Zagadnienia do egzaminu ustnego z przedmiotu Dietetyka.

1. Podział składników pokarmowych.

Zależnie od funkcji, jakie spełniają w organiźmie, składniki odżywcze dzieli się na trzy grupy:

a) Budulcowe (białko, składniki mineralne),

b) Energetyczne (tłuszcze, węglowodany),

c) Regulujące (witaminy, składniki mineralne, nienasycone kwasy tłuszczowe, błonnik).

2. Składnik pokarmowy, składnik odżywczy.

Składnik pokarmowy - jest to zawarty naturalnie w środku spożywczym związek chemiczny, który może mieć zarówno charakter odżywczy, jak i nieodżywczy (balastowy, smakowo-zapachowy, antyodżywczy, szkodliwy)

Składniki odżywcze - jest to związek chemiczny, który po strawieniu i wchłonięciu zostanie wykorzystany przez organizm jako źródło energii, materiał budulcowy lub czynnik regulujący procesy życiowe.

3. Rola i znaczenie białka w żywieniu człowieka.

Podstawową rolą spożywanego białka jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości aminokwasów. Służyć one będą budowie nowych tkanek u organizmów rosnących tj. niemowląt, dzieci i młodzieży, oraz wymianie białek tkankowych u ludzi dorosłych. Białka są odpowiedzialne za prawidłową aktywność enzymów, utrzymują właściwy odczyn płynów ustrojowych, a także treści przewodu pokarmowego. Spełniają również ważną rolę nośnika niektórych witamin i składników mineralnych.

4. Podział aminokwasów.

Aminokwasy egzogenne (niezbędne):

walina 

leucyna 

izoleucyna 

treonina 

metionina + cysteina 

fenyloalanina + tyrozyna 

tryptofan 

lizyna

Aminokwasy endogenne:

alanina 

arginina 

glicyna 

histydyna 

kwas asparaginowy 

kwas glutaminowy 

prolina  ,seryna

5. Główne źródła pełnowartościowego białka.

Białka z uwagi na ich pochodzenie dzielimy na zwierzęce i roślinne. Białko zwierzęce zawarte w mięsie, drobiu, rybach, jajach, mleku, serach, jogurtach jest źródłem pełnowartościowego białka. Natomiast białko roślinne, znajdujące się w warzywach i owocach, roślinach strączkowych, orzechach, nasionach, ziarnach zbóż, jest źródłem niepełnowartościowego białka. Jednak połączenie kilku produktów roślinnych w jednym posiłku, np. rośliny strączkowe z płatkami zbożowymi, może stworzyć dobre źródło pełnowartościowego białka

6. Rola i podział tłuszczy.

Tłuszcze to zapasowy materiał energetyczny Spełniają w diecie człowieka szereg ważnych ról. Przede wszystkim dostarczają znaczną ilość energii (20 do 35%).

Człowiek wykorzystuje go dopiero w czasie intensywnej i długo trwającej pracy fizycznej. Ze spalania 1g tłuszczu powstaje dwukrotnie więcej energii niż z 1g cukru.

Ze względu na pochodzenie tłuszcze dzielimy na:

• roślinne

• zwierzęce

sztuczne i modyfikowane.

7. Znaczenie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.

• stanowią jeden z niezbędnych składników budulcowych komórek,

• biorą udział w metabolizmie cholesterolu (zwłaszcza kwas arachidonowy) i jego transporcie hamują agregację płytek krwi, powodują rozszerzanie naczyń krwionośnych, w tym i wieńcowych, działają antyarytmicznie,

• biorą udział w transporcie wody i elektrolitów przez błony biologiczne, 

• regulują wydalanie jonów sodu z organizmu. 

8. Główne źródła NNKT w diecie.

Główne źródła w diecie: tłuszcze roślinne (olej rzepakowy, olej sojowy, olej słonecznikowy, oliwa z oliwek, olej z pestek winogron), tłuste ryby morskie (makrela, łosoś, tuńczyk, sardynka)

9. Rola i znaczenie węglowodanów w żywieniu człowieka.

Węglowodany (cukry), są głównym źródłem energii dla organizmu, który bezpośrednio wykorzystuje jedynie glukozę znajdującą się w niektórych owocach, warzywach, sokach owocowych i miodzie. U zwierząt i u ludzi glukoza odkładana jest jako glikogen w mięśniach i wątrobie. Z glukozy zbudowana jest również cząsteczka skrobi, która występuje w makaronach, ziemniakach, pieczywie, kaszach i roślinach strączkowych. Produkty zawierające skrobię są doskonałym źródłem energii, utrzymują stałą zwartość cukru we krwi, dają uczucie sytości i często zawierają jeszcze inne ważne składniki odżywcze.

10. Podział węglowodanów ze względu na ich wykorzystanie przez organizm człowieka.

• cukry proste, inaczej monosacharydy (jednocukry)

• dwucukry, inaczej disacharydy

• trójcukry, inaczej trisacharydy

• penta-, heksa-, hepta- itd. sacharydy: oligosacharydy

• wielocukry czyli polisacharydy.

11. Rola błonnika pokarmowego w żywieniu człowieka.

• stabilizuje stężenie glukozy we krwi

• obniża poziom cholesterolu krwi

• zwiększa perystaltykę jelit

• oczyszcza organizm z toksyn i metali ciężkich

12. Główne źródło błonnika w diecie.

Głównym źródłem błonnika w naszej diecie są więc przetwory zbożowe, które dostarczają około 65% ogólnie spożywanej ilości tego składnika, następne w kolejności są warzywa łacznie ze strączkowymi ( około 20%) a także owoce (ok. 13%).
Oprócz pieczywa i grubych kasz, cennym źródłem błonnika w polskiej diecie są produkty śniadaniowe (różne rodzaje preparowanych płatków i ziaren zbóż, musli często z dodatkiem suszonych owoców) i na nie warto szczególnie zwrócić uwagę, gdyż dostarczją oprócz włókna także wielu innych cennych składników.

13. Co to są witaminy i składniki mineralne.

Witaminy to związki organiczne, które nie są źródłem energii ani strukturalnymi składnikami tkanek, są jednak niezbędne do zachowania zdrowia oraz normalnego przebiegu procesów metabolicznych.

Składnikami mineralnymi nazywa się te pierwiastki, które pozostają po spaleniu tkanek w postaci popiołu.

14. Podział witamin.

-Rozpuszczalne w wodzie

• witamina C (kwas askorbinowy)

• witamina B₁ (tiamina)

• witamina B₂ (ryboflawina)

• witamina B₃ (niacyna, witamina PP, kwas nikotynowy, amid kwasu nikotynowego)

• witamina B₅ (kwas pantotenowy)

• witamina B₆ (pirydoksyna, pirydoksal, adermina)

• Witamina B₇ (biotyna, witamina H)

• witamina B₉/B₁₁ (kwas foliowy)

• witamina B₁₂ (cyjanokobalamina)

• Witamina P (mieszanina pochodnych flawonoidowych np. hesperydyna, rutyna)

-Rozpuszczalne w tłuszczach

• Witamina A (retinol i jego pochodne)

• Witamina D (cholekalcyferol i pochodne)

• Witamina E (tokoferol)

• Witamina K (fitochinon, menadion)

15. Funkcje witamin w organizmie.

Witamina A

Niezbędna do prawidłowego widzenia oraz zdrowia narządu wzroku i skóry

• Poprawia odporność

• Ważna do budowy kości i zębów

• Działa jako przeciwutleniacz wspomagający ochronę przed chorobami

Witamina grupy B

• Niezbędne do funkcjonowania układu nerwowego

• Wspomagają trawienie i funkcjonowanie mózgu oraz wpływają korzystnie na zdrowie mięśni, skóry, oczu i wątroby

• Poprawiają nastrój i pomagają z zwalczaniu stresu

• Niezbędne do uwalniania energii ze spożywanych węglowodanów

Witamina C

• Działa jako przeciwutleniacz chroniący organizm

• Niezbędna do rozwoju i regeneracji tkanek oraz zdrowia dziąseł i kości

• Wspomaga przyswajania żelaza

• Stabilizuje układ odpornościowy i immunologiczny

• Ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze

• Bierze udział w biosyntezie hormonów kory nadnerczej

Witamina D

• Potrzebna do prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia i fosforu, a tym samym niezbędna do budowy i utrzymania zdrowych kości

• Pomaga w zapobieganiu i leczeniu kości stawów oraz osteoporozy

• Chroni przed osłabieniem mięśni

Witamina E

• Silny przeciwutleniacz wspomagający ochronę przed chorobą wieńcową rakiem i starzeniem

• Poprawia krążenie i wspomaga regeneracje uszkodzonych tkanek

Witamina K

• Niezbędna do prawidłowego krzepnięcia krwi

• Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie wątroby

Kwas foliowy

• uczestniczy w tworzeniu kwasów nukleinowych DNA i RNA, syntezie aminokwasów, puryn, pirymidyn

• bierze udział w procesie podziału komórek

• pełni ważną funkcję w procesie tworzenia czerwonych ciałek krwi

16. Główne źródła witamin w diecie.

Witamina	Źródło
Witamina A	Jako  Retinol i pochodne: w wątrobie, tranie z rybiej wątroby, żółtku jaja, mleku, maśle, margarynach. Jako ß-karoten i pochodne (prowitamina A): w czerwonych i żółtych owocach oraz warzywach (marchewce, dyni, morelach, brzoskwiniach), ciemno zielonych częściach warzyw (szpinak, brokuły, jarmuż, sałata)
Witamina D	Syntetyzowana przez organizm pod wpływem światła słonecznego, występuje w tranie z wątroby ryby, sardynkach, makrelach, śledziach, łososiu, tuńczyku, żółtku jaja, wątrobie, mleku i jego przetworach
Witamina E	Występuje w olejach roślinnych (sojowym, kukurydzianych, słonecznikowym), migdałach, margarynie, jajach, orzechach włoskich i ziemnych, kiełkach pszenicy, mące pełnoziarnistej, mleku, brukselce i innych zielonolistnych warzywach
Witamina K	Jarmuż, szpinak, brukselka, sałata, kalafior, rzeżucha, brokuły, mleko, jogurty, olej sojowy, tran rybi, mięso, jaja, produkowana przez bakterie żyjące w jelicie grubym człowieka
Witaminy z grupy B	Występuje w nasionach zbóż i produktach pełnoziarnistych, otrębach, grubych kaszach, wzbogaconych płatkach śniadaniowych, drożdżach piwnych, chudej wieprzowinie, większości jarzyn, mleku, orzechach, wątrobie, chude sery, migdałach, grzybach, dziczyźnie, jajach, zielonych częściach warzyw, łososiu, pstrągu, makreli, małżach, fasoli, grochu, soi, mleku, jogurcie,.
Witamina C	Występuje w owocach dzikiej róży, czarnej i czerwonej porzeczce, czerwonej i zielonej papryce, brukselce, czarnym bzie, kalafiorze, truskawkach, szpinaku, kiwi, pomarańczach, cytrynach, malinach, grejpfrutach, pomidorach, ziemniakach, kapuście, cebuli, brokułach, kalarepie, szparagach, poziomkach, wątrobie, jeżynach
Kwas foliowy	Występuje w kiełkach pszenicy, otrębach, drożdżach piekarskich, wątrobie, pietruszce (natka i korzeń), warzywach strączkowych, szpinaku, ziarnach soi, żółtku jaj, ryżu naturalnym, endywi, sałacie, szparagach, soczewicy, brukselce, kapuście, brokułach,

17. Witaminy wpływające na wygląd skóry, paznokci i włosów.

WITAMINA	WPŁYW NA SKÓRĘ, WŁOSY, PAZNOKCIE	ŹRÓDŁA
Witamina A-retinol	Ma istotny wpływ na funkcje skóry, jest niezbędna przy leczeniu trądziku pospolitego, czyraków. Posiada właściwości przeciwutleniające, dlatego opóźnia procesy starzenia się skóry i powstawania zmarszczek. Jej niedobór objawia się suchością, szorstkością skóry, a także nadmiernym złuszczaniem się naskórka.	Witaminę A znajdziemy w wątrobie, żółtkach jaj, marchwi, dyni, szpinaku, brokułach, szparagach
Witamina D-kalcyferol	Odgrywa istotną rolę w procesach wchłaniania wapnia i fosforu dlatego ma duże znaczenie dla stanu uzębienia i prawidłowego kośćca zębów, ponadto stosuje się ją w leczeniu trądziku pospolitego. Stwierdzono również, że opóźnia procesy starzenia się skóry. Przy niedoborze w diecie tej witaminy, obserwuje się m.in. próchnicę zębów.	Witaminę D odnajdziemy w wątrobie, żółtkach jaj, rybach, mleku, dodatkowo organizm człowieka syntetyzuje ją pod wpływem promieni słonecznych
Witamina E-tokoferol	Jest naturalnym przeciwutleniaczem, opóźnia procesy starzenia, zapobiega łysieniu, wspomaga gojenie się ran. Ma zastosowanie przy leczeniu łojotokowego zapalenia skóry. Niedobór tokoferolu powoduje zburzenia w wydzielaniu wielu hormonów, może być jedną z przyczyn powstawania trądziku, wypadania włosów, szybkiego powstawania zmarszczek.	Witaminę E znajdziemy w tłuszczach roślinnych, ziarnie zbóż, kiełkach zbożowych, jajach
Witamina B6-pirydoksyna	Ma duże znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, bierze udział w utrzymaniu prawidłowego stanu skóry, wpływa na opóźnienie starzenia. Jej niedobór jest przyczyną łojotokowego zapalenia skóry, stanów zapalnych jamy ustnej, szybszego powstawania zmarszczek.	Pirydoksyna występuje w drożdżach, otrębach, kiełkach, wątrobie, jajach, orzechach.
Witamina B12-cyjanokobalamina	Zwiększa odporność na infekcje, istotnie wpływa na wygląd skóry i włosów. Jej niedobór powoduje, że skóra przybiera żółto-szarawy odcień, o starczym charakterze, ponad to zwiększa się ryzyko stanów zapalnych. Włosy stają się cienkie, matowe, siwieją.	Witaminę B12 odnajdziemy podrobach, śledziach, mleku, jajach.
Witamina PP-niacyna	Jest niezbędna do prawidłowego rogowacenia się naskórka i zachodzenia prawidłowych procesów w skórze. Szorstkość, łuszczenie się naskórka, zaczerwienienia, stany zapalne mogą świadczyć o niedoborze witaminy PP.	Źródłem niacyny są drożdże, mięso drobiowe, ryby, jaja, orzechy.
Witamina H-biotyna	Reguluje procesy zachodzące w skórze, wpływa na jej prawidłową strukturę. Zapobiega wypadaniu włosów i siwieniu, leczy stany zapalne skóry. Niedobory biotyny powodują zaburzenia wzrostu paznokci, łupież, matowo-szary odcień skóry.	Witamina H jest syntetyzowana w przewodzie pokarmowym człowieka. Występuje w drożdżach, jajach, drobiu, maśle, mleku.
Witamina C-kwas askorbinowy	Ma wpływ na tworzenie się kolagenu, zapobiega tworzeniu się wolnych rodników, opóźnia procesy starzenia się skóry. Jej niedobór powoduje obniżenie odporności organizmu, zwiększone powstawanie rozstępów, wolniejsze gojenie się ran, ogólne osłabienie.	Witamina C znajduje się m.in. w czarnych porzeczkach, owocach cytrusowych, truskawkach.
Witamina B2-ryboflawina	Wspomaga leczenie infekcji, trądziku i stanów zapalnych skóry, pobudza porost włosów Jej niedobór powoduje świąd i łuszczenie się skóry, jest także przyczyną powstawania zajadów.	Źródłem witaminy B2 są drożdże, jaja, sery, mleko, produkty z pełnego ziarna.
Witamina B5-kwas pantotenowy	Stymuluje odnowę komórek, opóźnia procesy starzenia, uodparnia na infekcje. Niedobory tej witaminy powodują wypadanie, siwienie włosów, zwiększone rogowacenie naskórka, tworzenie się plam na skórze, łamanie się paznokci.	Kwas pantotenowy występuje w drożdżach, rybach, jajach, pieczywie razowym.

18. Podział składników mineralnych.

Do makroelementów należą:

• Wapń

• Chlor

• Magnez

• Fosfor

• Potas

• Sód

• Siarka

Do mikroelementów (pierwiastków śladowych)

należą:

• Żelazo

• Cynk

• Miedź

• Mangan

• Molibden

• Jod

• Fluor

• Chrom

• Selen

19. Występowanie i rola w organizmie wybranych składników mineralnych (wapń, magnez, żelazo).

Wapń

• Niezbędny dla zdrowych kości i zębów

• Pomaga w zapobieganiu w osteoporozie

• Redukuje ryzyko występowania chorób serca, udarów, raka jelita grubego oraz kamieni nerkowych

• Wpływa na kontrole ciśnienia tętniczego

• Reguluje wchłanianie witaminy B₁₂

• Ważny dla krzepnięcia krwi i prawidłowego funkcjonowanie układu nerwowego i mięśniowego

Magnez

• Wspólnie z wapniem pomaga utrzymywać zdrowe kości

• Jest bardzo ważnym katalizatorem w procesach wytwarzania energii

• Łagodzi objawy stanu napięcia przedmiesiączkowego

• Spełnia ważną rolę w przekazywaniu informacji między mięśniami i nerwami

Żelazo

• Transportuje tlen z płuc do wszystkich komórek

• Uczestniczy w procesie tworzenia czerwonych ciałek krwi w szpiku kostnym

• Wspomaga prace układu odpornościowego

• Bierze udział w syntezie DNA, niezbędnej do prawidłowej budowy skóry, włosów, paznokci

20. Główne źródła składników mineralnych w diecie.

Składnik mineralny	Źródło
Wapń (Ca)	Sery żółte, sery białe, mleko, sardynki, rzeżucha, jaja, kapusta, mięso, ziemniaki, buraki, rośliny strączkowe, orzechy
Magnez (Mg)	Mąka sojowa, kasza jęczmienna, orzechy, kasza gryczana, czekolada, kakao, pestki dyni, fasola, groch, kukurydza, soczewica, szpinak, mąka pełnoziarnista.
Żelazo (Fe)	Mięso, wątroba, ryby, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko, warzywa strączkowe, brokuły, szpinak, krewetki
Cynk	Chude mięso, chude mleko, żółtko jaj, mąka pełnoziarnista, orzechy, żywność pochodzenia morskiego
Selen	Żywność pochodzenia morskiego, mięso, kukurydza, mąka pełnoziarnista, warzywa strączkowe
Potas	Banany, morele, marchew, ziemniaki, brokuły, brukselka, kapusta, awokado, daktyle, orzechy, szpinak
Fosfor	Produkty mleczne, mięso, ryby, wątroba, jaja, sery żółte, groch, pestki dyni, fasola, ziemniaki, pełnoziarniste produkty zbożowe, marchew
Sód	Sól, żywność produkowana z udziałem sodu
Chrom	Orzechy, mąka pełnoziarnista, wątroba, grzyby, rośliny strączkowe, szparagi, brokuły

21. Znaczenie wody w organizmie.

Woda oczyszcza organizm z toksyn(uczestniczy w usuwaniu produktów przemiany materii)

• Odpowiednie nawodnienie stanowi podstawę miękkości, gładkości i jędrności skóry

• Zapotrzebowanie na płyny wynosi od 1,5-2 l/ dobę

• W produktach spożywczych najwięcej wody znajduje się w świeżych owocach i warzywach, nieco mniej w mięsie i rybach

Woda stanowi średnio 70% masy dorosłego człowieka, w przypadku noworodka ok. 15% więcej, 60-70% limfy, 95% osocza krwi, 90% liści, owoców, 20% kości, 10% szkliwa zębów, tkanki tłuszczowej.

22. Równowaga kwasowo-zasadowa.

To stan, w którym zachowany jest swoisty stosunek kationów i anionów w płynach ustrojowych, w szczególności we krwi, warunkujący odpowiednie pH i prawidłowy przebieg procesów życiowych.

Optymalny zakres pH krwi dla większości

procesów przemiany materii wynosi 7,35-7,45.

23. Wymienić przykłady produktów zasadotwórczych i kwasotwórczych.

Do produktów zasadotwórczych należą: mleko i jego przetwory, warzywa, owoce, ziemniaki.

Do produktów kwasotwórczych zalicza się: mięso zwierząt rzeźnych, drobiu, ryb, dziczyzny i jego przetwory oraz jaja i produkty zbożowe.

24. Scharakteryzować wartość energetyczną pożywienia.

I. Produkty zbozowe.
II. Mleko i produkty mleczne.
III. Jaja.
IV. Mieso, ryby i ich przetwory.
V. Maslo i smietana
VI.I nne tluszcze.
VII. Ziemniaki.
VIII. Warzywa i owoce zawierające duzo witamin C.
IX. Warzywa i owoce zawierające duzo karotenoidow.
X. Inne warzywa i owoce.
XI. Suche nasiona roślin straczkowych.
XII .Cukier i słodycz.

I
Produkty zbozowe
*Naleza do niej: Maka, kasze, makarony, pieczywo, chleb, bulki, platki, ryz, kluski.
*Produkty te sa bogate w cukrowce złożone glownie: skrobia i blonnik dlatego pelnia role energetyczna
*Bialka jest od 5-10% ale jest to bialko niepełnowartościowe.
*Produkty te stanowia wazne źródłem składników mineralnych. Dostarczaja zelaza, magnezu, wapnia, potasu, fosforu,a także cynku i miedzi. Jednak sa one malo przyswajalne a to za sprawa obecności błonnika i kwasu fitynowego.
*Przetwory zbozowe sa bogate w witaminy z grupy B (głownie B , B i PP)
*Przetwory z mak ciemnych (razowych) sa bogatsze w witaminy, składniki mineralne i blonnik
II
Mleko i produkty mleczne.
*Naleza do niej: Mleko, sery(twarogowe, podpuszczkowe), napoje mleczne fermentowane – kefiry, jogurty, serwatka, maslanka.
*Produkty te maja wysoka wartość odzywcza gdyz zawieraja wysoko wartiosciowe i lekkostrawne bialka.
*Tluszcz w mleku wystepuje w postaci emulsji dlatego jest lekko strawne.
*Cukier w mleku to laktoza.
*Bogate źródło wapnia i fosforu.
*Sa bogate w witaminy. Stanowia podstawowe źródło witamin [/b, zawieraja również inne witaminy takie jak B , B oraz PP.
*W serach podpuszczkowych oraz w napojach fermentowanych wystepuje również witamina B wytwarzana przez bakterie stosowane do fermentacji.
III
Jaja
*Jaja naleza do produktow spożywczych najbardziej wszechstronnych pod względem zawartości składników odżywczych.
*Nie sa produktami wysokokalorycznymi, dostarczaja srednio 130kcal/100g ~ 2 jajka
*Bialko jaj ma bardzo wysoka wartość biologiczna. Jest bardzo dobrze przyswajalnym bialkiem.
*Tluszcz znajdujący się w zoltku jaja zawira bardzo duzo lecytyny, nasyconych kwasow tluszczowych oraz cholesterolu.
*Jaja, glownie zołtko sa dobrym źródłem zelaza, fosforu, wapnia oraz siarki
*O wysokiej wartości odżywczej jaj decyduje również obcenosc znacznych ilości witamin rozpuszczalnych w tluszczach (A i D) i witamin z grupy B, glownie B .
IV
Mieso, ryby i ich przetwory
*Naleza do niej:
-Mieso zwierzat rzeznych (trzoda chlewna)
-Dobr (kurczęta, indyki, kaczki, gesie)
-Ryby
-Dziczyzna
*Sa dobrym źródłem bialka pelnowartiosciowego (wyjatek bialko z chrzastek i blonny np. zelatyna)
*Wazne źródło witamin z grupy B zwłaszcza witaminy B i PP.
*Sa bogatym źródłem zelaza o bardzo wysokiej przyswajalności, cynku i miedzi
*tluszcze:
-Zwierzat rzeznych zawieraja duzo cholesterolu.
-Ryb sa cenne ponieważ zawieraja NNKT
V
Maslo i smietana
*Maslo i smietana zostaly wydzielone z grupy tłuszczów ze wzgeldu na odmienna role w żywieniu. Tluszcz w masle jest lekkostrawny i latwo przyswajalny .
*Źródło witamin: karoten i D.
*Zawiera duze ilości cholesterolu.
*Maslo jest niezbędne w żywieniu dzieci, młodzieży i kobiet w ciazy ze wzgledu na witamine A.
*Smietany słodkie: 12%, 18%, 30%.
*Smietany kwasne: 12%, 18%.
VI
Inne tluszcze
*Naleza do nich wszystkie tluszcze poza maslem. Czyli margaryna, oleje, tran, smalec, sadło.
*Zrodlo energii
*Tluszcze zwierzęce zawieraja duzo kwasow Tl. Nasyconych i cholesterol.
*Tluszcze roślinne natomiast zawieraja NNKT, nie maja cholesterolu.
*Oleje zawieraja witamine E a margaryny A oraz D dodawana podczas produkcji.
VII
Ziemniaki
*Zostaly one wyodrębnione jako osobna grupa ze wzgledu na powszechność i taniość.
*Głównym ich składnikiem jest skrobia
*Bialka ziemniakow chociasz niepełnowartościowe jest dobrej jakości.
*Głowne składniki mineralne to potas i magnez.
*Ziemniaki sa bardzo waznym źródłem witaminy C, witaminy z grupy B oraz K
*Maja mala wartość energetyczna.
VIII
Warzywa i owoce zawierające duze ilości witaminy C
*Warzywa kapustne:
-Kapusta biala
-Kapusta czerwona
-Kapusta wloska
-Brukselka
-Kalafior
-Kalarepa
*Natka pietruszki
*Papryka, pomidory.
*Owoce:
-Porzeczki czarne
-Porzeczki czerwone
-Truskawki, poziomki
-Maliny
-Jagody
-Cytrusowe-Pomarancza, Grejpfrut, Cytryna.
IX
Warzywa i owoce bogate w karotenoidy
*Warzywa:
-Marchew
-Dynia
-Boćwina
-Brokuly
-Kabaczek
-Cukinia
-Salata
-Szczaw
-Szpinak
*Owoce:
-Arbuz
-Brzoskwinie
-Czeresnie
-Mandarynki
-Mango
-Morela
-Melon
X
Inne warzywa i owoce
*Warzywa:
-Cebula
-Buraki
-Korzen pietruszki
-Ogorki
-Por
-Seler
-Rabarbar
*Owoce:
-Gruszki
-Jablka
-Sliwki
-Winogrona
XI
Suche nasiona roślin straczkowych
*Czyli nasiona fasoli, grochu, soli soczewicy.
*Ich bialko ma najwyzsza wartość odzywcza wśród bialek roślinnych.
*Składniki mineralne: fosfor, magnez, potas, zelazo, i cynk.
*Wystepuje duza ilość witamin z grupy B.
XII
Cukier i wyroby cukiernicze
*Naleza do nich: Cukier, cukierki, czekolada, miod.
*Maja bardzo wysokie wartości energetyczne 300-500kcal/100g.
*Stosowane sa ze względu na walory smakowe a nie na wartości odzywcze.
*Czekolada wzbogaca posilki w magnez i witaminy z grupy B

25. Rola i znaczenie enzymów w organizmie człowieka.

trawiące białka - np. trypsyna, chymotrypsyna A i B, elastaza oraz karboksypeptydazy A i B,

trawiące tłuszcze - czyli enzymy lipolityczne (lipaza trzustkowa, fosfolipaza A i B, esterazy),
trawiące cukry - czyli glikolityczne (np. alfa-amylaza),

rozkładające kwasy nukleinowe - rybonukleaza, dezoksyrybonu-kleaza.




26. Podział enzymów trawiennych ze względu na ich działanie na poszczególne składniki odżywcze.

Glukozydazy Dzięki łączeniu się ze sobą cząsteczek cukrów prostych za pomocą tzw. wiązania glikozydowego powstają bardziej złożone cząsteczki: dwucukry i wielocukry. Wiązana te podlegają rozkładowi przez enzymy amylolityczne (glukozydazy). Należą do nich:

- amylazy

- maltazy

- sacharazy

- laktazy

Peptydazy Enzymy proteolityczne (peptydazy) rozkładają wiązania peptydowe w łańcuchu polipeptydowym w miejscach zaznaczonych na rysunku (A, X,C).

Podział peptydaz

Endopeptydazy - peptydazy atakujące wiązania peptydowe znajdujące się wewnątrz łańcucha polipeptydowego, w wyniku czego powstają krótsze łańcuchy peptydowe. Należą do nich:

- pepsyna,

- trypsyna,

- chymotrypsyna.

Egzopeptydazy - enzymy rozrywające wiązania między łańcuchem peptydowym a ostatnim aminokwasem:

- karboksypeptydazy - odszczepiają aminokwasy od końca łańcucha zawierającego grupę karboksylową

(-COOH),

- aminopeptydazy - odszczepiają aminokwasy od końca łańcucha zawierającego grupę aminową (-NH₂).

Lipazy Tłuszcze właściwe, tj. triacyloglicerole (zaliczane do lipidów), są estrami glicerolu i kwasów tłuszczowych. Rozkład (hydrolizę) wiązania estrowego katalizują lipazy zgodnie z schematem:

27. Omówienie procesu trawienia i wchłaniania węglowodanów.

Trawienie węglowodanów rozpoczyna się w jamie ustnej. Ślina zawiera enzym trawiący wielocukry (np. skrobię) - amylazę ślinową (ptialina), która rozkłada skrobię (wielocukier) na krótsze fragmenty z odłączeniem maltozy (dwucukru).

Proces trawienia trwa do inaktywacji amylazy ślinowej w niskim pH.

Węglowodany nie są trawione w żołądku!!!

W jelicie cienkim następuje dalszy proces trawienia cukrów. Nie strawione wielocukry i krótkie łańcuchy wielocukrów (1) są rozkładane przy udziale amylazy trzustki (2) do maltozy (3).

Wszystkie dwucukry (maltoza, laktoza, sacharoza) - (3) znajdujące się w dwunastnicy zostają rozłożone przez odpowiednie enzymy jelita cienkiego (4) na cukry proste (glukoza, fruktoza, galaktoza) - (5).

I tak enzym maltaza rozszczepia maltozę na dwie cząsteczki glukozy, enzym sacharaza- rozkłada sacharozę na glukozę i fruktozę, a enzym laktaza- rozkłada laktozę na glukozę i galaktozę.

Produkt końcowy trawienia - glukoza - wchłaniana jest do naczyń krwionośnych kosmków jelitowych, stamtąd wędruje żyłą wrotną do wątroby i dalej w układzie krwionośnym rozprowadzana jest po całym ciele. W wątrobie nadwyżka glukozy może zostać wykorzystana do syntezy glikogenu (proces odwracalny w razie potrzeby). Gdy nadwyżka jest duża a proces długotrwały glukoza jest przekształcana w glicerol i kwasy tłuszczowe, które wraz z krwią wędrują do komórek tłuszczowych. Tam ulegają zamianie w tłuszcze obojętne stanowiąc formę zapasową.

28. Omówienie procesu trawienia i wchłaniania białek.

Trawienie białek rozpoczyna się w żołądku, gdzie komórki gruczołów błony śluzowej żołądka wydzielają nieczynny enzym - pepsynogen. W obecności kwasu solnego (1) - (przyczyna niskiego pH żołądka) pepsynogen przekształca się w postać czynną - pepsynę, która rozbija białka (2) na krótsze łańcuchy polipeptydowe (3). W soku żołądkowym występuje również enzym o nazwie podpuszczka - renina, która ścina kazeinę, białko mleka. Dalszy etap trawienia białek odbywa się w jelicie cienkim, gdzie działają enzymy: trypsyna i chymotrypsyna (4), które rozkładają cząsteczki polipeptydów (3) do trójpeptydów i dwupeptydów (5).

Oba wymienione enzymy wydzielane są przez trzustkę i do dwunastnicy dostają się w postaci nieczynnej (trypsynogenu i chymotrypsynogenu) i dopiero w świetle jelita przekształcone zostają w enzymy czynne. Enzymy wydzielane są w postaci nieczynnej co zapobiega samostrawieniu komórek je wydzielających.

Gruczoły jelita cienkiego wytwarzają enzymy o nazwie peptydazy (7). Rozkładają one trójpeptydy i dwupeptydy (5) do aminokwasów (podstawowych elementów budujących białka) - (6).

Produkty trawienia białek - aminokwasy wchłaniane są do krwi i żyłą wrotną dostają się do wątroby. Stamtąd część aminokwasów wędruje do komórek ciała. W wątrobie nadwyżka aminokwasów ulega przekształceniom: powstaje amoniak oraz ketokwasy. Z amoniaku powstaje mocznik, a ketokwasy mogą zostać wykorzystane do syntezy cukrów bądź innych aminokwasów.

29. Omówienie procesu trawienia i wchłaniania tłuszczy.

Właściwe trawienie tłuszczy rozpoczyna się dopiero w jelicie, gdzie do początkowego odcinka (dwunastnicy) doprowadzane są lipazy - enzymy produkowane przez trzustkę. Aby możliwe było trawienie tłuszczów muszą one zostać zemulgowane. Za emulgację tłuszczów odpowiada żółć produkowana przez wątrobę. Proces ten polega na rozbiciu dużych cząsteczek tłuszczy na mniejsze, a tym samym na zwiększeniu powierzchni tłuszczu dostępnej dla enzymów.

Wśród produktów trawienia tłuszczów obok glicerolu i kwasów tłuszczowych znajdują się monoacyloglicerole i diacyloglicerole.

W jelicie cienkim powstaje mieszanina glicerolu, kwasów tłuszczowych i w różnym stopniu rozłożonych tłuszczów. Tworzą one wraz z solami żółciowymi kompleksy zwane micelami, które przenikają do komórek nabłonkowych kosmków jelita. Tam następuje resynteza tłuszczów obojętnych, których cząsteczki zostają opakowane białkami i jako tzw. chylomikrony wydzielone do światła naczyń limfatycznych. Transportowane są przez limfę, a z limfą mogą dostawać się do krwi.

30. Klasyfikacje grup produktów spożywczych.

12 grup produktów spożywczych:

1. Produkty zbożowe.

2. Mleko i jego przetwory.

3. Jaja.

4. Mięso i ryby.

5. Masło i śmietana.

6. Pozostałe tłuszcze.

7. Ziemniaki.

8. Warzywa i owoce o dużej zawartości witaminy C.

9. Warzywa i owoce o dużej zawartości karotenów.

10. Pozostałe warzywa i owoce.

11. Suche nasiona roślin strączkowych.

12. Cukier i słodycze

31. Charakterystyka poszczególnych grup spożywczych.

I
Produkty zbozowe
*Naleza do niej: Maka, kasze, makarony, pieczywo, chleb, bulki, platki, ryz, kluski.
*Produkty te sa bogate w cukrowce złożone glownie: skrobia i blonnik dlatego pelnia role energetyczna
*Bialka jest od 5-10% ale jest to bialko niepełnowartościowe.
*Produkty te stanowia wazne źródłem składników mineralnych. Dostarczaja zelaza, magnezu, wapnia, potasu, fosforu,a także cynku i miedzi. Jednak sa one malo przyswajalne a to za sprawa obecności błonnika i kwasu fitynowego.
*Przetwory zbozowe sa bogate w witaminy z grupy B (głownie B , B i PP)
*Przetwory z mak ciemnych (razowych) sa bogatsze w witaminy, składniki mineralne i blonnik
II
Mleko i produkty mleczne.
*Naleza do niej: Mleko, sery(twarogowe, podpuszczkowe), napoje mleczne fermentowane – kefiry, jogurty, serwatka, maslanka.
*Produkty te maja wysoka wartość odzywcza gdyz zawieraja wysoko wartiosciowe i lekkostrawne bialka.
*Tluszcz w mleku wystepuje w postaci emulsji dlatego jest lekko strawne.
*Cukier w mleku to laktoza.
*Bogate źródło wapnia i fosforu.
*Sa bogate w witaminy. Stanowia podstawowe źródło witamin [/b, zawieraja również inne witaminy takie jak B , B oraz PP.
*W serach podpuszczkowych oraz w napojach fermentowanych wystepuje również witamina B wytwarzana przez bakterie stosowane do fermentacji.
III
Jaja
*Jaja naleza do produktow spożywczych najbardziej wszechstronnych pod względem zawartości składników odżywczych.
*Nie sa produktami wysokokalorycznymi, dostarczaja srednio 130kcal/100g ~ 2 jajka
*Bialko jaj ma bardzo wysoka wartość biologiczna. Jest bardzo dobrze przyswajalnym bialkiem.
*Tluszcz znajdujący się w zoltku jaja zawira bardzo duzo lecytyny, nasyconych kwasow tluszczowych oraz cholesterolu.
*Jaja, glownie zołtko sa dobrym źródłem zelaza, fosforu, wapnia oraz siarki
*O wysokiej wartości odżywczej jaj decyduje również obcenosc znacznych ilości witamin rozpuszczalnych w tluszczach (A i D) i witamin z grupy B, glownie B .
IV
Mieso, ryby i ich przetwory
*Naleza do niej:
-Mieso zwierzat rzeznych (trzoda chlewna)
-Dobr (kurczęta, indyki, kaczki, gesie)
-Ryby
-Dziczyzna
*Sa dobrym źródłem bialka pelnowartiosciowego (wyjatek bialko z chrzastek i blonny np. zelatyna)
*Wazne źródło witamin z grupy B zwłaszcza witaminy B i PP.
*Sa bogatym źródłem zelaza o bardzo wysokiej przyswajalności, cynku i miedzi
*tluszcze:
-Zwierzat rzeznych zawieraja duzo cholesterolu.
-Ryb sa cenne ponieważ zawieraja NNKT
V
Maslo i smietana
*Maslo i smietana zostaly wydzielone z grupy tłuszczów ze wzgeldu na odmienna role w żywieniu. Tluszcz w masle jest lekkostrawny i latwo przyswajalny .
*Źródło witamin: karoten i D.
*Zawiera duze ilości cholesterolu.
*Maslo jest niezbędne w żywieniu dzieci, młodzieży i kobiet w ciazy ze wzgledu na witamine A.
*Smietany słodkie: 12%, 18%, 30%.
*Smietany kwasne: 12%, 18%.
VI
Inne tluszcze
*Naleza do nich wszystkie tluszcze poza maslem. Czyli margaryna, oleje, tran, smalec, sadło.
*Zrodlo energii
*Tluszcze zwierzęce zawieraja duzo kwasow Tl. Nasyconych i cholesterol.
*Tluszcze roślinne natomiast zawieraja NNKT, nie maja cholesterolu.
*Oleje zawieraja witamine E a margaryny A oraz D dodawana podczas produkcji.
VII
Ziemniaki
*Zostaly one wyodrębnione jako osobna grupa ze wzgledu na powszechność i taniość.
*Głównym ich składnikiem jest skrobia
*Bialka ziemniakow chociasz niepełnowartościowe jest dobrej jakości.
*Głowne składniki mineralne to potas i magnez.
*Ziemniaki sa bardzo waznym źródłem witaminy C, witaminy z grupy B oraz K
*Maja mala wartość energetyczna.
VIII
Warzywa i owoce zawierające duze ilości witaminy C
*Warzywa kapustne:
-Kapusta biala
-Kapusta czerwona
-Kapusta wloska
-Brukselka
-Kalafior
-Kalarepa
*Natka pietruszki
*Papryka, pomidory.
*Owoce:
-Porzeczki czarne
-Porzeczki czerwone
-Truskawki, poziomki
-Maliny
-Jagody
-Cytrusowe-Pomarancza, Grejpfrut, Cytryna.
IX
Warzywa i owoce bogate w karotenoidy
*Warzywa:
-Marchew
-Dynia
-Boćwina
-Brokuly
-Kabaczek
-Cukinia
-Salata
-Szczaw
-Szpinak
*Owoce:
-Arbuz
-Brzoskwinie
-Czeresnie
-Mandarynki
-Mango
-Morela
-Melon
X
Inne warzywa i owoce
*Warzywa:
-Cebula
-Buraki
-Korzen pietruszki
-Ogorki
-Por
-Seler
-Rabarbar
*Owoce:
-Gruszki
-Jablka
-Sliwki
-Winogrona
XI
Suche nasiona roślin straczkowych
*Czyli nasiona fasoli, grochu, soli soczewicy.
*Ich bialko ma najwyzsza wartość odzywcza wśród bialek roślinnych.
*Składniki mineralne: fosfor, magnez, potas, zelazo, i cynk.
*Wystepuje duza ilość witamin z grupy B.
XII
Cukier i wyroby cukiernicze
*Naleza do nich: Cukier, cukierki, czekolada, miod.
*Maja bardzo wysokie wartości energetyczne 300-500kcal/100g.
*Stosowane sa ze względu na walory smakowe a nie na wartości odzywcze.
*Czekolada wzbogaca posilki w magnez i witaminy z grupy B

32. Pojęcie i rodzaje norm żywienia.

Przez pojęcie "normy żywienia" rozumiemy ilość energii oraz niezbędnych składników odżywczych, wyrażone w przeliczeniu na jedną osobę i jeden dzień, uwzględniając specyficzne dla wyróżnionych grup różnice w zapotrzebowaniu organizmu zależne od wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej, a także związane z warunkami bytowymi i trybem życia. Normy żywienia określają ile i jakie składniki odżywcze powinny być dostarczane dziennie w racji pokarmowej, aby dzieci i młodzież prawidłowo rosły i rozwijały się, a ludzie dorośli zachowali pełnię sił żywotnych i zdrowie. Ilości dostarczanych składników pokarmowych powinny być takie, aby nie powstawały choroby z niedoborów, a jednocześnie, aby uniknąć niekorzystnego nadmiaru poszczególnych składników.

33. Zalecane normy na energię i składniki odżywcze.

• Jedz regularnie co najmniej trzy posiłki dzienne, każdy dzień rozpoczynaj od śniadania.

• Twoje codzienne pożywienie powinno zawierać różnorodną żywność pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

• Spożywaj codziennie produkty zbożowe oraz warzywa i owoce. Warzywa najlepiej jeść na surowo lub krótko gotowane.

• Dwa, a najlepiej trzy razy dziennie spożywaj mleko, biały ser lub jogurt bądź kefir o obniżonej zawartości tłuszczu.

• Mięso i jego przetwory jedz w ilościach umiarkowanych, dwa lub trzy razy w tygodniu. Wybieraj mięso chude. W pozostałe dni jadaj dania z ryb i roślin strączkowych (fasola, groch, soja).

• Ograniczaj ilość spożywanego tłuszczu. Do przyrządzania potraw tłuszcze zwierzęce zastępuj olejami lub oliwą z oliwek.

• Ograniczaj spożycie soli kuchennej. Jedna płaska łyżeczka soli dziennie dodawana do potraw powinna Ci wystarczyć. Nie dosalaj.

• Zachowaj umiar w jedzeniu cukru i słodyczy. Zamiast słodyczy jadaj więcej owoców i warzyw.

• Bądź aktywny ruchowo. Pomoże Ci to utracić nadmiar dostarczanej z pożywieniem energii.

34. Ocena stanu żywienia.

Jest to stan zdrowia wynikający ze zwyczajowego spożycia żywności, wchłaniania i wykorzystania wchodzący w jej skład składników odżywczych oraz działania czynników patologicznych, wpływający na te procesy.

W ocenie stanu odżywiania wykorzystywane są cztery podstawowe rodzaje badań:

• Wywiad i badania ogólnolekarskie :

- historia żywieniowa

- sytuacja społeczna

- historia choroby

- aktualny stan zdrowia

• Badania antropometryczne

- pomiar oceniający rozmiary ciała i stan rozwoju fizycznego

- pomiar oceniający skład ciała

• Badania biochemiczne

• Statystyka demograficzno - zdrowotna

35. Ocena składu ciała.

Najczęściej stosowaną oceną stanu odżywiania są pomiary wysokości i masy ciała.

Na podstawie ich wartości możemy obliczyć wskaźnik masy ciała BMI ( Body Mass Index)

BMI = masa ciała [kg] / wysokość ²[m]

Dla osób dorosłych wartość BMI wskazuje na:

• < 16,00 - wygłodzenie

• 16,00-16,99 - wychudzenie (spowodowane często przez ciężką chorobę lub anoreksję)

• 17,00-18,49 - niedowagę

• 18,50-24,99 - wartość prawidłową

• 25,00-29,99 - nadwagę

• 30,00-34,99 I stopień otyłości

• 35,00-39,99 II stopień otyłości

• ≥ 40,0 III stopień otyłości (otyłość skrajna)

• Ocena składu ciała

36. Podstawa przemiana materii.

To najniższy poziom przemian energetycznych, warunkujących dostarczenie energii niezbędny do zachowania podstawowych funkcji życiowych w optymalnych warunkach bytowania ( praca układu oddechowego i krążenia, utrzymanie stałej ciepłoty ciała, budowa i odbudowa tkanek ).

37. Całkowita przemiana materii

Jest to łączna wartość przemian energetycznych w organizmie, warunkujących życie i prawidłowe funkcjonowanie człowieka w naturalnych warunkach bytowania.

CPM = PPM x aktywność fizyczna

Czynnikiem zwiększającym CPM:

• Niska temperatura otoczenia

• Stres

• Spożywanie używek

• Masa ciała i wzrost

• Wiek

• Płeć

• Stan fizjologiczny

• Podstawowa Przemiana Materii

Pomiaru dokonuje się:

• W pozycji leżącej

• Na czczo

• W zupełnym spokoju fizycznym i psychicznym

• W odpowiednim mikroklimacie

Wzór na Podstawową Przemianę Materii dla kobiety:

PPM = 665,09 + (9,56 x MC) + (1,85 x H) - (4,67 x A)

Dla mężczyzn :

PPM= 66,47+(13,75xMC)+(5xH)-(6,75xA)

38. Czynniki wpływające na przemianę materii.

39. Zasady racjonalnego żywienia.

40. Polskie zalecenia żywieniowe.

Jedz regularnie co najmniej trzy posiłki dzienne, każdy dzień rozpoczynaj od śniadania.

Twoje codzienne pożywienie powinno zawierać różnorodną żywność pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.

Spożywaj codziennie produkty zbożowe oraz warzywa i owoce. Warzywa najlepiej jeść na surowo lub krótko gotowane.

Dwa, a najlepiej trzy razy dziennie spożywaj mleko, biały ser lub jogurt bądź kefir o obniżonej zawartości tłuszczu.

Mięso i jego przetwory jedz w ilościach umiarkowanych, dwa lub trzy razy w tygodniu. Wybieraj mięso chude. W pozostałe dni jadaj dania z ryb i roślin strączkowych (fasola, groch, soja).

Ograniczaj ilość spożywanego tłuszczu. Do przyrządzania potraw tłuszcze zwierzęce zastępuj olejami lub oliwą z oliwek.

Ograniczaj spożycie soli kuchennej. Jedna płaska łyżeczka soli dziennie dodawana do potraw powinna Ci wystarczyć. Nie dosalaj.

Zachowaj umiar w jedzeniu cukru i słodyczy. Zamiast słodyczy jadaj więcej owoców i warzyw.

Bądź aktywny ruchowo. Pomoże Ci to utracić nadmiar dostarczanej z pożywieniem energii.

41. Najważniejsze czynniki planowania jadłospisów.

Planować jadłospisy na dłuższy czas, co najmniej 7,10 lub więcej dni.

Dostosować liczbę posiłków oraz ich wartość energetyczną do potrzeb, w zależności od wieku, rodzaju wykonywanej pracy, stanów fizjologicznych oraz specjalnych warunków bytowania.

Dbać o to, aby objętość i strawność poszczególnych posiłków była proporcjonalna do ich wartości energetycznej.

Zestawiać jadłospisy w taki sposób, aby każdy posiłek, a w szczególności posiłki podstawowe były możliwie najbardziej różnorodne pod względem zawartości składników pokarmowych.

Przestrzegać, by wszystkie posiłki były jak najbardziej różnorodne pod względem konsystencji, barwy, smaku i zapachu.

Planować jadłospis realnie możliwy do wykonania.

42. Zastosować pojęcia związane z żywieniem dietetycznym, np.: dieta, dieta specjalna, dzienna racja pokarmowa, prawidłowe żywienie.

Dieta - specjalny sposób żywienia uwzględniający ilość i jakość spożywanych pokarmów. Ma na celu dostarczenia organizmowi niezbędnych składników odżywczych z jednoczesnym dostosowaniem ich podaży do możliwości trawienia, wchłaniania i metabolizowania przez zmiany chorobowe organizmu.

43. Klasyfikacja diet.

44. Czynniki wpływające na klasyfikacje diet.

45. Charakterystyka poszczególnych diet.

46. Żywienie w chorobach układu pokarmowego.

47. Żywienie w chorobach układu krwionośnego.

48. Żywienie w chorobach zaburzeń metabolicznych.

49. Żywienie kobiet w ciąży i matek karmiących.

50. Żywienie w cukrzycy.

51. Żywienie w sporcie i w warunkach wzmożonego wysiłku fizycznego.

52. Żywienie w osteoporozie.

CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

53. Analiza jadłospisów pod kątem, np.: dziennego rozkładu energii, gramatury, norm zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze, zasad racjonalnego żywienia.

54. Analiza doboru potraw i produktów do jadłospisu stosowanego w danej jednostce chorobowej, np. : dobór potraw niskoenergetycznych w jadłospisie osób z nadwagą.

55. Analiza występowanie składników pokarmowych kluczowych dla diety w danym jadłospisie, np.: występowanie NNKT w jadłospisie stosowanym w profilaktyce i leczeniu miażdżycy.

56. Opracowywać zalecenia dietetyczne posiadając wzrost, wiek, wagę, płeć, jednostkę chorobową pacjenta.

57. Analiza wady w żywieniu na podstawie wywiadu żywieniowego i ich konsekwencje zdrowotne, np.: nieprawidłowe zwyczaje i nawyki żywieniowe, nieprawidłowa podaż energii (dodatni bilans energetyczny - otyłość, ujemny bilans energetyczny - wychudzenie, wyniszczenie).

58. Oceny wskaźników antropometrycznych (BMI, WHR), a na tej podstawie umiejętność oceny stanu odżywiania.

59. Charakterystyka diety pod względem stosowanych technik kulinarnych, np.: w diecie lekkostrawnej wykorzystanie gotowania na parze.

60. Charakteryzować postępowanie dietetyczne w profilaktyce chorób np.: cywilizacyjnych - otyłość, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze.

---