtowana jest przez całe życie, szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie socjalizacji, a także własnej aktywności jednostki. Istotną rolę odgrywają tu również wrodzone cechy biofizyczne. Rozwija się stopniowo. W rezultacie utworzenia się osobowości człowiek osiąga zdolność przetwarzania napływających informacji, dzięki czemu tworzy sobie obraz świata i siebie, integruje techniki i sposoby ustosunkowania się do przedmiotów, osób, sytuacji, przez co jego zachowanie nabiera cech stałości i powtarzalności. Kształtuje się przez doświadczenia, kontakty z osobami znaczącymi dla danej jednostki, role społeczne pełnione przez daną osobę, a także wydarzenia powtarzające się lub wyjątkowo silne.

KULTURA- ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych wartości, uznany sposób postępowania przekazywany z pokolenia na pokolenie. Kultura jest dorobkiem u cechą charakterystyczną gatunku ludzkiego. Wyróżnić można 3 kategorie kultury: rzeczy, znaki i zachowania. Wychowanie polega na ukulturowieniu jednostek, grup społecznych i społeczeństwa, przekazanie właściwych danej kulturze wzorów poznawczych, selekcyjnych, wartościujących.

Czas wolny – czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków takich jak nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem. Pojęcie i problem czasu wolnego pojawił się wraz ze społeczeństwem przemysłowym i związaną z nim standaryzacją produkcji. W społeczeństwie tradycyjnym problem ten nie był istotny, gdyż nie rozgraniczano czasu wolnego od czasu pracy. W dużej mierze na pojawienie się tego problemu wpływ miało miejsce wykonywania pracy, różne od miejsca poza pracą, co z kolei wiązało się z przebywaniem w dwóch różnych społecznościach. Przeznaczany zazwyczaj na zajecia rekreacyjne:czynny i bierny wypoczynek, rozrywka, rozwijanie zainteresowan.

SAMOKSZTAŁCENIE - (samouctwo), osiąganie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. W procesie s. jego cele się dynamizują, osiągnąwszy wyższy stopień świadomości uczeń dokonuje często ich przewartościowania i doskonalenia. S. osiąga optymalny „poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces s. rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym czy wychowaniem równoległym. Pojęcie s. jest związane z pojęciem samouctwa, niektórzy pedagogowie utożsamiają te pojęcia, inni wiążą pojęcie s. ze zdobywaniem wykształcenia ogólnego (A.B. Dobrowolski) lub z kształtowaniem własnej osobowości wg jakiegoś ideału (W. Okiński), pojęcie samouctwa zaś — ze zdobywaniem wykształcenia zawodowego bądź z samodzielnym zdobywaniem wiedzy.
pedagogiki społecznej- Według H. Radlińskiej pedagogika społeczna jest nauka praktyczną. Umiejscowić ją można na skrzyżowaniu biologicznych i społecznych nauk o człowieku, a także zagadnień związanych z etyka, kulturą. Pedagogika społeczna interesuje się wpływem jaki wywiera jednostka na środowisko i odwrotnie, bada oddziaływania środowiskowe na człowieka i odnosi je do różnych faz życia. Zwraca także uwagę na kulturę i tradycje, wartości, które są podtrzymywana dzięki siłom ludzkim oraz na zmienianie środowiska przez człowieka w imię światłych myśli. Natomiast według Aleksandra Kamińskiego, kolejnego znanego i zasłużonego naukowca dla pedagogiki społecznej, owa pedagogika jest:

• nauką praktyczną;

• nauką mającą służyć ludzkim potrzebom zarówno w kategorii jednostki jak i społeczeństwa;

• nauką skupiającą się na warunkach środowiska wychowawczego, z uwzględnieniem faktu, iż są to czynniki wpływające na rozwój i efekty, które mogą zostać uzyskane poprzez szereg oddziaływa dydaktyczno wychowawczych;

• nauką współpracującą z naukami biologicznymi i humanistycznymi, społecznymi.

Ponadto, mówiąc o definicjach pedagogiki społecznej, należy zaznaczyć, iż może być ona rozumiana w znaczeniu szerszym, oraz zawężonym. W ujęciu szerszym pedagogika społeczna jest dziedziną nauki, która zajmuje się środowiskiem, jednostką oraz ich wzajemnymi oddziaływaniami na siebie. W oparciu o obserwowane oddziaływania nauka ta koncentruje się na powstających w ich wyniku czynnikach powodujących sukcesy, powodzenie, bądź porażki w oddziaływaniach wychowawczych i dydaktycznych. W ujęciu węższym pedagogika społeczna rozumiana jest jako dyscyplina naukowa zajmująca się praca socjalną. Tym samym obejmuje swymi oddziaływaniami ludzi w każdym wieku.

PRACA SOCJALNA- celowa i zorganizowana pomoc współczesnych społeczeństw swoim niewydolnym ekonomicznie, społecznie lub fizycznie członkom. Cele pracy socjalnej są realizowane w odniesieniu do indywidualnej i grupowej aktywności człowieka z wykorzystaniem 3 podstawowych metod: indywidualnych przypadków, grupowej, środowiskowej oraz takich technik jak: psychoterapia, poradnictwo, mediacja, rzecznictwo, i innych opartych na kontaktach interpersonalnych między pracownikiem a potrzebującym.

WSPARCIE SPOŁECZNE- może przybierać postać indywidualną lub grupową. Istotą tej metody jest wzajemne wspieranie się i wzajemna troska o Główne formy wsparcia to: wsparcie emocjonalne, wartościujące, instrumentalne- dostarczanie konkretnej pomocy, informacyjne- udzielanie rad, porad prawnych i medycznych, duchowe- ma miejsce wtedy, gdy jednostka lub grupa mimo udzielanej pomocy nadal znajduje się w trudnej sytuacji. Wsparcie społeczne to gł. pomoc dostępna jednostce lub grupie w sytuacjach trudnych, bez wyjścia.siebie nawzajem, wspólnotę w której żyjemy.

1. Miejsce pedagogiki społecznej w podziale poziomym pedagogiki społecznej

Pedagogika pozioma: systemy oświatowe, dydaktyka, teoria wychowania.

Pedagogika pozioma: pedagogika pracy, kulturalno oświatowa, resocjalizacyjna itd.

1. Przedmiot i zadania pedagogiki społ.

Pedagogika spoleczna- jest nauką praktyczną, rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk społecznych i

biologicznych o człowieku, łącznie z etyką i kulturoznawstwem dzięki własnemu punktowi widzenia.

Wyraźny jest tu wpływ środowiska na jednostkę. Jednostka dokonuje modyfikacji tego środowiska. Pedagogika społeczna interesuje się warunkami życia wszystkich ludzi. Jej cechy charakterystyczne to;

pomoc i opieka. Na podstawie analizy orzeka jak dane warunki można zmienić. Przedmiot pedagogiki społecznej:

-zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska,

-zainteresowanie wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia. Jest

to także zapewnienie racji bytu wartościom, ich przejęcie i krzewienie, oraz przetwarzanie środowisk

siłami człowieka w imię ideału,

-zajmuje się także ludźmi upośledzonymi przez warunki życia; są oni w różnym wieku i wymagają

pomocy(jest to działalność opiekuńcza)

-zajmuje się badaniami i analizą

-interesuje się działalnością konkretnych instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów, pomocą i

opieką, Tym samym dostarcza wiedzy naukowej, która charakteryzuje środowiskowe uwarunkowania i

wychowanie jednostek i grup społecznych.

Zadania pedagogiki społecznej:

Prekursorka a zarazem twórca tej dziedziny nauki w Polsce Helena Radlińska ujmuje zakres jej działań w

trzech dziedzinach:

a)Teoria pracy społecznej: rozpoznawanie warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki i

pomocy. Poszukiwanie sposobów na odnajdywanie sił ludzkich oraz organizowanie sa do przezwyciężenia

niekorzystnych uwarunkowań środowiskowych na rzecz warunków korzystnych dla rozwoju jednostki i

grup społecznych.

b)Teoria oświaty dorosłych: obejmuje zagadnienia kształcenia i dokształcania dorosłych, organizacji

wczasów, wspomaganie kompetencji jednostek i grup niezbędnych do wypełniania różnorodnych zadań. c)Historia pracy społecznej i oświatowej: poszukuje i analizuje czynniki ewolucji urządzeń i instytucji

społecznych, ich powiązania, trwałości i zmienności dążeń, formy skutków oraz oddziaływań

wychowawczych. Nawiązuje do współczesnej andragogiki.

Wg Edmunda Trempały:

• Analiza ( opis i ocena) konkretnych środowisk wychowawczych

• Projektowanie zmian (w ujęciu modelowym i wzorcowym) w badanym środowisku wychowawczym

• Podjecie działań praktycznych służących poprawie analizowanej rzeczywistości

1. Geneza i rozwój pedagogiki społecznej

Okresy rozwoju pedagogiki społecznej:

• I okres-Okres w którym podejmowano praktyczną działalność wychowawcza bez refleksji naukowej Przedstawiciele to J.H.Pestalozzi, F. Diesterweg, R.Owen.

• II okres- Uprawianie ped. społ. W sposób spekulatywny bez powiązania z badaniami empirycznymi, po raz pierwszy użyto terminu pedagogika społeczna. Przedstawiciele tego okresu to P.Bergman, P.Natorp. (soziale pedagogik)

• III okres-Umacnianie się pedagogiki społecznej na podstawie badań empirycznych wraz z refleksja metodologiczna. Silny rozwój tej dyscypliny. W Polsce szczególna rola Heleny Radlińskiej, która nadała pedagogice społecznej dużą rangę naukową. Nakreśliła ona główny przedmiot, zadania oraz charakter pedagogiki i ustaliła zasadnicze pojęcia takie jak: średnią norma, wzorzec, miernik, siły społeczne, wiek społeczny dziecka. W okresie tym tworzy również Mary Richmond w USA i A.Solomon w Niemczech., Stanisław Szacki w Rosji (poznanie pragmatyczne).

• IV okres- Ilościowy wzrost badań empirycznych skłaniających się w metodologii ku socjologii wychowania.

• V okres- Próby syntetyzowania badań empirycznych w tym nakreślenia nowych obszarów badawczych oraz swoistej metodologii. Pierwsze opracowania podręcznikowe- Irena Lepalczyk.

Okresy rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce:

• (1908- 1939) (1939- 1945), okres tworzenia podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce. Główny ośrodek myśli pedagogicznej to studium pracy społeczno- oświatowej wolnej wszechnicy w Warszawie

• (1945- 1980), przywrócenie działalności zamkniętej wcześniej Katedrze Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego, utworzenie przy Uniwersytecie Warszawskim Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem Ryszarda Wroczyńskiego

• Lata 80., dramaty tożsamości obnaża progi i ograniczenia rozwoju myśli i praktyki pedagogicznej

Lata 90., okres transformacji społeczno- ustrojowych

Zadania dla I i II okresu rozwoju: ■

Helena Radlińska zadania ujmuje w 3 dziedziny: teorie pracy społecznej zajmującą się rozpatrywaniem warunków gdzie zachodzi potrzeba ratownictwa opieki, pomocy, zabezpieczenia oraz poszukiwania sposobów odnajdywania sił ludzkich i organizowania ich do przezwyciężania , do zmiany niekorzystnych uwarunkowań środowiskowych na korzystne dla rozwoju jednostek i grupy: teorię oświaty dorosłych obejmująca zagadnienia kształcenia i dokształcania dorosłych, organizacji wczasów, wspomagania kompetencji jednostek i grup niezbędnych do wypełniania różnych zadań: historie pracy społecznej i oświatowej poszukującą czynników ewolucji i urządzeń społecznych, ich powiązań, trwałości, i zmienności dążeń i form, skutków celowych i samorzutnych oddziaływań wychowawczych. Edmund

Trępała wyszczególnił 3grupy zadań podejmowanych przez pedagogikę społeczna: analiza konkretnych środowisk wychowawczych; projektowanie zmian w badanym środowisku wzorcowym; podjęcie działań

praktycznych służących poprawie analizowanej rzeczywistości wychowawczej.

Zadania dla III okresu

Tadeusz Pilch zarzuca pedagogice tego okresu dominacje metod i technik nad celami przebudowy społecznej. Badania maja charakter deskryptywny i unikają formułowania celów zasadniczych, proponuje realizowanie badań normatywnych i wprowadzenie pojęcie społeczeństwa globalnego. W ten sposób w pedagogice społecznej znajdą się zadania opisowe (empiryczne), zadania normatywne (stawianie celów i wartości), zadania socjotechniczne (zasady kształtowania rzeczy, zjawisk społecznych, takich , które prezentowałyby ład społeczny).

Zadania dla okresu IV

W latach 90tych próbowano ujmować pedagogikę społeczną bądź jako dyscyplinę wyłącznie profilaktyczne-kompensacyjna bądź teorię i praktykę środowiska wychowawczego, stwarzającego warunki rozwoju osobowego każdemu człowiekowi. Postulowano za rozbudzeniem sił społecznych, za promocja człowieka jako świadomego i autonomicznego podmiotu działań

1. Pedagogika społeczna w ujęciu Heleny Radlińskiej

Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną rozwijająca się na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych z etyką i kulturoznawstwem (teorią i historią kultury) dzięki własnemu punktowi widzenia. Można go najkrócej określić jako zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom poprzez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału. Rozwój pedagogiki społecznej jako dyscypliny naukowej na przełomie XIX i XX wieku wiąże się z H. Radlińską. Szkoła Radlińskiej nawiązuje do postępowania myśli polskiego oświecenia, w związku z filozofią, pedagogiką, socjologią podejmowała problemy ogólnospołeczne- prawo narodu do niezależności, kultura narodowa, relacja między społeczeństwem, rozwój społeczny a oświata. Zadania wg H. Radlińskiej:

• Teoria pracy społecznej- rozpoznawanie warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki lub pomocy, poszukiwanie sposobów udzielania tej pomocy, udzielanie pomocy

• Teoria oświaty dorosłych- obejmuje zagadnienia kształcenia, dokształcania dorosłych, organizowania wypoczynku, wspomaganie kompetencji jednostek i grup niezbędnych do wypełniania różnorodnych zadań

• Historia pracy społecznej i oświatowej- poszukiwanie i analizowanie czynników ewolucji urządzeń i instytucji społecznych, ich powiązania, trwałości i zmienności dążeń, formy i skutków wychowawczych.

1. Przedstawiciele pedagogiki społecznej i ich poglądy (Kamiński, Wroczyński).

A. KAMIŃSKI

W swej twórczości naukowej i działalności społeczno- wychowawczej Kamiński kontynuował kierunek pedagogiki społecznej reprezentowany wcześniej przez H. Radlińską. Pedagogika społeczna w ujęciu Kamińskiego jest przede wszystkim nauką praktyczną i użyteczną, skierowaną na aktualne potrzeby społeczne i jednostkowe nie tylko określonego wieku człowieka, ale całego jego życia i wszelkich dziedzin jego działalności. Pedagogika społeczna powinna koncentrować się na problematyce środowiska wychowawczego, traktując je jako zespół bodźców działających na wychowanka i warunkujących jego rozwój oraz efekty i wyniki planowanej działalności oświatowo- wychowawczej. Możliwość istnienia i rozwoju tej nauki widzi A. Kamiński w ścisłym współdziałaniu z innymi naukami społecznymi i biologicznymi praz z potrzebami rozwoju społecznego, który stawia przez pedagogiką społ. nowe zadania. Kamiński wiąże nierozłącznie z ped. społ. swoiście rozumiany proces wychowania. Kamiński wyróżnia trzy typy działań wychowawczych:

• Kontakt oparty jest na indywidualnym stosunku wychowawca- wychowanek

• Wychowanie zespołowe w grupie zostało odpowiednio zaktywizowane wychowawczo

• Wychowanie przebiega w toku ulepszania środowiska siłami tegoż środowiska.

Wg niego preferowany przez ped. społ. Jest trzeci typ wychowania. Proces wychowania- dokonuje się w różnorodnych sytuacjach życiowych i obejmuje wszystkie etapy życia człowieka. Wychowanie musi być inspirowaniem i rozbudzaniem sił twórczych w życiu środowiska. Kręgi wychowania intencjonalnego powinny być rozszerzane poza tradycyjne środowisko wychowawcze (poza rodzinę, szkołę, placówki opieki na dzieckiem). Proces wychowania powinien przebiegać w: poradniach świadomego macierzyństwa, schroniskach turystycznych, szpitalach, dziecięcych grupach podwórkowych, muzeach, redakcjach, zakładach pracy i społecznościach sąsiedzkich. Z procesem wychowania wiąże się pojęcie wychowawca, który będzie dotyczył wszystkich zawodów, którym towarzyszy pośrednio lub bezpośrednio wychowanie.

R. Wroczyński

Pedagog i historyk oświaty i myśli pedagogicznej. W swoich tezach uznaje on konieczność interwencji w pozaszkolnym środowisku życia dziecka. Kładzie nacisk na stymulowanie wyzwalania się w tym środowisku bodźców rozwojowych wspomagających proces dydaktyczno- wychowawczy szkoły oraz osiąganiu celów i realizowaniu zadań, które stają przed szkołą jako podstawową instytucją wychowawczą. Uważał on, że upowszechnienie oświaty pierwsze i podstawowe, ale nie jedyne ogniwo łańcuchu warunków zapewniających prawidłowy oraz możliwie wszechstronny rozwój młodego pokolenia. Pedagogika społ. koncentruje swoje zainteresowania wokół problematyki roli środowiska w procesie celowej działalności wychowawczej oraz organizowania środowiska wychowawczego, czyli planowego wyzwalania nim bodźców i wpływów zgodnie z kierunkiem pracy wych. Pedagogika społeczna traktuje przeobrażenia środowiska, wytwarzanie odpowiednich bodźców rozwojowych jako integralny element planowego działania wychowawczego. Ważnym aspektem jest również działalność pozalekcyjna, zarówno w dziedzinie rozszerzania sfery poznania jak i pogłębiania zainteresowań dzieci i młodzieży oraz pozaszkolna polegająca na organizowaniu i kontroli wychowawczej danego środowiska. Przedmiotem działalności wychowawczej jest osobowość człowieka poddana wielorakim wpływom pozostającym często poza kręgiem oddziaływania wychowawcy. „Aby zapewnić skuteczność działania wychowawczego tzn. osiągnięcie zamierzonych rezultatów, należą planową pracę wychowawczą najściślej sprzęgać z całokształtem wpływów działających na wychowanka”.

1. Pojecie środowiska, podstawowe typy środowisk ze względu na kryterium bodźców

Pojęcie środowiska (w ped.społ.) to czynniki wyznaczające i współwyznaczające procesy rozwoju.

Wg H. Radlińskiej otoczeniem jest to wszystko, co jest zmienne, a środowiskiem to co jest stałe.

Wg R. Wroczyńskiego środowisko to ogół skł. emitujacych bodźce i wywołujących przeżycia psychiczne. Skł. środowiska są: elementy struktury przyrodniczej, społecznej, kulturowej, a gdy emitują bodźce możemy wyróżnić typowe środowiska:

• Środowisko naturalne – to ziemia wraz z jej zasobami i ukształtowaniem powierzchni, klimat, flora i fauna

• środowisko społeczne - stanowi układ ludzi oraz stosunki społeczne otaczające jednostkę; pedagogika społeczna zainteresowana jest empirycznym obrazem środowiska społecznego, a więc jego funkcjonowaniem i wychowawczym oddziaływaniem; wyróżnia się następujące elementy środowiska społecznego:

→ rozmieszczenie ludności oraz gęstość zaludnienia (od tych elementów uzależniona jest częstotliwość i różnorodność kontaktów społecznych)

→ struktura zawodowa ludności (świadcząca o stopie życia, zróżnicowaniu ekonomicznym i o poziomie kulturalnym)

• relacje poszczególnych grup wieku (wskazują na biologiczny dynamizm ludności)

• struktura i poziom wykształcenia

• Środowisko kulturowe – to oddziałujące na osobnika elementy dorobku historycznej działalności człowieka. Obejmuje wytwory działalności człowieka lub sposoby ich przeżywania. Dobra kultury dzielimy na : materialne (przedmioty materialne) i duchowe (poglądy, normy, zasady, religia, prawo).

1. Czynniki empiryczne środowiska społeczno-kulturalnego:

Środowisko społeczne (wg F. Znanieckiego) to ogół osób z którymi jednostka spotyka się na przestrzeni swojego życia.
Środowisko kulturowe to ogół dóbr z jakimi mamy do czynienia przekazywanych nam z przez poprzednie pokolenie. Są to dobra materialne – cywilizacja oraz dobra duchowe – nauka, filozofia, moralność, wartości, zabobony. Miejsca środowiska kulturowego to m.in. kino, muzeum. filharmonia. Środowisko społeczne i kulturowe nie występują rozłącznie dlatego zawsze mówimy o środowisku społeczno-kulturowym. Czynniki empiryczne ukazujące wpływ na jednostkę to: miejsce zamieszkania, wiek, wykształcenie, wykonywany zawód, płeć. Poprzez te właściwości ukazujemy wpływ na wychowanie i rozwój. Są to zmienne niezależne. Jednocześnie obok wymienionych zmiennych niezależnych mają wpływ również zmienne zależne do których zaliczamy: nawyki higieniczno-sanitarne, poziom zintegrowania (identyfikacji kulturowej) poziom gospodarczy, nawyki np. grzecznościowe.

1. Inne klasyfikacje środowiska (wg kryterium administracyjno - terytorialnego. oraz sposobu docierania bodźców):
   Klasyfikacji środowiska dokonał Józef Pieter który dokonał podziału ze względu na docierane do odbiorcy bodźce wpływów. Najważniejszą rolę Pieter przypisuje rodzinie uważa że jest ona najważniejszą instytucją która odpowiada za wychowanie dziecka, natomiast inne instytucje maja jej w tym pomóc. W rodzinie jednostkę otaczają składniki kulturowe które wpływają bezpośrednio na jednostkę. Drugim kręgiem otaczającym jednostkę jest środowisko grupy rówieśniczej, szkoły, zakładu pracy czyli środowisko lokalne – docierają do jednostki z niego bodźce pośrednie. Istnieje również rozróżnienie jakościowe np. struktury wojewódzkie, powiatowe lub np. przemysł zamiast administracji. Trzecia kategoria z przewagą struktury handlowej np. miasto z jarmarkami, targowiskami.

3kregi środowiska j.pieter

• okoliczne –obejmuja wieksza przestrzen okolice gmina,dzielnica

• miejscowe lokalne-dziecko zyje wniej wychowuje się

• domowe-caloksztalt tych osobistych warunkow środowiska dziecka ,które wiaze się bezpośrednio z rodzina i jej zyciem

>typologia oparta na rozróżnieniu cech terytorialnych srod:

>kryteria ilościowe liczba mieszkańców

>jakościowe cechy wsi i miast miasta i wsie duze i male

>gospodarka indywidualna lub spoldzielcza na wsi lub wmiescie struktura przemyslowa handlowa lub administracyjna

Ze względu na kryterium podziału adm.-ter. można sklasyfikować środowisko miejskie i wiejskie. Miasto i wieś to najbardziej typowe środowiska wychowawcze w Polsce. Miasto skupia w sobie większą część mieszkańców. Jest to środowisko charakteryzujące się dużą gęstością zaludnienia, zwartością i zróżnicowaniem zabudowy. W mieście występuje duża różnorodność zawodowa, praca rodziców jest źródłem dochodów rodziny. W dużej aglomeracji miejskiej stosunki sąsiedzkie związane są między rodzinami zamieszkałymi w bliskiej przestrzeni, w tej samej lub sąsiedniej kamiennicy. Występują niezbyt liczne rodziny dwupokoleniowe, występuje różnorodność wzorów wychowawczych. Zanika instytucja „głowy rodziny” a dominuje model partnerstwa. Mieszkańcy miasta mają dużą dostępność do różnych instytucji kulturalnych tj. kino, teatr. Styl wychowania dzieci jest bardziej liberalny niż na wsi, występuje duża anonimowość życia i działania, nierygorystyczna kontrola społeczna, tolerancja wobec różnic. Wieś społeczność wiejska jest mała, odizolowana i jednostronna o silnym zmyśle grupowej solidarności. Zachowanie cechuje tradycyjność, spontaniczność. Podstawą działania i doświadczenia życiowego jest wielka rodzina obejmująca kilka generacji z wiedzą należną do starszych. Myślenie irracjonalne dominuje nad świeckim, racjonalnym. Cechy odrębności wsi – mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne, poczucie jedności i względnej izolacji, dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji. Występuje podział pracy i usług, dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia, kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości. Wieś jest żywym eksponatem środowiska lokalnego. Mimo przemian, często negatywnych, wieś zachowała ogromny potencjał pozytywnych bodźców wychowawczych.  

1. Podstawowe (typowe u Kamińskiego; fundamentalne) środowiska wychowawcze i ich charakterystyka:

Do typowych środowisk wychowawczych zaliczamy: rodzinę, szkołę, gr. rówieśniczą, zakład pracy, środowisko lokalne.

Rodzina – to najważniejsza podstawowa gr. społeczna, na której opiera się całe społeczeństwo. Stanowi najważniejsze miejsce przygotowania do życia w społeczeństwie. Rodz. To gr. złożona z osób połączonych ze sobą więzami małż., rodzicielstwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji. Rodzina może być mała i duża. Mała składa się z matki, ojca i dzieci, a duża to grupa złożona przynajmniej z 3 pokoleń, współżyjąca stale ze sobą w przestrzennym skupieniu, często nawet pod wspólnym dachem. Rodzina pełni wiele funkcji: materialno-ekonom., opiekun-zabezpieczająca, prokreacyjną, seksualną, legalizacyjno-kontrolną, rekreacyjno-towarzyską, emocjonalno-ekspresyjną. Wg Kamińskiego rodzina to środowisko życia dziecka, w którym można wyróżnić 2 grupy działających na człowieka bodźców: samorzutne i zorganizowane. Mogą one tworzyć warunki sprzyjające rozwojowi i edukacji, zagrażać i utrudniać przebieg oraz rezultaty tego procesu, wywołując destrukcyjne zmiany w różnych sferach osobowości i życia dziecka. Środowisko wychowawcze rodziny tworzą takie elementy jak: kultura stosunków międzyludzkich w rodzinie., interakcje jako umiejętność wzajemnego komunikowania swoich przeżyć i myśl, zdolność i chęć wspólnego porozumiewania się oraz symbole kulturowe. Współczesna rodzina różni się od tej dawnej: współczesne rodz. jest mała, kiedy dawniej była to wielopokoleniowa. Współczesną łączą zazwyczaj 2 generacje rodzice – dzieci, a charakterystyczna cecha współ. rodziny jest mała liczebność dzieci, model 1+2 lub 2+2, często matka lub ojciec sami wychowują dziecko. Ważną cechą jest praca obojga rodziców. Dawniej ojciec zarabiał na rodzinę, a matka zajmowała się dziećmi i domem. W każdej rodzinie mogą wystąpić różne zagrożenia, co doprowadza do dysfunkcyjności rodziny. Do nich można zaliczyć: bezrobocie, choroba w rodzinie, niepełnosprawność. Rodzina bardzo często boryka się z problemami których sama nie jest w stanie rozwiązać. Patologie jakie występują w rodzinie: alkoholizm, molestowanie, dewiacje, przemoc, przestępczość. W rodzinie może występować przemoc wzajemnie okazywana: rodzice-dzieci, dzieci-rodzice.

Szkoła – to instytucja oświatowo-wychowujaca, zajmująca się kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo-wychowawczych oraz programów. Osiągnięciu celów służy odpowiednio wykształcona kadra pedagogiczna, nadzór oświatowy, baza lokalowa i wyposażenie w pomoce dydaktyczne oraz zabezpieczenie budżetowe ze skarbu państwa. Do zadań szkoły w zakresie opieki wychowawczej zaliczamy: tworzenie w szkole i środowisku optymalnych warunków rozwoju ucznia, zaspokojenie potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych, rozwijanie zainteresowań i zamiłowań uczniów, pomoc uczniom w wyborze określonego systemu wartości, wychowania do czasu wolnego. Szkoła powinna pomagać uczniom zdolnym o wybitnej inteligencji, o specjalnych talentach, o umysłowości odkrywczej. Szkoła nowoczesna nie może być szkołą nudy dla dzieci zdolnych, a musi stać się szkołą pobudzającą wysiłki intelektualne i moralne dzieci. Szkoła powinna dążyć do rozbudzania aktywności pozalekcyjnej w związkach i stowarzyszeniach młodzieży szkolnej, w najróżnorodniejszych zespołach i kołach zainteresowań intelektualnych, artystycznych, technicznych, sportowych, co pozwoli zaspokoić różnorodne zainteresowania młodzieży.

Grupa rówieśnicza – gr. rówieśnicza jest obok rodziny jedną z instytucji wychowania naturalnego o stosunkowo silnym wpływie na jednostkę. Będąc dla jednostki układem odniesienia, pełni wobec niej funkcje socjalizacyjne, często uzupełniając lub nawet zastępując w tym rodzinę. W gr. rówieśniczej jedn. znajduje możliwość ekspresji własnej osobowości, realizacji potrzeby przynależności oraz zaspokaja potrzebę akceptacji przez innych. Grupy tego typu dają swoim uczestnikom coś bardzo ważnego – poczucie pewnej autonomii. Ponadto organizuje swoim członkom czas wolny, dostarcza wrażeń, przygód oraz nowych doświadczeń. Jeżeli gr. pozytywnie przyjmuje jakieś wzory zachowania, to poszczególni jej członkowie również będą skłonni takie wzory przyjąć. Uczestnicy w gr. rówieśniczych uczą się samodzielności i sprawdzają samych siebie. W ten sposób gr. rówieśnicza, obok rodziny i szkoły stanowi ważne ogniwo w systemie oddziaływań wychowawczych na młodego człowieka. Osoby należące do gr. rów. cechują się zbliżonym wiekiem. W grupach tych kontakty przebiegają zgadnie z ramowym wzorem postępowania i mają określoną wartość. Grupy te mogą mieć charakter formalny lub nieformalny. Mogą więc powstawać spontanicznie, bądź pod wpływem motywacji racjonalnej, mogą być zorganizowane, przelotne lub trwałe. Gr. formalne to takie w których zasady organizacji wiadome są członkom z góry, tzn. przez zapoznanie się z werbalnie sformułowanymi normami, czy zasadami dotyczącymi działalności grupy, sposobów postępowania, praw i obowiązków członków, ról, funkcji, stanowisk, pozycji społecznych. Grupy nieformalne są zjawiskiem występującym we wszystkich podstawowych fazach uspołeczniania dzieci i młodzieży, poczynając od wieku przedszkolnego przez wiek szkoły podstawowej i średniej, aż do młodzieży studiującej. Wszystkie te grupy powstają w wyniku niezaspokojenia w warunkach życia pewnych potrzeb czy zainteresowań. Gr. te są efektem dążenia dzieci i młodzieży da stworzenia własnej społeczności, która służyłaby zaspokajaniu ich potrzeb poza nadzorem dorosłych lub przy akceptacji z ich strony. Można wyróżnić trzy kategorie nieformalnych grup rówieśniczych: dziecięce grupy zabawy, 2 grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy), 3 młodzieżowe paczki.

Zakład pracy – to celowo zorganizowana jednostka gospodarcza prowadząca działalność o charakterze zarobkowym, posiadająca określoną strukturę organizacyjną i urządzenia. Członkowie danego zakładu pracy dążą do określonego celu, pełnią określone role zawodowe. Wśród funkcji wychowawczych ściśle związanych z celem i zadaniami produkcyjnymi lub usługowymi wyróżnia się funkcje wynikające z uczestnictwa w procesie pracy. Praca szczególnie zbiorowa lub zespołowa stwarza warunki, w których sam proces pracy i środowisko pracy wpływają na ukształtowanie się celu, poglądów i postaw pracowniczych, relacji międzyludzkich oraz identyfikacje z zawodem. Ogólny cel wychowania w zakładzie pracy jakim jest wszechstronny rozwój osobowości pracowników można rozpatrzyć pod kątem podstawowych typowych oddziaływań wychowawczych: wychowanie naturalne – które opiera się na uczestniczeniu w pracy i życiu społecznym gr. formalnych i nieformalnych, jest to wychowanie gdzie dominują spontaniczne związki, środowiskowe systemy wartości i autorytety. Nie występują tu instytucje wychowawcze, wychowawcy i plan działań wychowawczych, wychowanie jest intencjonalne – jest celowym wychowaniem właścicieli (pracodawców), dyrekcji i organizacji społecznych. Wspólnymi cechami wychowania naturalnego i intencjonalnego jest kształtowanie i rozwijanie równoległe z wiedzą i umiejętnościami zawodowymi takich cech jak sumienność, staranność, wytrwałość, samodzielność, słowność, życzliwość, pomysłowość, gospodarność. Wśród wielu funkcji wych. zakładu pracy coraz większe znaczenie nabiera kształtowanie kultury pracy, która obejmuje: wiedzę umiejętności, nawyki, doświadczenie zawodowe, relacje między pracownikami.

Środowisko lokalne – to gromada ludzi zamieszkujących ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólną tradycję, wartości, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnotowego działania żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa. Definicja ta ukazuje pewien obraz specyficznej zbiorowości ludzkiej, która przez zespół cech, właściwości i wewnętrznych mechanizmów regulujących tworzy szczególny typ środowiska wychowawczego. Do owych właściwości, które kierują siły wychowawcze środowiska zaliczamy: tożsamość etniczną, religijna, kulturową; zasadę odrębności, izolacji, kontroli grupy nad jednostkami i powszechnej identyfikacji członków; jedność ekonomiczną i zawodową. Z opisu tego wynika, że w zbiorowości lokalnej wynikły treści procesu socjalizacji, zasada odrębności tworzyła poczucie przynależności do określonego świata wartości i emocji. Zasada kontroli była mechanizmem regulowania zachowań i represji wobec jednostki łamiącej prawo, a powszechna identyfikacja, czyli wzajemna znajomość członków zbiorowości z zasady kontroli czyniła instrument skuteczny.

1. Stanowiska w kwestii roli i znaczenia środowiska w kształtowaniu rozwoju osobowości

Wg A. Kamińskiego środowisko jest obiektem zapatrywania z dwóch stanowisk:

a) subiektywne – zwolennicy tego stanowiska wychodzą z założenia że nie ma dwóch takich samych jednostek ludzkich posiadających identyczne środowisko np: dwaj bracia bliźniacy nie mogą mieć przez całe życie tych samych kolegów czy czytać te same książki. (punkt widzenia charakterystyczny dla psychologii)

b) obiektywistyczne (wg prof. Rybickiego) stanowisko charakterystyczne dla pedagogiki. Jednostka funkcjonując w środowisku jest poddana oddziaływaniu tych samych bodźców pośrednio jak i bezpośr.

Można rozróżnić 3 punkty widzenia na role środo. w życiu jednostki:

1) determinizm wedle której istoty ludzkie w całej swej osobowości, podobnie jak wszystko co żyje, kształtowane są przez środowisko przyrodnicze. Odmianą determinizmu środowiskowo-przyrod. jest determinizm psych. – przedst. Z. Freud – wg niego superego stanowi wytwór środowiska kontrolujący jaźń – ego.

2) idealizm pedagogiczny – reprezentowany przez Fryderyka Foersta głosi że jednostka wrażliwa na motywację wyższego poziomu (światopoglądowe, moralno-społ. czy estetyczne) i na ich podstawie kształtująca wszelkie niepożądane oddziaływania środowiska.

3) dialektyczny – współtwórcą 3 formuły ujmującej środowisko i jednostkę w dialektycznym związku jest H. Radlińska. uważała że p.s. interesuje przede wszystkim wzajemne oddziaływania wpływów środowiska i przekształcających środowisko sił jednostek.

Wpływ środowiska na rozwój człowieka

Istnieją następujące koncepcje na ten temat:

→ J.B. Lamarck uważał, iż wpływ środowiska ma decydujące znaczenie dla rozwoju i kształtowania się różnorodnego świata organicznego

→ John Locke z kolei był zdania, iż decydujący wpływ na proces kształtowania się umysłu psychiki człowieka, ma zewnętrzne doświadczenie

→ Stanley Hall twierdził, iż w naturze człowieka kryją się doświadczenia historycznego rozwoju całej ludzkości, tak więc podstawowym celem wychowania miało by być stwarzanie jak najbardziej korzystnych warunków dla naturalnego rozwoju wychowanka, którym to miały być podporządkowane zamierzona działalność wychowawcza oraz wpływy środowiskowe

→ Alfred Adler uważał, iż podstawowym źródłem przeżyć psychicznych człowieka oraz rozwoju jego psychiki jest właśnie środowisko społeczne, a przede wszystkim najbliższe środowisko życia, czyli rodzina

1. Niebezpieczeństwa wynikające z niewłaściwego interpretowania wpływów środowiska:
   Niebezpieczeństwa grożące przy niewłaściwym interpretowaniu wzajemnych oddziaływań środowiska i jednostki to:

1) dotyczy przesadnego zaufania do „naturalnej” siły wychowawczej niektórych kręgów środowiskowych np: zakładów pracy produkcyjnej.
2) Drugie niebezpieczeństwo dot. niedostrzegania progu możliwości środowiskowych metod przezwyciężania wykolejeń jednostek i grup młodzieżowych. lub dorosłych. Owe wykolejenia to: przestępczość, chuligaństwo, alkoholizm,, narkomania.

3) Trzecie niebezpieczeństwo polega na tworzeniu środowisk pozornie korzystnych ale których oddziaływanie może być sprzeczne z dążeniem ich twórców (np. zakłady poprawcze grupujące młodzież bez należytej selekcji, wakacyjne obozy młodzieży pozbawionych odpowiedniego kierownictwa wychowawczego. Wychowawca powinien być osobą kompetentną z odpowiednimi kwalifikacjami pedagogicznymi.

1. Problem potrzeb i ich zaspokajania w różnych fazach życia i sytuacjach zawodowych.

POTRZEBA LUDZKA- jest to stan niedoboru i braku czegoś, co w związku ze strukturą organizmu człowieka, jego indywidualnym doświadczeniem oraz miejscem społecznym jest niezbędne do utrzymania się przy życiu i umożliwienia rozwoju, zachowania gatunku, utrzymania określonej roli społecznej itp. W ciągu całego życia człowiek przechodzi przez różne środowiska wychowawcze, w których zaspokaja swoje potrzeby. Brak czegoś uniemożliwia nam funkcjonowanie w stanie równowagi. Rodzaje potrzeb:

• Z niedostatku- są to potrzeby, których człowiek nie nabywa, lecz odpowiednio się zachowuje wobec nich. Stosownie do panujących obyczajów. Stosunków społecznych i kultury: fizjologiczne (jedzenia, snu), bezpieczeństwa (schronienie, ochrona przed agresja), przynależności i identyfikacji (przyjaźń, życie towarzyskie), szacunku i miłości (wobec samego siebie i uznanie wśród innych)

• Rozwojowe (istnienia)- dotyczą indywidualnych właściwości jednostki, która przez osiąganie określonych wartości osiąga pełnię bytu. Zaspokajanie potrzeb rozwojowych jest ważne dla utrzymania zdrowia, gł. Psychicznego Rozwój człowieka jest uwarunkowany przez uzdolnienia jednostki, wiek, stosunki społeczno-ekonomiczne(np. potrzeba czasu wolnego). Potrzeby te nie ustają w toku zaspokajania lecz potęgują się dostarczając coraz to doskonalszej realizacji osobowości. Jeśli potrzeby niedostatku nie są zaspokojone, potrzeby rozwoju przestają kierować naszym życiem. Analiza wielu przypadków zaburzeń rozwojowych u dzieci i młodzieży, ich tragedie a także trudności i problemy w różnych środowiskach(w rodzinie, w szkole) -wskazuje na to, że mają one swe źródło w niezaspokojonych potrzebach.

• Potrzeby społeczne: są to potrzeby, które odczuwają członkowie wielu różnych grup społecznych, masy ludzkie, i o których społeczeństwo sądzi, że w ich zaspokajaniu muszą dopomóc jednostce instytucje publiczne. Potrzeby te podlegają ciągłym zmianom. Uświadamianie nowych potrzeb społecznych może nastąpić dzięki żądaniom społecznym (np. potrzeba 8 godzinnego dnia pracy)

POTRZEBY PSYCHICZNE- są to potrzeby, które odczuwają członkowie wielu różnych grup społecznych, masy ludzkie i o których społeczeństwo sadzi, że w ich zaspokajaniu muszą dopomóc jednostce instytucje publiczne.

Znaczenie potrzeb dla rozwoju jednostki czy grupy społecznej ma pełne uzasadnienie teoretyczne. W praktyce jednak ich determinująca rola nie jest dostrzegana. Wśród ogółu wychowawców świadomość roli potrzeb w życiu człowieka jak i umiejętność ich zaspokajania odbiegają od stawianych wymagań. Analiza zaburzeń rozwojowych obserwowanych u ludzi, dzieci i młodzieży, ich tragedie, a także powstałe trudności i problemy wychowawcze w różnych środowiskach (rodzina, szkoła, środowisko lokalne) wskazują, że wszystkie mają swe źródło w niezaspokajaniu potrzeb. Jeżeli potrzeby niedostatku nie są zaspokojone, to wtedy potrzeby rozwoju przestają kierować naszymi zachowaniami. Należą do nich potrzeby fizjologiczne.

Potrzeby rozwojowe są potrzebami ontogenetycznymi. Posiada je każdy z nas. To jakie one są, zależy od tego, jak zostały zaspokojone potrzeby filogenetyczne. Potrzeby społeczne- akceptacji, przynależności, potrzeba uznania społecznego, życia towarzyskiego, bezpieczeństwa. Są to potrzeby gatunku ludzkiego. Poziom ich zaspokojenia ma wpływ na kształtowanie się potrzeb rozwojowych. Są artykułowane przez grupy społeczne, które potrzebują pomocy. Potrzeby te, to brak czegoś, co jest akceptowane przez grupę społeczną. Pomoc to system instytucji pomocy społecznego, to konkretne działanie. Wsparcie to działania pomocowe dla danej osoby o charakterze instrumentalnym, informacyjnym, duchowym.

Długo niezaspokojone potrzeby prowadzą do frustracji, a ta z kolei do agresji, apatii, wycofania

1. Metody pracy socjalnej.

METODA INDYWIDUALNEGO PRZYPADKU

Wg Kamińskiego jest sztuką, w której wiedza życiowa i nauka o człowieku oraz środowisku, a także umiejętność obcowania z ludźmi, są użyte w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszenia wzajemnego przystosowania jednostki i jej środowiska. Trzy etapy metody indywidualnego przypadku:

• Diagnoza społeczna- rozpoznawanie przyczyn problemu i ich nasilenia. Narzędziem jest w tym etapie wywiad środowiskowy oparty na kwestionariuszu z pacjentem dopełniony obserwacją. Czynności diagnostyczne to zebranie informacji i diagnoza właściwa.

• Opracowanie planu postępowania- plan jest praktyczną konsekwencją diagnozy. Określa, co, kiedy i jak ma czynić pracownik socjalny w stosunku do pacjenta i jego rodziny, aby uruchomić proces rewalidacji. Plan bywa ukierunkowany dwojako: na praktyczne korygowanie środowiska np. wyjazd do sanatorium, zorganizowanie pomocy sąsiedzkiej oraz na postępowaniu wychowawczym, kształtującym korzystne zachowania i postawy „pacjenta”. Taki plan musi posiadać pewne atrybuty. Musi być otwarty na wprowadzenie poprawek, musi być możliwy do zrealizowania, wykonalny i musi być też pewna rezerwa czasowa, w razie gdyby pewnie zachowanie się wydłużyło.

• Prowadzenie przypadku drogami rewalidacji- to ostatni, najdłuższy etap działań pracownika socjalnego. Prowadzone jest postępowaniem elastycznym, dopuszczającym korygowanie diagnozy i samego planu do czasu utrafienia w nurt najskuteczniejszego postępowania rewalidacyjnego. Rewalidacja zaś polega na zmianach sytuacji środowiskowej oraz równolegle postępującego wyciszenia niepokoju „pacjenta”. Czyli mamy to do czynienia z metodami rewitalizacji; metoda rzeczowo- środowiskowa (zależna głównie od polityki społecznej) i metoda psycho- wychowawcza (zależna od pracowników socjalnych). Procesy rewalidacyjne są kosztowne i długotrwałe, a ich rezultat może być pomyślny lub pośredni. Bardzo ważne jest by przestrzegać podstawowych zasad tej metody: akceptowanie jednostki takiej jaka jest, wiara w tą jednostkę, przerzucanie mostu życzliwości, dążenie do nastawienia jednostki, aby sama chciała skorygować swoje życie oraz dobrze rozpoznać się we właściwej osobowości.

METODA PRACY GRUPOWEJ

W tej metodzie oddziałuje się na jednostkę za pośrednictwem małej grupy. Celem pracy grupowej jest uczynienie grupy zespołem wychowawczym. Prowadzenie zespołu przez wychowawcę lub wyróżniającego się w grupie kolegę polega na przodownictwie, tzn. na czynieniu przez Ledera tego wszystkiego, co chce, aby czynili członkowie zespołu. Natomiast prowadzenie zespołu przez osobę o większym dystansie psychicznym wobec członków grupy (z powodu wieku, sytuacji społecznej itp.) polega na opiece tzn. na pomocy i radach udzielanym czynniejszym członkom zespołu, z tendencją do wyszukiwania wśród nich przodownika. Ambicja i dynamizm grupy wyraża się w sprawowaniu kontroli przez grupę nad zgodnością postępowania członków z jej celami ideowymi, zasadami moralnymi, zwyczajami, przykładaniem się do realizacji zadań. Poprzez uczestnictwo w grupie tworzymy warunki do zaspokajania potrzeb:

Grupa rozwojowo wychowawcza- dotyczy osób w każdym wieku, które sposobem bycia nie odróżniają się od przeciętnych zachowań ludzkich. Grupy takie kształtowane są na gruncie pracy kulturalno- oświatowej dorosłych i młodzieży (w domach kultury, klubach itp.), w związkach młodzieży i stowarzyszeniach społecznych, w zorganizowanej rekreacji (kolonie, obozy, kluby sportowe). Zadaniem tych grup jest służenie pomyślnemu rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, kulturalnemu wszystkich, którzy pragną mniej lub bardziej świadomie- samorozwoju w którejś z wymienionych dziedzin. Poczynanie wstępne polega na ustaleniu przez daną grupę konkretnych zadań realizacyjnych. Tylko w toku realizacji wspólnego zadania możliwe jest powstawanie zwyczajów grupowych, wspólnych zasad postępowania, wspólnych ocen tego, co dobre, a co złe.

Grupa psychoterapeutyczna- jej tworzenie jest spontaniczne, powstaje ona w wyniku potrzeby instytucji. Podejmowane są tu działania o charakterze ratowniczym i opiekuńczym w stosunku do osób nieprzystosowanych społecznie, podlegających zaburzeniom w zachowaniu się, dezorganizujących życie społeczne. Pierwsza faza w tej metodzie polega na kompletowaniu grup nieprzekraczających 7- 8 osób w tym samym wieku, przejawiających objawy jakiegoś wykolejenia np. grupa jakiś alkoholików, nieletnich popełniających jakieś kradzieże. Jednorodna pod względem typu wykolejenia grupa spotyka się systematycznie z pracownikiem socjalnym, aby w rozmowach wypowiedzieć się o sobie, swoim życiu, swych nieszczęściach i sukcesach, swych zainteresowaniach. Zadaniem pracownika socjalnego jest słuchanie wypowiadających się. Pracownik słuchając usiłuje wczuwać się w każdą jednostkę swej grupy, zrozumieć jej motywację. Drugą fazą pracy grupowej jest przejście do dyskutowania wypowiedzi, do poszukiwania sensu tego, czego się wysłuchiwało. I w tej fazie prowadzący powinien jak najmniej mówić , skłaniając do dyskutowania samych członków grupy. Podstawowym zadaniem tej fazy jest wywołanie lub wzmocnienie u nich krytycznego poglądu wobec omawianego rodzaju faktów oraz wzbudzanie chęci wyzbycia się takiego postępowania.

Grupa rewalidacyjna- nastawiona jest na realizację zasadniczego zadania tj. umożliwienie powrotu osobom wykolejonym do normalnej społeczności. Metoda grupowa polega tu na operowaniu jej postacią rozwojowo- wychowawczą dla organizowania dzieci i młodzieży zagrożonych wykolejeniem lub już wykolejonych, a zadaniem staje się organizowanie procesu wychowawczej poprawy . jej głównym zadaniem jest próba powiązania zerwanych nici łączących jednostkę z najbliższą grupa społeczną- zawodową, terytorialną, rówieśniczą itp. Wśród grup rewalidacyjnych wyróżniamy: drużyny podwórkowe, grupy obozowe oraz rodziny problemowe. Pracownik społeczny odpowiedzialny za pomoc takiej grupie rodzinnej dopomaga jej członkom w rozwiązywaniu swych rodzinnych trudności. Trudną przeszkodą dla tychże grup są grupy szkodliwe społecznie np. przestępcze. Należy wtedy stworzyć grupę konkurencyjną np. drużyny podwórkowe, grupy obozowe oraz rodziny problemowe.

METODA ŚRODOWISKOWA

Organizowanie społeczności lokalnej inaczej środowiska naturalnego grupy ludzi, którą łączy bliskość zamieszkania. Metoda organizowania społeczności jest najtańszą z metod pracy społeczno- wychowawczej. Metoda środowiskowa to inaczej mówiąc organizowanie społeczności lokalnej dla zadań socjalnych. Polega ona na ulepszaniu sytuacji społeczności lokalnej zjednoczonymi wysiłkami organizacji publicznych i społecznych, mobilizujących wszelkie siły społeczne do działań opartych na wspólnym planie, wypracowanym za pomocą odpowiednich badań kompleksowych. Podstawową zasadą metody środowiskowej jest to, że poczynań nie prowadzi się dla społeczności, lecz przez społeczność i wspólnie z nią. Po dokonaniu lustracji społecznej, przystąpić należy do planowania ulepszeń środowiska lokalnego. Stabilizacja poczynań organizujących społeczności lokalne może mieć postać: objęcia kierownictwa poczynań przez odpowiednią grupę lub samorząd osiedlowy, powołanie w tym celu specjalnej organizacji.

1. Czas wolny. Aspekt wychowawczy i moralny czasu wolnego. Funkcje czasu wolnego.

CZAS WOLNY to wszelkie zajęcia jakim może oddawać się jednostka z władnej ochoty dla: wypoczynku, rozrywki, rozwijania swoich możliwości, poszerzania wiadomości, udziału w życiu społecznym poza obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi.

Czas wolny wg. Kamińskiego jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową ani przez systematyczne uczelniane kształcenie się, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych(sen, posiłki, higiena), ani przez stałe obowiązki domowe(gotowanie, pranie, sprzątanie, opieka nad członkami rodziny- i może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści. Czas wolny powinien być wypełniony treścią. Jest to pewnego rodzaju problem, ponieważ u tego samego człowieka to samo zachowanie czy ta sama czynność raz jest, a raz nie jest czasem wolnym. Czytanie książki jest przyjemnością gdy czytamy pasjonujące nas dzieło, innym razem może być zwykłym odrabianiem lekcji.

Funkcje czasu wolnego:

a)Odpoczynek: sens odpoczynku polega na odreagowaniu zmęczenia i znużenia, na odnowieniu sił fizycznych i psychicznych. Owo odreagowanie powinno odbywać się w ciszy i spokoju, w kontemplacji czy drzemce i raczej w samotności. Ilość i rodzaj odpoczynku są uwarunkowane pewnymi zmiennymi(wiek, płeć, zawód)

b)Rozrywka(rekreacja): jest to wypoczynek czynny. Jest nasycona bogactwem i zmiennością wrażeń, angażuje wyobraźnię. Przynosi odprężenie po znużeniu monotonią codziennych obowiązków. Z drugiej strony uwalnia człowieka od stresów związanych z przymusem poprzez kreację osobowości i potrzeb.

c)Praca nad sobą: jest to funkcja kreatywna. Łączy w sobie poczucie obowiązku z zainteresowaniami i zamiłowaniami. Umożliwia jednostce znalezienie własnego miejsca w społeczeństwie. Zajęcia kształtują(A. Zawadzka), to nie tylko proces przyswajania sobie nowych wiadomości, sprawności-to także, a może przede wszystkim proces ich dalszego spożytkowania.

Z. Dąbrowski wyróżnia 4 funkcje wolnego czasu: wypoczynek, rozwój zainteresowań i uzdolnień, poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie. Ta czwarta funkcja ma za zadanie wprowadzenie danej jednostki w życie społecznie.

Do czasu wolnego dzieci i młodzieży zaliczamy wszelkie czynności zorganizowane, w których młodzież bierze udział dobrowolnie. Należą do nich: różnorodne formy zajęć pozaszkolnych, prace z związkach i prace w organizacjach młodzieżowych.

Czas wolny staje się sferą szczególnie ważną dla oddziaływań pedagogicznych rodziny, szkoły i placówek wychowania pozaszkolnego. Aby te oddziaływania mogły być efektywne konieczne jest spełnienie kilku warunków:

• Uznanie, że organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży jest z wychowawczego punktu widzenia ważna jak dydaktyczna działalność szkoły

• Rozpoznanie rzeczywistych potrzeb poszczególnych grup i młodzieży oraz dostosowanie form i metod pracy wychowawczej do tych potrzeb

• Stałe unowocześnianie form i metod pracy

• Rozwijanie samorządności młodzieży, tzn. nie tylko organizowanie jej czasu przez dorosłych, ale kształtowanie umiejętności samodzielnego organizowania czasu wolnego przez młodzież

• Preferowanie form aktywnego i twórczego spędzania czasu wolnego

Wychowanie pozalekcyjne i pozaszkolne ma na celu:

• Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień młodzieży

• Stwarzanie warunków dla społecznej działalności

• Organizowanie kulturowego wypoczynku, rozrywki i wychowania fizycznego

Instytucje wychowania pozaszkolnego: MDK, świetlice, kluby, tereny gier i zabaw. Pierwszy w Polsce ośrodek wychowania pozaszkolnego młodzieży- Park na Błoniach Krakowskich (Henryk Jordan 1898r.)

1. Rola wybranych podmiotów w wychowaniu do czasu wolnego.

CZAS WOLNY wg Kamińskiego- jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową normalną i dodatkową, ani przez systematyczne kształcenie się uczelniane, ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych ( sen, posiłki, higiena), ani przez stałe obowiązki domowe (gotowanie, sprzątanie, pranie, opieka nad członkami niezdolnymi do samoobsługi)- i może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie, bądź na życie rodzinne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści.

ROLA WYBRANYCH ŚRODOWISK W WYCHOWANIU DO CZASU WOLNEGO.

Rodzice - dziecko jest istotą niedojrzałą psychicznie, nie ma doświadczeń więc jest przez to uzależnione od rodziców czy wychowawców. Dzieci tak jak i młodzież nie mogą w pełni organizować sobie czasu wolnego wg. Własnej woli, ponieważ ponoszą ograniczoną odpowiedzialność prawną lub nie ponoszą jej w ogóle. W związku z tym ich czas wolny podlega pewnym rygorom i racjom ustalonym przez rodziców. Wynika to tez z faktu, iż są oni zależni materialnie, zależni od rad i zaleceń starszych. Organizatorzy czasu wolnego mają za zadanie stwarzanie możliwości wypoczynku, rozwoju i rozrywki oraz ukształtowanie nawyków właściwego spędzania czasu wolnego. Organizacje i instytucje społeczne, placówki upowszechniania kultury, młodzieżowe domy kultury ₅ organizacje młodzieżowe i stowarzyszenia .Zachowania człowieka w czasie wolnym świadczą najlepiej o jego rzeczywistych dążeniach, postawach, systemie wartości. Konieczne jest kształtowanie umiejętności samodzielnego organizowania czasu wolnego przez młodzież, oraz preferowania form aktywnego i twórczego spędzania czasu wolnego. Kluczową rolę spełnia tu wychowawca, organizator i animator czasu wolnego. Bardzo często czas wolny jest marnowany. Dorośli nie mają czasu, młodzi pozostawieni są sami sobie, nie maja wzorów jak spędzać ten czas. TV i łamie środki masowego przekazu w dużej mierze wpływają na organizację czasu wolnego. Negatywny jest tu fakt, że osłabiają osobowy kontakt młodzieży ze środowiskiem. Jednak z drugiej strony wywiera wpływ na intelektualny i moralny rozwój człowieka, przyspiesza procesy dojrzewania umysłowego, wzbogaca wiedze o świecie i życiu. Szkoła - wychowanie pozalekcyjne organizowane przez szkołę spełnia także ważną rolę w rozwijaniu zainteresowań i organizowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży. Obejmuje dużą liczbę młodzieży i jest dostępne praktycznie dla wszystkich uczniów. Formy takich zajęć, to np. gry i zabawy, koła artystyczne i sportowe, itp. Młodzieżowe domy kultury i ogniska młodzieżowe także proponują ciekawe formy spędzania czasu wolnego. Ich specyficzną cechą jest dobrowolność udziału w nich młodzieży. Placówki te dążą do tego aby wychowywać człowieka o szerokich zainteresowaniach, umiejącego korzystać z obfitych dóbr współczesnej kultury, nauki i sztuki.

Wychowanie pozalekcyjne organizowane jest przez szkołę. Spełnia ono podstawową rolę w rozwijaniu zainteresowań i organizowaniu czasu wolnego młodzieży. Do najbardziej typowych i atrakcyjnych form zajęć pozalekcyjnych należą: gry i zabawy na boisku szkolnym i w salonach gier i zabaw, świetlice w których organizowane są formy zajęć o charakterze opiekuńczym i rozrywkowym obok kół zainteresowań, wycieczki, udział w przedstawieniach szkolnych, teatralnych, koncertach itp. Na szczególną uwagę zasługują zajęcia w kołach zainteresowań, wśród których można wyróżnić następujące rodzaje: koła artystyczne, koła techniczne, koła przedmiotowe, czytelnicze, sportowe. Specyficzną cechą placówek wychowawczych, w których młodzież spędza wolny czas jest dobrowolność podziału. Na pierwszy plan powinny być w nich wysunięte metody pracy, które pobudzają samodzielność i aktywność młodzieży. Podstawową zasadą powinno być związanie konkretnych i szczegółowych spraw, będących przedmiotem zainteresowań dzieci i młodzieży z szerszym życiem naukowym, kulturalnym, artystycznym, społecznym. Chodzi więc o to, aby placówki wychowania pozaszkolnego włączyły młodzież w aktualną problematykę i zaznajomiły w osiągnięciu współczesnej wiedzy i kultury. Jest to zadanie ważne szczególnie w okresie rozwijającej się nauki i kultury

1. Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze.

Grupy rówieśnicze stanowią naturalną formę życia dzieci i młodzieży. Wyrażają ich dążenia do działania i samodzielności. Są to grupy samorzutne, powstające w rezultacie spontanicznej aktywności zabawowej oraz samodzielnego rozwijania dążeń i celów. od innych grap różni się tym, że więzi w niej są bliskie, a uczestnictwo nacechowane jest wzajemną aprobatą. Cele są realizowane wspólnie i zespołowo. Mają swoje miejsca spotkań(cuidernie₅ puste garaże, itp.), swoje nazwy wywodzące się z filmów czy też książek, umowne znaki i wyrazy, które służą podkreśleniu odrębności grupy, określone elementy w wyglądzie(fryzury, ubrania), Jest to dynamiczny układ ról społecznych Pozycje członków w grupie zależne są od ich indywidualnych wkładów. Można tu wyróżnić: członków najbardziej aktywnych, mniej aktywnych i jednostki najmniej popularne, które gotowe są przyjąć wszelkie warunki aby utrzymać członkowstwo. Najbardziej popularny członek grupy staje się jej przywódcą.

Wg Znanieckiego grupy rówieśnicze pełnią funkcję:

• Młodzież wyraża w nich to, czego się nauczyła uczestnicząc w życiu otoczenia dorosłych

• Przez udział w grupach, młodzież rozwija samodzielne dążenia i osiąga cele, których nie można rozwijać w innych formach aktywności przed osiągnięciem dojrzałości społecznej i uznaniem jej pełnoprawnego uczestnictwa w życiu dorosłym

Funkcje wychowawcze;

• -staje się głównym kreatorem osobowości młodego człowieka, daje możliwość rozwoju i zdobywania doświadczeń,

• -pokonywanie barier tworzonych przez stereotypy znajdujące się w głowach rodziców, dzięki czemu grupa staje się łącznikiem między grupami społecznymi,

• -pojmowanie właściwych wzorów kulturowych

• -organizowanie czasu wolnego, dostarczanie wrażeń, przygód i nowych doświadczeń,

• -ukazuje pozytywne wzory postępowania, uczy samodzielności, pomaga poznać siebie,

• -pomaga dokonać oceny własnego postępowania i zachowań innych

Trwałość grupy wzrasta wraz z wiekiem. Im młodsza grupa tym słabiej rozwija się w niej solidarność- łatwiej jest jednostce wyłamać się z reguł obowiązujących w grupie.

Wpływ grup rówieśniczych na wychowanie dzieci i młodzieży jest bardzo duży. Wychowawcze oddziaływanie grup rówieśniczych może mieć charakter pozytywny lub negatywny. Wg Hurlocka’a do niepożądanych zjawisk należą „używanie żargonu i przeklinanie, opowiadanie frywolnych historyjek i dowcipów, wagarowanie, lekceważąca postawa wobec zasad i autorytetów, skłonność do naruszania więzi rodzinnej czy odrzucanie wzorów ustalonych w rodzinie. W miarę rozwoju dziecka wpływ tych ujemnych cech staje się słabszy. Do pozytywnych wpływów wychowawczych grupy rówieśniczej zaliczamy: rozwój samokontroli, sumienności, odwagi, poczucia sprawiedliwości, cierpliwości, wierności, oddania sprawie, lojalności wobec przywódcy.” Współzawodnicząc o pozycję społeczną, dziecko usiłuje doskonalić się i zmieniać swoje egocentryczne zainteresowania grupowe. W wyniku udziału jednostki w życiu grupy rówieśniczej kształtowana jest umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych. Ustalanie i wpajanie norm i wartości regulujących postępowanie jej członków należy do podstawowych funkcji grupy rówieśniczej.

Grupy rówieśnicze stanowią naturalną drogę procesu uspołecznienia dzieci i młodzieży.

Grupa rówieśnicza wyznaje określony system wartości, kreuje wzorce zachowań i egzekwuje ich postrzeganie. Dostarcza motywacji do działania celowego oraz wyznacza role społeczne.

Grupa rówieśnicza zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności i akceptacji.

W oparciu o właściwości rozwojowe dzieci i młodzieży wyróżnia się 3 typy grup rówieśniczych:

• Dziecięce grupy zabawowe, bandy

• Młodzieżowe paczki, kliki

• Młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi przestępcze)

• Tworzenie się grup rówieśniczych jest zjawiskiem rozwojowym i w związku z tym zmienia się również ich charakter, w zależności od wieku dzieci uczestniczących w tych grupach. W miarę rozwoju dziecko zaspokaja coraz więcej potrzeb wśród grupy rówieśniczej. Początkowo są to potrzeby dotyczące znalezienia atrakcyjnych partnerów do zabawy, potem wspólnego wykonywania zadań, a z czasem dołącza do tego potrzeba bezpieczeństwa, którą daje przynależność do grupy.

1. Mechanizmy osobo twórcze w grupie społecznej.

Grupa uruchamia mechanizmy osobo twórcze, które funkcjonują na obszarze 3 grup:

MECHANIZMY KONTROLI SPOŁECZNEJ- jest to powielanie zachowań tłumu, przejmowanie stanu psychiki środowiska, w którym jednostka się znajduje

MECHANIZMY OSÓB ZNACZĄCYCH- grupa dostarcza możliwości zamiany zachowań, osoba znacząca jest wzorem dla grupy, nie tylko dla jednostki. Mechanizm ten przyjmuje 2 postacie: naśladownictwo (mowy, ubioru, sposobu bycia) lub identyfikacji (z zewnętrznymi stanami osoby znaczącej).

MECHANIZM WZMACNIANIA WEWNĘTRZNEGO- podejmowanie pewnych działań, aby przybliżyć się do jakiegoś modelu. Każda grupa ma swój model np. model studenta. Jednostka czerpie satysfakcje z faktu, że staje się bliższa wzorca.

1. Rodzaje grup społecznych, kryterium ich wyróżniania.

GRUPA SPOŁECZNA- to pewna ilość osób powiązana uregulowanymi stosunkami między sobą. Posiada własne wartości, oddzielona od innych na podstawie odrębności. Ważne są tu 3 elementy: idea naczelna (czynnik mobilizujący), ośrodek dyspozycjo (odpowiada za zgodność z ideą naczelną), zbiór wartości (reguluje zachowania członków grupy w aspekcie wymagań idei naczelnej).

Rodzaje grup społecznych:

• ZE WZGLĘDU NA IDEĘ NACZELNĄ- religijne, polityczne, militarne, paramilitarne, sportowo- turystyczne, zawodowe, zabawowe

• ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER WIĘZI

• Grupy pierwotne- spontaniczne członkostwo, członkowie się tu znajdują, identyfikują, dominują więzi osobowe, grupa jest niewielka, członkowie mają poczucie odrębności i przynależności, grupa ustala wartości i wzorce, istnieje umowny system kontroli i sankcje, przywództwo wynika z cech osobowościowych i aprobaty grupy

• Grupy wtórne (celowe)- członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej, dominują więzi rzeczowe i stosunki organizacyjne, struktura wewnętrzna sformalizowana, hierarchia, istnieją cele i interesy dominujące nad indywidualnymi, wyspecjalizowane kierownictwo

• ZE WZGLĘDU NA TRWAŁOŚĆ GRUPY

• Krótkotrwałe- oparte na przelotnych kontaktach

• Długotrwałe- zachowują ciągłość, tożsamość mimo zmiany członków (naród, kościół). Gwarantem ich ciągłości jest organizacja i kultura

• ZE WZGLĘDU NA INTENSYWNOŚĆ UCZESTNICTWA

• Jednofunkcyjne- wyraźnie wyspecjalizowane

• Wielofunkcyjne- działa się tu na różne sposoby, osiąga różne cele (rodzina, znajomi)

• ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER KORZYŚCI, JAKIE PRZYNOSI JEDNOSTCE CZŁONKOSTWO W GRUPIE

• Instrumentalne- pomagają w realizacji celów (grupa studencka)

Grupy zadaniowe- specjaliści zbierają się tu na określony czas w celu rozwiązania problemu, są organizowane celowo na czas realizacji zadania

1. Organizacje pozarządowe i ich funkcje.

Organizacje pozarządowe- w potocznym rozumieniu to podmioty niezależne od administracji publicznej. To zespół osób, które znajdują zainteresowanie wycinkiem rzeczywistości. Według ustawy są to osoby prawne utworzone na podstawie przepisów ustaw, które nie działają w celu osiągnięcia zysku. Są to rn.in. fundacje i stowarzyszenia z wyłączeniem rn.in. partii politycznych, związków zawodowych i organizacji pracodawców, samorządów zawodowych, fundacji, których jednym fundatorem jest Skarb Państwa Organizacje pozarządowe zwykle działają jako stowarzyszenia albo fundacje. Zakres i formy ich działania są różne. Najczęściej zajmują się kulturą ekologią prawami człowieka nauką i techniką.

Organizacje pozarządowe:

-zespoły charytatywne

-zespoły parafialne,

-grupy wsparcia,

-grupy samopomocowe.

-stowarzyszenia i związki,

-fundacje.

Do pozarządowych funkcji formy pomocy należą:

• Stowarzyszenia

• Fundacje

• Ruchy społeczne

STOWARZYSZENIA- grupa dorosłych lub młodzieży posiadająca własną strukturę organizacyjną: członkowie grupy podejmują wspólne zadania i podporządkowują się obowiązującym normom postępowania; przynależność do tej grupy ma charakter dobrowolny. Tworzą je ludzie działający na mocy prawa. Podejmują oni określoną działalność dobrowolną, świadomą i bezpłatną. jest dobrowolnym , trwałym zrzeszeniem o niezarobkowym charakterze, z myślą o realizowaniu celów statusowych. Samodzielnie określa ono swoje cele, program działania-musi działać zgodnie z prawem i statutem. Jeśli stowarzyszenie naruszy statut lub prawo wówczas organ administracji państwowej może żądać niezbędnych wyjaśnień, usunięcia nieprawidłowości. Samorządność nie oznacza nieograniczonej wolności. Granice tej wolności z jednej strony określa statut a z drugiej prawo o stowarzyszeniach.

FUNDACJA- darowanie, przeznaczanie majątku, jego części na określony cel zgodny z intencją fundatora. Tworzą je ludzie, zarząd, który dba o dobre zagospodarowanie i powiększenie dóbr (fundacje ludzi chorych, dzieci uzdolnionych, samotnych).

RUCHY SPOŁECZNE- spontaniczne, masowe wiązanie się ludzi z określonymi ideami społeczno- moralnymi, często ukierunkowane politycznie:

• O celach ogólnoludzkich (ekologiczne, gospodarcze, samorządowe, konsumenckie)

• Powodowane niemożnością przebicia się nowatorskich projektów do ośrodków decyzyjnych (oświatowe, ekologiczne, gospodarcze, antynarkotykowe)

• Ukierunkowane na pomaganie jednostce (bezdomnym, samotnym matkom, chorym, niepełnosprawnym, uzależnionym)

• O charakterze buntu przeciwko profesjonalistom i ich działalności w służbie publicznej (grupy AA, ruchy hospitacyjne, ruchy samopomocy chorym)

Rola organizacji pozarządowych:

• Zaspokajanie potrzeb indywidualnych i społecznych w małej grupie, w atmosferze życzliwości i solidarności

• Przyjęcie czynnej postawy obywatelskiej w zakresie spraw tzw. ludzkich i lokalnych, a wymagających załatwienia w poczuciu wspólnego dobra

• Propagowanie pluralizmu i różnorodności życia społecznego

• Tworzenie sektora realizacji zadań indywidualnych i społecznych alternatywnego wobec rządowego, swoboda w wyborze metod pracy dająca dużą elastyczność w zaspokajaniu potrzeb indywidualnych klientów

• Stwarzanie mechanizmów współudziału społecznego w podejmowaniu decyzji dotyczących różnych problemów i poziomów funkcjonowania nowoczesnego społeczeństwa

• Duże poczucie podmiotowości i niezależności

Działania podejmowane przez organizacje pozarządowe spełniają 3 zasadnicze funkcje;

1. Pomocy bezpośredniej-zaspokajanie potrzeb ważnych społecznie, a nie zaspokojonych przez państwo.

2.Kontrolne-zbieranie informacji o działaniach administracji publicznej i podmiotów gospodarczych, mających na celu zaspokajanie potrzeb społecznych i sygnalizowanie o zaniedbaniach, oraz proponowanie konstruktywnych działali poprawiających zaistniały stan rzecz)'.

3.Innowacyjne-dokonywanie zmian w zaistniałej rzeczywistości poprzez zaspokajanie potrzeb. Np. organizacje , które wspierają niezależne media czy też prowadzą edukację społeczeństwa.

Funkcje stowarzyszeń społecznych w środowisku:

• Ze względu na zasięg i kierunek działalności stowarzyszenia można wyodrębnić

• FUNKCJE DOŚRODKOWE „WEWNĘTRZNE”- związane z zaspokojeniem potrzeb i zainteresowań stowarzyszonych

• FUNKCJE DOŚRODKOWE „ZEWNĘTZRNE”- związane z realizacją potrzeb pierwotnych i wtórnych całej społeczności lokalnej lub jej części

• FUNKCJA OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZA

• Zadania związane z organizowaniem nauk dzieci i młodzieży

• Zadania związane z organizowaniem aktywności kreatywnej

• Zadania związane z organizowaniem aktywności rekreacyjnej

• Zadania odnoszące się do organizowania aktywności społecznej

• Zadania dotyczące rozwijania aktywności o charakterze opiekuńczym

• FUNKCJA INTEGRACYJNA

• Uwzględnianie wszystkich czynników i ogniw oddziaływania wychowawczego oraz eliminowania wpływów przypadkowych i negatywnych (korekcje środowiska)

• Aktywizacje lokalnej społeczności wokół spraw wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą (stymulacja)

• Optymalna współpraca (kooperacja)

• Koordynacja poczynań opiekuńczo- wychowawczych w środowisku

• Funkcjonowanie zespołu placówek poczynań wychowawczych i kulturowych (intytualizacja)

1. Wychowanie i socjalizacja w związkach młodzieży. Funkcje związków młodzieży.

ZWIĄZKI MŁODZIEŻY- to grupy rówieśnicze o wyraźnie sprecyzowanych oraz statutowo określonych formach i metodach działania. Udział w nich stanowi naturalny wyraz dążeń młodzieży do aktywności i samodzielności. Nie można ich określić jako „naturalne środowisko wychowawcze”, tylko środowisko wychowawcze intencjonalne o świadomie zamierzonym i planowo realizowanym kierunku działania wychowawczego. Są to związki organizowane spontanicznie przez samą młodzież, jak i organizowanie dla młodzieży przez grupy polityczne, przez kościół czy też przez szkołę itp. Związki młodzieży określają cele, zadania i metody pracy często w sposób bardziej szczegółowy i precyzyjny niż związki dorosłych. Dzieje się to przez dominacje celu wychowawczego w działalności związków młodzieży.

Funkcje:

• INSTRUMENTALNA- każdy związek czymś się zajmuje i wytwarza pewne dobra z tym związane np. wydają programy, prace naukowe, przedmioty materialne (samoloty w Związku Lotników). U dzieci i młodzieży funkcja ta związana jest z realizacją zadań, bez których zespół nie mógłby powstać i działać.

• TOWARZYSKA- współżycia rówieśniczego. Zaspokaja potrzebę swobodnego rówieśniczego współżycia we własnym gronie, koleżeństwa i przyjaźni (braterstwa). Jeśli grupa istnieje poza wszelką kontrolą dorosłych ześlizgują się ku grupą określonym jako paczki, bandy, ale jeśli są pod takową kontrolą dopuszczają wiele samodzielności, doprowadzi to samowychowania i kultury. Jeśli kontrola jest natrętna, a nie towarzysząca, grupa zamiera.

• WYCHOWAWCZA- (dostrzegana przez wychowawców, ale nie przez wychowanków) przekazywanie wartości i ideałów ogólnoludzkich, kształtuje postawy i system wartości. Może wystąpić jedynie przy ciągłej systematycznej pracy z podopiecznymi, jest to postać wychowania pośredniego.

• PREORIENTACJA ZAWODOWA I SPOŁECZNA- młodzież w związkach odkrywa silne strony swej osobowości i rozwija je pełniąc określone role i wykonując określone czynności. Ujawniają się i rozwijają talenty przywódcze i organizacyjne, indywidualne zamiłowania, uzdolnienia (intelektualne itp.)

Socjalizacja powoduje uspołecznienie młodzieży, rozwija jej wrażliwość. W toku tego procesu rozwija się wiara w przyszły świat, walka z zagrożeniami i dyskryminacją. Pozytywne skutki socjalizacji w związkach młodzieżowych to: rozwijanie samokontroli, sumienności, odwagi, poczucia sprawiedliwości. Czasem przynależność do grupy młodzieżowej może nieść ze sobą negatywne skutki, co może doprowadzić do społecznego wykolejenia się jednostki. Takie grupy to: gangi, sekty, niektóre subkultury.

1. Zagrożenia rozwoju społecznego:

Zagrożenia społeczne identyfikuje się jako postępowanie niezgodne z obowiązującymi normami prawnymi i społecznymi. Zagrożenie określa się jako dewiację, dezintegrację, nieprzystosowanie społeczne, dysfunkcyjność. Niepokojącym zagrożeniem jest: skażenie środowiska, przestępczość wśród nieletnich, choroby cywilizacyjne, AIDS.

• Zagrożenia ekologiczne – wśród których rozróżniamy zagrożenia o charakterze globalnym: a) rozprzestrzenianie się substancji toksycznych, nie dających się biologicznie rozłożyć, chemicznych lub radioaktywnych.

b) niszczenie lasów i zakwaszanie akwenów wodnych przez trucizny przemysłowe.

c) efekt cieplarniany spowodowany uszkodzeniem warstw ozonu (dziura ozonowa), smog, katastrofalny przyrost ilości śmieci.

• zagrożenia cywilizacyjne – pojawiają się wraz ze wzrostem cywilizacji, techniki, technologii. Należą do nich wynalazki: broń nuklearna, terroryzm, zniewolenie konsumpcją TV bez nadzoru jakości programów. Niebezpieczeństwem wśród dzieci i młodzieży jest źle pojęta wolność: postawy roszczeniowe, konsumpcyjne, pogoń za nowoczesnym sprzętem hFi, pogoń za modą (np. dawniej dzieci do szkoły przychodziły w mundurkach, a teraz młodzież musi mieć drogie markowe ciuchy). Wolność stanowi poważne zagrożenie młodzieży, która nie ma perspektyw na wykorzystywanie wolnego czasu i sięga po inne zajęcia: handel, hazard. Przez mass media docierają różne treści. Telewizja, radio, Internet to przeciążenie dziecka, dochodzą do niego różne bodźce. Ten nadmiar niszczy obszar ochrony jakim jest dzieciństwo. Dochodzi do zahamowania pewnych cech dziecka: ciekawość, wyobraźnia, zdziwienie światem i chęć jego poznania. Skutkiem są trudności w nauce, problemy zdrowotne związane z brakiem ruchu na świeżym powietrzu. Powoduje to zaburzenia wzroku, skrzywienie kręgosłupa. Brak ruchu powoduje problem nadwagi wśród dzieci i młodzieży, który jest następstwem masowej konsumpcji, co odbija się na zdrowiu, jaki i w trudnościach z nauką, brakiem koncentracji, złą kondycją fizyczna. Zagrożenia młodzieży to również przestępstwa w obszarze mienia prywatnego (aby mieć pieniądze na zakup komputera, telefonu). Wzrost przestępczych zachowań ma swój początek w brutalnych filmach. Zagrożeniem społecznym jest również bezrobocie, które powoduje zubożenie rodzin, deprywację, lęki przed obniżeniem wartości w rodzinie. Długotrwałe bezrobocie wpływa na obniżenie autorytetów rodziców. Dziecko postrzega rodziców jako nieudaczników życiowych. Bezrobocie powoduje zjawisko kradzieży, chuligaństwa, alkoholizmu („Nie chce się chcieć” – powszechne stwierdzenie u młodych ludzi na utrzymaniu rodziców). Zagrożeniem jest również to, iż młodzież nie potrafi sobie poradzić z problemami, prowadzi to do samobójstw.

• Zagrożenia w grapach nieformalnych:

Zagrożenia wynikające z przynależności do subkultur to m.in. takie, że młodzież odcina się od rodziców, wchodzi do grap nieformalnych bo niezaspokojone są jej potrzeby psychiczne-bezpieczeństwo, przynależność, uznanie, miłość. Grupy te cechuje inna więź, styl bycia głoszone hasła ideologie, strój. Grupa nieformalna może mieć bardzo negatywny wpływ na jednostkę: przeklinanie, złośliwość, wagarowanie, lekceważenie zasad i autorytetów, naruszanie więzi rodzinnych, Zwłaszcza niebezpieczne jest wstępowanie młodych do sekt i gangów. Subkultury:

-Techno-są zafascynowani internetem, sięgają po środki odurzające(marihuana, amfetaminą LSD, ekstazy)

-Punk-zbuntowana, pozbawiona perspektyw młodzież.

-Sataniści-skierowani przeciw każdej religii i przeciw każdemu porządkowi etycznemu. Przeciwni prawdzie i dobru. Dopuszczają się czynów kryminalnych, kult szatana zabijają zwierzęta i składają ludzi w ofierze. Gustują w muzyce heavy metal.

• Zagrożenia w środowiska szkolnym;

Już sam fakt pierwszego dnia w szkole jest dla dziecka ogromnym przeżyciem. Lęk przed szkołą może spowodować ucieczkę w chorobę. Zagrożenia:

Nadwrażliwość, dominujący wychowawcy, przeciążające obowiązki szkolne, nieodpowiedni dobór rówieśników. Wszystko to może prowadzić do wagarowania, złego stanu psychicznego, braku pewności siebie, itp. Brak zainteresowania ze strony nauczycieli, złe traktowanie uczniów, zbyt wygórowane wymagania, nietolerancja zarówno ze strony uczniów jak i nauczycieli mogą doprowadzić do zachwiania równowagi psychicznej u dziecka.

Zagrożenie w rodzinie – postępujący kryzys rodzinny stanowi zagrożenie moralne. Coraz więcej młodzieży żyje w rodzinach rozbitych, dotkniętych patologią którą najczęstszy jest alkoholizm przynajmniej jednego z rodziców. Rozwód rodziców powoduje całkowite rozbicie rodziny. Zagrożeniem jest również śmierć jednego z rodziców. To sytuacja w której dzieci zostają pozbawione opieki rodzicielskiej (częściowo lub całkowicie), wtedy gdy nie ma rodziców i gdy rodzina funkcjonuje nieprawidłowo. Dysfunkcyjność rodziny: obiektywne (choroba, niepełnosprawność, bezrobocie). Rodzina boryka się z problemami których nie jest w stanie rozwiązać. Te patologie rodziny skutkują nadużyciami, zaniedbaniami rodziców wobec dzieci, co prowadzi do sieroctwa społecznego. Zagrożenie w rodzinie jest chłód, rygoryzm, obojętność rodziców, co prowadzi do przeżywana lęków, a one przenoszą się na inne domeny życia dziecka. Szuka ono zaspokojenie poczucia przynależności, akceptacji i chętnie przystępuje do grup, które dają mu to poczucia: gangi, sekty, grupy narkomanów. Wzrasta liczba przestępstw w postaci rozbojów, kradzieży, wymuszeniach rozbójniczych. Patologie -alkoholizm, maltretowanie, wykorzystywanie seksualne. Pogłębianie się bezrobocia-na skutek czego autorytet rodziców spada. Oznaczać to może przyszłościowy brak zaradności, przedsiębiorczości. Zubożenie-ograniczone zaspokajanie potrzeb dzieci i młodzieży, niedożywienie, nawroty chorób np. gruźlicy, ograniczone możliwości uczenia się na poziomie średnim i wyższym, Wszystko to w przyszłości spowoduje brak perspektyw i trudności w znalezieniu pracy. Konflikty rodziców-prowadza do urazów i kompleksów u dzieci, utrudniają proces rozwoju. Sieroctwo społeczne-poczucie osamotnienia mimo mieszkania pod jednym dachem. Dzieci ulicy -brak zainteresowania ze strony rodziców. Młodzi poprzez używki oddalają się od rzeczywistości. Zamiast się uczyć prawdy o życiu uczą się manipulowania nim. Dziećmi ulicy stają się ci, którzy pochodzą z rodzin w których brak im poczucia bezpieczeństwa miłości i więzi emocjonalnych. Są to także dzieci odrzucone przez rodzinę bo nie spełniają jej oczekiwań, rodzice nie maja dla nich czasu. Są to dzieci doznające niepowodzeń szkolnych, dzieci doświadczające biedy i ubóstwa

1. . Profilaktyka społeczna (strategie- kompetencje), formy profilaktyki pedagogicznej i opiekuńczej.

Przeciwdziałanie przemocy organizuje się w trzech płaszczyznach:

• DZIAŁANIA INTERWENCYJNE- polegają na uniemożliwieniu dalszego krzywdzenia dziecka i udzielenia mu pierwszej pomocy. Udzielone ofierze wsparcie może zmniejszyć wpływ czynnika stresowego lub go zniwelować. Tej pierwszej i natychmiastowej pomocy w momencie krytycznym winni udzielać specjaliści. Jednak u nas czyni to policja i pogotowie ratunkowe. Policja wzywana jest najczęściej w sytuacji wystąpienia aktu przemocy, który ma miejsce w danej chwili, w celu podjęcia interwencji, gdy dochodzi do napaści, gwałtu czy znęcania fizycznego, gdyż są to czyny przestępczo niebezpieczne dla życia jednostki. Idea tego typu pomocy jest oparta na trzech zasadach: terapii słuchania, zaprzyjaźniania się i pomagania poprzez wskazywanie różnych kierunków działania czy propagowanie konkretnych rozwiązań prawnych.

• DZIAŁANIA TERAPEUTYCZNO- LECZNICZE- zmierzają do zminimalizowania i usunięcia doznanych urazów i krzywd. Dobrym rozwiązaniem niesienia pomocy ofiarom przemocy są ośrodki interwencji kryzysowej, szczególnie Re, które obok funkcji diagnostycznych pełnią funkcje terapeutyczne. W ośrodkach takich prowadzona jest terapia z ofiarami przemocy i członkami ich rodzin. Osoby prowadzące terapię rodzin wypracowują coraz bardziej adekwatne metody rozpoznawania występowania przemocy i pierwszej interwencji w rodzinie, gdyż w tej fazie leczenia głównie oni podejmują działania. Szczególnie trudne i absorbujące w terapii są rodziny wielo problemowe, żyjące od kryzysu do kryzysu. W trakcie leczenia pracuje się również nad tym, aby rodzice rozwinęli system wsparcia dla siebie, tj. sieć ludzi, z którymi mogą dzielić radości lub momentu kryzysu.

• PROFILAKTYKA- jej główną zaletą jest to, że pozwala zapobiec przemocy, a więc uchronić dziecko przed jej doświadczeniem, głównie dzięki popularyzacji wiedzy o omawianym zjawisku, sposobach rozpoznawania przemocy i wyrobieniu umiejętności przeciwstawiania się jej. Najczęściej wyróżnia się trzy typy profilaktyki:

• Pierwotna- wiąże się z promowaniem zdrowia, poprawą samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patologii społecznej, która wiąże się z przemocą w rodzinie

• Wtórna- ma na celu wczesne wykrycie objawów maltretowania dziecka, zanim ujawnią się poważne lub trwałe zmiany

• Trzeciorzędna- ma na celu uchronienie dziecka przed kolejnym wykorzystaniem. W razie potrzeby dziecko należy umieścić w szpitalu, ośrodku wychowawczym, podjąć terapię rodziny.

1. Poradnictwo w teorii i praktyce/ relacje między wychowaniem a poradnictwem.

Poradnictwo jest potrzebne ludziom we wszystkich obszarach ich aktywności, na całej drodze indywidualnego rozwoju. Towarzyszy człowiekowi w kolejnych etapach życia (dzieciństwo, młodość, dorosłość, starość). Poradnictwo wspomaga, podtrzymuje, wspiera rozwój, przyjmując- w zależności od sytuacji- charakter działań naprawczych bądź profilaktycznych. W ramach rozwoju jednostki poradnictwo ma powiązania z podstawowymi działaniami społecznymi (wychowaniem, nauczaniem, opieką, pomocą, polityką oświatową). Szczególne miejsce w tym związku zajmuje wychowanie. Przyjmuje się, że cele wychowania i poradnictwa są wspólne, jednak przez wychowanie są one postawione w sposób pierwotny, natomiast poradnictwu są dane w sposób wtórny i częściowo wynikają z dysfunkcji nie tylko rozwoju jednostki, ale samego wychowania. Poradnictwo nie ma występować jako autorytet w sprawach wychowania, ale być możliwością i szansą wytworzenia kompromisu w sytuacjach trudnych i konfliktowych z wychowawczego punktu widzenia.

CELE PORADNICTWA

Poradnictwo może być rozpatrywane w dwóch aspektach: jako instytucjonalny system o określonej strukturze organizacyjnej oraz jako specyficzna czynność podejmowana przez doradców profesjonalnych i osoby pomagające jednostkom przeżywającym problemy. Działania doradców to organizowanie sytuacji, dzięki którym osoba przeżywająca problemy (dziecko, młody człowiek, dorosły) na podstawie informacji, porady, wspólnych ustaleń może lepiej funkcjonować w swoich rolach – ucznia, kolegi, rodzica itp.

Najważniejszym celem poradnictwa jest optymalizacja stanu rzeczy, pośrednimi celami jest usuwanie zaburzeń i trudności, profilaktyka, prognoza.

Dziś niezbędne jest funkcjonowanie instytucji nastawionych na pomoc młodym ludziom, ich rodzicom i wychowawcom. Rodzaje poradni:

- psychologiczno-pedagogiczna: jej celem jest udzielanie pomocy dzieciom, młodzieży, wychowawcom i rodzicom. W jej pracy wyróżnia się:

-poradnictwo dydaktyczne(badanie przyczyn niepowodzeń szkolnych i trudności w nauce, pomoc w

wyborze szkoły i zawodu, badanie uzdolnień) -poradnictwo wychowawcze(rozwój osobowości i kształtowanie prawidłowych postaw, analiza

funkcjonowania środowisk wychowawczych, wykorzystanie czasu wolnego), -poradnictwo opiekuńcze(analiza potrzeb dzieci i młodzieży zaspokajanych w rodzinie, szkole, środowisku

zamieszkania).

- pedagog szkolny; do jego zadań należy m.in. okresowa ocena sytuacji wychowawczej szkoły, realizacja obowiązku szkolnego, diagnoza warunków życia ucznia z trudnościami, pomoc nauczycielom i wychowawcom, współpraca z poradnią, sądem itp.

Poradnictwo nastawione jest na:

• Przygotowanie jednostki do aktywnego życia przez wykrywanie i korygowanie braków rozwojowych, rozwijanie zdolności, rozbudzanie nowych zainteresowań i dążeń (poradnictwo wychowawcze)

• Przygotowanie do pracy zawodowej poprzez ukazywanie perspektyw, stymulowanie rozwoju aspiracji i motywacji (orientacja i poradnictwo zawodowe)

• Przygotowanie do spędzania czasu wolnego i aktywnego uczestnictwa w kulturze, rozwijania własnej osobowości i twórczości kulturalnej poprzez wskazywanie możliwości samokształcenia i wszechstronnego doskonalenia się (poradnictwo kulturowo- wychowawcze)

ZAKRES PORADNICTWA

Istnieją 3 rodzaje poglądów dotyczących zakresu poradnictwa:

• Poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki poszukując odpowiednich środków. Doradca analizuje właściwości biopsychiczne wychowanka (osoby poszukującej pomocy) i szuka w jego środowisku sił, na których mógłby oprzeć pracę

• Poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki i optymalizacji pracy instytucji wychowawczych. Doradca nastawiony jest na pomoc w wyrównaniu braków i likwidowaniu trudności wynikających ze stanów biopsychicznych wychowanka i przyczyn tkwiących w środowisku rodzinnym i szkolnym

• Poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki, ale głównym zadaniem jest poprawa funkcjonowania systemów społecznych

INTERAKCYJNY MODEL PORADNICTWA

W interakcyjnym modelu poradnictwa możemy wyróżnić:

• Dwa podmioty działania- doradca (specjalista, konsultant czy wychowawca) i radzący się (pacjent, wychowanek). Przyczyną uruchomienia ich stosunku jest problem, który starają się wspólnie rozwiązać

• Przedmiot (problem do rozwiązania). Problem określa się jako rodzaj zadania, którego podmiot nie może rozwiązać przy aktualnie posiadanym poziomie wiedzy, umiejętności i nastawienia. Problemy mogą być:

• Związane z osobistą sytuacją jednostki

• Związane z rodziną

• Wynikające z przynależności do grup nieformalnych lub instytucji

• Związane z pełnieniem ról i optymalnym wypełnianiem zadań stąd wynikających

• Wiążące się z przynależnością do społeczeństwa globalnego, przeżywającego określone napięcia i konflikty

Poradnictwo powinno uwzględniać:

• PROFILAKTYKĘ- zapobieganie wszelkim nieprawidłowościom rozwoju dzieci

• DIAGNOZĘ- badanie przyczyn zaburzeń w zachowaniu, trudności w nauce

• POMOC- organizowanie zespołów nastawionych na korygowanie rozwoju i wspomaganie go.

1. Lokalne podmioty wsparcia i pomocy ludziom pozbawionym możliwości radzenia sobie.

Wsparcie społeczne- Jest to wszelka dostępna dla jednostki pomoc w sytuacjach trudnych. Wsparcie to

konsekwencja przynależności człowieka do sieci społecznej. Jest to stale dostępna właściwość relacji, służąca przystosowaniu, a także zdrowiu. Rodzaje źródeł wsparcia

naturalne- takie jak partner życiowy, grupy przyjacielskie, rodzina, itd. Relacje wsparcia

funkcjonują tam spontanicznie, nie są sformalizowane i są wzajemne. Takie źródła

wsparcia najkorzystniej działają na rzecz zdrowia gdyż nie powodują stygmatyzacji, są na

ogół łatwo dostępne i często objęte relacją zaufania interpersonalnego.

sformalizowane- takie jak grupy zawodowe, stowarzyszenia i instytucje, w tym także instytucje

związane z opieką zdrowotną. Tym różnią się od naturalnych źródeł wsparcia, że

funkcjonują według określonych reguł, mniej spontanicznie i rzadko na zasadzie

wzajemności, a niekiedy dostęp do nich jest utrudniony, mogą też stygamtyzować.

Jedną z podstawowych instytucji wsparcia społecznego są DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ. Zapewniają opiekę medyczną i socjalną, zabezpieczenie materialne, brak obowiązków typu: sprzątanie, gotowanie, praca zawodowa, obowiązki rodzinne, małżeńskie itp. Na pewno wskazany jest dla osób starszych, zniedołężniałych, niepełnosprawnych, samotnych i takich, którymi rodzina nie byłaby w stanie zapewnić wystarczającej opieki. Niestety zbyt często na psychikę mieszkańców oddziałuje podobnie jak oddział szpitalny. Dom pomocy społecznej jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej, która obejmuje piekę osoby niesprawne, wymagające opieki z powodu wieku lub choroby. Dom pomocy społecznej zapewnia całodobową opiekę oraz zaspokaja niezbędne potrzeby bytowe, edukacyjne, społeczne i religijne. Osoby przebywające w domu pomocy społecznej korzystają ze świadczeń przysługujących z tytułu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

DOM MAŁEGO DZIECKA prowadzony jest przez wydział zdrowia. Placówka opiekuńczo- wychowawcza dla dzieci do 3 lat, którym rodzice lub opiekunowie nie mogą zapewnić warunków normalnego rozwoju. Do Domu Małego Dziecka może być przyjęta karmiąca matka wraz z dzieckiem, a także kobieta w 7 miesiącu ciąży. Po ukończeniu 3 lat wychowankowie mogą przechodzić do domów dziecka podległych resortowi oświaty.

DOM DZIECKA to internatowy zakład wychowawczy dla dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat pozbawionych opieki rodziny. Zadaniem Domów Dziecka jest zastąpienie wychowankom domu rodzinnego, pełnienie funkcji opiekuńczych i wychowawczych, umożliwienie wykonania obowiązku szkolnego i zdobycia zawodu, przygotowanie do samodzielnego życia. Przed przyjęciem do DD kandydat najpierw jest obserwowany w pogotowiu opiekuńczym. Opuszcza dom dziecka po ukończeniu 18 lat.

RODZINNY DOM DZIECKA to Dom Dziecka oparty na zasadzie wychowania rodzinnego. Wzorem takiego domu były zakładane przez K. Jeżewskiego tzw. Gniazda Sieroce. W Polsce od 1958 roku zaczęto tworzyć takie domy. Ich organizacja polega na wyodrębnieniu w większym domu 8- 15 osobowym „rodzin” zamieszkałych każda w osobnej części domu pod opieką przybranego „ojca” lub „matki”. W małym domu natomiast są prawdziwi, lecz grono ich własnych dzieci powiększa się o dzieci skierowane przez ośrodek zdrowia. Takie domy dobrze pełnią funkcje wychowawcze, cieszą się też dużym uznaniem społecznym.

WSPARCIE OFIAR PRZEMOCY. Przemoc ze względu na definicję normy społecznej to wszystkie nieprzypadkowe akty naruszające osobistą wolność jednostki, która przyczyniając się do fizycznej lub psychicznej szkody drugiego człowieka i które wykraczają poza społeczne normy kontaktów międzyludzkich. Socjologowie wyróżniają trzy instrumenty przemocy: fizyczne (a w tym seksualne), psychiczne i ekonomiczne związane z finansami. Każdy typ przemocy wyniszcza człowieka. Ofiara traci do siebie zaufanie przestaje się bronić, traci poczucie godności i powoli zaczyna myśleć, że jest wszystkiemu winna i że jest to jest przeznaczone. Sprawca również potrzebuje pomocy, gdyż agresja musi być czymś spowodowana i często łączy się to z alkoholizmem, narkomanią, wyładowaniem psychicznym przez presje wywierane przez innych.

INSTYTUCJE ODWYKOWE. Uzależnienie jest stanem psychicznym i czasem fizycznym będącym wynikiem interakcji między żywym organizmem, a środowiskiem organicznym. Stan ten charakteryzuje się relacjami z zachowaniu wśród którym występuje zawsze przymus brania środa w celu doznania ich psychicznych efektów, a czasem także w celu uniknięcia dolegliwości. Człowiek uzależniony od środków odrzucających sam nie potrafi uwolnić się od nich i potrzebuje ogrom pracy, która da choremu siłę do rzucania nałogu. W takiej sytuacji chodzi o życie pacjenta niezwykle ważna jest szybka interwencja psychologa, służb medycznych i oczywiście instytucji, które pomogą i wesprą chorego w zmianie sposobu życia i uratowanie jego egzystencji.

WSPARCIE DLA OSOB NIEPELNOSPRAWNYCH: Mimo szybkiego rozwoju medycyny istnieje wiele osób niepełnosprawnych umysłowo i fizycznie. Rodziny nie zawsze mogą się zająć nimi bądź tez nie dają rady się nimi opiekować bądź tez sa niechętne dlatego odpychają te osoby. Takie zjawisko chorobowe źle oddziałują na psychikę człowieka, gdyż chory nie może realizować swoich potrzeba, aspiracji oraz przystosować się do zmiany środowiska. Osoby odczuwają Strach, niepewność, przygnębienie, rozdrażnienie, niepokój, pustkę. Osoby, które dowiedziały się o niepełnosprawności potrzebują pomocy aby moc pogodzić się z choroba bądź ludzi, którzy dają tej osobie energie na przetrwanie w tej trudnej sytuacji oraz wzbudzenie siły do walki. Sytuacja może doprowadzić do załamania i ucieczki w śmieć samobójcza. Dlatego istnieje instytucje wsparcia, gdyż pomoc medyczna i rodziny może okazać się niewystarczająca. Otrzymujemy pomoc emocjonalna(komunikaty takie jak jesteś przez nas kochany, lubimy cie, masz mocne cechy charakteru, nie poddawaj się),wartościującej(jesteś dla nas znaczący, trzymaj się tak dalej), instrumentalne(dostarczanie konkretnej pomocy; załatwienie ubrania, mieszkania, wskazanie formy leczenia), informacyjne(udzielanie rad prawnych, medycznych; ustalanie np.: drogi kształcenia, poszukiwaniu pracy, zakupy,). Duchowe(występują gdy jednostki i grupy pomimo prób i własnych wysiłków nadal pozostają w sytuacjach dla nich trudnych, bez wyjścia).

Poradnictwo nastawione jest na:

• Przygotowanie jednostki do aktywnego życia przez rozwijanie zainteresowań, dążeń, zdolności, korygowania braków rozwojowych

• Przygotowanie do pracy zawodowej

• Przygotowanie do spędzania wolnego czasu i aktywnego uczestniczenia w kulturze, rozwijania własnej osobowości i twórczości kulturalnej

1. Zasada subsydiarności. Znaczenie w warunkach obecnych

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI- subsydiarność to pojęcie oznaczające, że zbiorowości większe, bardziej zorganizowane powinny interweniować w danej sprawie jedynie wówczas, gdy ich działania będą dużo skuteczniejsze niż działania zbiorowości mniejszych, gorzej zorganizowanych. Zasada ta na szczeblu międzynarodowym oznacza, że UE będzie działała w zakresie , który nie należy do jej bezpośrednich kompetencji, tylko w wypadku gdy konkretne działania i cele nie mogą być wystarczająco dobrze zrealizowane i osiągnięte przez państwa członkowskie osobno, a interwencja Wspólnot będzie zapewniała większą skuteczność i lepsze wyniki. Zasada subsydiarności gwarantuje więc zapobieganie nadmiernej interwencji Wspólnoty w sprawy danych krajów członkowskich. Dzięki tej zasadzie Wspólnota rozwija także działalność władz lokalnych i samorządowych państw członkowskich i euroregionów.

.
SIŁY SPOŁECZNE (H. Radlińska) .
Siły społeczne są to aktualnie ujawniające się albo ukryte potencjalne wartości jednostek i grup społecznych , urządzeń i instytucji , dające pedagogowi społecznemu oparcie w jego pracach , jeśli zostaną one zaktywizowane i staną się czynnikami przewodnimi w przebudowie i asymilowaniu wartości.
Kategorie sił społecznych: :
>jawne (mobilizujące do działania , do przekształcania środowiska) 
>ukryte (utajone , ujawniające się w sytuacjach krytycznych , w odpowiednich warunkach , w określonych okolicznościach - gdy zabraknie sił jawnych) ;

Aleksander Kamiński natomiast ujmuje siły twórcze w trojaki sposób:

• są to jednostki ludzkie charakteryzujące się moralnością, wrażliwością na ludzkie potrzeby, uzdolnione, posiadające aspiracje;

• są to zespoły, instytucje bądź placówki, które mają na celu zaspakajanie potrzeb jednostki jak i społeczeństwa;

• mogą one być również rozpatrywane w kategorii niematerialnej, są to wówczas idee, wartości, tradycje, kultura, plany, marzenia, wizje lepszego jutra.