Praca kwalifikacyjna do nauczania przedmiotu sztuka - muzyka

WSTĘP

"Zrodziła się ta sztuka z magii, wierzeń z przeżycia wzruszeń, radości, cierpień i uniesień" z poczucia piękna, intymności, ale także i potrzeby wypowiedzi i porozumienia, z zabawy, ale i z kontemplacji. Nadal służy człowiekowi w ten sam wielostronny sposób, choć w ciągu wieków i tysięcy lat jej postacie zmieniały się, bogaciły, komplikowały i wracały do źródeł. Warto więc i dziś szukać w muzyce, tego co odwiecznie ludzkie..."1.

Reforma systemu oświaty w Polsce stworzyła możliwość innego spojrzenia na prawa przedmiotu sztuka w nowoczesnej szkole. Głównym celem edukacyjnym nauczania muzyki i plastyki jest kształtowanie kreatywnej postawy ucznia wobec sztuki i jej wytworów oraz stworzenie możliwości samodzielnego podejmowania działań twórczych w jej zakresie. Dlatego tak wiele stoi zadań przed sztuką jako przedmiotem nauczania w dzisiejszej szkole. Tradycyjnym celem przedmiotu sztuka jest kształcenie twórczej postawy w zakresie dyspozycji poznawczych i emocjonalnych, przygotowanie ucznia do aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym oraz działalności społeczno-gospodarczej. Jednocześnie nie możemy zapominać o konieczności kształcenia wynikającego ze specyfiki przedmiotu. Idea integracji klasycznej korelacji i wartości treści różnych przedmiotów szkolnych w tym przedmiotów artystycznych muzyki i plastyki pozwala stworzyć dodatkową szansę uatrakcyjnienia procesu dydaktycznego. W procesie nauczania uczeń może lepiej poznać i zrozumieć właściwe zjawiska życia w sztuce, kulturze oraz ich wzajemne związki. Od nauczyciela zależeć będzie w jaki sposób realizowany będzie program nauczania, na ile uda się scalić wiedzę o rzeczywistości z różnych dziedzin nauki. Na ile uda się w procesie nauczania lepiej przybliżyć i zrozumieć właściwe zjawiska w sztuce, kulturze oraz ich wzajemne związki. Nie jest to zadanie łatwe zwłaszcza, że w zakresie samej sztuki różne jej dziedziny operują różnymi środkami wyrazu artystycznego. Sama muzyka jest sztuką organizowanego ruchu dźwięków w czasie i przestrzeni a jej wytworem jest struktura dźwiękowa. Podstawa programowa nie ujmuje jednocześnie charakteru tego przedmiotu a treści skomplikowane nie odpowiadają potrzebom. Nasuwa się pytanie, dlaczego przedmiot muzyka w szkole podstawowej powinien być traktowany poważnie, rzetelnie prowadzony i mieć należyte miejsce w kształtowaniu młodego pokolenia. Realizując program sztuki musimy pamiętać, że

zajęcia muzyczne, plastyczne decydują nie tylko o edukacji ogólnej, ale również wychowują zdrowego psychicznie, kulturalnego człowieka.

ROZDZIAŁ I

Program adresowany jest dla uczniów klas IV, V, VI. Muzyka będzie prowadzona w wymiarze 1 godziny tygodniowo we wszystkich trzech klasach. Nowatorskie ujęcie programu polega na tym, że:

łączy treści różnych przedmiotów i ścieżek edukacyjnych;

stwarza uczniom różnorodne możliwości aktywnego działania;

nawiązuje do aktualnych wydarzeń z życia codziennego ucznia;

rozwija samodzielność uczniów poprzez kształcenie podstawowych umiejętności poszukiwawczych;

ćwiczy odpowiedni do wieku (często za pomocą zabawy) sposób myślenia i opisywania świata.

Indywidualna praca z dzieckiem uzdolnionym zaowocowała licznymi o osiągnięciami, co zachęca i zobowiązuje do dalszych poszukiwań. Mocne strony szkoły to dobra współpraca ze środowiskiem i Samorządem Terytorialnym. Dobra baza ułatwia realizację zadań. Istniejąca grupa sprzymierzeńców i sponsorów wspomaga działalność szkoły. Miejscowi "biznesmeni" wspierają szkołę finansowo i materialnie. Słabe strony szkoły to zbyt niskie fundusze z subwencji oświatowej oraz małe możliwości finansowe gminy. Powoduje braki w wyposażeniu szkoły w sprzęt i pomoce dydaktyczne. Dzięki dobrej współpracy z rodzicami, poprzez drobną działalność gospodarczą niektóre braki udaje się eliminować. W szkole panuje również dobry klimat współpracy między nauczycielami. Ustalona misja szkoły, czyli cel istnienia we własnym środowisku, dobra organizacja, precyzyjnie rozpisane zadania pozwalają realizować przyjęte cele. Szkolne zestawy programów i program wychowawczy szkoły stanowią wypracowaną koncepcyjną całość opartą na wspólnie wypracowanych wartościach. W szkole istnieje szczera wymiana poglądów, nauczyciele realizują swoje zamierzenia i ambicje - dbając o własny rozwój. Nie działają samotnie, są wspierani zarówno przez dyrekcję jak i kolegów. Indywidualne plany nauczycieli komponują się z planami zespołów, a te zgodne są z planem rozwoju szkoły.

ROZDZIAŁ II

Śledząc współczesne koncepcje edukacyjne można stwierdzić, iż powtarzają one niejednokrotnie idee w pedagogice już znane, które są obecnie modyfikowane i poddawane weryfikacji. Przykładem tego jest idea integracji w nauczaniu, która obecnie przeżywa swoisty renesans. Integracja w nauczaniu oznacza zgodnie ze słownikowym rozumieniem -s posób nauczania mający na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami nauczania oraz ukazywanie nauki jako całości.2 Integracji wiedzy nauczanej na drugim etapie edukacyjnym służy wprowadzenie bloków przedmiotowych i ścieżek edukacyjnych. Ideą podstawy programowej jest ułatwienie przez realizację programów integrowanych i nauczania blokowego lepszego zrozumienia przez uczniów otaczającego ich świata. Cele edukacyjne, zadania i treści na II etapie edukacyjnym wskazują na zaznajamianie uczniów z propedeutyczną wiedzą z wybranych dziedzin. W myśl rozporządzenia MEN z 15 lutego1999 dobieramy program nauczania uwzględniając możliwości uczniów i wyposażenie szkoły adaptujemy program do naszych potrzeb, bądź zespołowo konstruujemy blokowy program nauczania. Zasadniczą myślą podstawy programowej jest dostosowanie etapów kształcenia do etapów rozwoju dziecka. Zgodnie z podziałem Marii Żebrowskiej uczniowie kl. IV-VI sytuują się na przełomie stadium rozwoju młodszego wieku szkolnego i wieku dorastania. Okresowi dojrzewania towarzyszą zmiany w świadomości dziecka, czyli sposobie postrzegania przez nie otaczającego świata. Dzieci potrafią wnikliwie obserwować zjawiska i przedmioty. Ten okres charakteryzuje się także rozwojem wyobraźni, pamięci logicznej, następuje przełom w zakresie twórczości dziecka. Chcą one być samodzielne, potrafią dostrzegać problemy i chcą je samodzielnie rozwiązywać. Znajomość poziomu rozwoju intelektualnego i psychofizycznego dzieci ułatwi sformułowanie celów i zadań edukacyjnych, dobór i układ materiału nauczania oraz ustalenie wymagań edukacyjnych, czyli oczekiwań osiągnięć. Celem nauczania programu sztuki jest przygotowanie ucznia do kontaktu z dziełami sztuki i ich odbioru, pomoc w rozumieniu i przeżywania świata dźwięku, kształtów, barw, rytmu i ruchu, ukierunkowanie jego działań twórczych. Poprzez sztukę uczeń poznaje wartości kulturowe regionu, aktywizuje wrażliwość i wyobraźnię, lepiej poznaje otaczającą rzeczywistość. Sztuka sprzyja ogólnemu rozwojowi ucznia usprawnia funkcje psychofizyczne, fizyczne pobudza do działania, uczy poszanowania wartości i tradycji. Program stwarza wiele możliwości poszukiwania nowych metod realizacji celów edukacyjnych, zadań tematycznych muzycznych i plastycznych. Zachęca do realizacji ścieżek edukacyjnych. Preferuje edukację zdrowotną poprzez zabawy ruchowe i rekreację. Zachęca do poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną, rozwija edukację czytelniczą i medialną. Zaleca wychowanie do życia w społeczeństwie poprzez; - przekaz wartości i tradycji w rodzinie, w środowisku lokalnym, - uwzględnia problematykę sztuki ludowej oraz kultury narodowej.

ROZDZIAŁ III

W myśl podstawy programowej nauczyciele powinni dążyć do wszechstronnego rozwoju ucznia jako nadrzędnego celu pracy edukacyjnej. Edukacja szkolna polega na harmonijnej realizacji przez nauczycieli zadań w zakresie nauczania, kształcenia i wychowania. Zadania te tworzą wzajemne uzupełniające się i równoważne wymiary pracy każdego nauczyciela.

Nauczyciele w szkole podstawowej dostosowują sposób przekazywania wiedzy, kształtowania umiejętności i postaw uczniów do naturalnej w tym wieku aktywności dzieci; umożliwiają im poznawanie świata; wspomagają ich samodzielność uczenia się, inspirują ich do wyrażania własnych myśli i przeżyć; rozbudzają ich ciekawość poznawczą oraz motywację do dalszej pracy. Edukacja w szkole podstawowej powinna;

Prowadzić dziecko do nabywania i rozwijania umiejętności czytania, pisania, wykonywania elementarnych działań arytmetycznych, posługiwania się prostymi narzędziami i kształtowania nawyków społecznego współżycia.

Wdrażać poznawanie wymaganych pojęć i zdobywanie wiedzy na poziomie umożliwiającym kontynuację nauki na kolejnym etapie kształcenia.

Dochodzenie do rozumienia, a nie tylko do pamięciowego opanowania przekazywanych treści.

Rozwijanie zdolności myślenia analitycznego i syntetycznego. Traktowanie

wiadomości przedmiotowych w sposób integralny, prowadzący do poznania świata, ludzi i samego siebie.

Stwarzać warunki do rozwijania samodzielności, obowiązkowości,

odpowiedzialności za siebie i innych.

Poznawać dziedzictwo kultury narodowej postrzeganej w perspektywie kultury

europejskiej.

Nauczyciele winni stworzyć uczniom warunki do nabywania umiejętności:

Planowania, organizowania własnej nauki, przyjmowanie za nią odpowiedzialności.

Porozumiewanie się w różnych sytuacjach, prezentowanie własnych poglądów tolerowanie innych, biegłe posługiwanie się językiem ojczystym.

Stwarzać warunki do rozwijania samodzielności, obowiązkowości, podejmowania odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie.

Rozwiązywać problemy w twórczy sposób.

Poszukiwać, wykorzystywać informację z różnych źródeł oraz efektywnie się nią posługiwać.

Uczyć negocjacji, rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych.

Nauczyciele w swojej pracy wychowawczej wspierając rodziców powinni zadbać, aby uczniowie:

Znajdowali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego.

Rozwijali dociekliwość poznawczą ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie.

Mieli świadomość życiowej użyteczności edukacji.

Umieli odnaleźć własne miejsce w świecie.

Uczyli się szacunku dla dobra wspólnego oraz przygotowywali się do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej i w państwie, w duchu przekazu dziedzictwa kulturowego i kształtowania postaw patriotycznych.

Obok zadań wychowawczych nauczyciele powinni wykonywać również działania opiekuńcze i profilaktyczne, odpowiednio do istniejących potrzeb oraz działania mające na celu wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów.

Zgodnie z "Podstawą programową" MEN przedmiot sztuka składa się z edukacji plastycznej i muzycznej, wchodzi w skład bloku przedmiotów humanistycznych. Z względu na specyficzne formy i metody pracy z dzieckiem oraz zróżnicowane obszary edukacyjne, przedmioty te realizowane są odrębnie z uwzględnieniem treści integrujących. W procesie realizacji wspólnych działań muzyczno-plastycznych istnieje możliwość kreowania "młodego twórcy (artysty)" wrażliwego na piękno wytworu sztuki, otwartego na działania rozbudzające jego inwencję twórczą.

Nauczanie muzyki w klasach IV - VI wchodzi w skład bloku humanistycznego, w toku kształcenia muzycznego dzieci utrwalają wiadomości z języka polskiego (praca nad tekstem piosenek), historii i nauki o społeczeństwie (muzyka patriotyczna, piosenki historyczne, aspekty wychowawcze, muzyka ludowa, narodowa). Program stwarza wiele możliwości poszukiwania przez nauczyciela nowych dróg urzeczywistniania celów edukacyjnych, zadań tematycznych oraz metod realizacji zagadnień muzycznych i plastycznych. Zachęca do realizacji w trakcie przedmiotu sztuka ścieżek edukacyjnych:

Wychowanie do życia w społeczeństwie:

przekaz wartości i tradycji w rodzinie, wspólne świętowanie, spędzanie wolnego czasu;

poznanie środowiska, historii regionu, jego tradycji, tradycji własnej rodziny;

lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje;

miejscowe podania, przysłowia, muzyka, architektura, rzemiosło, sztuka ludowa i folklor.

Edukacja czytelnicza i medialna:

dzieje pisma, książki, prasy i przekazów medialnych;

teatr jako źródło przekazów medialnych.

Edukacja prozdrowotna:

zabawy ruchowe;

rekreacja.

CELE EDUKACYJNE

Pobudzanie wszechstronnego rozwoju uczniów.

Rozbudzanie twórczej postawy wobec siebie i świata.

Rozwijanie wrażliwości muzycznej i plastycznej.

Rozwijanie zainteresowań, zamiłowań i uzdolnień muzycznych i plastycznych.

Przygotowanie do świadomego i refleksyjnego odbioru muzyki i plastyki dawnej oraz współczesnej.

Stwarzanie możliwości do własnych wypowiedzi realizowanych za pomocą różnorodnych środków artystycznych, aktywizowanie uzdolnień do kreowania wartości estetycznych.

Wyposażanie dziecka w niezbędne umiejętności muzyczne i plastyczne, a także wiedzę z tego zakresu.

Rozwijanie postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury narodowej i regionalnej.

Przygotowanie uczniów do aktywnego i twórczego uczestnictwa w kulturze.

Oddziaływanie przez sztukę na postawę, obyczaje i kulturę uczniów oraz atmosferę ich wzajemnego współżycia.

CELE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

Kształtowanie postawy odbiorcy wobec kultury i sztuki.

Komunikowanie się ze światem w języku muzyki i kształcenie umiejętności:

śpiewu indywidualnego i grupowego;

gry na instrumentach perkusyjnych;

posługiwanie się zapisem nutowym w zakresie rytmu i melodii;

improwizacji głosowych, instrumentalnych i ruchowych.

Rozwijanie talentów jako darów, których nie wolno marnować.

Rozbudzanie potrzeby tworzenia i aktywności muzycznej dla rozładowania napięć i emocji.

Poznawanie i prezentowanie piękna jako wartości samej w sobie, umożliwiającej docieranie do dobra w człowieku.

Kształtowanie postaw estetycznych i twórczych wobec zastanej rzeczywistości; możliwość ingerencji i kształtowania otoczenia.

Obcowanie z przejawami sztuki wysokiej rangi dla kształtowania postaw wrażliwych na klasykę będącą przeciwwagą dla małowartościowych wytworów współczesnej kultury masowej.

Kształtowanie postawy poszanowania tradycji sztuki i dziedzictwa kulturowego własnego narodu i narodów sąsiednich.

Budzenie wrażliwości muzycznej przez:

słuchanie muzyki;

rozmowy o sztuce;

odkrywanie muzyki i przenikania się jej z innymi dziedzinami sztuki (literaturą, filmem, teatrem, malarstwem).

Rozwijanie słuchu muzycznego, poczucia rytmu i wyobraźni słuchowo-przestrzennej.

Rozwijanie umiejętności prezentowania własnych pomysłów, oraz ich realizacja przy akceptacji grupy (współdziałanie).

Przygotowanie do roli twórcy prezentującego swoje umiejętności, oraz do roli odbiorców tej twórczości w społeczności szkolnej i lokalnej.

TREŚCI PROGRAMU:

Treści programu nauczania muzyki w drugim etapie kształcenia dla klas IV - VI zawarte są w następujących działach:

Doskonalenie umiejętności wokalnych.

Praktyczna działalność muzyczna.

Taniec, ruch i inne działania.

Odbiór i rozumienie muzyki.

Wiadomości teoretyczne.

Repertuar pieśniowy.

Działy te stanowią integralną całość i mają służyć realizacji celów kształcenia przedmiotu sztuka-muzyka zamieszczonych w programie.

KLASA IV

Materiał nauczania:

Doskonalenie umiejętności wokalnych:

śpiewanie indywidualne i zbiorowe;

nauka pieśni własnego regionu;

melodyka frazy oddechowej;

emisja głosu, ćwiczenia emisyjne.

Praktyczna działalność muzyczna:

wykonywanie na instrumentach perkusyjnych akompaniamentu do piosenek;

czas krótki i długi;

wartości rytmiczne;

zwroty rytmiczne polskich tańców narodowych;

rytmizacja wyliczanek i przysłów;

tworzenie formy wariacyjnej, rondowej AB i ABA w oparciu o frazy rytmiczne;

kanony rytmiczne;

akcenty metryczne, a akcenty taneczne;

artykulacja: staccato i legato.

Taniec, ruch i inne działania:

nauka tańców narodowych i regionalnych;

interpretacje swobodne przedstawiane w różnych formach np. gesty, ruchy, słowa itp.;

interpretacje taneczne krakowiaka i poloneza;

tworzenie librett z wykorzystaniem tematyki obrzędowej, baśniowej, legendarnej;

tworzenie rekompozycji;

tworzenie ilustracji brzmieniowej, onomatopeicznej, dramatycznej itp.;

przedstawienia interpretujące środki wyrazu muzycznego: melodię, rytm, tempo, agogikę i syntezy środków.

Odbiór i rozumienie muzyki:

rozpoznawanie brzmienia instrumentów muzycznych;

interpretacja dramatyzmu przedstawień w muzyce, ilustracyjność muzyki;

interpretacja formy wieloodcinkowej kontrastującej;

interpretacja form narracyjnych wariacyjnych (quodlibet), i rondowych;

interpretacja form nastrojowych (Chopin);

interpretacja form dramatycznych (Moniuszko);

Wiadomości teoretyczne:

dynamika (piano, forte, echo, kontrasty);

wiadomości biograficzne (Chopin, Moniuszko);

tempo: wolne (lento), szybkie (allegro) i umiarkowane (moderato);

kanon;

budowa piosenek;

polskie tańce narodowe;

obrzędy i zwyczaje własnego regionu.

Repertuar wokalny:

hymn narodowy;

hymny innych państw;

wybrane piosenki i melodie dziecięce (obrzędowe, świąteczne, weselne, pasterskie, kolędy i inne);

piosenki ułożone przez dzieci do własnych tekstów poetyckich;

kanon "Panie Janie";

wybrane piosenki z podręcznika dla klasy IV i śpiewników.

KLASA V

Materiał nauczania:

Doskonalenie umiejętności wokalnych:

śpiewanie indywidualne i grupowe zgodnie z rysunkiem melodycznym;

ćwiczenia rozszerzające skalę głosu dziecka;

doskonalenie emisyjne głosu;

śpiewanie piosenek jednogłosowych z akompaniamentem i bez akompaniamentu;

realizowanie w śpiewie oznaczeń dynamicznych: piano, forte, mezzo piano, mezzo forte;

śpiewanie: staccato, legato, moderato;

stosowanie rozszerzeń (crescendo) i zawężeń (decrescendo);

Praktyczna działalność muzyczna:

muzykowanie na instrumentach melodycznych i perkusyjnych;

tworzenie ilustracji muzycznych do znanych wierszy;

tworzenie homofonii rytmicznej zachowującej nastrój i fakturę brzmienia;

tworzenie zebrzmień przy pomocy technik tworzących faktury polifoniczne lub polifonizacji akordu, z zachowaniem tonacji durowej;

akompaniamenty do piosenek na instrumentach melodycznych i perkusyjnych.

Taniec, ruch i inne działania:

wykonywanie w postaci ruchu rytmu z uderzeniem pulsu;

wprowadzenie dyrygowania na "dwa" i "trzy";

układanie akompaniamentów ruchowo-kolorystycznych instrumentalnych i melodycznych;

interpretowanie ruchowe i artystyczne, "dyrygowanie utworem";

zabawy taneczne i polskie tańce narodowe;

dyrygowanie na "dwa", lub "trzy" prostych piosenek.

Odbiór i rozumienie muzyki:

czytanie tekstów rytmicznych piosenek z pulsem rytmu, tekstem poetyckim i z zachowaniem fraz oddechowych, dykcji i ortofonii;

czytanie rytmiczne tekstu z próbami odwzorowań intonacyjnych, melodyczne i z ekspresją uczuciową;

zapisywanie prostych fraz rytmicznych ze słuchu;

czytanie fraz rytmicznych z akcentami metrycznymi;

określanie miary taktowej;

brzmienie instrumentów (perkusyjnych, smyczkowych, klawiszowych, szarpanych);

słuchanie wybranych utworów (Bacha, Szymanowskiego, Mozarta, Czajkowskiego)

Wiadomości teoretyczne:

podstawowe wiadomości o środkach wyrazu muzycznego (rytm, melodyka, kolorystyka i dynamika);

wybrane wiadomości z życia i twórczości: Mozarta, Szymanowskiego, Bacha, Czajkowskiego, oraz rozszerzenie wiadomości o Moniuszce i Chopinie;

współczesna muzyka polska kontynuująca tradycję (W. Kilar, W. Lutosławski, K. Penderecki).

Repertuar wokalny:

pieśni: "Hulanka" F. Chopina i "Kozak" S. Moniuszki;

wybrane piosenki i kantyczki ludowe;

popularne kanony;

wybrane piosenki dla dzieci z podręcznika dla klasy V i śpiewników.

KLASA VI

Materiał nauczania:

Doskonalenie umiejętności wokalnych:

ćwiczenia oddechowe, dykcyjne i emisyjne;

śpiewanie utworów poprawnie pod względem melodycznym i rytmicznym;

śpiew solowy z akompaniamentem i bez akompaniamentu;

śpiewanie różnymi sposobami: staccato, legato, mormorando, crescendo, decrescendo;

wyrównywanie brzmienia głosów podczas śpiewu grupowego.

Praktyczna działalność muzyczna:

ćwiczenia zapisu ze słuchu prostych fraz muzycznych, melodyczno-rytmicznych, metro-rytmicznych śpiewanych nazwami solmizacyjnymi przez nauczyciela;

wykonywanie głosem sylaborytmami bądź instrumentalnie fraz metro-rytmicznych;

ćwiczenie zmian w ekspresji wyrazowej wypływających z zastosowania zmian metrycznych przez proste zestawienia fragmentów znanych piosenek, próby opisywania zjawisk (polimetria);

układanie rytmicznego i melodycznego wstępu do piosenek;

akompaniament instrumentalny do poznanych piosenek metodą ze słuchu i za pomocą nut;

Taniec, ruch i inne działania:

realizacja prostych układów ruchowych przy akompaniamencie muzyki (rytmizacja);

taktowanie na "dwa", "trzy", "cztery";

reagowanie ruchem na akcenty w muzyce (mocne części taktu);

propozycje oprawy muzycznej i tanecznej szkolnych uroczystości.

Odbiór i rozumienie muzyki:

tempo obiektywne, a subiektywne utworu, relacje pomiaru przez metronom tempa, zapisu tempa, a opisu własnego odbioru (relatywność zjawisk w agogice);

próby zapisu dowolnego fragmentu znanych melodii z pamięci i odtwarzanie;

zmiany nastrojowe w melodii przez wprowadzenie znaków barwiących tok melodii na miękki i twardy (moll i dur) oraz zagęszczający ekspresję - analiza i opis zjawisk;

instrumenty klasycznej orkiestry, rodzaj charakterystycznych grup wyrazowych, oraz funkcje opisowe, narracyjne, znaczeniowe i stylistyczne w muzyce;

relacje wyrazowe i estetyczne jako cechy stylów znanych faktur brzmieniowych i wyrazowych;

faktura wyrazowa i stylistyczna instrumentów (skrzypce, gitara, fortepian, keyboard, organy);

wyróżnienie formy wariacyjnej, rondowej trzyczęściowej ABA i dwuczęściowej AB;

tworzenie i analiza materiału w oparciu o schematy i programy komputerowe.

Wiadomości teoretyczne:

melodyka instrumentów i jej rola wyrazowa i estetyczna;

świat baśni w baletach Piotra Czajkowskiego i Igora Strawińskiego;

kultura węgierska w wybranych utworach Franciszka Liszta;

Ludwig van Beethoven - przyroda i ludzkość;

muzyka filmowa W. Kilara;

muzyka Podhala w twórczości K. Szymanowskiego i W. Kilara;

tradycje chopinowskie i moniuszkowskie w polskiej kulturze współczesnej;

muzyka organowa J. S. Bacha;

Mozart - legenda i piękno jego muzyki.

Repertuar wokalny:

Rota" F. Nowowiejskiego;

Mazurek Trzeciego Maja";

wybrane piosenki z podręcznika dla klasy VI i śpiewników.

Literatura muzyczna:

I. Strawiński: fragmenty baletów "Ognisty ptak" i "Pietruszka";

F. Liszt: XII "Rapsodia węgierska";

W. Kilar: "Krzesany", muzyka filmowa ("Salto", "Pan Tadeusz");

Ludwig van Beethoven: wybrane fragmenty symfonii.

ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW

Po ukończeniu II etapu kształcenia w zakresie muzyki uczeń powinien umieć w dziedzinie:

Doskonalenia umiejętności wokalnych:

zaśpiewać indywidualnie i w grupie, w miarę możliwości poprawnie pod względem intonacyjnym i wykonawczym, pieśni obowiązkowe, wybrane pieśni własnego regionu, wybrane pieśni patriotyczne oraz piosenki popularne;

zaśpiewać łatwe ćwiczenia emisyjne, poprawnie artykułując samogłoski;

zaśpiewać piosenki realizując oznaczenia oddechowe;

zaśpiewać odpowiedź na muzyczne pytanie nauczyciela.

Praktycznej działalności muzycznej:

prawidłowo trzymać i posługiwać się szkolnymi instrumentami perkusyjnymi i melodycznymi;

zagrać na instrumentach perkusyjnych i melodycznych prosty akompaniament do wybranych piosenek;

rozpoznawać słuchem brzmienie szkolnych instrumentów perkusyjnych i melodycznych;

wykonać na wybranym instrumencie odpowiedź na rytmiczne pytanie nauczyciela.

Ruchu przy muzyce:

wykonać krok podstawowy wybranego tańca własnego regionu;

wykonać krok podstawowy tańców narodowych;

reagować ruchem na zmiany w muzyce, np. wysoko - nisko, wolno - szybko, cicho - głośno;

zareagować ruchem na zmiany rytmiczne - marsz, bieg, pauza;

prawidłowo wykonywać ćwiczenia oddechowe z muzyką (z równoczesnym unoszeniem i opuszczaniem ramion).

Odbioru u rozumienia muzyki:

rozpoznawać polskie tańce narodowe;

rozpoznać (określić) rodzaj wykonania: muzyka instrumentalna, wokalna, symfoniczna, kameralna, solowa;

rozpoznać grupy instrumentów: smyczkowych, perkusyjnych, dętych drewnianych i blaszanych, klawiszowych oraz je wymienić;

rozpoznać rodzaje zespołów wokalnych: chóry żeńskie, męskie i mieszane;

nazwać instrument solowy w słuchanym fragmencie muzyki;

rozpoznać oraz nazwać dźwięki najbliższego otoczenia i przyrody.

Wiadomości o muzyce:

znać przykłady pieśni i tańców własnego regionu;

umieć wymienić obrzędy i zwyczaje ludowe własnego regionu (np. jasełka, topienie marzanny, dyngus) i innych regionów;

znać podstawowe znaki muzyczne - cała nuta, półnuta, ćwierćnuta, pauza oraz miejsce ich zapisywania - pięciolinię, klucz wiolinowy;

umieć wymienić najważniejsze święta i utwory z nimi związane (Święto Odzyskania Niepodległości, Uchwalenie Konstytucji 3 maja, Święta Bożego Narodzenia);

umieć wymienić słynnych polskich kompozytorów oraz przykłady ich kompozycji, np. F. Chopin Życzenie, S. Moniuszko Prząśniczka.

Ocenianie uczniów z przedmiotu sztuka jest skomplikowane i złożone. Ustalenie trwałych i obiektywnych kryteriów oceniania z muzyki i plastyki stanowi trudne, lecz możliwe do wykonania zadanie. Nauczyciel uczący sztuki powinien opracować własny system oceniania uwzględniając zasadę, że każdy uczeń jest w stanie rozwijać się i czynić postępy w trakcie nauki. Opracowując przedmiotowy system oceniania należy założyć, że ocenianie:

jest integralną formą procesu uczenia się i nauczania;

wskazuje, co dziecko wie, jak posługuje się zdobytą wiedzą i jak wykorzystuje umiejętności;

wspiera dziecko w rozwoju;

jest wskazówką do dalszej pracy;

uwzględnia samodzielność, pomysłowość, śmiałość i inicjatywę, chęci i zaangażowanie ucznia;

jest przyjazne dziecku;

uczy rzetelnego stosunku do pracy własnej i cudzej;

uświadamia uczniom, co można w następnej pracy zrobić lepiej i jak to zrobić;

jest systematyczne;

kryteria oceniania powinny być jasne, zrozumiałe i znane.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA

Nauczanie przedmiotów artystycznych wymaga od nauczyciela znajomości problemów sztuki, potrzeb uczniów, właściwych metod oraz odpowiednich procedur, które zastosowane w czasie lekcji mają przyczynić się do powstawania szkoły otwartej, twórczej, nasyconej inicjatywą, atrakcyjnej, pozbawionej przymusu, lęku i nudy. W takiej szkole zajęcia ze sztuki będą kształcące i przyjazne uczniom, a nauczycielowi dostarczą satysfakcji i dodatkowej motywacji do twórczej pracy zawodowej. Świadome i systematyczne stosowanie różnorodnych metod w procesie dydaktycznym ze szczególnym uwzględnieniem celów edukacyjnych, zajęć oraz treści programowych jest możliwe dzięki:

lekcjom poświęconym percepcji dzieł muzycznych;

lekcjom wprowadzającym wiadomości i umiejętności z zakresu muzyki;

zajęciom opartym na swobodnym wyrażaniu gestem, ruchem, mimiką, śpiewem oraz towarzyszącym działaniom plastycznym przeżyć i uczuć;

udziałowi w koncertach, uroczystościach, przeglądach twórczości, przedstawieniach, zabawach muzycznych;

lekcjom poświęconym kontaktom z placówkami kultury i sztuki;

lekcjom poświęconym działaniom twórczym;

rozbudzaniu aktywności muzycznej;

prezentacjom własnej twórczości muzycznej;

budzeniu motywacji do zajmowania się muzyką;

swobodnym i spontanicznym zabawom przy muzyce;

rozwijaniu wyobraźni ruchowo-przestrzennej;

poznawaniu tradycji, piosenek, tańców, strojów, zwyczajów i kultury własnego narodu oraz narodów sąsiednich.

ZAKOŃCZENIE

Treści kształcenia zawarte w kolejnych działach stanowią integralną całość. Zawierają one zespół wskazań dotyczących treści, zakresu wiedzy, działań uczniów oraz wykaz umiejętności. Dobór treści kształcenia w programie jest dostosowany do potrzeb i zainteresowań dzieci, z drugiej zaś strony odpowiada potrzebom przygotowania młodzieży do uczestnictwa w zróżnicowanych obszarach współczesnej kultury i sztuki.

Program sztuki-muzyki jest powiązany z treściami innych przedmiotów: plastyki, historii, języka polskiego, języków obcych, a także z informatyką. Nauczyciele tych przedmiotów powinni ze sobą współpracować, tak aby można zintegrować działania, nie powielać treści kształcenia lecz kierować uwagę dzieci w adekwatne do każdego z tych przedmiotów problemy rozwijające uzdolnienia. i poszerzające zainteresowania.

W programie przewidziano różnorodne działania. Funkcją muzyki jako dziedziny sztuki nie jest informowanie, lecz przede wszystkim rozbudzanie przeżyć, odbieranie nastroju, a także wsłuchiwanie się w warstwę brzmieniowo-strukturalną oraz poszukiwanie w utworach muzycznych warstwy znaczeniowo-symbolicznej.

Muzyka, której uczniowie słuchają w czasie zajęć pozwala na intensyfikowanie przeżyć rzeczywistych poprzez subiektywny odbiór względem piękna i przekazywania wzruszeń.

Aktywność muzyczna pozwala doświadczyć wielorakich wrażeń, od skrępowania i tremy przez radość tworzenia, satysfakcję z działania po rozładowanie emocji i autentyczną dobrą zabawę.

Przypisy:

1 M. Przychodzińska - Kaciczak, Zrozumieć muzykę, Warszawa 1984, s.295

2 Leksykon PWN Warszawa 1972 s. 450

Literatura:

Podstawa programowa MEN;

Programy nauczania sztuki-muzyki MEN;

Podręczniki do muzyki dla klas IV-VI: M. Tomaszewska, Muzyka;

Burowska Z., Psychodydaktyka muzyki;

Burowska Z., Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole;

Encyklopedia instrumentów muzycznych świata;

Leksykon PWN;

Lipska E. i Przychodzińska M., MuzykaIV - Polska mowa;

Przychodzińska-Kaciczak M., Zrozumieć muzykę;

Wojnar I., Wychowanie estetyczne dzieci i młodzieży;

Żebrowska M., Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży.

---