Minerały w ludzkim organizmie

Minerały w ciele człowieka występują zaledwie w niewielkich wręcz śladowych ilościach. Mimo to ich brak lub niedobór może spowodować poważne uszczerbki w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Zacznijmy najpierw od tego, czym są minerały? Według encyklopedii „Wiem” są to pierwiastki, związki chemiczne bądź jednorodne mieszaniny pierwiastków lub związków, posiadające ściśle określony skład chemiczny oraz proporcje, uporządkowaną budowę wewnętrzną. W naszych ciałach znajdujemy je pod postacią różnych związków mineralnych, które są niezbędne do działania enzymów, wchodzą w skład związków wysokoenergetycznych, takich jak np. ATP, regulują pracę narządów i współdziałanie wszystkich struktur ustroju.

Minerały dostarczane są do naszego organizmu wraz z pożywieniem, ponieważ nasze ciało nie jest w stanie samodzielnie ich wytwarzać. Ze względu na ilość w jakiej występują w organizmie dzielimy je na makro i mikroelementy. Makroelementy to te, których człowiek spożywa więcej i które w większych ilościach znajdują się w jego organizmie. Zalicza się do nich wapń, sód, potas, żelazo, magnez, siarkę i fosfor. Pozostałe pierwiastki spożywane są w mniejszych ilościach i zapotrzebowanie na nie jest również dużo mniejsze, dlatego zaliczane są do mikroelementów: jod, cynk, selen, mangan, miedź.

Prawie do połowy XIX wieku fizjologowie i chemicy mieli tylko mgliste pojęcie o znaczeniu składników mineralnych w fizjologii roślin i zwierząt. Pierwsze badania w tym zakresie prowadził Theodore de Saussure w Szwajcarii. W 1804 r. ogłosił on wyniki oznaczeń 27 składników mineralnych w różnych roślinach i ich częściach. Te doświadczenia zapoczątkowały dalsze prace fizjologów roślin nad składnikami mineralnymi. Następnie Foster żywiąc psy pożywieniem z małą ilością składników mineralnych stwierdził u nich różne zaburzenia w układzie mięśniowym i nerwowym. Dzięki tym badaniom wykazano, że organizm człowieka również potrzebuje minerałów do sprawnego funkcjonowania. Skupmy się teraz na każdym z tych niezwykłych związków osobno.

WAPŃ

Podstawowy składnik mineralny. W ludzkim organizmie znajduje się w 98% w kościach. Rola tego pierwiastka jest szczególnie ważna w okresie dojrzewania, w czasie gdy tkanka kostna rośnie i staje się twardsza. Ponadto ten makroelement jest niezwykle ważny dla prawidłowego krzepnięcia krwi czy pracy mięśnia sercowego.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* kontrola przewodzenia impulsów w komórkach nerwowych * prawidłowe funkcjonowanie mięśni * odpowiednia krzepliwość krwi * prawidłowa praca serca * mocne kości i zęby * gojenie ran	* skurcze mięśni * łamliwość kości * zmiany zabarwienia szkliwa * uczucie mrowienia * drętwienie w rękach i nogach * bóle stawów * zwolnione tętno

ŻELAZO

Główny składnik hemoglobiny, wiąże dwutlenek węgla i transportuje go do płuc, skąd jest on usuwany. Niewystarczające spożycie tego pierwiastka odbija się niekorzystnie na naszym zdrowiu. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo wynosi dla dorosłego mężczyzny około 1 mg, dla kobiety około 1,4 mg (z uwagi na regularną utratę krwi podczas miesiączek). Jednak z pokarmem należy codziennie spożyć ok. 10-20 mg żelaza, ponieważ zwykle tylko ok. 10 proc. z tej ilości ulega wchłonięciu w jelitach, a reszta jest wydalana.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* procesy podziału komórek * oddychanie wewnątrzkomórkowe * zwiększa odporność organizmu * działa tonizująco * prawidłowa wydolność organizmu	* obniżenie sprawności fizycznej * anemia * bóle głowy * ogólne osłabienie organizmu * bladość * wypadanie włosów

MAGNEZ

Należy do pierwiastków występujących we wszystkich tkankach i płynach ustrojowych. Magnez pozostaje w dynamicznej równowadze z wapniem. Różnorodność objawów, które pojawiają się, gdy mamy za mało tego pierwiastka, świadczy o jego ogromnym znaczeniu dla naszego organizmu. Magnez bowiem jest odpowiedzialny za uaktywnianie prawie 300 enzymów związanych z przemianą węglowodanów, białek i tłuszczów. Jest niezbędny do pobudzenia pracy nerwów i mięśni.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* przemiana węglowodanowa i białkowa * przyswajanie substancji mineralnych * wytwarzanie hormonów * rozwój układu kostnego * działanie uspokajające *zapobiega odkładaniu się wapnia w postaci złogów w układzie moczowym	* szybkie męczenie się * kołatanie serca * drętwienie kończyn * drganie powiek * nerwowość * ubytki w zębach * dolegliwości kostne

SIARKA

Siarkę nawet trudno zaliczyć do minerałów, jest swoistą substancją pośrednią w korowodzie białka, minerałów i witamin. Mówi się, że jest ona źródłem piękna i zdrowia. Nie stwierdzono jeszcze ile organizm ludzki dziennie potrzebuje tego minerału do odpowiedniego funkcjonowania. Siarka wchodzi w skład witamin oraz białka. Żaden inny pierwiastek, nie ma tak aktywnego uczestnictwa w przemianie materii, jaki ma siarka.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* usuwa metale ciężkie z organizmu * bierze udział w produkcji kwasów żółciowych potrzebnych przy wchłanianiu i trawieniu pokarmów * reguluje procesy krzepnięcia krwi * składnik insuliny, witaminy B1	* obniżenie odporności organizmu * trądzik * opóźnienie regeneracji komórek

SÓD/ POTAS

Sód i potas są ze sobą ściśle związane, więc powinno się je omawiać razem. Pierwiastki te są obecne we wszystkich płynach ustrojowych. Sód jest podstawowym kationem płynu zewnątrzkomórkowego, natomiast potas wewnątrzkomórkowego. Dowiedziono, że w wielu aspektach potas wykazuje antagonistyczne działanie w stosunku do sodu. Dlatego stężenia obu pierwiastków powinny być zachowywane na określonym poziomie. Jeżeli w gospodarce sodowo-potasowej pojawią się jakieś nieprawidłowości, mogą one być objawem niewydolności kory nadnerczy. Niedobory sodu i potasu są zjawiskiem rzadkim. Występują głównie w wyniku głodowania, stosowania ostrej diety odchudzającej, wymiotów, pocenia się lub biegunki.

FOSFOR

Fosfor to minerał obecny w każdej komórce ludzkiego ciała. Jest drugim pod względem zawartości w ludzkim organizmie pierwiastkiem po wapniu. Długotrwałe braki fosforu w pokarmach nie przyczyniają się do zmniejszenia jego zawartości w tkankach, fosfor jest pobierany z kości. Jest on niezbędny do życia, jednak ze względu na powszechność jego występowania- niedoboru jest niemal niemożliwy.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* budulec błon komórkowych tkanek miękkich * prawidłowe funkcjonowanie nerek * podtrzymuje witalność organizmu * udział w procesach metabolicznych	* niedokrwistość * uszkodzenie serca * demineralizacja kości * jadłowstręt

JOD

Niezwykłość jodu polega na tym, że choć mamy go tylko śladową ilość, bez niego organizm nie mógłby właściwie funkcjonować. Jod jest jednym z elementów hormonów odpowiedzialnych za regulację przemiany materii oraz ciepłoty ciała, które produkowane są przez tarczycę. Jod nie jest niebezpieczny dla zdrowego człowieka, gdyż jego nadmiar jest wydalany z moczem. Niewielki nadmiar jodu w organizmie jest nawet korzystny, gdyż zapobiega wchłanianiu przez tarczycę jodu radioaktywnego.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* właściwa przemiana cholesterolowa * wzrost ciała, włosów i paznokci * dojrzewanie układu nerwowego i kostnego * składnik hormonów produkowanych przez tarczycę	* suchość, łamliwość włosów * bezsenność * marznięcie * przyśpieszone tętno * niedoczynność tarczycy

CYNK

Jest niezbędnym składnikiem około 70 enzymów biorących udział w różnorodnych przemianach ustrojowych. Nie wiadomo do końca z jakiego powodu znajduje się w cząsteczkach kwasów nukleinowych, wiadomo natomiast, że jest niezbędny do ich syntezy. Relatywnie duże ilości tego minerału występują w kościach. Te zasoby są jednak rzadko wykorzystywane przez organizm. W ostatnich latach cynk robi ogromną karierę w przemyśle kosmetycznym. Jego dobroczynny wpływ na wygląd skóry oraz włosów docenili najwięksi światowi producenci luksusowych kosmetyków do pielęgnacji skóry.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* odporność skóry na infekcje * metabolizm żelaza * regulowanie ciśnienia krwi * zwiększa produkcje przeciwciał * produkcja krwinek	* obniżenie percepcji smakowej * bezpłodność * obniżona tolerancja alkoholu * poronienie samoistne * brak tolerancji glukozy

SELEN

W organizmie selen jest związany z bardzo ważnymi białkami zwanymi selenoproteinami. Dotychczas zidentyfikowano 25 selenoprotein, w tym peroksydazy, które mają własności przeciwzapalne oraz chronią błony komórkowe przed uszkodzeniem przez wolne rodniki.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* spowalnia proces starzenia się skóry * prawidłowy rozwój płodu * prawidłowe funkcjonowanie tarczycy * chroni układ odpornościowy * usuwanie z organizmu toksycznych metali ciężkich	* choroba Keshan * choroby wątroby i trzustki * łamliwe paznokcie * zaburzenia czynności serca * zaburzenia widzenia

MANGAN

Przez naukowców mangan określany jest mianem minilokomotywy naszego napędu życiowego. Łagodzi toksyczne właściwości wielu związków. Jego obecność decyduje o prawidłowym rozwoju komórek, toteż mangan jest bardzo ważny w procesach reprodukcji. Roztwory węglanu manganu i siarczanu manganawego działają przeciwtrądzikowo, przeciwzapalnie, przeciwłojotokowo, przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* wpływa na przemiany tłuszczów i cholesterolu oraz hormonów płciowych * tworzenie tyroksyny, głównego hormonu tarczycy * utrzymanie prawidłowej struktury kości * wchłanianie składników odżywczych	*opóźnienia w rozwoju fizycznym * powstawanie wad kośćca * zmniejszenie płodności * pogorszenie słuchu

MIEDŹ

Najwięcej miedzi jest w wątrobie, mózgu, sercu i nerkach. Niedobór miedzi występuje bardzo rzadko, gdyż większość pokarmów zawiera jej wystarczające ilości. Szkodliwa miedź występuje w rurach i sprzętach kuchennych oraz w otaczającym nas skażonym powietrzu. Palenie papierosów i nieświeża żywność również zwiększa negatywny procent minerału w naszym organizmie. Oprócz tych kilku aspektów, w pozostałych przypadkach pierwiastek jest dla nas jak najbardziej dobrotliwy.

ROLA	SKUTKI NIEDOBORU
* regulacji ciśnienia krwi * likwidacja stanów zapalnych * wspomaga wytwarzanie kolagenu * uczestniczy w syntezie hemoglobiny * działanie bakteriobójcze	* niedokrwistość * uszkodzenie tętnic i serca * nadciśnienie * powstawanie zakrzepów krwi * zmniejszenia produkcji melaniny

Główny wniosek jaki należy wynieść z zamieszczonych przeze mnie informacji to: utrzymanie fizjologicznej równowagi w organizmie zależy od optymalnej ilości minerałów. Zarówno ich nadmiar jak i niedobór nie wpływa na nasze ciała korzystnie. Zdrowa, racjonalna dieta zawierająca takie produkty jak: warzywa, mięsa, ryby morskie oraz przetwory mleczne gwarantuje, że nasz organizm będzie zaopatrzony w odpowiednią ilość składników mineralnych.

Bibliografia

http://magicsport.pl/news/zdrowie/mineraly,N5.html

http://www.zdrowe-zycie.info/mineraly/

http://mediweb.pl/nutrition/wyswietl_vad.php?id=1035

http://zdrowiewkrakowie.pl/artykul/rola.mineralow.w.organizmie.czlowieka

http://www.bioslone.pl/odzywianie/podstawy-wiedzy/substancje-odzywcze/mineraly

http://www.nutrivitality.pl/skadniki-mineralne/

http://vitalia.pl/

http://www.poradynazdrowie.pl/magnez-wazny-pierwiastek.html

http://www.eufic.org/article/pl/6/27/artid/Selenium-in-the-Diet/

http://www.mineraly.biz/

http://www.bryk.pl/teksty/liceum/biologia/cz%C5%82owiek/18966-znaczenie_mikro_oraz_makroelement%C3%B3w_dla_organizmu_cz%C5%82owieka.html

http://portalwiedzy.onet.pl/92773,,,,mineralne_skladniki_odzywcze,haslo.html

---