ZABURZENIA OKRESU POPORODOWEGO U ZWIERZĄT DOMOWYCH

OKRES POPORODOWY : czas w jakim organizm matki powraca do stanu wyjściowego tzn. stanu z okresu przed porodem

BYDŁO :

• U krów czas ten wynosi 18 tygodni

• Zaburzenia okresu poporodowego są następujące :

1. USZKODZENIE DRÓG RODNYCH

• Są najczęściej efektem niewłaściwej pomocy porodowej lub stresu porodowego

• Uszkodzeniu najczęściej ulegają CZĘŚCI MIĘKKE KANAŁU RODNEGO: szyjka macicy i krocze

• KROCZE : krocze odległość między sromem, a odbytem

• Uszkodzenia krocza: często w trakcie wyciągania płodu na siłę bez ochrony krocza ( jedna osoba pociąga za linki, a następna powinna ochraniać swoimi dłońmi krocze ). Efektem uszkodzenia jest: ropny stan, a następnie dochodzi do bliznowacenia krocza, co skutkuje niedomykaniem się pochwy, a z tym wiążą się permanentne stany zapalne ( nie tylko pochwy, ale w dalszej kolejności też macicy) !!!!

• Uszkodzenia szyjki macicy : jeżeli w czasie porodu dojdzie d rozerwania szyjki macicy. To po pewnym czasie w tym miejscu powstanie blizna. U takiej krowy są problemy z inseminacją. Jeżeli już dojdzie do zapłodnienia i porodu, to w jego trakcie dochodzi do ponownego rozerwania szyjki macicy. Więc w takich przypadkach zaleca się szycie szyjki tuż po porodzie ponieważ drogi rodne są rozpulchnione i jest tam dużo miejsca. Zszycie szyjki jest niezbyt trudne, i rokowanie jest pomyślne.

2. WYNICOWANIE I WYPADNIĘCIE MACICY

3. ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA

4. ATONIA MACICY

• Wyróżniamy dwa rodzaje: pierwotną i wtórną

• PIERWOTNA: nadmierne rozciągnięcie macicy, niestosunek porodowy, ciąża mnoga

• WTÓRNA: najczęściej jest ona wynikiem przedawkowania leków:

1. Środków uspokajających: ROMETAR- 0,5 ml/ zwierzę

2. Środków do znieczulenia nadoponowego: WAŻNE- znieczulenie nadoponowe wyższe różni się od niższego tylko dawką środka

3. Leki naskurczowe : SOLE WAPNIA, OKSYTOCYNA: gdy podamy za dużo to macica zaciśnie się na płodzie i dodatkowo w miejscu zaciśnięcia dojdzie do martwicy

4. Mechanizm atonii: nie ma skurczy porodowych i bóli - zatrzymanie łożyska i wód płodowych - zapalenie bakteryjne macicy - endometritis, oprócz tego zahamowanie cyklu bo macica nie wydziela prostaglandyn

5. Atonia to ważny problem u owiec, bo jeżeli nie dojdzie do jej opróżnienia to wystąpią toksemie poporodowe

5. TORBIELE JAJNIKOWE

6. ACYKLIA

7. ENDOMETRITIS

8. ZABURZENIA METABOLICZNE

• Są tu dwie główne grupy zaburzeń:

1. Zaburzenia dotyczące przemiany materii

2. Zaburzenia w przemianie mineralnej:

• Zaleganie poporodowe

• Porażenie poporodowe

• Tężyczka poporodowa

Do grupy pierwszej zaliczymy : KETOZĘ- jednak mechanizm, który przyczynia się do jej powstania u bydła, jest całkowicie inny od mechanizmu ketozy u małych przeżuwaczy, a szczególnie u owiec. Zaliczamy też tu toksemie poporodowe ( ważne u klaczy i owiec)

KETOZA U OWIEC: u tych zwierząt dąży się do jak najwyższego odsetka ciąż mnogich. W przeciwieństwie do ciąż u klaczy i bydła. U ciężarnej owcy macica z dwoma, a nawet trzema płodami wypełnia prawie całą jamę brzuszną, w związku z czym żwacz nie może się normalnie wypełnić- co skutkuje tym, że owca prawie przez całą ciążę jest głodna. U bydła w ciąży wystarczy tylko dobrze zbilansować dawkę pokarmową, się da się tego zrobić u owiec ponieważ zwierzęta te przyzwyczajone są do jedzenia dużej ilości pasz objętościowych, i NAGŁE wprowadzenia pasz treściwych może doprowadzić do OCHWATU. Jeżeli już chcemy podawać im w ciąży pasze treściwe to należy je wprowadzać dużo wcześniej i stopniowo.

OWCE :

1. SCHORZENIA METABOLICZNE - 80% z tego 99% to ketoza

2. ENDOMETRITIS

• Rokowanie niepomyślne, ponieważ są tu trudności z kateteryzacją

WYPADNIĘCIE MACICY

ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA

• W związku z tym, że te zwierzęta hoduje się stadnie to nie da się wszystkich zwierząt obserwować

• Manualne odklejanie łożyska trudne, ze względu na wielkość dróg rodnych

KLACZE:

1. WYPADNIĘCIE MACICY

• Etiologia inna niż u bydła, ale leczenie to samo

• Często też razem z macicą wypada pęcherz moczowy i prostnica

2. ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA

• Bardzo wrażliwe dlatego gdy już dojdzie do wydalenia łożyska, albo wyciągamy go mechanicznie to ZAWSZE sprawdzić czy jest ono całe, pozostawienie nawet bardzo małego fragmentu łożyska, może doprowadzić do toksemii ( I jest to BŁĘDEM W SZTUCE !!!). Po zatrzymaniu łożyska bardzo szybko dochodzi do toksemi, następnie ochwat, a potem zespól zatrucia mlekiem źrebięcia

ŚWINIE:

1. MMA

• Przyczyna to nadmierne namnożenie się bakterii ( e.coli, i bakterii coli podobnych),macica się nie obkurcza i nie odejście łożyska. Przypuszcza się też, że na ten zespól może wpływać przekarmienie maciory przed porodem.

• Bakterie te po namnożeniu są wchłaniane do krwi i wydalane z mlekiem

• W związku z tym u prosiąt występuje biegunka, gorączka, wzrost łaknienia, postępujące odwodnienie

• U loch : wzrost temperatury, zapalenie gruczołu mlekowego i zapalenie macicy

• MMA: zapalenie macicy, zapalenie gruczołu mlekowego, bezmleczność

• Leczenie: usunięcie bakterii poprzez podawanie do światła macicy antybiotyków w formie pianki ( dobrze penetruje wszystkie zakamarki), NADMANGANIAN POTASU, roztwór VAGHOTYLU, RIVANOL, dodatkowo antybiotyki osłonowo. Żeby maciora zaczęła znów produkować mleko podać jej OKSYTOCYNĘ

• Młode świnie dokarmiać 5% GLUKOZĄ p.o

• Kateterowanie świni: najpierw kateter wprowadzamy równolegle do grzbietu na głębokość na 10 cm, a potem kierujemy kateter w górę , w stronę grzbietu w już będziemy w macicy

• Macica u lochy powoli ulega inwolucji, więc bez problemu będziemy mogli wprowadzać leki do jej środka

2. WYPADNIĘCIE MACICY I PĘCHERZA MOCZOWEGO

3. TĘŻYCZKI

SUKI :

1. ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA ; następuje intoksykacja

2. niedorozwój miejsc placentacji - SIPA ( łożysko nie odkleja się od miejsc placentacji ) nie ma tego u kotek

3. ENDOMETRITIS

4. TĘŻYCZKI POPORODOWE

5. WYPADNIĘCIE MACICY

KROWY:

1. WYPADNIĘCIE MACICY: to często po porodzie

2. WYPADNIĘCIE POCHWY

WYNICOWANIE I WYPADNIĘCIE MACICY:

• WYNICOWANIE MACICY: część rogu macicy wwija się do światła

• Zwykle na wskutek bóli porodowych

• W miejscu wwinięcia łożysko słabiej się oddziela

• W górnej części macicy są receptory, które drażnione przez ucisk nasilają skurcze macicy

• I tu kiedy po porodzie ta część się nie odkleiła krowa odczuwa to jako kolejny płód i dalej prze

• w miejscu zawinięcia pojawiają się zrosty, jest bolesność, i martwica

• rozpoznanie: różnicowanie z pęcherzem płodowym drugiego płodu, ręka do prostnicy i tam na ścianie macicy będzie zgrubienie

• leczenie:

• możemy czekać, aż się samo zreponuje

• znieczulenie nadoponowe niższe ( likwidacja parcia), na ogół to wystarcza i powoli napełniamy macicę wodą tak by wwinęła się do środka około 60 litrów. Potem należy zlewarować płyn. Po zlewarowaniu zostanie nam tam niewielka ilość płynu, można już do niego dodać antybiotyku i tak pozostawić.

• CZĘŚĆIOWE WYPADNIĘCIE MACICY

• rozpoznanie nie stwarza problemów, próbujemy zreponować j.w

• CAŁKOWITE WYPADNIĘCIE MACICY

• to najczęściej

• do macicy może wpaść pęcherz, albo prostnica

• leczenie: trudne

• musimy przed przystąpieniem do każdej czynności zabezpieczyć macicę przed zabrudzeniem, albo uszkodzeniem

• jeżeli zwierzę leży to trzeba go spróbować podnieść, gdy się nie da to trudno trzeba próbować na leżąco:

• zabezpieczyć macicę

• i.v wapno

• nastrzykać OXY macicę( tylko nie za dużo bo dojdzie do jej całkowitej atonii) max w macicę można wstrzyknąć 20-30 j.m. przed wstrzyknięciem oksytocyny rozcieńczyć ją z RF w stosunku 1;1 i w jedno miejsce podać max 1 ml takiego roztworu

• znieczulenia nadoponowe 5-7 ml polokainy

• zmniejszyć objętość macicy poprzez posypanie cukrem ????

• obmyć macicę chłodną wodą zmniejszenie jej objętości

• środek poślizgowy

• w czasie wprowadzania macicy powoli, obciążać ją wodą

• w czasie reponowania macicy nie wolno jej skaleczyć

• gdy uda się ją wepchnąć to mamy 90 % pracy za nami i jest szansa na powodzenie

• zabezpieczenie sromu po repozycji maciacy

• szycie Buhnera

Szyjemy grubą jedwabną nicią, albo tasiemką, bo przy obrzęku sromu nić może przeciąć wargi sromowe. Potrzebujemy igły GERLAHA długości 10 cm, na końcach nici po zawiązaniu zaczepić perełki, jest to potrzebne po to, abyśmy nie zapomnieli o tym szwie. Bo były przypadki, że krowa już rodziła kolejne cielę, a jej srom wciąż był zaszyty. Do takich sytuacji nie można dopuścić.

Modyfikacja tej metody:

Nie szyć nigdy w ten sposób!!!!!

• przyrząd Flesha

tu potrzebujemy igły Flesha. Ma ona specjalne wcięcie

• trójkąt Lentsha

Ten raczej stosuje się przy wypadnięciu pochwy. Nie mylić go z trójkątem Byera, używanym w chirurgii.

• po takim zabiegu trzeba obserwować zwierzę czy nie wróciły bóle parte, bo może dojść do rozerwania tak zabezpieczonego sromu. I wtedy nie będzie już jak łatać.

• Po zabiegu podać antybiotyk.

KLACZE:

WYPADNIĘCIE MACICY:

• U klaczy trochę inny mechanizm

• Bo najczęściej skutkiem wypadnięcia macicy jest jej pierwotna atonia

• W wypadniętej macicy prawie zawsze jest pęcherz moczowy, rzadziej prostnica

• I klacze częściej niż krowy leżą w takich sytuacjach

• Repozycja identycznie jak u krowy

• Rokowanie : ostrożne

ZATRZYMANIE ŁOŻYSKA

• Problem krów i klaczy

• U krów obrzęk łożyska może świadczyć o chorobach zakaźnych np. brucelloza, ale też urazowe zapalenie czepca, puchlina wodna

• Kiedy mówimy o zatrzymaniu łożyska: u krów w 12h po porodzie,

u klaczy 1 h po porodzie, u świni 1 godzina po porodzie, u małych 3 godziny po porodzie, ale najczęściej łożysko odchodzi po każdym noworodku

• U klaczy jeżeli łożysko się nie oddzieliło trzeba zrobić to ręcznie, i wyciągać kawałek po kawałku nie robimy tego u krowy, bo u niej narobimy więcej szkody

• Odklejanie łożyska u klaczy: zawsze próbować manulanie, a jak nie to farmakologicznie 50 OXY j.m i.v , ale nie podawać jej po 3 dniach bo tu już za mało receptorów

• U bydła lepiej podać antybiotyk i ona sama wydali bo jak będziemy rwać na siłę to będzie silne krwawienie a potem duży stan zapalny

• ZJADANIE ŁOŻYSK PRZEZ SAMICĘ: nie przynosi to nic dobrego, jest to mit. Bo w łożysku wiele związków które były wydalone przez płód, poza tym jeżeli nawet jest tam OXY to i tak zostanie unieczynniona w przewodzie pokarmowym

TORBIELE JAJNIKOWE

• Torbiel: jest to twór pęcherzykowy istniejący na jajniku np. krowy dłużej niż 10 dni

• Mogą być : luteinowe i pęcherzykowe

• Typy torbieli ich leczenie i wygląd już były omawiane wcześniej

• Pamiętajmy: że w płynie, który wypełnia torbiel jest czysty hormon

• Powstawaniu torbieli może towarzyszyć skarmiania paszy z dużą ilością FITOESTROGENÓW

• Na tych ćwiczeniach powiedziano, że wyciskanie torbieli TO BŁĄD W SZTUCE , a więc co prowadzący to teoria ( ha, ha )

7

---