SZTUKA REALIZMU

Sztuka realizmu jako prąd artystyczny pojawiła się w drugiej połowie XIX wieku, najpełniej zaowocowała w malarstwie i w literaturze, która miała ogromny wpływ na kształtowanie postaw twórczych malarzy. Literatura tego czasu zyskała sobie miano pozytywizmu, natomiast malarstwo nazwano realizmem społecznym lub krytycznym. Należy tu zaznaczyć różnicę między realizmem, jako odwieczną metodę twórczą a tendencjami w sztuce drugiej połowie XIX wieku, które pojawiły się na skutek niechęci wobec romantycznych idei. Realizm społeczny bowiem wykorzystał do swych zamierzeń sposób tworzenia, jaki znany był od wieków, tyle że stosowany z różną intensywnością w różnych epokach. Tym razem taka metoda stała się, obok wątku tematycznego, głównym narzędziem w walce ideologicznej artysty zaangażowanego społecznie i politycznie. Realizm bowiem był rzecznikiem równości społecznej, stanął w obronie biednych i upokorzonych przez los i władzę. Głosił hasła demokratyczne, dopominał się sprawiedliwość dla wszystkich.

Malarstwo

Kamieniarze; Gustave Courbet

Malarstwo realistyczne drugiej połowy XIX w. opierało się o filozofię pozytywistyczną, która świat traktowała nie jako wielką tajemnicę, a funkcjonalny mechanizm, który wystarczy poznać, by dojść do konstruktywnych wniosków i osiągnąć praktyczne skutki. Natomiast wizerunek świata jest pełen nędzy, ciemnoty, chorób, niemoralności i z tym trzeba realnie i zbiorowo walczyć, natomiast romantyczna poezja i mistyczne malarstwo w niczym nie pomogą człowiekowi. Dlatego też malarz miał obowiązek ukazać rzeczywistość bez marzeń, krytycznie i werystycznie, bez iluzji, złudzeń, bez osłonek, w zrozumiały dla wszystkich sposób. Artyście przydzielono misję społeczną, którą miał pełnić wobec narodu. Wraz z literatem, dziennikarzem powinien odwoływać się do poczucia moralności i sprawiedliwości klas panujących. Stąd też w malarstwie tego okresu panowały tematy ilustrujące nędzę, choroby, smutek i śmierć, które miały budzić sumienie władz. Jednakże były i takie prace, które poprzez pejzaż, scenę rodzajową, psychologiczny portret, łagodziły nieco tamte przygnębiające motywy.

---