WSTĘP

• Dysponujemy niewielką liczbą źródeł pisanych nt. etnogenezy Słowian

• Fragmentaryczność, enigmatyczność tychże

• 2 grupy źródeł pisanych- przekazy autorów słowiańskich nt. ich własnego pochodzenia (zdecydowanie późniejsze) - przekazy autorów obcych (wcześniejsze)

• wpływ czynników pozanaukowych na badania etnogenezy Słowian. - określone mody na dane teorie, polityka, ideologia (np. panslawizm, pangermanizm, austroslawizm etc) Odpowiedź nauki na oczekiwania społeczne i ideologiczne- szowinistyczne a potem rewanżystowskie tendencje nauki niemieckiej, równie jednostronna odpowiedź nauki polskiej.

• Na podstawie samych źródeł pisanych nie da się zbadać dokładnie etnogenezy żadnego ludu.

• Najpełniejszy obraz dają badania interdyscyplinarne (historyczne, archeologiczne, językoznawcze etc). Jednak żadne nawet najbardziej skrupulatne badania raczej nie doprowadzą do rozstrzygających ustaleń

JORDANES]

• Kim był Jordanes? Jordanes -(VI wiek) zromanizowany Got, historyk i kronikarz gocki. Napisał De Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis (Historia Gotów). W skrócie Getica.

• W Getice- pierwsze wzmianki mówiące niewątpliwie o Słowianach. Dwukrotnie o nich wspomina.

• Pierwszy wzmianka przy opisie Scytii- obszaru położonego na wschód od Germanii

• CYTAT 1

• W innym miejscu w związku z walkami króla Ostrogotów Hermanaryka z Antami w IV w wspomina

• CYTAT 2

• Wielu uczonych próbuje utożsamiać Wenedów ze Słowianami zachodnimi, Antów ze wschodnimi, Sklawenów ze Słowianami południowymi.

• Warto zwrócić uwagę- Wenetowie (= Antowie/Sklawenowi) to „rozsiedlony na niezmierzonych obszarach liczny naród”, oraz, że trzy wymienione odłamy „pochodzą z jednej krwi”.

• Podział na Sklawinów i Antów występuje również u Prokopa z Cezarei

PROKOP Z CEZAREI

• VI wieczny historyk Grecki, doradca Belizariusza. Autor przede wszystkim „Historii wojen” w której opisuje jego wyprawy.

• U niego także występuje podział na Sklawinów i Antów. Charakteryzuje on te ludy podkreślając ich podobieństwa/identyczność ich obyczajów, wierzeń, tryby życia, wojowania, języka czy wyglądu zewnętrznego. Kończy stwierdzeniem

• CYTAT 3

• Nazwa Sporowie nigdzie indziej nie pojawia się w źródłach

• Próbowano ją różnie tłumaczyć. Być może jest to zniekształcony etnonim Serbowie, który w późniejszych czasach pojawia się w różnych rejonach świata słowiańskiego.

ANONIM LUB KOSMOGRAF Z RAWENNY

• W anonimowym źródle z przełomu VII i VIII wieku zwanym Anonimem lub Kosmografem z Rawenny występuje zwięzła i dość enigmatyczna wzmianka o kierunku skąd przybyli Słowianie.

• CYTAT 4

• „około szóstej godziny nocy” w systemie Anonima z Rawenny północny-wschód

• W świadomości Anonima- Słowianie wciąż pewną jednością

GEOGRAF BAWARSKI

• Późniejsze (połowa IX w?) także anonimowe źródło zwane potocznie Geografem Bawarskim, noszące tytuł „Opis grodów i plemion na północ od Dunaju”

• Dużo bardziej szczegółowe i konkretne informacje

• Wymienia wiele ludów mniej lub bardziej trudnych do zidentyfikowania m.in.

• CYTAT 5

• Nazwa Zeriuani nigdy więcej nie pojawia się w źródłach. Być może Zeriuani to Siewierzanie lub Serbowie.

• Plemiona słowiańskie o tych nazwach występują w różnych rejonach świata słowiańskiego. Uniemożliwia to lokalizacje Zeriuani- kraju skąd wg. tradycji mieliby się wywodzić wszyscy Słowianie

AL-MASUDI, AL.-BEKRI

• Inny przekaz nt. wspólnego pochodzenia Słowian zachował się w dziele dziesiątowiecznego arabskiego autora al-Masudiego „Złote łąki”

• CYTAT 6

• I dalej w ustępie dotyczącym Słowian

• CYTAT 7

• Jedenastowieczny autor arabski al.-Bekri w „Księdze dróg i krajów” korzystając z dzieła al.-Masudiego przekazał w wersji skróconej podobną informacje

• CYTAT 8

• Po raz pierwszy pojawia się (w dziele arabskim!) przekonanie o wspólnym biblijnym rodowodzie Słowian

• Informacja o dominacji jednego z plemion wynikającej z przewagi oręża , pochodzenia (najczystszej krwi) i „starych zasług”

• Imienia Madżak nie znają inne źródła historyczne. Al.-Masudi i al.-Bekri różnią się co do jego znaczenia. Tytuł czy imię własne?

• Etnonim Walinjana można wiązać w Wolinianami lub mieszkańcami Wołynia.

• Być może są to połabscy Wieleci, których potęge w X w poświadczył Ibrahim ibn Jakub (w relacji z podróży po krajach słowiańskich).- wystarczy niewielka zmiana w arabskim tekście by W.linana al.-Masudiego by uzyskać formę W.litaba

ŹRÓDŁA RODZIME

• W XII wieku pojawiają się rodzime słowiańskie przekazy dot. pochodzenia poszczególnych narodów słowiańskich

• Kanonik Kosmas z Pragi w „Kronice Czechów” pisał o protoplascie Czechów Bohemusie, ale nie wspominał o jakimkolwiek pokrewieństwie z innychmi narodami słowiańskimi

• Gall Anonim opisując prapoczątki panstwa polskiego/polańskiego nie wpadł na pomysł powiązania dziejów Polan z innymi ludami słowiańskimi,

NESTOR

• Autor najdawniejszej kroniki ruskiej „Powieści lat minionych” zwany tradycyjnie Nestorem początki Rusi wplótł w rodowód biblijny, dostrzegając w jego ramach pierwotną jedność świata słowiańskiego i lokalizując kolebkę Słowian w Panonii

• CYTAT 9

• Po raz pierwszy pojawia się odwrócenie kierunku migracji Słowian z południa na północ

POP DUKLANIN

• Anonimowy autor południowosłowiański zwany Popem Duklaninem identyfikuje Słowian z Gotami i w związku z tym wraca do poglądu o północnych ich prasiedzibach:

• CYTAT 10

• Dwaj młodsi bracia na życzenie starszego opuścili ojczyznę starli się z władcami Dalmacji i Istrii, po ich pokonaniu Totilla ruszył do Italii, Ostroilus natomiast zdobył Dalmacje. Później gdy pojawili się przybywający znad Wołgi Bułgarzy, zawarty został pokój

• CYTAT 11

ZAKOŃCZENIE

• Późniejsze teorie/opracowania/teksty wtórne, po co siegać

---