PRADZIEJE

Dawno, dawno temu... kiedy nie było kmputerów i innych pomocy naukowych :PP w paleolicie dolina Nilu była czymś zupełnie innym niż dziś jest. System rzeczny prawdopodobnie pokrywał znacznie większy obszar, a klimat musiałbyć o wiele bardziej wilgotny, toteż do samej Delty ciągnęły się przebogate rozlewiska i bagna. Klimat zaczął się zmieniać w końcu paleolitu, a koryto Nilu znalazło się tam, gdzie jest obecnie. Stopniowa, ale narastająca przemiana sąsiadujących ziem w pustynie spowodowała koncentrację życia i wszelkiej ludzkiej działalności wzdłuż żyznych brzegów rzeki. W neolicie, którego początki datuje się na około 10 tysięcy lat przed Chrystusem, istniały już dwie wyraźnie zróżnicowane grupy etniczne, wywodzące się z dwóch odrębnych regionów: grupę pochodzenia afrykańskiego o środkowoafrykańskim rodowdzie oraz grupę śródziemnomorską, którego korzenie wyrastały w samym sercu Azji. Do dwóch wymienionych należałoby dodać jeszcze trzecią, która miałaby jakoby poprzez Libię przywędrować w dolinę Nilu z legendarnej Atlantydy. W ten oto sposób powstały dwa ośrodki cywilizacyjne, jeden na północy kraju, w Delcie, ze stolicą o nazwie Merimda, oraz drugi, na południu skupiający się wokół miasta Tasa. To, że w owych odległych czasach ludność Egiptu dzieliła się na dwie nie do końca zintegrowane społeczności, pozostawiło pewien ślad w administracyjnym podziale kraju na tzw. "hesep", czyli prowincje, przez Greków określane "nomi". Górny Egipt miał ich 22, Dolny - 20. Owe zamierzchłe, baśniowe prapoczątki egipskiej cywilizacji sami Egipcjanie nazywają "czasem Boga", wtedy bowiem właśnie bóg Ozyrys miał zasiąść na egipskim tronie. Owo ziemskie panowanie boga zostało opisane w dokumencie znanym jako Teksty piramid. Zgodnie z legendą, Ozyrys zjednoczył wówczas, choć nie na długo, obie części kraju. Jednak dopiero od ok. 3200 r. p.n.e. można mówić o historii Egiptu w całym słowa tego znaczeniu.

Związki między Górnym a Dolnym Egiptem

Historia zaczyna się od Namera, którego identyfikuje się niekiedy z mitycznym królem Menesem, zjednoczycielem obu królestw. To on zapoczątkował pierwszą z 31 dynastii, jakie zasiadały na egipskim tronie do 332 r. p.n.e., kiedy to Egipt zostal podbity przez Aleksandra Wielkiego. W Egipcie istniały trzy korony: Biała Korona Północy, Czerwona Korona Południa i Korona Podwójna, składająca się zelementów obu koron i symbolizująca pojednanie. Analogicznie gryf symbolizował Górny Egipt, zaś kobra - Dolny.

STARE PAŃSTWO

Początki Starego Państwa sięgają ok. 2700 r. p.n.e. Wielu naukowców uważa, że właśnie wtedy cywilizacja egipska przeżywała szczytowy okres swojego rozwoju. Niekeidy mówi się również o Królestwie Memfickim, albowiem stolicę kraju przeniesiono wtedy z Abydos do Memfis. Był to czas tworzenia się podstaw prawa cywilnego i religijnego, pisma oraz sztuki. Pierwszym wybitnym władcą tego okresu był faraon Zoser z początków III dynastii. To on zbudował piramidę w Sakkara. Zoser ustanowił urząd premiera, który kierował całą administracją, bardzo już wówczas rozbudowaną i skomplikowaną. Przedsięwziął on wiele wypraw wojennych, w tym do Nubii poniżej pierwszej katarakty oraz na Synaj. IV dynastię zapoczątkował Snefru - twórca nowego typu piramid o idealnie gładkiej powierzchni. Pomimo wybitnych osiągnięć w dziedzinie architektury władca ten ustępuje trzem swoim następcom: Cheopsowi, Chefrenowi i Mykerinosowi - budowniczym słynnego kompleksu w Gizie. Wiadomo o nich bardzo mało tyle, że Cheops zorganizował kilka wypraw wojennych na Synaj. V dynastia wywodzi sięz miasta Heliopolis i dlatego nazywana jest Dynastią Helioplitańską. O trzech pierwszych faraonach powiada się, że zostali poczęci przez żonę kapłana boga Re z samym bogiem. Od tej pory każdy faraon nosił tytuł "Syna Re". Z tego okresu pochodzą słynne "Teksty Piramid". Przetrwały też świadectwa o wielu nowych wyprawach wojennych do Azji i Libii> Najwybitniejszą postacią ostatniej dynastii Starego Państwa był Pepi II, który wstąpił na tron jako sześciolatek i pozostał na nim przez 94 (!!!) lata. Było to najdłuższe panowanie jednego władcy w historii Egiptu. Pod koniec VI dynastii władza centralna ulega osłabieniu. Państwo praktycznie rozpada się na wiele dzielnic. Czasy te określa się mianem Pierwszego Okresu Przejściowego: 2180 r. p.n.e. ( VII dynastia ) - 2130 r. p.n.e. ( XI dynastia )

ŚREDNIE PAŃSTWO

O Średnim Państwie można mówić wraz z końcem XI dynastii - ok. 2060 r. p.n.e., kiedy to faraon Montuhotep I odzyskał z pomocą egipskie "klasy średniej" kontrolę nad Dolnym Egiptem. Za panowania Montuhotepa II i Montuhotepa III rozwija się handel, otwiera się nowy szlak handlowy poprzez Morze Czerwone, wzrasta ekspansja w kierunku Nubii. Początki panowania XII dynastii przypadają na ok. rok 2000 p.n.e., a stała się ona jedną z najznkomitszych i najbardziej znaczących w historii Egiptu. Pierwszym królem z tej dynastii był Amenemhat I, który ustanowił kult Amona, od tej pory głównego bóstwa kraju. Władca ten okazał się bardzo zdolnym administratorem i pod jego panowaniem Egipt przeżywał wielki rozkwit. Rozszerzył on granice swego państwa do samego serca Nubii, aż po Korosko, pokonał również Libijczyków. Po nim na tron wstąpił jego syn Sesostris I, który zawojował kopalnie złota w Wadi Allaki. W celu zapewnienia ciągłości dynastycznej Sesostris I jeszcze za życia wyznaczył swojego następcę najstarszego syna, co się stało odtąd ściśle przestrzeganym zwyczajem. O następnych faraonach wiadomo bardzo mało, jedyna wiadomości zostały zawarte w źródłach fenickich. Wspominają one o nawodnieniu dużego obszaru wokół Fejjrum i o tym, że faraon Amenehmat IIII zbudował wspaniałą rezydencję, tak wielką i otak skomplikowanym układzie architektonicznym, że Grecy nazywali ją "Labiryntem". Jego następca Sesostris III był jednym z czołowych egipskich władców. W wyniku czterech kampamnii wojennych podbił on Nubię, doszedł aż do Palestyny i zbudował ogromną ilość fortów wzdłuż granicy z Sudanem. W tym okresie daje się również zauważyć znaczny rozwój kultury, czego dowodzą takie zabytki, jak "Księga dwojga żywotów" oraz "Nauki Amenemhata". Wraz z XII dynastią kończy się Państwo Średnie. Następuje po nim tzw. Drugi Okres Przejściowy, który wciąż pozostaje niejasny i kryje w sobie wiele tajemnic. Dochodzi wówczas do inwazji ludów semickich, podążających ze Wschodu w kierunku Delty. Kapłan Manethon z Sebennytos, który napisał po grecku pierwszy podręcznik historii Egiptu zatytułowany "Ajgyptiaka", nazywa ich "Hyksosami", co jest zniekształconym słowem "Hekachasut", oznaczającym "wodzów obcych krain". Hyksosowie wtargnęli na żyzne równiny Delty, ufortyfikowali miasto Awaris i uczynili z niego swoją stolicę. Nie należy dziwić się zwycięstwu Hyksosów nad Egipcjanami. Sprzyjały mu zarówno przewaga militarna napastników, jak też osłabienie władzy centralnej w Egipcie. Przybysze wprowadzili narzędzia żelazne, konie i rydwany bojowe, nieznane przedtem obrońcom. Później wszakże już zadomowieni hyksoscy książęta zjednoczyli wokół siebie inne dynastie Gónego Egiptu i przepędzili armię okupacyjną. Rekonkwista zakończyła się sukcesem ok. 1622 r. p.n.e. za sprawą Ahmosa, założyciela XVIII dynastii, który ściagał wroga aż do Południowej Palestyny i który ponownie zjednoczył Egipt pod swoimi rządami.

NOWE PAŃSTWO

Nowe Państwo, którego początki datuje się na ok. 1580 r. p.n.e., charakteryzuje się niespotykanym triumfem egipskiej armii w całym ówczesnym cywilizowanym świecie, jak rozkwitem kultury i sztuki. Teby wciąż pozostawały stolicą, a kapłani boga Amona osiągnęli niewyobrażalne dotąd wpływy. Bezpośredni następcy Ahmosa - Tutmozis I i Tutmozis II poświęcili się głównie wyprawom wojennym i podbojom. Natomiast królowa Hatszepsut mniej interesowała się wojną. Ogłosiła się regentką po odsunięciu od tronu swego bratanka Tutmozisa III i panowała niepodzielnie przez 22 lata, przywdziewając przy okazji wszelkich uroczystości państwowych męskie szaty oraz brodę. Jej panowanie, bardzo spokojne dzięki wstrzymaniu wszelkich działań wojennych, sprzyjało wzmożonej aktywności w dziedzinie artystycznej, zwłaszcza w architekturze, czego wyrazem stała się budwa mistrzowskiej pod względem formalnym nekropolii w Deir el-Bahari. Po śmierci swojej ciotki Tutmozis III ponownie objął tron, a jej imię jako uzurpatorki rozkazał wymazać ze wszystkich monumentów oraz inskrypcji. 34 lata panowania Tutmozisa III to w dziejach Egiptu okres sławy i chwały. Dzięki 17 wyprawom do Azji władca ten ostatecznie rozgromił Mitannów. Znane są jego zwycięstwa pod Megiddo, Karchemiszem i Kadeszem. Pod koniec swego panowania Tutmozis III dotarł do czwartej katarakty, dzięki czemu granice Egiptu rozciągały się od Napaty w Nubii ( obecnie Gebel Barkal ) do Eufratu. W 1372 r. p.n.e. na tron wstąpił Amenhotep IV. Przeszedł on do historii jako król-poeta oraz jako heretyk czy też schizmatyk. Chcąc ukrócić wszechwładzę kapłanów boga Amona, którzy tworzyli państwo w państwie, zastąpił kult Amona kultem Atona - słonecznego dysku. Nowa wiara odrzucała wszelkie stworzone przez człowieka wizerunki boga, toteż świątynie zamknięto, a stan kapłański rozproszono. Władca opuścił również Teby i założył nową stolicę o nazwie Achetaton, co oznacza "horyzont Atona". Dzisiaj jest to Tell el-Amarna. Jego ostatnim posunięciem była zmiana imienia z Amenhotepa ( "radość Amona" ) na Echnatona ( "to cieszy Atona" ). Niestety, reforma religijna nie przeżyła swego twórcy. Koronę odziedziczył bardzo młody Tutenaton. Nowy faraon pod wpływem siostry i zarazem żony Echnatona, pięknej Nefretete, której imięoznacza "nadchodząca piękność", wkrótce powrócił do Teb, przywrócił kult Amona i zmienił swoje imię na Tutenchamon. Ów władca zmarł w tajemniczych okolicznościach mając zaledwie 18 lat, przeszedł głównie do historii głównie z racji fascynującej przygody związanej z odkryciem jego grobowca przez Howarda Cartera w 1922 r. W następnych latach Egipt po raz kolejny popada w stan anarchii, przez co wkrótce do władzy dochodzi wojsko. Władcy, wywodzący się z armii to: Horemheb, Ramzes I, Seti I i Ramzes II, zwany Wielkim, który zaangażował wszystkie siły w pokonanie Hetytów. Ekspansja na Wschód zakończyła się dopiero po bitwie pod Kadeszem, wielkim starciu o niejasnym przebiegu, które nie wyłoniło zwycięzców. W ciągu 77 lat panowania Ramzes II lubował się w budowie licznych, świadczących o jego potędze, obiektów. Za jego czasów powstały m.in. kompleksy w Abu Simbel, Karnaku i Luksorze. Po śmierci Ramzesa tron objął jesgo syn Mineptah. Wewnętrzna anarchia w połączeniu z naporem ludów indoeuropejskich u schyłku drugiego tysiąclecia przed Chrystusem na Libię, Azję i cały basen śródziemnomorski zniszczyła dotychczasową równowagę sił. Od roku 1085 p.n.e. mówimy o Trzecim Okresie Przejściowym, który zbiega się ze schyłkiem XXI dynastii, rządzącej ze swej stolicy Tanis. Następna dynastia dzieliła władzę najpierw z królem Libii, a potem Etiopii. Stolicę przeniesiono do Nepatatu w Sudanie. Wkrótce zaczął się okres panowania perskiego. W 524 r. p.n.e. za XXVII dynastii Persowie pod wodzą Kambizesa po raz pierwszy podbili Egipt. W 332 r. p.n.e. Egipcjanie wezwali na pomoc Aleksandra Wielkiego. Obwołano go "Wyzwolicielem". Uznany przez wyrocznię w Luksorze za "Syna Boga Ra" zbudował miasto - Aleksandrię, gdzie zresztą został pochowany w 323 r. p.n.e. Miasto wkrótce stało się kulturalną stolicą całego starożytnego świata. Śmierć Aleksandra oznacza początek dynastii Lagidów, zwanych także Ptolemeuszami, oraz silną hellenizację kraju. W ciągu dwóch ostatnich stuleci przed Chrystusem Egipt słabł coraz bardziej, wkrótce staje się kolonią rzymską, a po śmierci Teodozjusza w 595 r. p.n.e. częścią Cesarstwa Bizantyjskiego :((((.

Kultura starożytnego Egiptu

Mit O wygubieniu ludzkości

Faraon Egipt był zawsze monarchią absolutną. Króla, zwanego faraonem, uważano za żyjącego na ziemi boga, który po ziemskiej śmierci powraca do swego świata, aby połączyć się z innymi bóstwami. Nosił on tytuł "Dziecka Słońca" i na przestrzeni całych dziejów Egiptu skupiał w swoim ręku władzę religijną, polityczną i wosjkową. Wspomagał go, używając dzisiejszych określeń, premier, który kierował całokształtem władzy wykonawczej. Samo słowo "faraon" jest greckim zniekształceniem egipskiego wyrazu, oznaczającego "pałac królewski". Dopiero w Nowym Państwie, mniej więcej od 1580 r. p.n.e., słowo "faraon" stało się określeniem samej osoby władcy. Stosunki społeczne oraz podział administracyjny Ludnośc Egiptu dzieliła się na klasy, z których największym poważaniem cieszył się stan kapłański, związany z kultem świątyń. Bogate i bardzo wpływowe kapłaństwo było zwolnione od podatków i utrzymało się na koszt swojej świątyni. Pozostałe klasy to: stan szlachecki, rekrutujący się spośród wyższych urzędników w hierarchii religijnej, administracji państwowej, w zarządach poszczególnych prowincji, spośród skrybów i cywilnej służby administracji królewskiej; oraz jako lud taki, składający się przede wszystkim z chłopów i rzemieślników. Egipt dzielił się na 2 części: Dolny - składający się z 20 prowincji, tzw. "nomów" i Górny - z 22 nomów. Rolnictwo Od niepamiętnych czasów Egipt był krajem rolniczym. Dojrzewały tu owoce, rośliny strączkowe, len, a przede wszystkim zboża, zwłaszcza pszenica i proso, które eksportowano w ogromnych ilościach. Importowano zaś drewno, gdyż w Eipcie nie było tego surowca zbyt dużo z Libanu. NA postawie malowideł z różnych okresów, ukazujących pracę w polu, wynika, że narzędzia stosowane w tamtych czasach niewiele odbiegają od tych stosowanych dzisiaj. Rzemiosło i handel Egipcjanie mieli znaczne osiągnięcia w handlu, a także w rzemiośle, i to artystycznym. Ogromna ilość przedmiotów znalezionych w grobowcach jest dowodem na to, że byli oni prawdziwymi mistrami w obróbce złota, srebra, miedzi oraz odznaczali się rzadkim kunsztem w szlifowaniu kamieni szlachetnych. Zwłaszcza w tej ostatniej dziedzinie osiągnęli nieprawdopodobny wręcz stopień doskonałości. Specjalizowali się przede wszystkim w sztuce jubilerskiej ( pierścionki, bransolety, wisiorki, kolczyki ), która to sztuka kilkakrotnie za IV, XII, XVIII i XX dynastii znalazła sięw swym apogeum. Oprócz tego Egipcjanie wytwarzali z pozornie prostych surowców wspaniałe i niepowtarzalne tkaniny, tworzyli ceramikę, szkło, wyroby emaliowane. Nie znali pieniędzy. Z Nubijczykami wymieniali produkty rolnicze i przemysłowe, takie jak: pszenica, cebula, brón, klejnoty, na: drewno, skóry, złoto i kość słoniową. Przyprawy i pachnidła pochodziły z Arabii, a od Fenicjan importowali statki statki z drewna cedrowego. OD XVIII dynastii Egipcjanie ustanowili trwałe stosunki handlowe z państwami w dorzeczu Eufratu oraz z wyspami wschodniej części Morza Śródziemnego ( Cypr zaopatrywał Egipcjan w miedź ). Nauka Zgodnie z naukami kapłanów, człowiek uzyskał wiedzę z rąk boga Thota. Jako wynalazca pisma, Thot napisał wszystkie swoje dzieła z inspiracji Najwyższego Boga. Starożytni Egipcjanie byli bardzo zaawansowani w astronomii. Już od najdawniejszych czasów dzięki obserwacji ruchów ciał niebieskich obliczyli rok astronomiczny, który dzielił się na 3 pory roku, po 4 miesiące każda, odpowiadające warunkom klimatyczno-rolniczym kraju. Były to: pora wylewów, pora siewu oraz pora żniw. Do 360 dni dodawano 5 dni dodatkowych, zwanych "epagomeni", które traktowano jako najważniejsze święta w roku. Co się tyczy medycyny, to była ona ściśle związana z magią. Do naszych dni dotrwało wiele różnorodnych tekstów medycznych z dziedziny ginekologii, chirurgii i farmakologii, zawierające recepty i opsiy wielu środków leczniczych. Egipscy lekarze znali się na terapeutycznych właściwościach wileu ziół. Z drugiej strony wykazywali się słabą znajomością anatomii, co jest tym bardziej zdumiewające, że powszechnie praktykowano mumifikacje zwłok. Powodów takiego stanu rzeczy należy szukać w wierzeniach religijnych, które traktowały ciało jako coś świętego.

Opowieść o boskim bogu, który stworzył sam siebie, który stworzył niebo i ziemię, tchnienie życia, ogień i wodę, bogów i ludzi, dzikie zwierzęta i trzodę, gady, ptaki i ryby, który jest władcą ludzi i bogów, jedyną postacią, dla której 100 i 20 lat sąjednym rokiem, którego rozliczne imiona są nieznane nawet bogom. Oto bogini Izyda żyła w postaci kobiety, która posiadała znajomość magicznych słów. Jej serce odwróciło się ze wstrętem od milionów ludzi i zwróciło do bogów, lecz ceniła bardziej miliony duchów. Czyż nie jest to możliwe by być jak Re w niebie i nad ziemią; zostać Panią Ziemi i potężną boginią przy pomocy znajomości imienia świętego boga? Tak myślała ona w swym sercu. Oto Re wstępuje codziennie na czele swych żeglarzy zasiada na podwójnym tronie dwóch horyzontów. Teraz boski zestarzał się, ciekło mu z ust, a jego wydzielina spadała na ziemię i ciekła ślina. Izyda ugniotła ją w ręku wraz z ziemią i ulepiła Świętego Węża z zatrutymi zębami, tak że nikt nie mógł uciec żywy od niego. Umieściła go na ścieżce, którą miał przechodzić wielki bóg, zgodnie ze swym życzeniem, wokół Dwóch Krajów. Wielki Bóg podniósł się w kaplicy w Wielkim Domu - oby żył w szczęściu i zdrowiu - wśród swych towarzyszy i udał się w drogę zgodnie ze swym codziennym zwyczajem. Święty Wąż zanurzył swe zęby w nim. Żywy ogień rozlał się po ciele boga, a gady zniszczyły mieszkańca cedrów. Potężny bóg otworzył swe usta i krzyk Jego Majestatu - oby żył w szczęściu i zdrowiu - dał się słyszeć w niebie, Towarzysze boga powiedzieli: - Co się stało? A bogowie zapytali Re: - Co to jest? Bóg nie znalazł odpowiedzi na to pytanie, ponieważ szczęki jego zamknęły się, wargi drżały, a trucizna owładnęła wszystkimi jego członkami tak, jak Hapy zalewa cały kraj podczas wylewu. Wielki bóg zdecydował w swym sercu i zakrzyknął do bogów, którzy byli w jego świcie, mówiąc: - Zbliżcie siędo mnie, wy, którzy wyszliście ze mnie, wy, którzy powstaliście ze mnie, wy, którzy powstaliście ze mnie, ponieważ chcę wam powiedzieć co się stało. Zostałem ukąszony przez jakąś śmiertelną rzecz, o której nie wie moje serce o której nie widziały moje oczy ani nie zrobiły moje ręce. Nie wiem co to mogło być, to co mnie ugryzło. Nigdy przedtem nie czułem podobnego bólu, a żaden ból nie może być gorszy niż ten. Ja jestem władcą i synem władcy. Jestem boskim objawieniem. Zostałem stworzony przez boga. Jestem Wielkim i synem Wielkiego, a ojciec mój nadał mi moje imię. Imiona moje sąrozliczne, kształty moje są wielkorakie, a istnienie moje jest w każdym bogu. Jestem wzywany jako Thot i jako Horus z Hekenu. Mój ojciec i matka moja powiedzieli moje imię i ukryli je w mym ciele, gdy zostałem urodzony, tak że nikt z tych, którzy użyją przeciwko mnie magicznych słów, nie może zaczarować mnie, aby nade mną panować. Wyszedłem z kaplicy aby popatrzeć na to, czego dokonałem i szedłem swoją drogą poprzez Podwójny Kraj, który stworzyłem, gdy zostałem ukąszony nie wiem przez co. Czy może był to ogień? Czy może była to woda? Serce moje jest pełne płonącego ognia, moje kończyny drżą, a w członkach moich czuję rwący ból. NIech podejdą do mnie moje dzieci - bogowie, którzy znają słowa mocy, a których usta są zręczne w wymawianiu ich, których moc sięga do nieba. I zbliżyły się do niego jego dzieci i każdy bóg wykrzykiwał lamenty. Przybyła Izyda ze słowami mocy, a w ustach jej był powiew życia. Słowa, które złożyła razem, niszczą choroby i ożywiają tych, których gardła zatrzymały się, i powiedziała: - Co się stało, boski ojcze? Co to jest? Czy wąż wsączył w ciebie swój jad? Czy cokolwiek, co stworzyłeś, podniosło swą głowę przeciwko tobie? Zaprawdę, zostanie to zwyciężone właściwymi zaklęciami, ja odpędzę to przed twą światłością. Święty bóg otworzył swe usta i rzekł: - Szedłem drogą, przechadzając się po Egipcie, ponieważ chciałem przypatrzyć siętemu co stworzyłem, gdy zostałem ukąszony przez węża. Czy może to być ogien czy też woda? Jestem zimniejszy niż woda i gorętszy niż ogień. Pocą się wszystkie moje członki, drży moje ciało, okomoje opuszcza mnie i mogę spojrzeć na niebo. Woda cieknie z mej twarzy jak w czasie wylewu. Wtedy Izyda powiedziała do Re: - O mój boski ojcze, powiedz mi swoje imię, ponieważ ten, kto powie swoje imię będzie żył. Odrzekł Re: - Jestem stwórcą nieba i ziemi. Zrobiłem góry i to wszystko, co na nich istnieje. ZJestem stwórcą wód. Dokonałem stworzenia Mehet Uret, stworzyłem Kaemmutefa i radość kochania. Jestem stworzycielem niebios. Sprawiłem, że kryją siędwa bóstwa horyzontu. Ja dałem im ich dusze bogów. Jestem Bytem, który otwiera swe oczy i staje się światłość. Jestem Bytem, który zamyka swe oczy i staje się ciemność. Jestem tym, który rozkazuje i wody Nilu płyną. Jestem tym, którego imienia nie znają bogowie. Jestem twórcą godzin i stworzycielem dni. Ja otwieram uroczystości. Ja powoduję wylew. Jestem stworzycielem płomienia życia, dzięki któremu powstają wytwory warsztatów. Jestem Chepri - rano, Re - w południu, Atum - wieczorem. Trucizna jednak nie została zawrócona ze swej drogi, a ból wielkiego boga nie odszedł. Na to odparła IZyda: - Wśród słów, które poweidziałeś do mnie nie było twego imienia. Odkryj mi swoje imię, a trucizna opuści cię, ponieważ ten, kto odkryje swe imiębędzie żył. W tym czasie jad palił jak wybuchający płomień, a gorąco było większe niż od jasno palącego się ognia. Majestat Re odpowiedział: - Pozwolę Izydzie przeszukać mnie, a imię moje przejdzie z mego ciała do jej. I boski ukrył się przed bogami, a tron w barce Milionów Lat był pusty. A gdy nadszedł czas, aby wyszło serce boga, Izyda powiedziała do Horusa, swego syna: - Wielki bóg, związany przysięgą, oddał swoje oczy. Tak Tak spowodowano, że wielki bóg wykrzyknął swe imię. Wtedy Izyda, Wielka Władczyni słow mocy, powiedziała: - Odejdź jadzie, wyjdź z Re. Spraw, żeby Oko Horusa wyszło z boga i zajaśniało poza jego ustami. Ja robię, ja sprawiam, że trucizna spada na ziemię, ponieważ jad został zwyciężony. Zaprawdę, imię wielkiego boga zostało mu zabrane. Re będzie żył, a trucizna zginie; jeśli będzie żyć trucizna, zginie Re. Tekst legendy znajduje się na Papirusie Turyńskim

Mit O Izydzie - bogini skorpionów

Jestem Izyda, która uciekła z domu prządek, w którym mieścił mnie brat mój Set. Thot, Wielki Bóg, Zwierzchnik Prawdy w niebie i na ziemi, powiedział do mnie: - Chodź o boska Izydo. Dobrze jest słuchać jeden żyje, a iny nim rządzi. Ukryj się z synkiem, aby powrócił do nas gdy wszystkie jego członki i moc rozwiną się. Spraw aby posadzono go na tronie i aby nadano mu urząd władcy Obydwu Królestw. Gdy nastał wieczór wyszłam. Szła za mną siódemka skorpionów aby mi usługiwać. Były ze mną tefen i Befen; Mestef i Mestetef - za moją lektyką; Petet, Czetet, Matet - oczyszczały mi drogę. Bardzo, bardzo surowo nakazałam im, a słowa moje wpadły do ich uszu: - Nie pozwalajcie Czarnego ( Ozyrysa ), nie rozmawiajcie z Czerwonym ( Setem ), nie czyńcie różnicy pomiędzy bogaczem a biedakiem, lecz zwróćcie wasze oblicza na drogę. Strzeżcie się wskazać drogę temu, który mnie szuka ( Setowi ) aż dojdziemy do "Domu Krokodyli" w "Mieście Dwóch Sióstr", na początku Delty i bagien Buto. Zbliżyłam się do domów zamężnych kobiet. Zobaczyła mnie z daleka pewna dam i zaniepokojona mymi towarzyszami zatrzasnęła drzwi przede mną. A one naradziły się i zebrały jad swój w żądle Tefena. Natomiast uboga dziewczyna z Delty otworzyła mi drzwi swego biednego domu; wtedy Tefen wcisnął się pod skrzydła drzwi nieszczęsnego domu damy i ukłuł jej syna. Było to jak wybuch pożaru w domu damy i nie było wody aby go ugasić, lub jakby ulewa spadła z nieba na dom damy w niewłaściwej porze. Zasmuciło się jej serce, że nie otworzyła drzwi przede mną i że nie wiedziała, czy jej syn będzie żył. Przebiegła z płaczem przez swe miasto, lecz nikt nie wyszedł na jej lamenty. Wtedy serce moje zasmuciło się losem jej małego synka i zapragnęłam ożywić niewinnego. Zawołałam do niej: - Przyjdź do mnie, zbliż się do mnie, oto usta moje mają tajemnicę przywracania życia. Jestem "córką", znaną w swym mieście, która zaklęciem swym unicestwiam gady; wiedzy tej nauczył mnie mój ojciec, bowiem jestem jego rodzoną, ukochaną córką. Izyda położyła swe ręce na dziecku, aby ożywić duszącego się: - Ustąp jadzie Tefena, wyjdź na ziemię, nie wędruj, nie przenikaj. Wyjdź trucizno Befena, spłyń na ziemię. JA jestem boska Izyda, Pani Czarów, Doskonała Zaklinaczka robiąca czary, której słucha każdy kąsający wąż. Zgiń jadzie Mesteta. Nie spiesz się trucizno Mestetefa. Nie zbliżaj się jadzie Peteta i Czeteta. Nie przenikaj trucizno Mateta. Przepadnijcie - kąsające paszcze! Tak powiedziała boska Izyda, wielka czarami, pierwsza wśród bogów. Geb dał jej swą moc, a jad boi się tej mocy. - Odwróc się, ustąp, zawróć jadzie! Nie wznoś się do góry! - tak mówiła ukochana przez Re - jajo gęsi Semen, która wyszła z sykomory. - Oto takie są moje słowa, które wymówiłam gdy zapadał zmierzch. Powiedziałam do nich, ja sama: "nie niszczcie imienia naszego w powiatach, nie poznawajcie Czarnego, nie rozmawiajcie z Czerwonym, nie patrzcie na szlachetne niewiasty w ich domach, niech twarze wasze zwrócą się na drogę abyśmy doszli do kryjówki w Chemnis". Żyj dziecko! Zgiń jadzie! Żyj Re! Zgiń trucizno! Niech będzie zdrowy horus dla matki swej Izydy. Niech wyzdrowieje chory. Zagasł ogień i niebo uspokoiło się na zaklęcia boskiej Izydy. Przyszła dama i przyniosła mi swe mienie. Napełniła nim dom dziewczyny, która otworzyła mi drzwi, podczas gdy dama była chora i błąkała się nocą, bo zamknęła drzwi przede mną i dlatego syn jej zachorował. Przyniosła swe mienie, aby wynagrodzić to, że nie otworzyła mi drzwi domu. - Żyj dziecko! Zgiń trucizno! Żyj Horusie dla matki swej Izydy! Niech wyzdrowieje każdy chory. Chleb jęczmienny zniszczy każdą truciznę, ona odwróci się, najlepszy ząbek czosnku unicestwi ogień w członkach. Tekst legendy znajduje się na kamiennej płycie znanej jako Stela Metternicha

A

Aker - bóstwo związane przede wszystkim z ziemią i światem podziemnym. W sztuce wyobrażany jako podwójny sfinks lub lew, był groźnym mieszkańcem zaświatów, strażnikiem bram i pomocnikiem słońca w walce z Apopem. Nie należał nigdy do grona wielkich bogów, a mimo swojej roli w zaświatach nie posiadał żadnej świątyni ani miejsca kultu.
Amon - Ukryty lub Niewidzialny, bóg, którego imię po raz pierwszy występuje w Tekstach Piramid. Tam - razem ze swym żeńskim odpowiednikiem Amaunet - wzmiankowany jest wśród bogów Wielkiej Ósemki z Hermopolis. Drugi raz w tym samym źródle wspomniany jest "Geb, który jest na tronie Amona". W trzecim zaś miejscu w sposób niejasny Amon wiązany jest z Minem i Ha - bogiem pustyni Zachodniej. Grecy identyfikowali Amona z greckim bogiem Zeusem.
Anat - bogini syro-palestyńska, podobnie jak Astarte czczona w Egipcie od czasów Nowego Państwa. Jako córka Re i wojowniczka posiadała świątynię w Tanis - ramessydzkiej stolicy we wschodniej Delcie.
Anedżti - lokalne bóstwo miasta Busiris w Delcie, identyfikowane z Ozyrysem, który jak się wydaje - przejął od niego elementy mitu oraz atrybuty.
Anti - pierwotne bóstwo XII nomu górnoegipskiego, przedstawione w postaci sokoła stojącego na podstawie o kształcie półksiężyca. Czasami, jak w Micie o walce Horusa z Setem, gdzie Anti występuje jako przewoźnik, zamiast na takiej podstawie stoi w łodzi. W Tekstach Piramid nosi tytuł Pana Wschodu, jest więc bóstwem starym i niegdyś dosyć ważnym, z czasem sprowadzonym do roli lokalnej świętości.
Anubis - bóg zmarłych, przedstawiany w postaci czarnego zwierzęcia podobnego do psa lub szakala. Opiekun cmentarzy i mumifikacji, jeden z sędziów w Państwie Umarłych. Naczelne bóstwo nomu kynopolitańskiego, gdzie jego żeńskim odpowiednikiem była bogini Input. W pobliskiej miejscowości Szaruna odkryto cmentarzysko psów, niwątpliwie świętych zwierząt Anubisa. W świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari Anubisowi była poświęcona specjalna kaplica. Czcono go również w rejonie Memfis, Abydos i Dendera. W źródłach greckich bywa identyfikowany z Kronosem.
Apis - święty byk, symbol płodności, czcony w Egipcie przynajmniej od początku I dynastii aż do czasów chrześcijańskich. Ośrodkiem jego kultury był Memfis. Z biegiem stuleci osobowość Apisa została wzbogacona. Stał się żyjącą postacią Ptaha, głownego bóstwa Memfis. Łączony z wierzeniami w życie pozagrobowe, czcony był razem z Ozyrysem i miejscowym bogiem nekropolii Sokarisem. Związany był z kultem księżyca - Byka Nieba, z kultem słońca - boga Atuma i z ideą władzy królewskiej, uosobionej w Horusie. Przy świątyni Ptaha w Memfis znajdowała się rezydencja i miejsce kultu żywego byka Apisa. Istniała tam też wyrocznia wróżąca z zachowaniem się zwierzęcia, a bieg Apisa był celebrowany jak ceremonia przynosząca płodność i dobrobyt. Pogrzeb Apisa i intronizacja należały do wielkich wydarzeń religijnych. Mumie byków w kolosalnych sarkofagach składano w Serapeum, wielkich podziemnych katakumbach na memfickiej nekropolii w Sakkara. Ten święty okręg miał ogromne znaczenie religijne, zwłaszcza w Okresie Ptolemejskim i na początku Rzymskiego, gdy Apis został włączony do kultu nowego w Egipcie boga - Serapisa, łączącego cechy Ozyrysa i Zeusa.
Apop - demon mieszkający w głębinach praoceanu, mający postać węża "o złym wyglądzie" i "złym charakterze". Odwieczny i przysięgły wróg słońca i porządku rzeczy, jest uosobieniem nicości i ciemności, lecz jednocześnie ma również cechy pozytywne - bierze udział w karaniu potępionych przez Sąd Ozyrysa - czyli stanowi część wymiaru sprawiedliwości. Posiada właściwości regenerujące - niektóre przedstawienia Apopa ukazują go owiniętego obrończo wokół ciała Ozyrysa. Zazwyczaj przedstawiany jest jako olbrzymi spętany wąż, lub w którego ciało wbite są noże. Według Greków Apop był bratem Heliosa.
Astarte - bogini kananejska. Jej kult rozwijał się w Egipcie od czasów XVIII dynastii, szczególnie w Memfis i w leżącym koło niego porcie Peru-nefer, gdzie mieszkali w tych czasach liczni Syryjczycy i Palestyńczycy. W Egipcie - uważana za boginię-wojowniczkę, córkę Re - razem z Anat była opiekunką zaprzęgów rydwanów. Wspólnie ze swym małżonkiem Baalem miała świątynię w Memfis.
Atum - bóg stwórca, najstarszy z heliopolitańskiej Wielkiej Dziewiątki, którego imie znczyło Całkowity, Komplenty. Był jednością z której wywodziła się wielość. Wedle Księgi Umarłych przeżyje on także koniec świata, będąc początkiem i końcem wszechrzeczy. Od czasów zredagowania Tekstów Piramid został zidentyfikowany z Re, stał się uosobieniem słońca zachodzącego. Odgrywał ogormną rolę w wierzeniach w życie pozagrobowe w okresie Starego Państwa - jeden z paragrafów Tekstów Piramid stwierdza, że Re-Atum nie oddał zmarłego króla Ozyrysowi. Mimo, że w czasach późniejszych solarną koncepcję tego bóstwa kwestionowały konkurencyjne wierzenia, jeszcze w Okresie Późnym Atum miał własną świątynię w Heliopolis. W świątyniach z czasów Nowego państwa w przestawieniach Boskich Narodzin Króla wizerunek Atuma jest umieszczany w Radzie Bogów. Ukazywany jest także pod drzewem Iszad, na którym bogini Seszat i Thot zapisywali na liściach wydzarzenia historyczne. Wzmianka o zrabowaniu brody Atuma w dniu buntu, występująca w Tekstach Sarkofagów, wiąże się z mitycznym królestwem Atuma. W sztuce występuje jako mężczyzna w podwójnej koronie Egiptu na głowie, czasem jednak przedstawiano go w postaci węża, skarabeusza, małpy lub ichneumona.

B

Baal - bóstwo syryjsko-palestyńskie, wprowadzone do Egiptu w czasach XVIII dynastii i czczone w Memfis. W czasach Ramessydów identyfikowane z Setem.
Ba-neb-Dżed - bóstwo o postaci kozła, przez Greków nazywane Mendes i przyrównane do Pana. Prawdopodobnie pierwotnie występował pod postacią barana, z czasem nadano mu postać ludzką, czczony był w dolnoegipskim mieście Mendes. Jednak kult jego nie miał charakteru lokalnego, uważany był za jedno z potężnych prabóstw i jako taki występuje w Micie o walce Horusa z Setem. W Okresie Późnym identyfikowano go z Ozyrysem.
Bata - bóg o postaci byka, zcczony w nomie kynopolitańskim obok Anubisa. Papirus d'Orbiney przedstawia oba bóstwa jako braci antagonistyczie nastawionych do siebie. O samym kulcie Baty prawie nic nie wiadomo.
Beben - towarzysz Seta, demon ciemości, czasem identyfikowany z samym Setem.
Bentiu - bóstwo przedstawiane w postaci małp-pawianów, zamieszkujące pierwszy okręg krainy podziemnej. Pilnowały one bramy i otweirały ją dla Re-Ozyrysa, gdy wstępował on do Krainy Zachodniej w swej barce.
Benu - święty ptak w Heliopolis, pierwowzór greckiego Feniksa, od czasów Średniego Państwa wypbrażany jako czapla. Wierzono, że Benu pojawił sięna początku świata i latał nad wodami Nun, z których wyłonił się prawzgórek Benben. Benu gnieździł się na świętej wierzbie w Heliopolis, bądź też w Domu Benben. Jako istota prawieczna powstał sam z siebie tak jak Atum czy Re. Wedle niektórych wzmianek można sądzić, że uważano go za jedną z dusz Re. Rozszerzający się kult Ozyrysa włączył Benu do kręgu postaci boskich związanych z mitem ozyriackim, został duszą Ozyrysa, która wyleciała z jego serca, symbolem odradzania się się zmarłego na tamtym świecie. Benu był także Panem Jubileuszy - co być może dało początek późniejszym legendom o jego pojawianiu się co 500 lat. Grecka legenda o Feniksie, który spala się, aby powstać z popiołów odmłodzony nie znajduje potwierdzenia w mitach greckich, c
hociaż przypuszcza się, że mogła być zaczerpnięta z wierzeńo czapli unoszącej się w czerwonych promieniach nowo powstałego słońca nad rozlanymi wodami Nun. Od czasów Nowego Państwa Benu przedstawiano nie tylko w postaci ptaka, lecz i w ludzkiej postaci, co dowodzi, że uważano go za osobne bóstwo, a nie część osobowości Re czy Ozyrysa.

C

Chenti - Imenty - bóstwo zmarłych występujące w postaci czarnego psa. Pierwotnie było czczone w Abydos, gdzie w Okresie Archaicznym posiadał własne sanktuarium. Jednak już za czasów Starego Państwa zaczął go wypierać szybko rozpowchniający się kult Ozyrysa.
Chepri - bóg-skarabeusz, w kosmogonii heliopolitańskiej zidentyfikowany z Atumem i stanowiący jego wcielenie jako słońce poranne.
Chnum - bóg o postaci barana lub człowieka z głową barana, czczony w wielu miejscowościach egipskich jako stwórca i dawca płodności, oraz ten, który ulepił z gliny bogów i ludzi.
Chonsu - Wędrowiec, tebański bóg księżyca o funkcjach i atrybutach przejętych od hermopolitańskiego Thota. Uważany był w Tebach za syna Amona i Mut. Wyobrażano go w postaci ludzkiejlub też z głową sokoła czy ibisa. Na głowie nosił dysk księżycowy. Związany był także z kultami Szu i Horusa, a u schyłku Nowego Państwa zyskał aspekt boga-uzdrowiciela.

G

Geb - pradawne bóstwo ziemi z Hermopolis, którego imię znaczyło po prostu Ziemia. Według Tekstów Piramid zmarły wchodzi w Geba, późniejsze zaś księgi wspominają bramy Geba, znajdujące się na drodze w zaświaty. Wedle najstarszego mitu Geb razem z Nut spłodzili słońce, ale w wersji heliopolitańskiej przesunięto go aż do trzeciego pokolenia bóstw pierwotnych, czyniąc go synem Szu i Tefnut. Papirus Turyński zawierający listę królów Egiptu, wymienia Geba jako władcę państwa panującego przed Ozyrysem. W sztuce Geb przedstawiany jest przede wszystkim w postaci ludzkiej - tak samo jak inni bogowie-stwórcy. Jego symbolem była gęś. Geba wyposażono w emblematy królewskie, częściej jednak nosił on koronę Dolnego niż Górnego Egiptu. Główne sanktuarium Geba znajdowało się w Heliopolis, lecz czczono go także w innych miastach.
Gereh - Brak, prabóstwo z Hermopolis o postaci żaby. Wraz ze swoją partnerką, wężem Gerbet stanowili jedną z par Wielkiej Ósemki, w tekstach późniejszych zajmującą miejsce Tenemu i Tenemujt.

H

Hapy - bóstwo uważane za uosobienie dynamicznych sił Nilu, wypływającego z wód praoceanu Nun. Przyjściem Hapy nazywany był wylew Nilu. Na wyspie Roda w pobliżu wierzchołka Delty znajdowało się miejsce zwane Domem Hapy, skąd bóg dozorował wylewy w Dolnym Egipcie. Według niektórych mitów Hapy był ojcem bogów i stwórcą samego siebie. W sztuce Hapy przedstawiano jako mężczyznę z obwisłymi piersiami mamki, w przepasce rybaka na biodrach, z pękiem trzcin na głowie. Malowano go w kolorach zielonym i niebieskim - czyli barwach wody. To samo imię nosiło takzę inne bóstwo - jeden z czterech synów Horusa opiekujących się zmarłymi.
Hathrab w pobliżu Giza i Sakkara, a umieszczenie ich na terenie nekropoli sugeruje znaczenie Re w wierzeniach w życie pozgrobowe, co znajduje potwierdzenie w Tekstach Piramid.
Hathor - bogini występująca pod postacią krowy lub kobiety z krowimi rogami na głowie, między którymi był umieszczony dysk słoneczny, należy do najbardziej skomplikowanych postaci egipskiego panteonu. Jej imię znaczy Dom Horusa. W Dendera głównym ośrodku jej kultu, uważana była za małżonkę Horusa z Edfu, choć w heliopolitańskiej kosmogonii wyparła ją z tej pozycji Izyda. W Tebach Hathor spełniała rolę bogini zmarłych, w innych miejscowościach uchodziła za boginię miłości i tańca. W III nomie górnoegipskim była boginią palm, w Memfis Panią Sykomory. W całym Egipcie istniały miejsca jej kultu, zwłaszcza, że identyfikowana była z Izydą, jak Tefnut z Sachmet. Stanowi personifikację oka słonecznego, była Panią Synaju.
Heh - prabóstwo z Hermopolis, uosobienie nieskończoności, które wyłoniło się z praoceanu Nun, w procesie powstawania świata, żeńskim odpowiednikiem była bogini Hauket. Heh - jak inne bóstwa Wielkiej Ósemki z Hermopolis - wyobrażony był w postaci żaby, zaś Hauket w postaci węża.
Hemset i Ka - wedle wierzeń memfickich uosobienia duchów umiejętności, zdolności i przeznaczenia. Ka - były to duchy męskie, Hemset - stanowiły ich żeńskie odpowiedniki, wcielając w siebie ideę przeznaczenia pojmowanego w funkcji wzrostu i pomnażania.
Hesat - bogini występująca pod postacią białej krowy, czczona jako wcielenie Izydy w mieście Afih, gdzie uważano ją za matkę Anubisa.
Horus - prabóstwo o nieznanym pochodzeniu ukazywane pod postacią sokoła, dysku słonecznego z sokolimi skrzydłami lub mężczyzny z głową sokoła, odgrywające ogromną rolę i niezwykle skomplikowaną rolę w wierzeniach egipskich. Wedle jednej z najstarszych koncepcji Horus był bogiem nieba, a jego oczami słońce i księżyc. Jako lokalne bóstwo z bliżej niezlokalizowanej miejscowości Behedet w Delcie, już w Okresie Predynastycznym zyskał znaczenie jako opiekun władzy króelwskiej. Jest bardzo możliwe, że Horus w pewnym momencie był głównym bóstwem Dolnego Egiptu, a Set Górnego. W niedługim czasie ustaowiono kult Horusa w Nechen (Hierakonpolis) oraz w Buto - stolicy Górrnego i Dolnego Egiptu. Horus stał się symbolem władzy egipskiej w całym Egipcie. Mitologicznie zostało podbudowane legendą o panowaniu Horusa nad krajem - po Atumie, Szu, Gebie i Ozyrysie - jako ostatniego władcy z boskiej d
ynastii. Wraz z boginiami Nechebet i Wadżet Horus był gwarantem boskiego charakteru władzy królewskiej, król stanowił jego żywe wcielenie. W kosogonii heliopolitańskiej Horus został bratankiem Seta i synem Izydy. Kult Haroerisa (Starego Horusa) jest niejednokrotnie sprzeczne i był czczony nie tylko pod innymi imionami, ale też i natura tych postaci była różna. Najbardziej znane odmiany Horusa to: Horus Syn Izydy (Harsiese), Horus-Słońce (Harpre), Horus-Dziecko (Harprokrates), Horus w Horyzoncie (Hor-Achte), Horus, który Jednoczy Oba Kraje (Harsomtus), Horus Behedety oraz Horus z Hekenu, uważany za syna Nefertuma i bogini Bastet, ersonifikujący jedną z faz dobowego przebiegu słońca. ponadto wyliczyć można jeszcze kilkanaście postaci Horusa, z których każda odznacza sięinnymi cechami. Do najbardziej znanych świątyń Horusa, z uwagi na doskonały stan zachowania, należy świątynia w Edfu ufundowana przez władców ptolemejskich, gdzie czczono go pod postacią uskrzydlonego dysku słonecznego - Horusa Behedety. Grecy identyfikowali Horusa z Apollinem, zaś jego duszę z Orionem.

I
Imachuemanch - demon, zwierzchnik świty Ozyrysa. Jemu podlegał Dżeserhotep. Przedstwiający w postaci ludzkiej z głową sokoła, trzymający w rękach dwa noże.
Isdes - bóstwo zmarłych występujące w postaci czarnego psa (podobnie jak Anubis). Jako Pan Zachodu i sędzia w Państwie Umarłych znany jest z tekstów z czasów Średniego Państwa, później byłsilnie związany z Thotem a nawet został z nim zidentyfikowany, stając się jedną z jego postaci.
Izyda - bogini o nieznanym pochodzeniu. Bardzo prawdopodobne, że jej kult wywodził się z Iseum - miasta w XII nomie dolnoegipskim. W mitach występowała jako siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa, uosabiająca cechy opiekuńcze i macierzyńskie. Razem z siostrą Neftydą opłakiwały zmarłego Ozyrysa. W wyobrażeniach astralnych występowała jako Syriusz, a Ozyrys jako Orion. W sztuce występowała pod postacią ludzką, nie posiadała żadnego symbolu zwierzęcego. Jej najważniejszymi świętymi okręgami były koptos i wyspa File. Kult Izydy roziwjał się z biegiem czasu, a jako małżonka Sarapisa (zhellenizowanego Ozyrysa) zyskała ogromną popularność w Okresie Ptolemejsko-Rzymskim nie tylko w Egipcie, ale w całym basenie Morza Śródziemnego. W świecie klasycznym była identyfikowana z Ateną, Selene, Persefoną i Tetydą. Gwiazda Syriusz uważana była za jej duszę.

K

Kem-atef - prawąż, według tebańskiej kosmogonii wcielenie Amona-stwórcy, który powstał z praoceanu Nun. Miejscem jego kultu było Medinet Habu.
Kuk - prabóstwo z Hermopolis, symbolizujące ciemność. Razem ze swym żeńskim odpowiednikiem Kauket, tworzyli jedną z par Wielkiej Ósemki. Był wyobrażany w postaci żaby, Kauket zaś w postaci węża.

M

Mehen - wielki wąż, towarzyszący Re w jego podróży po krainie podziemnej. Według Księgi Tego Co Jest W Zaświatach w dziewiątej części wciela sięw niego sam Re. czasami jest on również liną holowniczą barki Re lub otacza swymi splotami naos, w którym on spoczywa. Występuje zarówno w postaci żeńskiej, jak i męskiej.
Mehet Uret - uosobienie tej części nieba, w której wschodzi słońce i rozpoczyna swój codzienny przebieg po nieboskłonie. Przedstawiana zwykle w postaci krowy, wzdłuż ciała której płyną dwie łodzie słoneczne.
Meretseger - bogini zmarłych nekropoli tebańskiej, szzcególnie czczona przez mieszkańców rzemieślniczej osady Deir el-Medinaa. Pierwtonie stanowiła personifikację nekropoli, w ludowych wierzeniach była opiekunką zmarłych oraz tych, którzy ze względu na swój zawód zamieszkowali miasto umarłych - Teby Zachodnie. Wyobrażano ją pod postacią węża-zaskrońca lub jako kobietę z symbolem Zachodu, czyli nekropoli, na głowie.
Min - pradawne bóstwo czczone pierwotnie w postaci fetysza. Później przybiera postać ityfallicznego mężczyzny, lewą ręką obejmującego członek, w prawej wzniesionej ręce bicz. Czczony był przede wszystkim w Koptos i Achmim. Był bogiem płodności. Jako Amon-Min (Kamutef) był czczony w Tebach, łaczono go z Horusem a w Okresie Późnym z Re.
Mnewis - byk czczony w Heliopolis, związany z kultem słońca. Pierwotnie cechy, zbliżone do symboliki Apisa, w pewien sposób łączyły oba święte zwierzęta, które nawet się wzajemnie odwiedzały.
Montu - bóg z Hermonthis (Armant) oraz Teb, wojownik przedstawiany jako człowiek z głową sokoła. W Karnaku posiadał własny święty okręg, wzniesiony w czasach Nowego Państwa na północ od okręgu Amona. W Średnim Państwie był opiekuńczym bogiem władców wywodzących się z Teb.
Mut - bogini o postaci sępa lub kobiety w nakryciu głowy przypominających sępa. Pani Iszeru - okręgu świętego położonego na południe od okręgu Amona w Karnaku. Raze, z Amonem i Chonsu tworzyli triadę bóstw tebańskich. Mut identyfikowana była z szeregiem innych bogiń: Bastet, Sachmet, Wadżet. Jako małżonka Amona-Re w Tebach uważana była za personifikację oka słonecznego.

N

Nechebet - bogini III nomu górnoegipskiego, którego stolicą było Necheb (el-Kab), występująca pod postacią sępa. Kult Nechebet istniał już w Okresie Preynastycznym, gdy plitycznym centrum Górnego Egiptu stały się Necheb i Nechen (Hierankopolis). Wówczas bogini zyskała większe znaczenie, stając się nie tylko opiekunką władcy, ale i państwa.
Nefertum - bóstwo lotosu, członek triady memfickiej wraz z Ptahem i Sachmet, blisko związany z kręgiem bóstw solarnych. Przedstwiany w sztuce w postaci dziecka na kwiecie lotosu albo mężczyzny z koroną w kształcie tego kwiatu.
Neftyda - Pani Domu, najmłodsza z dzeici Geba i Nut, małżonka Seta. Jak się wydaje, z mężem żyła w separacji i nie posiadała z nim potomstwa, choć Ozyrys był ojcem jej syna Anubisa. W rodzinnym dramacie wiernie stała po stronie Ozyrysa i przez niego, jako opiekunka zmarłych, weszła do kręgu bóstw świata podziemnego. Nigdy nie miała własnego przybytku kultowego, natomiast w Hu (Diospolis Parva) identyfikowana była z Hathor i razem z nią czczona. Grecyidentyfikowali ją z Afrodytą i Nike.
Neith - Straszliwa, była pradawnym bóstwem miasta Sais w Delcie, być może libijskiego pochodzenia. Początki jej kultu sięgają czasów religii pierwotnej, w której Neith była fetyszem składającym się z dwóch skrzyżowanych strzał i tarczy. W Okresie Archaiczym uważąna była az opiekunkę królowych. Bogini-wojowniczka w sztuce wyobarażano ją jako kobietę w kornie Dolnego Egiptu na głowie, trzymającą łuk i strzały. Szczególne znaczenie osiągnęła Neith w okresie XXVI dynastii za panowania królów pochodzących z Sais. Grecy identyfikowali jąz Ateną.
Nepri - bóg zboża, którego narodziny obchodzono uroczyście w pierwszym dniu miesiąca żniw. Odgrywał rolę nie tylko w życiu doczesnym rolniczego społeczeństwa, ale także pomagał zmarłym w wyjściu z grobu do Państwa Umarłych, żywił ich i poił piwem jako "ten, który żyje po smierci" (Teksty Sarkofagów). W zaświatach pojawiał się przed barkąsłoneczną w drugiej godzinie nocy. Jego małżonką była Nepit o wężowych kształtach, występująca również w postaci kobiety. Sam NEpri przyjmował albo postać węża albo mężczyzny o ciele pokrytym kłosami.
Niau - Pustka, prabóstwo z Hermopolis o postaci żaby, wraz z wężem Niaut stanowili jedną z par Wielkiej Ósemki. Nie należeli jednak do pierwotnego zestwu czterech par boskich - w późniejszych tekstach umieszczani byli na miejscu pary Tenemu i Tenemujt.
Nun - uosobienie pierwotnych wód, praoceanu otaczającego ziemię, z którego w twórczym akcie wyłoniła się ziemia. W Hermopolis Nun wraz ze swą małżonką Naunet stanowili pierwszą parę bogów o postaciach żaby i węża: w Heliopolis z wód praoceanu wyłoniło się słońce - Atum. W Memfis Nun identyfikowano z Ptahem, w Tebach z Amonem. Jak wszystkie niemal bóstwa związane z aktem stworzenia, nie posiadał własnego przybytku, choć na jego cześć urządzano ceremonie religijne i składano ofiary.
Nut - w kosmogonii heliopolitańskiej bogini nieba, małżonka Geba, matka Izydy, Neftydy, Ozyrysa i Seta. Przedstawiana zazwyczaj jako kobieta wygięta w łuk, wspierająca się o ziemię czubkami palców rąk i nóg lub jako krowę (sporadycznie). W wierzeniach w życie pozagrobowe Nut uważano za matkędusz zmarłych. Jej wyobrażenia umieszczano często wewnątrz drewnianych sarkofagów, aby chroniła zwłoki. Nie posiadała własnego sanktuarium, czczona była razem z innymi bóstwami Wielkiej Dziewiątki.

O

Ozyrys - bóg władca o skomplikowanym znaczeniu łączącym aspekt władzy królewskiej, bóstwa natury i boga zmarłych. Wywodził sięprzypszczalnie od Anedżti. W Okresie Starego Państwa jego kult stopniowo się upowszechniał, wchłaniając liczne aspekty bóstw lokalnych i przemieniając się w kult o charakterze uniwersalnym. Włączony do kosmogonii heliopolitańskiej jako syn Geba i Nut, był dziedzicem tronu, którego został pozbawiony po zdradzieckim ataku jego brata Seta. Po śmierci i częściowym ożywieniu nie wrócił już do swego ziemskiego królestwa, ale został władcą Państwa Umarłych. Symbolem Ozyrysa był filar Dżed, którego znaczenie jest wciąż przedmiotem różnych spekulacji. Jego wizerunki należały do najczęściej występujących emblematów a w przeddzień uroczystości jubileuszu panowania władcy odbywała się ceremonia podniesienia filara, czego dokonywał król wraz z kapłanami ciągnąc za sznury. Od czasów XII dynastii obyczaj podnoszenia Dżed był także w związku z koronacją króla. Przy okazji uroczystości odgrywano sceny o treści mitologicznej. W sztuce Ozyrys był przedstawiany w postaci ludzkiej, w koronie atef na głowie, z insygniami władzy królewskiej w rękach. Ciało jego spowite jest bandażami na kształt mumii, twarz malowana kolorem zielonym - co ma wskazywać na związek z wegetacją roślinną. Sanktuaria Oyrysa były rozsiane po całym Egipcie do najwspanialszych zaś należały wzniesione w świętym okręgu w Abydos. Kult Ozyrysa rozszerzył się na inne obszary śródziemnomorskie. Grecy widzieli w nim Dionizosa, bądź Plutona, Heliosa, Okeanosa, a nawet Erosa.

P

Pachet - bogini przedstawiana w postaci lwicy, czczona w Speos Artemidos. Imię jej znaczy Ta, Która Drapie. Jest bóstwem o żywym spojrzeniu i ostrych pazurach. Jej kult miał charakter lokalny.
Ptah - wedle kosmogonii memfickiej bóg-stwórca i naczelnik ośmiu bogów będących jego wcieleniami. W Memfis Ptaha identyfikowano ze starym kultem miejscowego boga ziemi Tatenen, przez co zyskał on aspekt witalnej mocy przyrody i dawcy pożywienia, a święty byk Ptaha, Apis - jego żywy symbol - był bóstwem płodności. W okresie Starego Państwa Memfis było centrum egipskiej twórczości artystycznej, nad którą czuwali kapłani ze świątyni Ptaha, zaś sam Ptah był opiekunem sztuk i rzemiosła. We wszystkich okresach historycznych starożytnego Egiptu arcykapłan Ptaha nosił tytuł Przełożonego Rzemiosł. Ptah zawsze w ikonografii wyobrażany był w ludzkiej postaci, jako mężczyzna o łysej czaszce, spowity w długą szatę. Grecy porównywali Ptaha z Hefajstosem.

R

Re - bóstwo słońca, porużujące barkąprzez nieboskłon od wschodu do zachodu, stwórca bogów i ludzi. Wyobrażany był w postaci sokoła lub człowieka z głową sokoła, nosił podwójną koronę Egiptu Górnego i Dolnego oraz insygnia wladzy królewskiej. Razem z Re barką podróżowała świta bogów, a na dziobie Set wypatrywał odwiecznego wroga - Apopa. Bogini Nieba rano rodziła słońce awieczorem je połykała, choć wedłeg innej koncepcji Re podróżówał nocą przez niebo podziemne. Z Re identyfikowano liczne bóstwa: Amon-Re, Montu-Re, Sobek-Re, Chnum-Re, itd. NAwet Ozyrys w czasie Nowego Państwa był identyfikowany z Re. Także Horus, pierwotnie bóstwo nieba, zostało wchłonięte prez re, tworząc boga Re-Hor-Achte. Jako pierwszy z królów egipskich Chefren przyjął do swojego tytułu Re, stosowane od czasów V dynastii przez wszystkich władców Egiptu. Najstarsze znane świątynie poświęcone Re znajdowały się w Abu Gurab w pobliżu Giza i Sakkara, a umieszczenie ich na terenie nekropoli sugeruje znaczenie Re w wierzeniach w życie pozgrobowe, co znajduje potwierdzenie w Tekstach Piramid.
Ruti - para lwów zidentyfikowana z szu i Tefnut. Ruti miały szczególne zanczenie w wierzeniach w życie pozagrobowe, gdyż do nich należały barki słoneczne, poranna i wieczorna. Zmarły identyfikując sięz Ruti zyskiwał prawo do podróży wraz ze słońcem. Często w tekstach Ruti występuje jako jedna z form Re-Atuma i uważany jest za pojedyńczą osobę.

S

Sachmet - bogini-lwica czczona w Memfis, gdzie wraz z Ptahem i Nefertumem stanowili triadę. W Starym Państwie nazywana była Matką Królów, lecz w jeje osobie splatały sięstraszliwe moce a jej gniew był równoznaczny ze sprowadzeniem chorób i zaraz. Miała wojowniczy charkter, jej imię znaczy Potężna. Była personifikacją Oka Słonecznego, a także mocy tkwiących w obrońcy władzy królewskiej. Identyfikowana była z Hathor i Tefnut, a w Tebach z boginią Mut. Król Amenhotep III umieścił w Iszeru aż 600 wielkich posągów Mut-Sachmet w postaci kobiety o lwiej głowie.
Semen - wyłanijąca się z drzewa sykomory gęś, która swoim gęganiem umilała czas bogom. Zamieszkiwała XI okręg zaświatów i jej postać przyjmował zmarły. Czasami bywa identyfikowana z Wielkim Gęgaczem, który w Chaosie-Nun zniósł pierwsze jajo.
Sepa - bóstwo o postaci jadowitej stonogi należące do panteonu helioplitańskiej. Sepa miał własną świątynię nad brzegiem Nilu w pobliżu wyspy Roda, gdzie pełnił rolę strażnika Domu Hapy. W Okresie Późnym drogę, która prowadziła z Heliopolis do nekropoli w Giza nazwano Drogą Sepy, gdyż miał on również silne związki z kultem zmarłych i łączono go z postacią Ozyrysa (Osyrys-Sepa). Jako bóstwo opiekuńcze brła udział w walkach przeciwko wrogom słońca.
Seszat - bogini pisma i rachunków, zajmująca się również spisywaniem roczników królewskich. Asystowała przy wytaczaniu planów budowli sakralnych, dlatego też czczono ją jako opiekunkę budownictwa i ludzi w nim zatrudnionych. Uważano jąza córkę lub siostrę Thota i czczono ją w Hermopolis (tam gdzie Thota). W Heliopolis identyfikowano ją z Neftydą, a obie te boginie pochodziły z miasta Sais w Delcie. Sesza występowała w postaci kobiety ze skomplikowanym symbolem na głowie: składał się on z gwiazdy zawieszonej na półokrągłym łuku zwieńczonym dwoma piórami.
Set - bóg pustyn i oaz, występujący w postaci nieznanego zwierzęcia. Przypuszczalnie stworzenie to musiało być już obce Egipcjanom w okresie tworzenia płaskorzeźb i posągów. W mitologii Set był nierozerwalnie związany z Ozyrysem i Horusem, potępiany jako morderca i uzurpator. W religii miał on jednak znaczenie jako potężny bóg-wojownik, pomagający Re i zwlaczjący jego wroga - Apopa. Najważniejszym miejscem kultu Seta było Ombos w pobliżu dzisiejszej miejscowości Ballas, gdzie czczono go od czasów predynastycznych. Drugim ośrodkiem było Hypselis w XI nomie górnoegipskim, a w mieście Su u wejścia do depresji Fajumskiej Set miał się narodzić. W Tanis, we wschodniej Delcie, zidentyfikowano Seta z bogiem Hyksosów, którzy panowali w II Okresie Przejściowym co wpłynęło niekorzystnie na wizerunek boga. Miał również przybytki w oazie Dachla i Charga, w Dachla istniała nawet wyrocznia Seta działająca jeszcze w czasach XXII dynastii. Grecy identyfikowali go z Tyfonem.
Sobek - bóg-krokodyl, czczony w całym Egipcie, ale główne miejsce jego kultu to Fajum (greckie Krokodilopolis) i to już w Okresie Archaicznym. Był identyfikowany z: Ozyrysem, Re, Hrusem, Amonem, Chnumem, Neith i innymi zyskując chrakter bóstwa uniwerslanego. W sztuce byłprzedstawiany jako krokodyl w koronie albo mężczyzna z głową krokodyla. Jedno z jego sanktuariów w Kom Ombo należy do najlepiej zachowanych zabytków architektury egipskiej.
Sokaris - bóg zmarłych nekropoli memfickiej, mający postać sokoła, strażnik wejścia do podziemi. W pewnych aspektach był identyfikowany z Ptahem, tworząc jedną z form tego boga, a przez dołączenie Ozyrysa powstało synkretyczne bóstwo zmarłych Ptah-Sokaris-Ozyrys. Pracownicy nekropoli memfickiej uważali go za swego opiekuna.
Szu - bóg powietrza, którego imięoznaczało pustkę. Powstał on z Atuma, jako tchnienie, które wyszło z nosa stwórcy. Szu uosabiał tchnienie życiodajne i był dawcą orzeźwiającego wiatru północnego. Funkcją Szu było rozdzielanie ziemi od nieba. Wyobrażenia Szu jako mężczyzny o rozpostartych skrzydłach, trzymającego w rękach symbole życia i powietrza.

T

Tefnut - bogini wilgoci, małżonka Szu, razem z nim stanowiąca pierwszą parę bogów stworzonych przez Atuma. Matka Geba i Nut. Mówiono o niej, że powstała ze śliny Atuma. W micie helioplitańskim przedstawiona w postaci Oka Słonecznego a także Księżycowego. Jej kult był szeroko spopularyzowany, gdyż łączono ją z różnymi lokalnymi boginiami o postaciach lwic.
Tenemu - prabóstwo w postaci żaby, personifikujące zgubę, bezdroża. Razem z małżonką - wężem Tenemujt - tworzyli ostatnią parę Wielkiej Ósemki.
Thot - bóg o postaci ibisa lub pawiana. W Okresie Predynastycznym czczony na terenie Delty, w Starym Państwie centrum jego kultu stało się Hermopolis. Był Panem Księżyca, tym, który chronił księżyc, ratował go i sprowadził z powrotem na jego miejsce na niebie. Sprawował badzór nad porządkiem cyklu astralnego - pilnował sprawiedliwości i harmonii na świecie. Był także Panem Rachunków i Rachmistrzem Lat, gdyż na podstawie faz księżyca ustalono kalendarz. Thot był zarazem wynalazcą pisma, jak i autorem ksiąg rytualnych i magicznych, opiekunem pisarzy, lekarzy oraz wszelkiej wiedzy, a z uwagi na swoją biegłość w magii uważano go za stwórcę bogów i ludzi, których powołał do życia przez odpowiednie zaklęcia. Podobnie jak na dworze Re, tak i w zaświatach spełniał rolę sędziego. Grecy identyfikowali go z Heremsem.
Toeris - bogini, której imię oznaczało Wielka, bóstwo opiekuńcze o ciele hipopotama, głowie krokodyla i łapach lwa. Kult jej sięga Okresu Predynastycznego, później utraciłą swą moc i została zdegradowana do pozycji demona opiekuńczego, czuwającego przede wszytkim nad kobietami i dziećmi.

U

Unut - bogini Hermopolis mająca postać samicy zająca. Jej kult podporządkowany został kultowi Thota już w okresie Starego Państwa. W czasach późniejszych straciła ona swoją pierwotną postać - wyobrażano ją jako lwicę albo węża ureusza.

W

Wadżet - bogini VI nomu dolnoegipskiego, czczona w Buto w postaci kobry-ureusza. Jej imię oznacza Zielona - co wywodziło się od papirusu, będącego symboliczną roślina Dolnego Egiptu. Wąż-ureusz bogini Wadżet dawał królowi potęgęi władzę. Umieszczano jego wizerunki na koronach królewskich i diademach, stanowił ochronę władcy nie tylko ziemskiego, ale i niebiańskiego.
Wep-Wawet - bóstwo występujące pod postacią czarnego psa, czczone w XIII nomie górnoegipskim. Jego imię oznacza Otwierająćy Drzwi. Miał charakter wojowniczy, w mitach i kultach związany jest z bóstwami walczącymi. Odgrywał ważną rolę jako sługa Horusa i przewodnik bogów.

na podstawie książki "Mitologia starożytnego Egiptu" - J.Lipińska, M.Marciniak

ABU SIMBEL

320 km od Asuanu, w Nubii, leży Abu Simbel, najpiękniejsza i robiąca chyba największe wrażenie budowla - dzieło faraona najbardziej ekscentrycznego w dziejach Egiptu. Sanktuarium poświęcono teoretycznie Amonowi-Re, Harmakisowi i Ptahowi, ale w rzeczywistości służyło ono sławie i chwale swego twórcy - Ramzes II Wielkiego.
Dla ówczesnych architektów projekt stanowił nie lada wyzwanie. 2000 lat później przed podobnym wyzwaniem stanęli inżynierowie całej społeczności międzynarodowej, którzy postawili sobie zadanie uratowania tego zabytku przed wodami Nilu. W tym samotnym miejscu, zagubionym w środku Pustyni Nubijskiej, wykuto w litej skale świątynie o wymiarach 38 na 65 m. NIezwykły fronton wyrzeźbiły "nieprzebrane rzesze robotników, których własne miecze przywiodły do niewoli". Wszyscy oni pracowali pod okiem licznych nadzorców. I tak oto fasada składa się z 4 gigantycznych posągów faraona siedzącego na tronie. Każdy z kolosów mierzy 22 m wysokości, odległość od ucha do ucha wynosi 4 m, a długośc warg - metr. Mają one charakter nie tylko dekoracyjny albo prestiżowy, przez to żee symbolizują potęgę Ramzesa, ale także czysto funkcjonalny; bowiem służa również jako wsporniki fasady o wysokości 31 m. Po kamieniarzach i rzeźbiarzach przychodzili malarze. Kiedy powstawały malowidła Abu Simbel musiały wyróżniać się szczególnym bogactwem kolorów i odcieni, dzisiaj, niestety, całkowicie zniszczył je upływ czasu. Posuwając się w głąb masywu skalnego, zwiedzający wkracza do właściwego sanktuarium, gdzie niegdyś stały posągi triady, do której należała w zamyśle świątynia, oraz posąg samego Ramzesa. To właśnie tu było miejsce tzw. "cudu słońca".
Dwa razy w roku, 21 marca oraz 21 września, o godzinie 5.58 rano, promień słońca przebiega 65-ciometrową drogę od wejścia do wewnętrznej kaplicy, by rozświetlić posągi Amona-Re oraz Ramzesa II. Kilka minut później jasna plama pada na Harkamisa. Po około 20 minutach światło gaśnie, przy czym należy odnotować, że słońce nigdy nie dociera do Ptaha, albowiem Ptah jest bogiem ciemności.
Dekoracje naścienne obrazują wyczyny wojenne Ramzesa II. Nadworny poeta faraona - Pentaur ułożył długi poemat epicki o wyprawie Ramzesa II do Syrii. Poemat, zapisany hieroglifami, wykuto nie tylko w Abu Simbel, ale również na ścianach innych gigantycznych świątyń, m.in. w Karnaku i Luksorze. Podczas długich wojen przeciwko wojowniczym Hetytom, którzy utworzyli sojusz obronny z sąsiadami, faraon Ramzes II dał swoim oddziałom dowody rzadko spotykanego męstwa. W piątym roku panowania stanął na czele armii i osobiście poprowadził szturm na miasto Atech ( Kutszu ), znane także jako starożytny Emezus, położony na północny zachód od Trypolisu. Zdradzony przez fałszywych sprzymierzeńców, faraon wpadł w zasadzkę i znalazł się w okrążeniu. Miał wówczas przy sobie jedynie gwardię osobistą, dysponującą 75 rydwanami, podczas gdy wróg posiadał ich około 2000!!! "Potem wystosowany na cały wzrost, Faraon przybrał dumną pozę rycerza. I poganiając zaprzęg rydwanu, ciągnionego przez dwa konie, rzucił siędo walki. Byłsam, zupełnie sam, bez kogokolwiek u swego boku! Żołnierze i straże patrzyli tylko z daleka, jak bohatersko odpierał ataki, broniąc się niczym heros. 2500 rydwanów z trzema żołnierzami każdy stłoczyło się wokół niego, chcąc go zgnieść, ale on trwał nieusyraszony, nie mając przy sobie ani książąt, ani dowódców, ani żołnierzy!.." - pisze Pentaur. W owej chwili najwyższego zagrożenia Ramzes zwraca się z gorącą modlitwą do najważniejszego boga faraonów: "O Ty, boski Amonie, Panie wieczności, Stworzycielu świata, który dajesz wszystko, Panie wszystkich królestw na tej ziemi... ujrzyj! Sam jestem!... CzyśTy nie mój ojciec, a ja nie syn Twój?... Moje dłonie zawsze były posłuszne twojej woli. Czyż nie okazałem Ci dość szacunku mymi ofiarami? Wspomnij, wsak poświęciłem Twemu imieniu 300000 byków, wszak zbudowałem dla Ciebie świątynie z przeogromnych głazów granitowych! Policz tylko obeliski, jakie wzniosłem ku Twej chwale! O boski Amonie, teraz, kiedy jestem sam, przez wszystkich opuszczony, do Ciebie wyciągam ramiona i ku Tobie moje modły. Czyż nie jesteś silniejszy niż tysiąc strzelców, czyż nie jesteś silniejszy od tysiąca bohaterów?..." Wreszcie Amon odpowiada na modły Ramzesa: "Jestem twoim ojcem słońcem. Moja prawica jest z tobą. I, jak powiedziałeś, znaczę więcej niźli 1000 bojowników! Kiedy ja się zniżę, by wejść w to kłębowisko rydwanów, które cię osaczyły, zobaczysz jak padną i rozprysną niczym gliniane dzbanki pod kopytami twoich koni!... I zmrożę krew w żyłach twoich nieprzeliczonych wrogów, i odbiorę moc członkom, i sprawię, że dzidy wypadną im z dłoni, i kołczany... I cisnę ich do wody niczym krokodyle!... Będą się zabijać nawzajem, i podrzynać sobie gardła... A kto upadnie, nigdy już nie powstanie!...
Potem Ramzes przyzywa na pomoc dowódców i jeźdźców, którzy nie wzięli udziału w bitwie. "Naprzód! - krzyczy faraon. - I powiedzcie, który z was bardziej niż ja poświęca się dla ojczyzny? Kiedy wy siedzieliście spokojnie w swych obozach, sam jeden stawiłem czoła wrogom. Gdyby nie ja, bylibyście już martwi!..." Zapada zmierzch i poeta ukazuje nam dalsze losów bitwy. Cała armia Ramzesa, która rozproszyła się, ponownie przeszła do natarcia. "Atakowali i bili się na ziemi usłanej diałami, czerwoni od krwi... A ich stopy nie miały gdzie spocząć, tak wielu było zabitych!..." Po zakończeniu bitwy, dowódcy radośnie otaczają faraona i gratulują mu zwycięstwa: "O Ramzesie, sam jeden dokonałeś więcej niż mogłaby zrobić cała armia. Twój zwycięski miecz rzucił Hetytów na kolana!... Nic nie dorówna Tobie w dniu bitwy, kiedy walczyłeś za swój naród!... Natchniona przykładem swego wodza, egipska kawaleria rzuciła się do boju tak, jak jastrząb rzuca sięna swoją ofiarę. Faraon dokonał wielkiego czynu. Ktokolwiek się do niego zbliżył, padł rażony jego gniewem. Wkrótce ciała wrogów pocięte na kawałki utworzyły wokół niego krwawą górę trupów..."
Dzieje Ramzesa ożywają dzięki tym oetyckim strofom. Lepiej rozumiemy rolę, jaką odegrał w historii. I nic dziwnego, że od Dżebel Barkal do Narh el-Keld ( w pobliżu Bejrutu ) widnieją liczne stele upamiętniające czyny tego króla, któremu legenda przypisuje zwycięstwa podobne do tych, jakie odnieśli Tutmozis III, Seth I i Ramzes III. Pomimo nieustającej gloryfikacji Ramzes II wybudował koło swego monumentalnego grobowca niewielką kaplicę, zaledwie 10-metrowej długości dla swej małżonki Nefertari. Nigdy przedtem żony faraona nie przedstawiono na fasadzie jakiejkolwiek świątyni. Przez wiele stuleci zespół świątynny Abu Simbel trwał niezmiennie ponad wodami Nilu, utrwalając pamięć o wielkości i boskości Ramzesa II. Niebezpieczeństwo, że może on zniknąć na zawsze w sztucznym jeziorze, poruszyło cały świat. UNESCO natychmiast powołało 2 komisje, których zadaniem było ocalenie zabytku. Znalezienie właściwego rozwiązania nie było rzeczą prostą zarówno ze względu na budowę świątyni, jak też materiał, z którego powstała. Ostatecznie zdecydowano się na realizację pomysłu Szwedów, którzy proponowali całkowite usunięcie mas skalnych, znajdujących się ponad obiektem, pocięcie świątyni na kawałki i ponowną rekonstrukcję na płaskowyżu położonym znacznie wyżej pierwtonego poziomu. Po pierwsze wykonano 17000 otworów, przez które wsztrzykonięto żywicę, co miał ona celu wzmocnienie struktury. Zużyto w rezultacie 33 tony i mniej więcej tyle samo stalowych klamer, które zabezpieczały kamień przed wykruszaniem się. Ponieważ poziom wód Nilu rósł w znacznie szybszym tempie niż to pierwotnie zakładano, rozpoczął się swoisty wyścig z czasem, a przenoszenie kamiennych brył odbywało się w znacznie szybszym stopniu. Sam zabytk pocieto na 1360 bloków o przeciętnej wadze 30 ton, do czego należy jeszcze dodać 1110 kawałków otaczającego górotworu. Pierwszy blok, oznaczony numerem GA 1AO1 przeniesiono 21 maja 1965r. Zespół grobowcowy Ramzesa i Nefertari zrekonstruowano dokładnie w jego pierwotnym kształcie na zboczu góry 90 m wyżej pierwotnego poziomu. Niestety, uświadomiono sobie, że nie wszystko uda się zrekonstruować bez odstępstw od pierwowzoru. Ciężar bowiem sztucznej skały, która miała znaleźć się nad świątynią, spowodowałoby jej zawalenie. Zmusiło to inżynierów do zbudowania dwóch olbrzymich kopół z żelbetonu, które niczym gigantyczne klosze przykryły świątynię, biorąc na siebie nacisk mas skalnych. Kopuły przykryto następnie materiałem przeniesionym z poprzedniego miejsca, starannie wypełniając wszelkie dziury.
Prace z trudem ukończono na czas. W końcu lata 1965 r. wody Nilu zaczęły powoli wypełniać całkowicie wyludnione pieczary, gdzie niegdyś była świątynia. Jedyne, czego brakowało do sprawdzenia dokładności przeprowadzonych prac to... "cud słońca". Takowy cud nastąpił w lutym 1969 r. Promień słońca oświetlił bogów zasiadających w kaplicy dokładnie tak samo, jak robił to przez 2000 lat. Ramzes II i jego architektoniczne arcydzieło trwają na przekór wszystkiemu. Operacja ta kosztowała 16 mln $, a obiekt został przeniesiony o 160 km.

Pałac Kleopatry W 1999 r. skończyła się siedmioletnia licencja, wydana francuskiemu badaczowi Franckowi Goddio przez egipski Urząd Starożytności na prowadzenie prac w wodach portu w Aleksandrii. W 1992 r. na głębokości 20 m rozpoczęto poszukiwania pałacu Kleopatry, który został pochłonięty przez morze. Statek badawczy "Kaimiloa" był zaopatrzony w magnetometr protonowy i radar. Francuski badaacz posługiwał się ponadto GPS ( urządzeniem do nawigacji satelitarnej ), zdjęciami satelitarnymi i tekstem Strabona, geografa greckiego, który opisał wysepkę Antirhodos, leżącą w porcie aleksandryjskim. Na wyspie znajdował się pałac i prywatny port. W 1996 r. rozpoczęło się nurkowanie. Po zdjęciu przez pogłębiarki warstwy współczesnych osadów oczom nurków ukazał się baśniowy widok zatopionego miasta pełnego kolumn, posągów, glinianych naczyń i przedmiotów z brązu. Zgodnie z ustaleniami strony egipskiej, Goddio musiał pozostawić ważniejsze zabytki na miejscu, tj. pod wodą, po ich oczyszczeniu, sfotografowaniu i sporządzeniu dokumentacji. Potężne posągi wyciągane są na powierzchnię, gdzie wykonuje się lateksowe formy, w których powstają odlewy. Po 6 latach prac Goddio był jednak rozczarowany: Dotychczasowe odkrycia nie wnoszą nic nowego na temat Kleopatry i jej pałacu ­ twierdzi. Jednak wynagrodziły mu to inne znaleziska na dnie morza, wśród których na uwagę zasługuje rzeźba przedstawiająca kapłana kultu Ozyrysa-Hydreiosa, głowa posągu Horusa oraz kamienna figura sfinksa. na podstawie "Discovering Archeology"

Świątynie egipskie Świątynie egipskie to drugie charakterystyczne budowle po piramidach. Egipcjanie uważają, że plan pierwotnych świątyń nakreślił sam bóg Thot. Początkowe były to niewielkie budowle, z czasem zaczęto wznosić coraz bardziej okazałe kompleksy, aż za panowania XVIII dynastii od XV do XIV w. p.n.e. wykształcił się schemat budowli, który obowiązywał potem do końca istnienia cywilizacji faraonów. Najlepszym przykładem typowej egipskiej świątynii jest chyba najlepiej zachowana budowla sakralna starożytnego Egiptu - ptolemejska świątynia Horusa w Edfu. Zawiera ona wszystkie obowiązujące elementy składowe, które w innych świątyniach mogły występować w wielokrotnych powtórzeniach. Do sanktuarium prowadziła aleja procesyjna, często udekorowana dwoma rzędami sfinksów, w naszym wypadku są to posągi Horusa przedstawionego pod postacią sokoła. Potężne pylony wznoszono najczęściej z kamiennych bloków tworzyły monumentalne wejście na teren sanktuarium. Ściany pylonów pokrywały inskrypcje i reliefy gloryfikujące bóstwa i faraona. Do ścian przymocowano wysokie maszty z kolorywymi chorągwiami. Tuż za pylonami znajdował się obszerny czteroboczny dziedziniec, na którym w trakcie uroczystości byli wpuszczani wierni z otoczenia faraona. Lud zaś w oczekiwaniu na orszak z posągiem bóstwa najczęściej pozostawał na placu przed pylonami. Wewnętrzny dziedziniec świątyni z trzech stron otaczały kolumnowe portyki. Poziom posadzki sal podnosił się stopniowo ku górze, zaś strop obniżał się z pomieszczenia na pomieszczenie. Z dziedzińca przechodziło się do sali hypostylowej, tu byli dopuszczani jedynie ci, którzy zostali rytualnie oczyszczeni. Strop sali podperał "las kolumn, drzew wyrastających ku niebiosom". Miał on wyobrażać nieboskłon, po którym wśród gwiazd słoneczną barką żeglowali bogowie. Ściany dekorowały płaskorzeźby przedstawiające sceny z egipskich mitów. Dalej w świątyni znajdowały się pomieszczenia będące mieszkaniem bóstw. Egipcjanie nazywali je Chem-Sechem - "miejsce, którego nie można dostąpić". Do tej części świątyni mogli wchodzić kapłani i sam władca. Tu znajdowała się tzw. sala pojawień - sala na świętą barkę i pogrożone prawie w całkowitych ciemnościach miejsce najświętsze z najświętszych, gdzie w na osi - miniaturowej kaplicy przebywał pod postacią posągu sam Bóg.

Hieroglify

Egipskie inskrypcje hieroglificzne wraz z reliefami pokrywają mury starożytnych świątyń rozsianych na obszarze od płn. Delty Nilu po Sudan. Na pierwszy rzut oka trudno je odróżnić od obrazów bóstw, ubóstwionych władców czy ludzkich postaci. Przez wiele stuleci aż do 1822 r. kiedy to zostały odczytane przez Jana Franciszka Champolliona znaki te były zaszyfrowane. Ci którzy próbowali je odczytać najczęściej czynili to błędnie i poszukiwali w nich tajemnych, magicznych treści. Champollion odcyfrował pismo egipskie w oparciu o tzw. "kamień z Rosetty", na którym zapisano w czasach ptolemejskich dekret królewski napisany w trzech rodzajach pisma : greckim, hieroglificznym i demotycznym. Pismo starożytnego Egiptu powstawało w długim i skomplikowanym procesie rozwojowym. Wywodzi się z pierwotnych obrazków piktogramów za pomocą których starożytni mieszkańcy doliny Nilu usiłowali przekazać swoim bliskim jakąś informację. Takie piktogramy nie były jeszcze pismem, gdyżnie posiadały wartości fonetycznej. Przedstawiały jedynie określone przedmioty materialne lub istoty żywe. Gdy pojawiły się znaki uściślające treść i wartość fonetyczną zapisu narodził się początek pisma. Egipcjanie jak większość ludów habitosemickich nie notowali samogłosek a jedynie spółgłoskowy szkielet wyrazu. Do zapisu używano ideogramów, czyli znaków graficznych całych wyrazów, które kojarzyły się z konkretnymi przeedmiotami lub pojęciami. Następnym etapem rozwoju pisma egipskiego było wprowadzenie fonogramów, znaków graficznych, dźwięków, które uściślały treść i wartość fonetyczną wyrazu. Stanowiły one szczególnie ciekawą grupę znaków, które dziś przybliżają nam wokalizację egipskiego języka.
Prawdopodobnie powstawały z ideogramów, które przestały oznaczać przedmioty i pojęcia a zostały użyte do oznaczania dźwięków. Jest takich fonogramów koło 30. Dziś mówi się nawet o tzw. alfabecie egipskim mimo, że nigdy znaki te nie pełniły takiej funkcji. Do takiego spółgłoskowego szkieletu Egipcjanie dodawali znak stojący na końcu wyrazu, określający znaczenia danego słowa. Taki znak zwany jest determinatywem. Ideogramy, fonogramy i determinatywy uzupełniają się wzajemnie. Sztuka pisania w starożytnym Egipcie nie była zbyt popularna. Umiejętność tę posiadała nieliczna grupa kapłanów, urzędników czy pisarzy, którzy podczas czytania spółgłoskowy szkielet wyrazu łatwo uzupełniali brakującymi samogłoskami. Tak uproszczony sposób sprawia, że do dzisiaj nie zawsze możemy być pewni brzmienia egipskich nazw. Pieerwsze zapisy hieroglificzne pojawiły się przed 3000 lat p.n.e. za panowania trzech pierwszych dynastii. Z tego okresu zachowały się tylko zapisy imion władców i wielmożów, tytulatura faraonów i nazwy geograficzne. Hieroglify ( gr. święty ) to nazwa nadana przez starożytnych Greków najstarszym znakom pisma egipskiego. Pismo hieroglificzne przetrwało w Egipcie od okresu Starego Państwa do okresu rzymskiego. Jego zastosowanie było ograniczone. Hieroglify traktowano jako pismo ornamentalne i używano do napisów na fasadach świątyń i ścianach grobowców oraz przedmiotach kultu i rytuału. Niemal jednocześnie z poajwieniem się hieroglifów wykształcił się rodzaj kursywy hieroglificznej, która znaczyła jedynie kontury znaków. Tak narodziło się pismo hieratyczne, zwane z greckiego pismem kapłańskim, świętym. Pismo to było używane do zapisów w dokumentach administracyjnych i prywatnych. Z czasem notowano je utwory literackie. Do końca Nowego Państwa było powszechnie używanym pismem na terenie całego Egiptu. W Epoce Późnej pismo hieratyczne uprościło się i przekształciło w tzw. pismo demotyczne. Nazwa tego pisma wywodzi się w ślad za Herodotem, od greckeigo słowa demotikos, znaczący ludowy. Choć w
czasach ptolemejskich pismo to nazywano pismem ksiąg. Pierwsze zachowane dokumenty pochodzą z czasów saickich - kontrakty, umowy, teksty prawne i administracyjne. W zestawieniu z hieroglifami i hiertykiem pismo demotyczne sprawia wrażenie scenografii, gdyż zapis jest zbliżony do zapisu fonetycznego. Demotyki używano do V w. n.e. Ostatnie graffiti pochodzi ze świątyni Izydy na wyspie File. Pismo egipskie przeważnie czyta się od prawej strony lub od góry. Nie jest to jednak jedyny spoób zapisu i często wystepują tu wyjątki, będące poważnym nieporozumieniu przy odczytywaniu różnych tekstów.

Katakumby Aleksandrii

Pod koniec I w. n.e. egipska Aleksandria była miastem, w którym przeważały tradycje Grecji i Rzymu. Coraz większąpopularnością cieszyli się chrześcijanie, ciągle też pamiętano o potędze dawnego Egiptu. Było to miejsce, gdzie ludzie byli raczej skłonni łączyć kultury, niż je niszczyć. Do dziś niewiele zostało z tego, co w Aleksandrii wybudowano na poierzchni ziemi, ale pod ziemią trwają zdumiewające pozostałości kultury sprzed 1900 lat: katakumby Kom esz-Szukafa, "Kopca Skorup". Ta trzypoziomowa budowla została wydrążona w litej skale nieopodal starożytnego stadionu i nie istniejącej od dawna świątyni Serapisa. wiele takich katakumb przecinało podziemia Aleksandrii, ale trzesięnia ziemi i roboty budowlane doprowadziły do ich zniszczenia lub zasypania wejścia. Katakumby Kom esz-Szukafa zostały odkryte dopiero w 1900 r. przez.... osła ;P. Zwierzę wpadło do dziury w ziemi, która okazała się szybem wejściowym katakumb. W głąb katakumb prowadzą antyczne kręcone schody. Pod koniec II w. n.e., gdy Kom esz-Szukafa było miejscem pochówków, zwłoki opuszczano na linie w głąb szybu otoczonymi schodami. Klatka schodowa kończy się przedsionkiem, gdzie w ściennych niszach osadzono wdie ławy. Nisze są obramowane motywem muszli, spotykanym w klasycznej ornamentyce. Przedsionek otwiera się na rotundę wspartą na sześciu filarach. Z lewej strony znajduje się triclinium - sala, w której odbywały sięstypy dla uczestników pogrzebu. Leżąc na kamiennych, przykrytych poduszkami łożach, ucztowali, wspominając zmarłego. Uczeni sądzą, że katakumby pierwotnie służyły tylko jednej rodzinie, dopiero póżniej przekształciły się w miejsce masowych pochówków. Tłumaczyłoby to, dlaczego w skale wyciosano tak wiele komórek. Klatka schodowa prowadzi z rotundy w dół, na drugi poziom, pełen niesamowitych, niemal żywych rzeźb. Podpierające dolny przedsionek kolumny są zwieńczone typowymi dla sztuki starożytnego Egiptu głowicami z kamiennymi liśćmi papirusu, lotusu i akantu, a na opartym na nich fryzie widnieją wizerunki dwóch sokołów, między którymi przedstawiono uskrzydlone słońce. W niszach wyrzeźbiono figury mężczyzny i kobiety, dla których prawdopodobnie był przeznaczony grobowiec. Mężczyzna stoi w godnej pozie, jaką znamy z rzeźb starożytnego Egiptu, jednak głowa posągu jest przedstawiona bardzo realistycznie ( sztuka Grecji klasycznej ). Kobieta również stoi wyprostowana, ale włosy ma ułożone na sposób rzymski. Przyległej komory grobowej strzegą dwie rzeźby Anubisa. Jedna z nich ma jednak krokodyli ogon, może więc przedstawiać boga o imieniu Sobek. Oba bóstwa noszą zbroje rzymskich żołnierzy. Przy ścianach komory stoją trzy olbrzymie sarkofagi, z przytwierdzonymi na stałe wiekami. Uczeni przypuszczają, że ciała wsuwano do nich od tyłu, od strony korytarza okalającego komorę grobową. Niezwykłość wizerunków bóstw egipskich tak skomentował archeolog Gaston Maspero: "Jesli uzmysłowimy sobie, jak rozpowszechniony był w Cesarstwie Rzymskim kult Izydy, możemy śmiało przypuścić, że w tej egipskiej scenerii spoczywają szczątki cudzoziemca utrzymującego kontakty z wyznawcami bogini". Kolejną struktrą okrążającą usytuowaną pośrodku komorę grobową jest korytarz, w którego ścianach wydrążono 91 nisz, a każdą przeznaczono dla trzech mumii. Powaracając na pierwszy poziom, zwiedzający mogą przedostać się do odrębnej nekropolii przez wyłom w ścianie rotundy, którego nie było w planach pierwszych budowniczych katakumb. Prowadzi tamtędy droga do tzw. Sali Karakalli, gdzie znaleziono kości końskie i ludzkie. Nazwa sali pochodzi od incydentu z 215 r. p.n.e., gdy cesarz Karakalla wezwał do siebie aleksandryjską młodzież i kazał wymordować wszystkich, którzy się stawili. Podziw budzą nie tylko rozmiary i dekoracje katakumb Kom esz-Szukafa, ale i połączenie w ich wystroju elementów różnych kultur. Z wszystkiego, co można zobaczyć w Aleksandrii, katakumby robią największe wrażenie. Zabytek est wymownym świadetwem czasów, kiedy na ziemi egpskiej nakładały się trzy kultury, trzy tradycje artystyczne i trzy religie. National Geographic Polska - 2000 r.

Oko Horusa

Wyobrażeniem Oczu Horusa jako boga światła i nieba były Słońce i Księżyc. Samego horusa przedstawaino zazwyczaj jako uskrzydloną tarczę słoneczną lub postać z głową sokoła. Bóg Horus, który miał czuwać nad faraonami, przez starożytnych uważany był takze za opiekuna i przewodnika tych wszystkich, którzy pragneli odkrywać światy znane im ze snów i przeczuć. Wzywany był w ważnych chwilach wymagających zastanowienia i namysłu, gdy drogi życia wiodły na rozstaje. Poszono go o niezbędny wówczas wgląd we własne życie i prowadzienie w dalszej wędrówce. Oczy Horusa pomagać miały tym, którzy czuli się przygnieceni swoim życiem i potrzebowali nowego wglądu, pełnego inspiracji i wiary. To dzięki Oczom odnajdywano szczęście, które nie jest darem z nieba, lecz spoczywa w naszym wnętrzu. Pozwalały żyć w pełni świadomie i bez strachu. Mistyczne teksty sławiły Oczy Horusa jako lustro odbijające naszą prawdziwą naturę. Symbol ten pełnił także rolę potężnego amuletu chroniącego przed złem. Przywoływany był także w rytuałach pogrzebowych, aby zmarłemu ułatwić przejście przez mroczne labirynty zaświatów. Oko Horusa to jeden z najstarszych symboli oświecenia, dzięki któremu możemy połączyć się zarówno z naszą podświadomością, jak i z kosmiczną skarbnicą wiedzy. Najbardziej skomplikowany twór wszechświata - mózg ludzki - jest przez nas wykorzystywany w zaledwie kilku procentach. Ci, którym udaje się wykorzystać w 10-15% uznawani są za geniuszy. Czy Natura jest tak rozrzutna, że pozwoliła, by 80-90% mózgu było zupełnie bezużyteczne? Chyba nie. Istnienie ludzi obdarzonych zdolnościami tzw. paranormalnymi każe przypuszczać, że źródło ich talentów znajduje się właśnie gdzieś w zwykle nieczynnych obszarach móżgu. To oznacza, że my wszyscypotencjalnie jesteśmy telepatami, jasnowidzami, telekinetykami, uzdrowicielami - i bóg wie jeszcze, jakimi potężnymi możliwościami dysponowalibyśmy, gdyby udało nam się obudzić uśpione rejony naszego móżgu. W czasach współczesnych nie szukamy potęgi w naszej głowie i psychice, zadowalając się potęgą nauki i techniki. Jednak nasi odlegli przodkowie wiedzieli lepiej, czego mogą oczekiwać po sobie samych. Zaglądanie w inne wymiary Ludzie rodzą się z różnymi talentami. Jedni są muzykami, inni matematykami, a jeszcze inni potrafią sięgnąć umysłem poza naszą rzeczywistość. W starożytnych, egipskich świątyniach bystre jasnowidzące oczy kapłanów bezbłędnie potrafiły ocenić możliwości adeptów, których struktura bioenergetyczna pozwalała na szybki rozwój uzdolnień, zwanuch dziś paranormalnymi bądź magicznymi. Tym uzdolnionym ludziom pomagano wyzwolić wszystkie możliwości ich mózgów. Jednym z elementów szkolenia adeptów były ćwiczenia pozwalające wykraczać poza trójwymiarową rzeczywistość doświadczoną naszymi zmysłami. Poruszanie się w wielowymiarowej rzeczywistości wymagało szczególnych umiejętności i poszerzenia zdolności poercepcyjnych. Oczy zdolne spoglądać w wiele róznych rzeczywistości nazywano Oczami Horusa. Mogły one spoglądać w świat czuwania snu, a nawet zaglądać do świata zmarłych. Symbolizowały zarazem jasnowidzenie i rozszerzoną świadomość. UWAGA - to może być niebezpieczne W starożytnym Egipcie umiejętności jasnowidzenia, pozwalającej zaglądać do innych światów, uczono. Odbywało się to wraz z przekazem odpowiedniej wiedzy i rytuałami oczyszczającymi, a zarazem przygotowującymi ciało i umysł ucznia na przyjęcie nowych informacji. Bowiem praca z Oczami Horusa nie jest zupełnie bezpieczna. Jeżeli ktoś zbyt wcześnie rozerwie zasłonę oddzielającą nas od tego rodzaju percepcji, naraża się na duże niebezpieczeństwo. Gdy doświadczenie i umysł nie pozwolą zespolić wizji z dotychczasową wiedzą i osobowością, może nastąpić wstrząs niszczaćy delikatną równowagę ukłądu nerwowego. Proawdopodbnie wielu pacjentów szpitali psychiatrycznych to ludzie, którzy nie mogli zrozumieć sensu tego co zobaczyli i nie potrafili się odnleźć drogi powrotnej do swojej zwyczajnej rzeczywistości. Przy obecnym stanie wiedzy o człowieku jest mało prawdopodobne, by ktoś pomógł im zrozumieć ich niezwykłe doświadczenia. Jak pracować z Okiem Horusa Znak ten służyć może wszystkim, którzy pragną pojąć tajemnice światła i ciemności w swoim wnętrzu i otworzyć się na dar jasnowidzenia. Może wyjawić nam tajemnicę przeszłych wcieleń, a także ukazać nam nasze możliwości. Mocno pobudza pracę Trzeciego Oka, pomagając jednocześnie zachować połączenie ze światem, doświadczanym wszystkimi zmysłami. Należy pamiętać, że budząc swoje Trzecie Oko sprawimy, że odtąd już nic nie będzie wyglądać tak samo jak wcześniej, gdyż nasze postrzeganie świata bardzo się zmieni. Oko Horusa to symbol pozwalający rozwijać nie tylko zdolność jasnowidzenia, ale także intuicję. Dzięki niej uczymy się polegać na swoich odczuciach i działać z ufnością, nawet jeżeli kłóci się to z powszechnie ustalonymi wyobrażeniami na temat rzekomo właściwych i rozsądnych sposobów postępowania. W rezultacie możliwe staje się przyspieszenie swojego rozwoju i nawiązanie głębszej, istotniejszej relacji z własnym planem życia stworzonym przez Boga. Osoby, które potrafiły otworzyć sięna taki sposób widzenia, jaki symbolizują Oczy Horusa, odczuwają to jako swoiste przebudzenie i zarazem przypomnienie tego kim są naprawdę i kim zawsze byli. Sięganie po wiedzę Najważniejsze, to być zrelaksowanym. Byłoby idealnie, gdyby praca obu półkul Waszego mózgu były zsynchronizowana. Najlepiej doprowadzić do tego, wprawiając się w stan alfa za pomocą medytacji lub muzyki.  Gdy czujecie, że jesteście gotowi, zadajcie pytanie, na które chcecie uzyskać odpowiedź. Wyraźcie intencję połączenia sięz kosmicznym źródłem informacji.  Wyobraźcie sobie znak Oka Horusa ponad swoimi oczami, jednocześnie wizualizując napływający do Waszego Trzeciego Oka strumień świetlistej energii.  Skocentrujcie się i sprawdźcie, jakie pojawiają się odpowiedzi. Dorota Osińska - na podstawie rozmowy z Ashanem-Vulkanem

2

---