HISTORIA- PO ŚMIERICI WŁADYSŁAWA IV WAZY

Kozacy zaporscy:

• Chłopi wpierw byli ściągnięci na tereny Ukrainy, a później uciekli do Siczy Zaporskiej

• Mieli bronić południowo-wschodniej granicy RP przez najazdami Tatarów.

• Wyznawali prawosławie

• Wojsko bitne ok.20-40 tys.

• Walczyli taborem

Kozacy rejestrowi- elita kozaków, Rzeczpospolita wypłacała im żołd i zapewniała prawo służby pod wybranymi przez nich samych dowódcami.

I poł XVII w. - powstania kozackie; Kozacy chcieli zwiększenia k. rejestrowanych i zrównania praw ze szlachtą, która domagała się zmniejszenia liczby K. rejestrowych i zmniejszenia ich swobód. Spór wynikał również z religii.

Władysław IV Waza chciał zaatakować Turcję za pomocą kozaków, z których chciał zrobić regularne wojsko. Sejm jednak nie wydał na to zgody, a zawiedzeni Kozacy pod dowództwem Bohdana Chmielnickiego ruszyli na teren Polski

1648- powstanie Chmielnickiego; śmierć Władysława IV Wazy; Jan Kazimierz obejmuje tron.

1654- Perejesław, układ Moskwy i Kozaków.

• Kozacy oddali Ukrainę w opiekę Moskwie w zamian za zwiększenie rejestru w wojsku, prawo do zajęcie dawnych majątków szlacheckich

• Wojska moskiewskie wystąpiły, jako sojusznicy kozaków w bitwie z RP

1654- wojna PL <-> Moskwa o kozaków

1658- śmierć Bohdana Chmielnickiego,

Ugoda w Hadziaczu, polska zaproponowało kozakom

• Utworzenie 3 członu RP z województw Pruskich Wielkiego Księstwa Ruskiego: mieli mieć hetmana kozackiego, wyższą szkołę w Kijowie, reprezentanta kozaków w izbie poselskiej, a prawosławni biskupi mogli zasiadać w senacie.

Do podpisania ugody nie doszło, a osoby ze strony polskiej, które ją podpisały zostały zamordowane przez kozaków, którzy ponownie wtargnęli na teren polski.

1667- rozejm w Andruszowie podział ziem ukraińskich między Polskę i Moskwę( lewy brzeg Dniepru, Zaporoże i ziemie zdobyte przez RP w 1619)

1672- Kozacy oddali się w ręce Turków i razem z nimi najechali na Polskę, objęli Podole

1672- traktat w Buczaczu, RP zrzeka się na rzecz Turcji Podola i części Ukrainy, zobowiązuje się do płacenia haraczu.

1673- Hetman Sobieski pokonał Turków, ale ziem nie odzyskaliśmy, ustalono, że nie musimy płacić haraczu

SZWECJA

1655- Potop Szwedzki, Szwedzi za namową Hieronima Radziejowskiego zaatakowali Polskę

Przemyśl, Jasna Góra, Lwów stworzyli linię oporu dla Szwedów, postawili się im.

Jan Kazimierz schronił się na Śląsku,

1656- Król wrócił ze śląska do Lwowa, gdy usłyszał, że chłopi nękają Szwedów postanowił złożyć śluby w katedrze Lwowskiej- „ ulżyć chłopom”

1657- wojska Polskie przejęły inicjatywę w walce

1660- pokój w Oliwie / PL- SZW/

• Status quo ( powrót do granic przed wojną)

• Potwierdzono przynależność Inflant do Szwedów

• Polscy Wazowie zrzekli się praw do tronu Szwecji

Konsekwencją było również uniezależnienie się Prus Książęcych od RP, porzucili oni sojusz ze Szwedami i uzyskali rozwiązanie stosunku lennego i stal się niezależnym władcą.

Wznowiono bitwy między Polską i Moskwą ( były przerwane, ponieważ Moskwa nie chciała zmagać się ze Szwedami).

Radziwiłła pomimo zdrady kraju Sejm RP powrócił do łask i oddał mu majątek.

1657- traktaty welawsko- bydgoskie Jan Kazimierz zrzeka się na rzecz Prus władzy zwierzchniej wobec Prus Książęcych, traktat ułożyli bracia arianie w Radnot

1668- abdykacja Jana Kazimierza- udaje się do Francji na odpoczynek

1669- Michał Korybut Wiśniowiecki został królem wybranym przez szlachtę

1674- śmierć Wiśniowieckiego, tron obejmuje Jan III Sobieski

1683- „ odsiecz wiedeńska” Jan III Sobieski zwyciężył Turków pod Wiedniem

1697- elekcja Augusta II Mocnego

1699- układ w Karłowicach /AUS-TUR/, kończył wojnę z Austrią, Turcy stracili Siedmiogród i Węgry Środkowe. Korzyści dla Polski: meczety mają być znów przekształcone w kościoły, polska odzyskuje ziemie(podole i cz. Ukrainy)

August II Mocny (Sas) przystąpił do wojny północnej, jako władca Saksonii, polska miała pozostać neutralna- niestety na jej tereny wkroczyły wojska szwedzkie, zostaliśmy obrabowani.

Zdetronizowano Augusta II i wybrano nowego króla podporządkowanego Szwecji- Stanisława Leszczyńskiego. W Polsce toczyły się walki Szwecji i Rosji oraz wojna domowa pomiędzy zwolennikami Sasa(Augusta) i Lasa( Leszczyńskiego).

Skutki wojen:

• Zmniejszenie ludności

• Upadło wiele miast

• 1655- spalono Wilno

• Upadła gospodarka, bo nie miał, kto kupować wytworzonych towarów rzemieślniczych

1652- po raz pierwszy użyto liberum veto

POWSTANIE USA

Angielskie kolonie (na terenie USA) były zarządzane przez gubernatorów w imieniu Wielkiej Brytanii. W XVIII w narósł konflikt między mieszkańcami kolonii monarchią brytyjską, ponieważ: rząd wydawał ograniczenia w sprawach handlu korzystne dla Anglii, ale nie dla kolonii USA; podatki uchwalano w Londynie; chcieli równości z mieszkańcami Anglii.

1773- bostońskie parzenie herbaty- amerykanie weszli na statki z herbatą i zatopili je.

1775- początek wojny kolonistów z wojskiem brytyjskim, na czele armii amerykańskiej stanął George Washington

4.07.1776- Deklaracja Niepodległości- uniezależnienie się od Wielkiej Brytanii i stworzenie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Przeciwko Anglii dołączyła się Francja, Holandia, Hiszpania

1783- pokój, w którym Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych.

1787- konstytucja USA:

• 13 kolonii stało się związkiem stanów federacją

• Miały własną konstytucję, zgromadzenie ustawodawcze i gubernatorów

• Każdy stan mógł stworzyć własne prawo zgodne z konstytucją

• Władze centralne zajmowały się polityką zagraniczną i finansami państwa

• 3podział władzy

• Wykonawcza należała do prezydenta wybieranego w wyborach pośrednich, - co 4 lata w każdym stanie wyłaniano przedstawicieli do kolegium elektorów

• Ustawodawczą powierzono dwuizbowemu kongresowi ( Izba Reprezentantów +Senat)

• Sądowniczą objął Sąd Najwyższy

Pierwszy prezydentem został George Washington

FRANCJA

1789- początek obrad Stanów Generalnych, klasa trzecia ogłosiła, że chce uchwalić konstytucję, SG przekształciły się w Zgromadzenie Konstytucyjne Konstytuantę

• 26.08.1789- ogłoszenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela

• Wprowadzenie ustawy znoszącej przywileje feudalne oraz umożlwiające przejęcie majątków Kościoła przez państwo

1791- uchwalenie konstytucji, Francja stała się monarchią parlamentarną:

• Władza wykonawcza należała do króla, który nie podlegał parlamentowi,

• Ministrowie (powołani przez króla) podlegali parlamentowi

• Jednoizbowy parlament= zgromadzenie ustawodawcze= legislatywa, miało prawo uchwalania ustaw i decydowanie wspólnie z królem o wojnie i pokoju.

• Prawo wyborcze mieli obywatele posiadający znaczny majątek

Francji daleko było jeszcze do ideału, ujawnili się zwolennicy republiki:

• Żyrondyści ( od regionu Żyrondy) - reprezentowali interesy zamożnych i średnich warstw dawnego stanu trzeciego

• Jakobini( od klasztoru św. Jakuba)

1792- Zgromadzenie Prawodawcze wypowiedziało wojnę cesarzowi Austrii

Antyfrancuska koalicja: cesarz Prus, Wielka Brytania

14.07.1789- Zburzenie Bastylii - twierdza, w której trzymano zapasy broni i przetrzymywano więźniów.

10.08.1792- tłum ubogich mieszkańców Paryża zaatakował pałac i zmusił parlament do wydania decyzji o aresztowaniu króla za zdradę, jakiej miał się dopuścić.

1792- nowy parlament =Konwencja rozpoczyna obrady, proklamuje zniesienie monarchii i wprowadzenie republiki.

Ludwika XVI (wbrew prawu) postawiono przed sądem Konwencji i skazano na karę śmierci za zdradę stanu

1793- egzekucja Ludwika XVI

1793- jakobini przeprowadzają przewrót polityczny, odsunęli od władzy żyrondystów- ich przywódców aresztowana i stracono.

Władzę przejęli jakobini, rządem republiki kierował Maksymilian Robespierre, najważniejsze zadania wykonywał Komitet Ocalenia Publicznego i Komitet Bezpieczeństwa Publicznego. Za swoje główne zadanie jakobini uznali ocalenie republiki przed klęską wojenną. By zapobiec powrotu monarchii zwalczano przeciwników republiki, wprowadzono terror.

1793- powstanie chłopów w Wandei - uczestnicy występowali w obronie króla oraz przeciwko nadużyciom władz rewolucyjnych i obciążeniom związanym z poborem do wojska.

1794- zamach stanu, przywódcy jakobinów zostali aresztowani i straceni; władzę objęli spiskowcy termidorzy- złagodzili terror i zwolnili wielu aresztowanych

1795- uchwalenie nowej konstytucji; oddawała władzę wykonawczą w ręce pięcioosobowego Dyrektoriatu; prawo wyborcze przyznawano tylko najbogatszym obywatelom.

LOSY RZECZPOSPOLITEJ

1733- August III wstępuje na tron po presją wojsk saskich i rosyjskich/Las ucieka za granice /

Za jego panowania zerwano 13 z 14 sejmów, RP nie miała ani administracji ani armii. W kraju toczyła się rywalizacja stronnictw magnackich:

• Familia /Czartoryscy i Poniatowscy/ - wysuwali oni postulaty naprawy ustroju i usprawnienia działania państwa. Np. zniesienie liberum veto

1740- Stanisław Konarski utworzył Collegium Nobilium

1762- tron w Rosji objęła caryca Katarzyna II

1764- na elekcji z poparciem carycy królem został wybrany Stanisław Poniatowski (kochanek carycy), nazwał się Stanisław August - był zwolennikiem reform, ale blokowała go magnateria, szlachta i caryca

Caryca w porozumieniu z Prusami zażądała równouprawnienia politycznego szlachty innowierczej, która nie miała dostępu do sejmu i wyższych urzędów. Zaczęła się walka między zwolennikami i przeciwnikami równouprawnienia. Wojska rosyjskie wkroczyły na teren polski pod pretekstem przywrócenia spokoju w RP. Pod naciskiem obu mocarstw sejm przywrócił prawa polityczne dla innowierców i zyskał gwarancję Katarzyny II dla

Praw kardynalnych- podstawowe zasady ustrojowe Rzeczypospolitej m.in- liberum veto, wolna elekcja, prawo szlachty do rokoszu- zebrane w jednym dokumencie i ogłoszone w 1767. Gwarantką była Katarzyna II

1768- konfederacja Barska przeciw Rosji i posłusznemu jej królowi. Przez kilka lat ścierały się wojska konfederacji z armią rosyjską i królewską

1772- I rozbiór Polski - Rosja, Austria, Prusy. Traktat rozbiorowy zatwierdził sejm Rzeczypospolitej

W zamian za zatwierdzenie rozbioru August otrzymał zgodę na reformy administracji, skarbu i edukacji.

• 1765- założenie w Warszawie Szkoły Rycerskiej- zadaniem było kształcenie oficerów i urzędników, którzy jednocześnie byliby dobrymi obywatelami.

• 1773- utworzenie Komisji Edukacji Narodowej

• Obiady czwartkowe

1788- obrady sejmu Wielkiego/ Czteroletniego, wprowadzono uchwałę, iż sejm jest skonfederowany uchwały są przyjmowane większością głosów i nie można zerwać obrad. Zaproponowano sojusz z Prusami, władca Prus - Fryderyk Wilhelm II zagwarantował nie naruszalność terytorium RP, Stanisław August przekonał się do współpracy z stronnictwem patriotycznym ( grupą reformatorów).

1791- Sejm przyjął uchwałę o miastach królewskich- mieszkańcy mieli prawo do posiadania dóbr ziemskich, dostęp do urzędów i godności, oraz przywilej nietykalności osobistej.

3.05.1791- Konstytucji 3 maja:

• Koniec unii polsko litewskiej

• Dziedziczność tronu

• Usprawnione obrady sejmu - uchwały dzięki większości głosów, zniesienie liberum veto

• Wzmocniona władza wykonawcza

• Prawa polityczne dla części mieszkańców

• Szlachta bez majątku nie miała prawa uczestniczyć w sejmikach

• Chłopi zostali przyjęci pod opiekę prawa i rządu krajowego

By uchwalić konstytucję wykorzystano nieobecność części magnatów głównie przeciwnych reformom. Po uchwaleniu pojechali oni do carycy by ta przywróciła dawny ustrój Rzeczypospolitej oparty na prawach kardynalnych.

1792- Targowica akt konfederacji mówił, iż konstytucja 3 maja jest zamachem stanu, szlachtę wezwano do obrony dawnych praw i wolności przed despotyzmem króla

Do Polski wkroczyła armia rosyjska, a na czele polskiej stanął książę Józef Poniatowski. Król Prus nie przybył nam na pomoc, a Stanisław August ogłosił swój akces do Targowicy

1793- II rozbiór Polski- Rosja Prusy, został zatwierdzony przez sejm z Grodna

24.03.1794- Insurekcja kościuszkowska, Tadeusz Kościuszko ogłosił się naczelnikiem powstania- dowództwo wojsk i zwierzchnik powstańczego rządu. Celem powstania było odzyskanie suwerenności i przywrócenie danych granic Polski, Stanisław August został odsunięty od spraw politycznych.

4.04.1794- Bitwa pod Racławicami Kościuszko pokonał Rosyjski korpus

Kosynierzy- improwizowane oddziały chłopskie, ich ataki przesądziły o naszym zwycięstwie

Uniwersał połaniecki - odezwa, w której Kościuszko przyznał chłopom prawo do opuszczania wsi, nieusuwalność z uprawianej ziemi i ograniczył wymiar pańszczyzny.

Walki objęły teren całej Polski. Powstańcy na opanowanych przez siebie terenach ogłosili powstanie nowych władz. Zwierzchnictwo sprawowała Rada Najwyższa Narodowa, podporządkowana Kościuszce. Władzę objęli zwolennicy Konstytucji 3 maja oraz polscy jakobini. - Domagali się oni zrównania praw politycznych szlachty i mieszkańców, nadania chłopom wolności osobistej.

1794- w walkach stronę Rosyjską poparły Prusy

10.10.1794- Bitwa pod Maciejowicami, Kościuszko trafił do niewoli rosyjskiej.

1795- III rozbiór Polski - Austria Prusy Rosja- pod naciskiem Rosji Stanisław August abdykował

EUROPA

Rojalista- zwolennik monarchii

Na czele wojsk francuskich staje Napoleon Bonaparte

1797- traktat pokojowy / AUS- FRA/ Austria traciła na rzecz Francji Lombardię, Belgię oraz tereny na zachód od Renu

1789- próba podboju Egiptu zakończona klęską

9/10.11.1799- Napoleon przeprowadza zamach stanu, Dyrektoriat zostaje zastąpiony przez konsulat. 3 konsulów objęło rządy w republice, pełnia władzy spoczywała w rękach pierwszego z nich - Bonaparte

3 izbowy parlament. Postanowienie te przyjęła społeczność w przeprowadzonym później

Plebiscycie- podejmowanie decyzji w określonych sprawach publicznych metodą powszechnego głosowania

1801- pokój / AUS, ANG- FRA/- Francja zyskała ogromne wpływy w państwach Niemieckich, z terytoriów odebranych na półwyspie apenińskim stworzono Republikę Włoską, której prezydentem został Bonaparte.

Kodeks Napoleona- kodeks prawa cywilnego; wolność osobista, równość wobec prawa, nienaruszalność własności prywatnej, możliwość świeckich małżeństw i rozwodów

Napoleon po uprzednim nadaniu sobie dożywotniej władzy w

1804- koronacja Napoleona na cesarza Francuzów w Notre Dame

1805- koronacja na króla Królestwa Włoch

Obie decyzje przyjęte przez naród w plebiscytach.

Napoleon stworzył Legię Honorową- odznaczenie nadawana za zasługi dla państwa oraz szlachtę cesarstwa- należały do niej osoby zasłużone dla państwa.

1803- niezadowolona Europa wypowiedziała wojnę Francji, koalicja Anglii(walki morskie), Austrii i Rosji(walki na lądzie) wystąpiła przeciw Napoleonowi.

1808- bitwa morska/ lwa i wieloryba pod Trafalgarem flota francuska i hiszpańska przegrały walki z flotą brytyjską.

1805- bitwa 3 cesarzy pod Austerlitz, Napoleon pokonał koalicje,. Austria zawarła pokój z Francją, w którym uznali wszystkie dotychczasowe zdobycze Napoleona. Stracili również podległe sobie Niemcy, które utworzyły Związek Reński i uznali Francję, jako swojego protektora.

[ 1797- utworzenie Legionów Polskich, miały wspomagać republikę lombardzką. Na czele gen. Jen Henryk Dąbrowski]

1806- konflikt polsko- francuski Prusy nie uznały protektoratu Francji nad Związkiem Reńskim, kazali im się wycofać, czego nie zrobili

10.1806- Bitwy pod Jeną i Auerstedt - wygrana Francji

Napoleon wkroczył na ziemie Pruskie (również zabrane Polsce) a Prusy zdobyły nowego sojusznika- Rosję. Bonaparte by uzyskać poparcie Polaków zaprosił do siebie Wybickiego i Dąbrowskiego by napisali odezwę by naród powstał i walczył z Prusami u boku Napoleona. Zaczęto organizować regularne wojska polskiego, nad którymi zwierzchnictwo objęli: Dąbrowski, Józef Poniatowski, gen. Józef Zajączek.

Komisja Rządząca- przejęła zwierzchnictwo nad polską administracją. W jej skład wchodzili działacze z okresu Sejmu Czteroletniego

1807- bitwa pod Frydlandem zwycięstwo Napoleona przesądza losy kampanii

Stanisław August w stroju koronacyjnym, Marcello Bacciarelli

Reytan. Upadek Polski, Jan Matejko

Grupa posłów sprzeciwiająca się zatwierdzeniu traktatu rozbiorowego przez sejm.

Pałac Na Wodzie w Łazienkach, Zygmunt Vogel

Widok Krakowskiego Przedmieścia w Warszawie w czasach panowania Stanisława Augusta, Bernard Bellotto = Canaletto

Konstytucja 3 Maja, Jan Matejko

Order Virtutti Militari- ustanowiony przez króla po bitwie pod Zieleńcami przez ks. Józefa Poniatowskiego. Najwyższe polskie oznaczenie nadawane za szczególną odwagę na polu bitwy.

---