T: Źródła historyczne do początków Słowiańszczyzny.
Słowianie na arenie dziejów pod swoją własną nazwą pojawili się w 1 poł. VI w. Byli ostatnią grupą indoeuropejską w Europie. Jako pierwsi spostrzegli ich pisarze bizantyjscy. Ich punktem obserwacyjnym był odcinek granicy cesarstwa nad dolnym Dunajem.
PROKOPIUSZ (poł. VI w. „HISTORIA WOJEN”)
Na północ od Dunaju są liczne plemiona słowiańskie. Antowie i Sclavenowie mówią 1 językiem. Wszyscy są rośli i silni, ich skóra jest rudawa, a włosy jasne i płowe. Oba ludy zwane były niegdyś Sporami, gdyż żyli w rozszczepieniu (informacja niepotwierdzona). 512 - wzmianka o walkach Herulów z Longobardami. Część Herulów odeszła ku Ilirii, część wyruszyła nad dolny Dunaj, a stamtąd po północnym łuku Karpat do ludu Warnów (Meklemburgia). Na terenach południowo - zachodnich ziem polskich cierpieli głód, gdyż był tam obszar niezamieszkany.
JORDANES (poł. VI w. „DZIEJE GOTÓW”)
Umiejscowił Słowian (Sclavenów) na obszarze Scytii, między Novietunum a J. Mursiańskim (granica południowa) oraz Wisłą i Dnieprem. Nie budzi zastrzeżeń umiejscowienie Novietunum u ujścia Dunaju, J. Mursiańskie prawdopodobnie znajdowało się w Serbii, na płn. od Belgradu. Granica na Wiśle mogła być przez autora inaczej pojmowana: ówcześni uważali San za górny odcinek Wisły. Dużo lepiej znany był odcinek końcowy Wisły, nad którym Jordanes umiejscowił Vidivariów. Wg Jordanesa w dobie najazdu huńskiego Ostrogoci graniczyli z Wenetami. Gocki władca Winidar dla okazania swojej potęgi względem Hunów (którym i tak podlegał) wyruszył na Antów. Ówczesny władca Antów, Boz został ukrzyżowany wraz z naczelnikami plemiennymi. Nie ma pewności czy Boz był Słowianinem - jego imię ma brzmienie irańskie (koncepcja Antów pozostających pod wpływami koczowników irańskich).
Jeżeli zgodnie z tezą Jordanesa wyróżnimy dodatkowo Wenetów jako trzecią grupę Słowian, to ich umiejscowienie jest możliwe tylko na płn. od Sclavenów i Antów, płd. - wsch. od Estiów i płd. od ludów ugrofińskich.
PSEUDO - MAURYCY („STRATEGICON”)
Domniemany twórca obszernego opisu Słowian dla walczących z nimi oficerów bizantyjskich. Wg niego wojownik słowiański walczył głównie włócznią (miał ich 2, a wg Jana z Efezu nawet 3) i łukiem z zatrutymi strzałami. Tradycja wytwarzania jadu do strzał mogła w świecie słowiańskim trwać jeszcze w okresie wczesnopaństwowym, na co wskazują nazwy osad służebnych takie jak Jadowniki. Słowianie używali dużych drewnianych niczym nie okutych tarcz, nie mamy, więc archeologicznego potwierdzenia tej wzmianki. Nie uznawali szyku, atakowali krzykiem i pozorowanymi wybiegami, unikając starcia na otwartym terenie i licząc zarazem, że wróg przestraszy się i ucieknie. Jeżeli wróg zdecydował się na natarcie, uciekali do lasu, gdzie walczyli znakomicie. Zaatakowani znienacka uciekali do lasu lub kryli się pod wodą oddychając przez trzcinowe rurki.
TEOFILAKT SIMOKATTA
Ok. 599 r. nieopodal Konstantynopola schwytano 2 Słowian z instrumentami muzycznymi. Twierdzili oni, że pochodzą z ziem nad Oceanem Zachodnim (zapewne chodzi o Morze Bałtyckie). Chagan awarski zażądał od ich ludu wsparcia zbrojnego. Oni dwaj zostali wysłani na jego dwór aby jako posłowie oznajmić, że lud ich miłuje pokój, pracę i zabawę toteż wsparcia nie udzieli. Wbrew prawom chroniącym posłów zostali uwięzieni. Skorzystali z okazji i uciekli na ziemie Romajów. Wg prof. M.P. łgali obaj i byli to raczej słowiańscy szpiedzy.
GRZEGORZ VI
„ ... A co się tyczy plemienia Słowian (...) trwożę się ponieważ przez Istrię zaczynają już przedostawać się do Włoch”
(fragment listu do biskupa Salony, 600 r.)
Chronologia aktywności Słowian:
Ok. 518 r. Antowie jako pierwsi Słowianie wdarli się na Bałkany. Ok. 2 poł. VI w. nasiliły się najazdy Słowian, w których udział wzięli też Sclavenowie. W latach 70-tych VI w. Słowianie zostali ujarzmieni przez Awarów, z którymi wspólnie łupili Bizancjum. Klęska oblężenia Konstantynopola w 626 r. była momentem zachwiania potęgi awarskiej i pozwoliła Słowianom zrzucić ich jarzmo. Częstym elementem ataków słowiańskich (choć inne ludy też z tego korzystały) było wymordowanie mężczyzn i zagarnięcie kobiet z dziećmi. Takie rozwiązanie umożliwiało wysoce efektywny rozwój demograficzny danej grupy o stosunkowo niewielkim potencjale bazowym.
W3 z prof. M. Parczewskim 2003-11- 06