WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA im. T. Kościuszki

WYDZIAŁ WOJSK ZMECHANIZOWANYCH

_________________________________________________

ZAKŁAD TEORII I PRAKTYKI STRZELAŃ

Sygn. WSO - TK wewn.111/98

PRZYGOTOWANIE I PROWADZENIE ZAJĘĆ

PRZEZ DOWÓDCÓW (INSTRUKTORÓW) ZE

SZKOLENIA OGNIOWEGO W OKRESIE

SZKOLENIA PODSTAWOWEGO

/ Poradnik metodyczny /

Kazimierz Józef WIŚNIEWSKI

_________________________________________________

WROCŁAW 1998

- 2 -

SPIS TREŚCI

Strona

1. Zasady ogólne. 3

2. Rola instruktora w szkoleniu ogniowym. 3

3. Organizacja pracy instruktora. 4

4. Przygotowanie instruktorów do prowadzenia zajęć. 8

4.1. Przygotowanie instruktażu. 8

4.2. Praca dowódców drużyn /instruktorów/ podczas zajęć. 16

4.3. Przygotowanie się dowódcy drużyny /instruktora/ do zajęcia. 17

4.4. Sposób sporządzania kart pracy przez instruktora. 17

4.5. Udział instruktorów w zajęciach. 20

5. Wykorzystanie środków nauczania w szkoleniu ogniowym. 23

5.1. Mechaniczne środki do nauki celowania. 23

5.1.1. Muszka uniwersalna. 23

5.1.2. Diafragma uniwersalna 24

5.1.3. Zestaw przyborów do trójkąta jednolitego celowania. 24

5.1.4. Szkła kontrolne, nasadki kontrolne celowników. 25

5.1.5. Stojak do nauki celowania. 26

6. Techniczne środki audiowizualne. 26

6.1. Trenażer 52 "MIS". 27

7. Makiety, modele i materiały graficzne. 29

8. Sprzęt szkolny. 30

9. Naboje i granaty szkolne. 30

10. Naboje ćwiczebne /ślepe/. 30

11. Przekroje granatów. 31

1. Ćwiczebne granaty ręczne RG-42, F-1. 31

2. Ćwiczebny granat ręczny CRG-42. 31

12. Załączniki 32

12.1. Załącznik 1. Przykładowy plan-konspekt dowódcy plutonu 32

1. Załącznik 2. Schemat organizacji zajęć. 36

13. Bibliografia 38

- 3 -

1. Zasady ogólne

Szkolenie ogniowe jest jednym z zasadniczych przedmiotów szkolenia bojowego. Skupia ono bardzo szeroko i różnorodną problematykę, obejmującą :

budowę i użytkowanie sprzętu uzbrojenia, teorię i zasady strzelania, obserwację i określanie odległości, rzucanie granatami ręcznymi, strzelanie, kierowanie ogniem w walce oraz metodykę przygotowanie dowódców.

Aby proces szkolenia ogniowego przebiegał prawidłowo, należy :

• właściwie organizować i prowadzić zajęcia oraz odpowiednio przygotowywać je pod względem zaopatrzenia materiałowo-technicznego ;

• stosować efektywniejsze metody nauczania, uwzględniając istniejące warunki i możliwości ;

• zwracać uwagę na staranne przygotowanie się dowódców i instruktorów do każdych zajęć ;

• utrzymywać odpowiedni stan techniczny broni i wymaganą jej celność ;

• integrować szkolenie ogniowe z taktycznym ;

• systematycznie prowadzić treningi ogniowe ze wszystkimi żołnierzami ;

• w procesie szkolenia ogniowego korzystać z doświadczeń najlepszych strzelców ;

• organizować zawody i konkursy sprawnościowe ;

• racjonalnie wykorzystywać czas przeznaczony na szkolenie.

2. Rola instruktora w szkoleniu ogniowym.

Głównym założeniem metodyki szkolenia ogniowego jest nauczanie żołnierzy prostych czynności związanych z budową, przygotowaniem oraz wykorzystaniem w działaniach taktycznych broni będącej na wyposażeniu pododdziałów. Charakterystyczną zasadą szkolenia ogniowego szczególnie w okresie podstawowym jest konieczność organizowania zajęć w małych grupach osobowych w punktach nauczania.

Punkt od łacińskiego punktum - miejsce, stanowisko. Punkt nauczania ( PN ) to miejsce (rejon) odpowiednio przygotowane pod względem technicznym na którym odbywa się nauczanie lub doskonalenie zasadniczych zagadnień szkoleniowych. W nich to realizuje się różne treści nauczania.

- 4 -

Prowadzącymi zajęcia w punktach nauczania są instruktorzy. Ponadto w szkoleniu ogniowym organizuje się pomocnicze punkty nauczania (ppn).

Pomocnicze punkty nauczania organizuje się najczęściej w celu doskonalenia słabo opanowanych czynności (zagadnień) realizowanych w toku przeprowadzonych uprzednio lub w trakcie trwania zajęć ze szkolenia ogniowego. Ogólnie przyjmuje się, że czas prowadzonych zajęć w podpunkcie nauczania nie powinien przekraczać połowy czasu przeznaczonego na realizację szkolenia w punkcie nauczania. W celu sprawdzenia stopnia opanowania przez szkolonych nabytych umiejętności kierownik zajęć może organizować również punkt kontrolny (pk).

Funkcje instruktorskie w szkoleniu ogniowym spełnia młodsza kadra dowódcza. Instruktor ( łac. instructor ) - 1. specjalista udzielający wskazówek ; 2. żołnierz uczący innych żołnierzy postanowień, instrukcji, regulaminów. Obecnie w jednostkach wojskowych Wojska Polskiego funkcję ( rolę ) pełnią dowódcy pododdziałów ( kompanii - drużyny ) oraz żołnierze służby zasadniczej. W perspektywicznych założeniach szkoleniowych przewiduje się aby funkcje instruktorskie powierzyć młodszej kadrze ( podoficerom ) z takim wyliczeniem by byli oni fachowcami ( mistrzami ) w wąskiej dziedzinie szkolenia ogniowego np.: działonowy - operator.

W szkoleniu ogniowym instruktor uczy praktycznego wykonywania czynności związanych z opanowaniem techniki przygotowania oraz wykorzystania w działaniach taktycznych sprzętu uzbrojenia i elektroniki będącej na wyposażeniu pododdziału. Na podstawie przeprowadzonych badań w Zakładzie Teorii i Praktyki Strzelań oraz w pododdziałach jednostek wojskowych można z całą pewnością stwierdzić, że wyniki szkolenia w głównej mierze zależą od umiejętności teoretycznych i praktycznych instruktorów.

3. Organizacja pracy instruktora.

W systemie szkolenia ogniowego instruktor współuczestniczy w prowadzeniu zajęć zgodnie z wcześniej przyjętą koncepcją. Sposób postępowania instruktorów jest ściśle podporządkowany głównemu celowi zajęć ustalonemu przez kierownika tak ukierunkowane pod względem merytorycznym oraz metodycznym aby stanowił jego pewną część składową.

- 5 -

Prawidłowa organizacja pracy instruktora najczęściej wiąże się z jego osobistym przygotowaniem do zajęć, zabezpieczeniem niezbędnych przyborów i środków nauczania, oraz sprawnym ich przeprowadzeniem. Tak rozumiana organizacja pracy nie zawsze się sprawdza w praktyce szkolenia ogniowego, należy bardziej wyeksponować miejsce i rolę instruktora w zajęciach. Instruktor na równi z kierownikiem zajęć musi być za nie odpowiedzialny, uczestniczyć w ich przygotowaniu oraz zabezpieczeniu materiałowo - technicznym, brać czynny udział w instruktażu, być zapoznany z organizacją zajęć jak równie z głównym ich celem i celami pomocniczymi.

Kierownik zajęć w trakcie ich przygotowania oraz efektywnego wykorzystania instruktora, powinien przede wszystkim uwzględnić jego dotychczasowe doświadczenie, oraz dążyć do wyegzekwowania własnej jego inicjatywy szkoleniowej. Po instruktażu każdy instruktor powinien znać kolejność swoich czynności w czasie zajęć. Znajomość kolejności postępowania instruktora zależna jest przede wszystkim od opanowania metodyki szkolenia ogniowego oraz posiadania niezbędnych wiadomości teoretyczno-praktycznych

w dziedzinie eksploatacji sprzętu uzbrojenia. Osobista sprawność i umiejętności metodyczne instruktora zapewniają prawidłowość jego działania.

Powszechnie uważa się że : „nauczyć strzelać może tylko ten, kto sam jest dobrym strzelcem". Pogląd ten w specyfice szkolenia ogniowego jest wiarygodny. Podstawę pracy instruktora stanowi bowiem pokaz działania. Służy on instruktorowi do przedstawienia modelu czynności oraz zademonstrowania jego elementów. Pokaz uzasadnia możliwość wykonania danej czynności, zachęca do naśladowania oraz wprowadza elementy aktywizacji. W szkoleniu ogniowym instruktor pokazuje czynności proste np: sposób przyjęcia postawy strzeleckiej, nastawienie celownika, złożenie się do strzału itp. Można także pokazywać czynności złożone np.: przygotowanie i danie strzału z podchwytu, wykonanie strzelania amunicją bojową itp., zarówno w trakcie wykonywania czynności prostych i złożonych. Instruktor powinien demonstrować swą sprawność fizyczną oraz fachową. W czasie prowadzenia zajęć ze strzelaniem instruktor powinien odbyć je w pierwszej kolejności, a uzyskany wynik należy przedstawić i omówić przed szkolonymi żołnierzami. W szkoleniu ogniowym dość często spotkać się możemy ze stwierdzeniem, że: nauczyć można również bazując tylko na przygotowaniu teoretycznym instruktora. Rozważanie tego typu jest dalece niekonsekwentne - instruktor słabo przygotowany do zajęć pod względem praktycznym unika pokazu. Pokaz próbuje zastąpić słownym

- 6 -

objaśnieniem, co wywołuje u szkolonych pewien niedosyt oraz brak potwierdzania tzw. „funkcji naśladowczych”. Postępowanie takie wywołuje wśród żołnierzy niepewność. Propagowanie takiego typu postępowania instruktorów, którzy nie posiadają ukształtowanych nawyków „dydaktycznych” wynika przede wszystkim z tego iż zastępują oni brak nawyków i wiadomości praktycznych tylko wiadomościami teoretycznymi. Niekiedy i tą drogą można osiągnąć założone cele szkoleniowej, lecz są one dość iluzoryczne i krótkotrwałe.

Sprawność osobista instruktora powinna być podbudowana niezbędną wiedzą teoretyczną, ale przede wszystkim sprawdzona pod względem umiejętności praktycznych. Objaśnianą czynność praktyczną powinien on umieć krótko i sensownie objaśnić. Słowne przedstawienie celu, uzasadnienie potrzeby działania, przedstawienie warunków, w jakich może ono przebiegać oraz krótkie zobrazowanie treści ułatwiają opanowanie czynności przez szkolonych żołnierzy.

Niekiedy w trakcie szkolenia ogniowego zdarzają się przypadki, w których zainteresowania szkolonych mogą wykraczać poza ramy zakresu wiedzy oraz przygotowania fachowego instruktorów. W takiej sytuacji instruktor powinien udzielić wyczerpującej odpowiedzi oraz zademonstrować wzorowy pokaz. Dlatego aby instruktor spełnił powierzoną mu rolę szkoleniową musi cechować go sprawność osobista oraz bogaty zasób wiadomości teoretycznych a przede wszystkim wysoka umiejętność praktycznego posługiwania się sprzętem uzbrojenia. Są to niezbędne atrybuty podnoszące jego autorytet u szkolonych. Posiadana praktyka na zajmowanym stanowisku (dowódca pododdziału - instruktor szkolenia ogniowego) oraz wiedza metodyczna, jak również umiejętność wykorzystania infrastruktury dydaktycznej i bazy materiałowo -technicznej a przede wszystkim pomocy naukowych (przybory strzeleckie i urządzenia do nauki strzelania upoważniają do osiągania wysokich wyników szkoleniowych). Odpowiedzialność za całokształt procesu szkoleniowego dowódców obliguje, aby instruktorzy uzyskiwali oraz potwierdzali w trakcie służby wojskowej klasy specjalistów w danej dziedzinie wiedzy ogniowej.

Praca instruktora wymaga znacznej wytrwałości i cierpliwości. W trakcie szkolenia wielokrotnie powstają sytuacje, w których nauczaną czynność trzeba powtarzać, aż do opanowania jej przez żołnierzy oraz przekształcenia w nawyk. Podczas powtarzania słabo opanowanych przez szkolonych czynności manualnych nie należy się bać przeciążeń psychicznych i fizycznych. Ćwiczenie staje się uciążliwe wtedy, gdy szkoleni nie rozumieją celu i potrzeby działania.

- 7 -

Instruktor może uczynić każde zajęcie interesującym, stosując różnorodne metody aktywizujące. Podczas ćwiczenia powinien uważnie obserwować zachowanie się szkolonych i natychmiast reagować w przypadku powstania jakichkolwiek błędów. Przerwać ćwiczenie, omówić popełnione przez szkolonych błędy, pokazać raz jeszcze sposób działania z objaśnieniem oraz przystąpić do wykonania czynności na tempa, aż do pełnego ich opanowania.

Stopień opanowania czynności lub zagadnienia instruktor przekazuje po ich zakończeniu szkolonym, oceniając również stopień opanowania czynności przez każdego żołnierza. Może to być ocena wyrażona słownie, podkreślająca osiągnięcia szkoleniowe w porównaniu z wynikami innych szkolonych. Obiektywna ocena w dużym stopniu wpływa na osobiste zaangażowanie szkolonych. Żołnierz któremu instruktor pokazał popełnione błędy w umiejętny sposób nie krytykując go, stara się samodzielnie je usunąć by dorównać sprawniejszym kolegom.

W szkoleniu ogniowym wyniki nauczania w znacznym stopniu uwarunkowane są psychicznymi i fizycznymi cechami szkolonych. Powstaje tu problem indywidualizacji nauczania. Szkoląc grupę szkoleniową instruktor powinien uwzględnić cechy osobowe każdego z nich np.: wiadomo, że w żaden sposób nie da się nauczyć celowania wszystkich żołnierzy jednocześnie za pomocą tej samej metody. Jednemu wystarczy wyjaśnić na czym polega celowanie, innemu zaś trzeba pokazać prawidłowe celowanie na broni umocowanej w stojaku na przyrządach otwartych oraz z zastosowaniem diafragmy. Zdarzają się żołnierze z wadami wzroku, którym należy zlecać

wykonanie czynności pomocniczych, mających na celu ułatwienie opanowania umiejętności poprawnego celowania.

Słaba odporność psychiczna jest bardzo częstą przyczyną błędu strzeleckiego polegającego na "zrywaniu strzału" ( szybkie ściąganie języka spustowego).

Mniej odporni psychicznie żołnierze wymagają szczególnej opieki. W tym przypadku dobre rezultaty przynosi "oswojenie ze strzałem" - przez ładowanie na przemian naboi bojowych i szkolnych, nakładanie palca instruktora na naciskający na spust palec żołnierza. Istotnym czynnikiem warunkującym prawidłowy przebieg nauczania jest właściwe wykorzystanie czasu na ćwiczenie. Organizacja i przebieg ćwiczenia powinny być precyzyjnie zaplanowane. Czynności organizacyjne, pokazy i objaśnienia muszą trwać krótko, średnio przyjmuje się około 10-15 % czasu przeznaczonego na zajęcia.

- 8 -

Natomiast około 80-85 % czasu przeznacza się na ćwiczenie. Nie więcej niż 5 % czasu można wykorzystać na zakończenie ćwiczeń.

Realizacja treści szkolenia ogniowego wiąże się z ścisłym przestrzeganiem warunków bezpieczeństwa. Instruktor i szkoleni podczas zajęć wykorzystują broń, amunicję bojową, środki pozoracji pola walki, wozy bojowe, oraz różnego rodzaju urządzenia zasilane prądem o napięciu 220 V i wyższym.

Istnieje więc konieczność zapewnienia bezpieczeństwa szkolonym. Instruktor powinien znać zasady eksploatacji sprzętu bojowego i szkoleniowego, oraz związane z nim przepisy bezpieczeństwa.

4. PRZYGOTOWANIE INSTRUKTORÓW DO PROWADZENIA ZAJĘĆ.

Szkolenie ogniowe jest specyficznym przedmiotem w którym, większość zajęć prowadzona jest w małych grupach. Dzięki temu można sposób przekazywania wiedzy dostosować do poziomu szkolonych, dokładniej obserwować ich postępy oraz wykrywać błędy popełnione w trakcie ćwiczenia. Organizacja nauczania w małych grupach umożliwia stosowanie zasady indywidualnego nauczania. Grupy szkoli się w punktach nauczania oraz pomocniczych punktach nauczania, bądź pomocniczym punkcie nauczania. Liczba żołnierzy szkolonych w punkcie nauczania powinna umożliwić kilkakrotne przećwiczenie danego zagadnienia, lub czynności, oraz ułatwić kontrolę wykrywania błędów i niedociągnięć popełnionych przez szkolonych.

Zajęcia ze szkolenia ogniowego w okresie szkolenia podstawowego organizuje się w ramach plutonu, a kierownikiem zajęć jest dowódca plutonu.

Bezpośredni ciężar szkolenia spoczywa jednak na dowódcach drużyn -instruktorach. Od ich pracy w dużym stopniu zależeć będą wyniki nauczania.

Dlatego w ramach zajęć instruktorsko - metodycznych, kursów instruktorsko-metodycznych itp. dowódców drużyn - instruktorów należy systematycznie poddawać szkoleniu indywidualnemu oraz sprawdzianom pod względem merytorycznym i metodycznym.

4.1. Przygotowanie instruktażu.

Instruktaż jest jedną z form doskonalenia dowódców drużyn - instruktorów . Na podstawie doświadczeń procesu szkolenia można stwierdzić, że instruktaże do zajęć przeprowadzone w miejscu (rejonie) przyszłych ćwiczeń w punktach nauczania bądź pomocniczych punktach nauczania z dowódcami drużyn - instruktorami z wykorzystaniem sprzętu, oraz

- 9 -

urządzeń szkoleniowych zapewniają sprawny ich przebieg i pozwalają osiągnąć zakładany przez kierownika zajęć cel dydaktyczny. Pewne jest, że bez szczegółowego instruktażu nie może być mowy o prawidłowym przebiegu

zajęcia i pozytywnych wynikach nauczania. Celem instruktażu powinno być :

• sprawdzenie stopnia znajomości i pogłębienie zagadnień wchodzących w

zakres danego zajęcia ;

- zaznajomienie z organizacją i przebiegiem zajęć ;

• sprawdzenie umiejętności metodycznych i zapoznanie ze sposobami nauczania.

Metody prowadzenia instruktażu mogą być różne. Będą one zależały od treści

zagadnień, czasu, warunków szkoleniowych, stopnia przygotowania instruktorów itp.

Instruktaż zwykle prowadzi się według następujących zasad :

- powinien być prowadzony w miejscu mającego się odbyć zajęcia (ćwiczenia) ;

- podstawowe zagadnienia przerabia się praktycznie ;

- powinien składać się z dwóch części :

a) pierwszej - dotyczącej sprawdzenia instruktorów w zakresie umiejętności

wykonywania czynności będących przedmiotem nauczania ;

b) drugiej - dotyczącej sprawdzenia ich umiejętności metodycznych.

Podczas instruktażu ustala się czas realizowania zagadnień na punktach nauczania, pomocniczych punktach nauczania oraz zaopatrzenie materiałowo-techniczne zajęcia. Dowódcy drużyn - instruktorzy po przeprowadzeniu instruktażu opracowują kartę pracy, która stanowi podstawowy dokument szkoleniowy do prowadzenia zajęcia.

- 10 -

Ideowy schemat przeprowadzenia instruktażu oraz kolejność czynności realizowanych w trakcie jego trwania przedstawia tabela nr 1.

Tabela 1. Kolejność czynności realizowane w trakcie prowadzenia

instruktażu.

- 11 -

Czas trwania instruktażu zależy od stopnia przygotowania i poziomu wiedzy dowódców drużyn - instruktorów, metody pracy dowódcy plutonu - kierownika ćwiczenia oraz treści zajęcia. Jeżeli zagadnienia wchodzące w zakres zajęcia są dobrze znane dowódcom drużyn - instruktorom, a ponadto dowódca plutonu (kompanii) zna ich umiejętności teoretyczne oraz praktyczne, to instruktaż może być uproszczony. Wtedy dowódca plutonu (kompanii) ogranicza się do zapoznania dowódców drużyn - instruktorów z organizacją oraz metodą prowadzenia zajęcia poszczególnych zagadnień szkoleniowych. Jeżeli natomiast zagadnienia są słabo znane dowódcom drużyn - instruktorów, a ponadto posiadają oni mierne wiadomości o metodyce nauczania, to instruktaż powinien być bardziej wyczerpujący.

W programie szkolenia przeznacza się jedną godzinę instruktażu do 2 - 3 zajęć z praktyki strzelania. Czas ten może się wydawać niektórym dowódcom za krótki na przeprowadzenie prawidłowego instruktażu. Być może na pierwszym instruktażu jest czasu za mało. Jednak należy sobie zdawać sprawę z tego, że na kolejnych zajęciach często będą przerabiane podobne zagadnienia lub czynności, wówczas będzie jedynie doskonalona umiejętność ich wykonywania. Oprócz tego dowódca plutonu (kompanii) na kolejnych zajęciach będzie coraz lepiej znał swych podwładnych, ich umiejętności instruktorskie oraz stopień znajomości przerabianych zagadnień. Należy także uwzględnić fakt, że w miarę upływu czasu dowódcy drużyn - instruktorzy będą stopniowo wyrabiali swoje nawyki metodyczne i ciągle je doskonalili. A zatem czasu powinno w zupełności wystarczyć na przeprowadzenie instruktażu do 2 - 3 kolejnych zajęć z praktyki strzelania. Na podstawie przeprowadzonej analizy tematu celowym jest, aby w miarę istniejących możliwości czasowych instruktaże organizować i prowadzić w przed dzień zajęć. Jeżeli organizuje się go wcześniej, to nie powinien odbywać się później niż 2 - 3 dni przed zajęciem. Głównym celem instruktażu jest to aby sposób realizacji poszczególnych zagadnień szkoleniowych był świeżo w pamięci instruktorów. Zasadniczym czynnikiem warunkującym osiągnięcia na instruktażu zamierzonych rezultatów jest odpowiednie przygotowanie się do niego kierownika zajęcia.

Przygotowanie to powinno polegać na :

- zapoznaniu się z treścią zajęcia i terminu jego przeprowadzenia ;

• przestudiowaniu odpowiedniej literatury ( instrukcji, podręczników, artykułów

z czasopism wojskowych itp. ) ;

• przemyśleniu i opracowaniu koncepcji zajęcia i sposobu zabezpieczenia go

pod względem materiałowym (jeżeli koncepcję zajęcia opracowuje dowódca

kompanii, to dowódca plutonu zapoznaje się z nią ) ;

- 12 -

• sporządzeniu planu-konspektu zajęcia i przedstawieniu go przełożonemu do

zatwierdzenia ;

• poinformowaniu dowódców drużyn o terminie i miejscu instruktażu ;

• zapoznaniu dowódców drużyn z tematem, organizacją i treścią przygotowywanego zajęcia ;

• osobistym sprawnościowym przygotowaniu się do przekazania czynności

praktycznie.

(Dowódca plutonu - kierownik ćwiczenia powinien umieć pokazać wzorowo wszystkie nauczane czynności. Podstawę do przeprowadzenia instruktażu stanowi zatwierdzony przez przełożonego plan-konspekt.

W pododdziałach zmechanizowanych instruktaże do zajęć z praktyki strzelania prowadzą dowódcy kompanii (kierownicy zajęć) z dowódcami plutonów i drużyn jako instruktorami. Instruktaż powinien być poprzedzony osobistym przygotowaniem się dowódców drużyn (instruktorów). W tym celu prowadzący instruktaż zapoznaje ich z treścią i organizacją zajęcia oraz podaje im wykaz literatury do przestudiowania .Dane te zapisują instruktorzy w swoich zeszytach.

Harmonogram przygotowania się do instruktażu przedstawia tabela nr 2.

Tabela nr 2. Harmonogram przygotowania się do instruktażu

- 13 -

Przystępując do instruktażu wskazane jest by prowadzący - kierownik ćwiczenia posiadał podstawowe dane o zajęciach np.:

Przykładowy wyciąg z planu-konspektu powinien zawierać następujące dane :

TEMAT : Nauka celowania.

CEL : nauczyć celowania, przyjmowania postawy leżącej, określania odległości

pomiarem.

Treść zagadnień na punktach nauczania :

1. Nauka celowania :

- określenie oka dominującego (kierunkowego) ;

• ustawienie "równej muszki" i zgrywanie jej z punktem celowania, wpływ

błędów celowania na celność strzelania ;

- celowanie z broni zamocowanej w stojaku za pomocą diafragmy.

2. Nauczanie przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc :

- przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc na tempa i bez temp;

- ładowanie i rozładowanie magazynków.

3. Określenie odległości pomiarem :

- określenie liczby par kroków na odcinku 100 m ;

- określenie długości pary kroków ;

- pomiar odległości w terenie.

ZAOPATRZENIE MATERIAŁOWE :

I. karabinki, muszki uniwersalne, diafragmy uniwersalne, stojak niski, szkło

kontrolne.

2. karabinki, naboje szkolne wz.43.

III. taśma miernicza lub krokomierz, kreda, tablica, chorągiewki białe

i czerwone.

- 14 -

LITERATURA :

Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty. MON Warszawa 1990.

7,62 mm karabinki AKM (AKMŁ), AKMS (AKMSN), AK, kbkg wz.1960,

kbkg wz.1960/72. Opis i użytkowanie. Sposoby i zasady strzelania.

MON Warszawa 1988.

Na podstawie w ten sposób otrzymanych wytycznych dowódcy drużyn - instruktorzy przygotowują się do instruktażu. Studiują wskazaną im literaturę i niezbędne dane odnotowują w swoich zeszytach pracy. Podczas instruktażu następuje sprawdzenie, oraz doskonalenie ich wiadomości i umiejętności.

Część zasadniczą instruktażu prowadzi się w miejscu przewidzianego zajęcia (ćwiczenia). Pewne odstępstwa od tej zasady mogą być dopuszczalne jedynie wówczas, gdy instruktaży doskonale znają miejsce przeprowadzenia zajęcia, przy czym rejon ten znajduje się w znacznej odległości od rejonu zakwaterowania. Przystępując do praktycznej części instruktażu dowódca kompanii (plutonu) sprawdza znajomość treści i organizacji zajęcia, po czym wskazuje w terenie miejsca rozmieszczenia punktów nauczania i pomocniczych punktów nauczania oraz precyzuje organizację zajęcia i omawia sposób wykorzystania sprzętu.

Kolejną czynnością na instruktażu jest przerobienie fragmentów zajęcia ze szczególnym zwróceniem uwagi na umiejętności merytoryczne i metodyczne dowódców drużyn - instruktorów.

Fragmenty ważniejszych zagadnień podczas instruktażu mogą być przerobione metodą pokazu wykonanego przez dowódcę kompanii (plutonu) lub metodą ćwiczenia praktycznego prowadzonego przez wyznaczonego dowódcę plutonu (drużyny). Sposób wykonywania czynności podczas nauczania nowych zagadnień dowódca kompanii (plutonu) powinien pokazać osobiście. Jeżeli zagadnienia są znane instruktorom, najlepiej stosować metodę ćwiczenia praktycznego sprawdzając w tym czasie ich umie-

jętności. W pierwszym wypadku prowadzący instruktaż występuje w roli instruktora i pokazuje sposób przerabiania poszczególnych zagadnień, natomiast uczestnicy instruktażu obserwują pokaz, notują treść komend i kolejność wykonywania czynności. W drugim wypadku prowadzący instruktaż wyznacza jednego z uczestników instruktażu i poleca mu w roli instruktora przerobić wybrane zagadnienie. Pozostali uczestnicy instruktażu występują w roli wykonawców. Tym sposobem sprawdza się umiejętności metodyczne i opanowanie czynności przewidzianych do nauczania.

- 15 -

W celu lepszego zrozumienia istoty przeprowadzenia instruktażu, na podstawie postawionych wytycznych przedstawiono sposób przeprowadzenia jednego z wybranych zagadnień. Prowadzący instruktaż wyznacza jednego z instruktorów i poleca mu przerobić zagadnienie "określenie oka dominującego (kierunkowego)". Wyznaczony instruktor staje przed frontem uczestników instruktażu i przystępuje do wykonania zagadnień. Na wstępie wyjaśnia, że w nauczaniu strzelania ważne jest określenie oka dominującego (kierunkowego) w tym celu w terenie należy wybrać dowolny punkt o ostrych krawędziach lub małych wymiarach (drzewo, słup, krawędź budynku itp. ), po czym wyciągnąć przed siebie praw rękę, w której trzyma się dowolny przedmiot (ołówek, nabój) o również małych wymiarach. Patrząc dwojgiem oczu ustawić przedmiot trzymany w ręku tak, aby pokrył się on dokładnie z przedmiotem w terenie. Następnie zamknąć lewe oko; jeżeli trzymany przedmiot będzie nadal zakrywał przedmiot w terenie, tzn., że dominujące oko jest prawe, jeżeli nie to oko lewe. Każdy żołnierz musi wiedzieć, które jego oko jest dominujące i odpowiednio do niego strzelać : z prawego ramienia, jeśli dominujące oko jest prawe, lub z lewego ramienia, jeżeli oko dominujące jest lewe. Żołnierz, który podczas strzelania celuje okiem dominującym, może nawet nie zamykać drugiego oka. Z kolei prowadzący instruktaż wskazuje przedmiot w terenie i poleca szkolonym wyciągnąć rękę z ołówkiem oraz w omawiany sposób określić oko dominujące. Przerabiając drugie zagadnienie prowadzący instruktaż poleca instruktorom zgrać przyrządy celownicze na uniwersalnej muszce pokazowej. Następnie wyjaśnia,, że w celu przerobienia tego zagadnienia należy kolejno :

• zapoznać żołnierzy z uniwersalną muszką pokazową ;

• pokazać i objaśnić sposób zgrywania muszki ze szczerbinką ;

• pokazać prawidłowy sposób celowania na uniwersalnej muszce pokazowej (zgrywając równo przyrządy z tarczką) ;

• krótko objaśnić wpływ błędów celowania na wyniki strzelania ( muszka „cienka”, „gruba”, „lewa”, „prawa”).

Podczas zapoznawania z tym zagadnieniem prowadzący instruktaż sprawdza, czy instruktorzy umieją posługiwać się „uniwersalną muszką pokazową”. Następnie omawia kolejność przerabiania zagadnienia. W podobny sposób może postąpić podczas przerabiania zagadnienia trzeciego „celowanie z broni zamocowanej w stojaku za pomocą diafragmy”. W tym celu wyznacza kolejnego instruktora i poleca mu wycelować przy pomocy diafragmy z broni zamocowanej w stojaku. Wyznaczony instruktor powinien :

- 16 -

• zamocować broń w stojaku ;

• założyć diafragmę na broni ;

• za pomocą pokręteł mechanizmów naprowadzania diafragmy ustawić muszkę równo w szczerbinie ;

• patrząc w otwór diafragmy skierować przyrządy celownicze broni do punktu celowania (czynności te wykonuje posługując się pokrętłami stojaka).

Podczas wykonywania czynności przez instruktorów prowadzący instruktaż obserwuje ich czynności i poprawia błędy. Jeżeli zagadnienie jest przerabiane fragmentarycznie, powinien omówić również wskazówki organizacyjno-metodyczne. Zagadnienia łatwe do opanowania prowadzący instruktaż może pokazać, ustalając jednocześnie sposób wykonywania czynności np. : ładowania magazynków. Podczas pokazu powinien zwrócić uwagę na sposób trzymania magazynka i ładowania do niego nabojów. Więcej uwagi należy poświęcić wykonaniu czynności złożonych. Zapoznając ze sposobem przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc trzeba pamiętać, że czynność ta jest znana instruktorom. A zatem należy ich nauczyć jedynie kolejności postępowania podczas nauczania, zwracając uwagę na umiejętności metodyczne. Jeszcze inaczej można postąpić podczas zapoznawania z zagadnieniem „określenie odległości pomiarem”. Sposób przerabiania zagadnienia prowadzący instruktaż może omówić podając konkretne wskazówki organizacyjno-metodyczne i równocześnie sprawdzić, czy instruktorzy umieją obliczyć długość pary kroków i czy potrafią pokazać sposób liczenia kroków parami. Kolejną czynnością podczas instruktażu jest ustalenie miejsc ćwiczeń poszczególnych drużyn (punktów nauczania i pomocniczych punktów nauczania ), rozmieszczenie sprzętu i sposobu jego przygotowania (wyznacza osoby odpowiedzialne za te czynności).

4.2. Praca dowódców drużyn (instruktorów) podczas zajęć.

Poglądy na sposoby wykorzystania dowódców drużyn (instruktorów) do zajęć są różne. Istotą jest to, czy dowódca drużyny - instruktor będzie przerabiał z kolejnymi grupami tylko jedno zagadnienie pozostając na tym samym punkcie nauczania, czy też będzie przerabiał tylko z jedną grupą (swoją drużyną) wszystkie zagadnienia, przechodząc z nią na kolejne punkty nauczania. Praktycznie zależy to od etapu szkolenia i organizacji zajęcia. Dowódca drużyny może szkolić swoją drużynę jedynie w tym wypadku, gdy zajęcia

- 17 -

organizuje się na szczeblu jednego plutonu i kiedy pododdział uzbrojony jest w jednolitą broń. Warunki takie istnieją w okresie szkolenia podstawowego. We wszystkich wypadkach organizowania zajęć na szczeblu kompanii, gdy organizuje się specjalistyczne punkty nauczania dla poszczególnych rodzajów uzbrojenia, dowódców plutonów i drużyn szkolą się na jednym punkcie nauczania (grupy się zmieniają). Aby dowódca drużyny - instruktor nie stał się „specjalistą” tylko do jednego zagadnienia, należy na kolejnych zajęciach powierzać mu przerabianie innego zagadnienia.

1. Przygotowanie się dowódcy drużyny ( instruktora) do zajęcia.

Przygotowanie się dowódcy drużyny (instruktora) do zajęcia można podzielić na poszczególne etapy :

1. Przygotowanie się do instruktażu.

2. Udział w instruktażu.

3. Przygotowanie się do prowadzenia zajęcia.

4. Przygotowanie sprzętu.

Przygotowując się do instruktażu dowódca drużyny-instruktor powinien szczegółowo zapoznać się z tymi zagadnieniami, które są przewidziane do przerobienia na danym zajęciu. Następnie powinien przeczytać odpowiednie fragmenty instrukcji lub podręczników oraz przećwiczyć te czynności, które wchodzą w zakres określonego zagadnienia. Udział w instruktażu jest najważniejszym etapem przygotowania się do zajęcia, ponieważ jest to podstawowa forma pracy metodycznej z dowódcami plutonów i drużyn na szczeblu kompanii (plutonu). Dlatego dowódca plutonu lub drużyny (instruktor) w czasie instruktażu musi skupić uwagę na obserwowaniu czynności i zrozumieniu objaśnień prowadzącego instruktaż.

Po instruktażu dowódca drużyny-instruktor studiuje wskazaną literaturę utrwalając i pogłębiając swoje wiadomości. Równocześnie sporządza kartę pracy instruktora.

4.4 Sposób sporządzania karty pracy przez instruktora.

Przykład sporządzanej karty pracy przez instruktora.

- 18 -

KARTA PRACY

TEMAT /PN/ Nauka celowania.

CEL : W wyniku przeprowadzonego ćwiczenia żołnierz umie : celować przy

pomocy muszki uniwersalnej oraz z broni zamocowanej w stojaku przy

pomocy diafragmy i przyjmować postawę strzelecką leżąc.

MIEJSCE : PTO

CZAS : 110'

ŚRODKI DYDAKTYCZNE :

• muszka uniwersalna - 10 szt.

• stojak wysoki - 10 szt.

• diafragma - 10 szt.

• 7,62 mm nb. wz.43 „szkolny” - 150 szt.

• chorągiewki - 3 kpl.

• tablica + kreda

• krokomierz ( lub taśma miernicza 20 m. ) - 1 szt.

Treść zagadnienia na punktach nauczania.

I Nauczanie celowania.

1. Określenie oka dominującego - 5'

• określić sposób określenia oka dominującego ;

• polecić żołnierzom praktycznie określić oko dominujące.

2. Ustawienie równej muszki i zgrywanie jej z punktem celowania -15'

• pokazać i objaśnić sposób posługiwania się muszką uniwersalną ;

• pokazać poprawny sposób ustawienia muszki w szczerbinie ;

• nakazać ćwiczącym ustawić „równą muszkę” ;

• pokazać poprawny sposób celowania na uniwersalnej muszce pokazowej ;

• nakazać ćwiczącym wycelować na muszce uniwersalnej ;

• omówić wpływ błędów celowania na wyniki strzelania (muszka „cienka”, „grubą”, „lewa”, „prawa”) ;

- 19 -

3. Celowanie z broni zamocowanej w stojaku przy pomocy diafragmy -30'

• ustawić diafragmę na broni i zgrać ją z przyrządami celowniczymi ;

• pokazać żołnierzom przez diafragmę sposób ustawienia „równej muszki” bez skierowania jej do celu ;

• wycelować broń przez diafragmę ;

• pokazać prawidłowe wycelowanie za pomocą diafragmy broni umocowanej w stojaku ;

• nakazać żołnierzom samodzielnie celować z broni umocowanej w stojaku.

II. Nauczanie przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc - 30'

• wykonywać wzorowy pokaz postawy strzeleckiej leżąc i powstania z tej postawy ;

• omówić, kiedy i na jaką komendę żołnierz przyjmuje postawę strzelecką leżąc ;

• wykonać pokaz i objaśnić sposób przyjmowania postawy strzeleckiej leżąc ;

• ćwiczyć na komendę ;

• ćwiczyć i wykonywać komendy na czas.

4. Ładowanie i rozładowanie magazynków - 15'

• pokazać sposób odłączenia magazynka od broni i trzymania magazynka w lewej ręce ;

• pokazać sposób wkładania nabojów do magazynka ;

• ćwiczyć ładowanie magazynków.

3. Określenie odległości za pomocą pomiaru - 15'

• omówić znaczenie umiejętności określania odległości podczas strzelania ;

• podać podstawowe sposoby pomiaru odległości ;

• pokazać i objaśnić sposób pomiaru odległości krokami ;

• określić liczbę par kroków na odcinku 100 m. ;

• określić długość pary kroków każdego żołnierza ;

• mierzyć odległości do wyznaczonych przedmiotów terenowych.

- 20 -

Karta pracy jest opracowana dla dowódcy drużyny - instruktora szkolącego na trzech punktach nauczania (lub trzy zagadnienia szkoleniowe).

4. 5. Udział instruktora w zajęciach.

Obowiązkiem dowódcy plutonu (kompanii), który jest odpowiedzialny za organizację szkolenia ogniowego powinno być dążenie aby podlegli mu instruktorzy znali podstawowe zasady metodyki i w tym zakresie musi stawiać przed nimi wysokie wymagania. Każdy rodzaj prowadzonego zagadnienia musi mieć odpowiednią formę organizacyjną, ustalony sposób oraz kolejność jego realizacji. Postępowanie instruktora w punkcie nauczania (pomocniczym punkcie nauczania) musi być ściśle związana z zasadą stopniowania trudności oraz zachowania logicznej kolejności przekazywania wiadomości w procesie nauczania.

Każdy instruktor aby osiągnąć zakładany cel szkolenia powinien stosować następujący model pracy :

• przed rozpoczęciem zajęcia obowiązkowo przejrzeć broń, amunicję, taśmy, torby i ładownicę ;

• zajęcia rozpocząć wzorowym pokazem czynności w rzeczywistym tempie ;

• objaśnić cel wykonywanej czynności, omówić kiedy i na jaką komendę wykonuje się te czynności ;

• pokazać sposób wykonania ćwiczenia na tempa (elementami) ;

W trakcie wykonywania pokazu na tempa szczególną uwagę należy zwrócić by były one krótkie i wyraźnie zasygnalizowane, dobrany komentarz treściwy i zrozumiały tak by odebrany został we właściwy sposób przez każdego szkolonego.

Takie krótkie objaśnienie jest niezbędne, ułatwia bowiem opanowanie wykonywanych czynności. Instruktor powinien pamiętać o istotnej zasadzie metodycznej i dwa razy pokazać, jeden raz objaśnić.

Wykonywania czynności uczy się najpierw wolno elementami (na tempa), a następnie skraca się czas wykonywania poszczególnych elementów. Szkolony powinien początkowo powtórzyć ćwiczenie razem z instruktorem a następnie wykonać je samodzielnie na komendę - po opanowaniu przez szkolonych ćwiczenia na tempa ( elementami ) przystąpić do uczenia wykonywania łącznej czynności (ćwiczenia).

- 21 -

Rola instruktora sprowadza się do kierowania ćwiczeniem obserwowania czynności szkolonych, poprawiania błędów, pomagania im w miarę potrzeby oraz udzielania wskazówek - gdy szkoleni opanują umiejętność wykonywania ćwiczenia czynności zgodnie z założonym celem należy niezwłocznie przystąpić do doskonalenia tej umiejętności, dążyć do tego by szkoleni wykonywali czynności w sposób automatyczny.

W tej części zajęcia może uczestniczyć cała drużyna lub grupa. Równocześnie należy starać się, aby czynności były wykonywane w czasie przewidzianym normami.

Instruktor nie powinien się obawiać, że częste powtarzania ćwiczenia może stać się dla żołnierzy uciążliwe i nudne. Zajęcie będzie nudne wtedy, gdy instruktor będzie źle przygotowany lub gdy szkoleni nie będą wiedzieli jaki jest cel ich wysiłku. Jeżeli żołnierze wiedzą czego się od nich wymaga, będą się starać osiągnąć jak najlepsze rezultaty.

Wyżej omówioną kolejność prowadzenia zajęcia stosuje się zwykle podczas nauczania nowych zagadnień. Jeżeli żołnierze znają już określone czynności (ćwiczenia), lecz nie wykonują ich dostatecznie sprawnie, to celem następnego ćwiczenia będzie trenowanie żołnierzy w szybkim i dokładnym ich wykonywaniu. Wtedy zajęcie może składać się z dwóch części :

• wzorowy pokaz w czasie przewidzianych dla każdego ćwiczenia ;

• ćwiczenie doskonalące w czasie ograniczonym.

Kolejność czynności w czasie zajęć będzie zależna od celu i treści zajęcia.

Każde zajęcie instruktor powinien rozpocząć od zapoznania szkolonych z zagadnieniem (tematem). Niektórzy instruktorzy często na wstępie podają komendę „BACZNOSĆ”. Postępowanie takie jest uzasadnione, bowiem podkreśla moment rozpoczęcia zajęcia i koncentruje uwagę szkolonych. podczas nauczania każdy dowódca powinien stosować różne formy współzawodnictwa wyrabiając sprawność żołnierzy.

Model postępowania instruktora przedstawia tabela nr 3.

- 22 -

Tabela nr 3. Kolejność prowadzenia zajęcia z drużyną (grupą).

Prowadząc zajęcie dowódcy plutonów (drużyn) powinni sami zachowywać nienaganną postawę, obserwować czynności szkolonych natychmiast poprawiać i usuwać zauważone błędy. Ponadto powinien doskonalić słabszych żołnierzy, organizując dla nich różnego rodzaju ćwiczenia pomocnicze.

- 23 -

Świadomość swoich osiągnięć w szkoleniu wpływa dodatnio na postępy szkolonych. Każdy z nich powinien znać swoje osiągnięcia i braki. Dlatego instruktor powinien oceniać żołnierzy sprawiedliwie, możliwie wszechstronnie oraz wskazywać sposoby usunięcia niedociągnięć.

5. Wykorzystanie środków nauczania w szkoleniu ogniowym.

Środkami nauczania są to zarówno przybory strzeleckie (muszka uniwersalna, szkło kontrolne, diafragma), urządzenia techniczne (broń, naboje, granaty, imitatory, podnośniki figur bojowych), trenażery do nauki strzelania, urządzenia dostarczające bodźców zmysłowych (projektory filmowe, magnetofony, telewizory, magnetowidy) jak i materiały pomocnicze, a więc tablice poglądowe, schematy, zdjęcia itp.

Środki nauczania spełniają w metodyce szkolenia funkcje poznawcze, aktywizujące, doskonalące i kontrolne. Funkcje poznawcze występują w procesach poznawania i zapamiętywania wiadomości oraz przyswajania umiejętności. Ułatwiają zbliżenie szkolonego do poznawania stanu faktycznego, ukazują rzeczy, zjawiska, fakty i czynności niedostępne bezpośredniej obserwacji. Pozwalają przy tym na wykorzystanie dokładnych pojęć, wpływają na zwiększenie liczby przekazywanych wiadomości oraz wiązania teorii z praktyką.

Funkcje aktywizujące środków nauczania wyrażają się w rozwijaniu zdolności poznawczych, oddziaływaniu emocjonalnym na szkolonych i przez to angażowaniu ich, co sprzyja wyzwalaniu aktywności spostrzeżeniowej i myślowej i motorycznej. Właściwe zastosowanie środków nauczania wywołują żywe zainteresowanie przedmiotem.

Wskazane jest również , aby były one wykorzystywane kompleksowo w układach sprzyjających realizacji celów i zadań szkoleniowych .

5.1. MECHANICZNE PRZYBORY DO NAUKI STRZELANIA .

W szkoleniu ogniowym wykorzystuje się dużą liczbę różnorodnych środków pod względem przeznaczenia , budowy i sposobu użytkowania. Wśród nich są:

5.1.1. MUSZKA UNIWERSALNA - jest jednym z podstawowych środków wykorzystywanych podczas nauki celowania . Umożliwia ona pokazanie ustawienia przyrządów celowniczych , właściwe celowanie , wskazanie błędów celowania oraz nauczania doboru punktu celowania.

- 24 -

Przed przystąpieniem do nauczania instruktor powinien zapoznać szkolonych z budową muszki i sposobami posługiwania się nią. Następnie pokazać prawidłowe celowanie (ustawienia muszki w szczerbince) i krótko objaśnić .

Szkoleni każdą pokazaną czynność wykonują pod kontrolą instruktora .

Popełnione błędy omawia się .

5.1.2 DIAFRAGMA UNIWERSALNA- służy do pokazania szkolonym położenia muszki w szczerbince oraz właściwego celowania z wykorzystaniem broni zamocowanej w stojaku . Można również pokazać typowe błędy popełnione przez szkolonych . Przed przystąpieniem do pokazu wycelowanej broni za pomocą diafragmy, broń umocowuje się w stojaku . Następnie zakłada się diafragmę na tylną część komory zamkowej , podnosi przeziernik , wycelowuje (km PK ustawia się na podstawie ), mechanizmami naprowadza otwór przeziernika na linię celowania . Po pokazaniu i omówieniu sposobów posługiwania się diafragmą trzeba nakazać szkolonym , aby wykonali wymienione czynności . W trakcie sprawdzania broni wycelowanej przez szkolonych , instruktor bardzo dokładnie analizuje i omawia popełnione błędy oraz sposoby usunięcia ich . Diafragmę można również wykorzystać do samokontroli celowania . Ułatwia ona dostrzeganie błędów .

5.1.3 ZESTAW PRZYBORÓW DO TRÓJKĄTA JEDNOLITEGO CELOWANIA

Umożliwia nauczanie i kontrolę jednolitego celowania na odległościach rzeczywistych lub zmniejszonych.

Zestaw składa się z :

• ekranu;

• wskaźników z celami odpowiednio zmniejszonymi ;

• linijki o podstawie milimetrowej (sprawdzianu ze skalą ocen) ;

• stojaka niskiego;

Można przyjąć następujący sposób nauczania jednolitego celowania na odległościach zmniejszonych : ustawić stojak i umocować na nim broń ; w odległości 10 , 15 lub 20 metrów od stojaka ustawić ekran , do którego przypiąć kartkę czystego papieru , środek kartki powinien znajdować się na poziomie wylotu . Następnie żołnierz obsługujący ekran ustawia wskaźnik z celem w środku kartki .

- 25 -

Do nieruchomego celu instruktor wycelowuje broń i unieruchamia mechanizmy stojaka . Przez otwór we wskaźniku zaznacza na kartce punkt kontrolny („PK”). Następnie z unieruchomionej broni , naprowadzając wskaźnik , szkolony celuje trzykrotnie. Każdorazowo po wycelowaniu zaznacza się punkt . Z uzyskanych trzech punktów wykreśla się średni punkt i opisuje „ŚPC” (średni punkt celowania).

Jednolitość celowania ocenia się w następujący sposób : jeżeli średni punkt celowania (ŚPC) odchylony jest od punktu kontrolnego (PK) nie dalej niż 5mm (1/2000 odległość celowania ), a uzyskane przez szkolonego trzy punkty mieszczą się w kole :

o średnicy 3mm - bardzo dobrze;

o średnicy 5mm - dobrze ;

o średnicy 10mm - dostatecznie ;

Podane normy oceny ustalone są dla odległości 10m. Przy odległości 15 m. mnoży się je przez 1,5 a przy odległości 20m. przez 2 . Jeżeli średni punkt celowania (ŚPC) odchyli się od punktu kontrolnego (PK) więcej niż dwutysięczną część odległości celowania , wynik ocenia się na niedostatecznie. Omawiając i oceniając wynik jednolitego celowania należy pamiętać , że na ekranie powstał obraz odwrotny . Aby otrzymać właściwy wynik kartkę papieru należy zdjąć i obrócić o 180 stopni.

Ćwiczenie na odległościach rzeczywistych jest nieco inne. Polega ono na podwójnym celowaniu.

Zarówno instruktor jak i szkolony najpierw wycelowuje broń do celu umieszczonego na odległości rzeczywistej . Celowanie wykonuje się przy otwartej ramce ekranu . Po czym unieruchamia się broń w stojaku i zamyka się ramkę . Następnie instruktor naprowadza wskaźnik w sposób opisany wyżej .

Identycznie postępuje szkolony . Ten sposób jest stosunkowo pracochłonny , lecz mało dokładny .

5.1.4 SZKŁA KONTROLNE I NASADKI KONTROLNE CELOWNIKÓW

Umożliwiają kontrolującemu obserwowanie przyrządów celowniczych i celu ( poprawność celowania ) . Można więc kontrolować naprowadzanie broni , dobór punktu celowania , dokładność celowania i położenia broni w chwili ściągania języka spustowego . W czasie kontroli przez proste szkło kontrolne należy pamiętać, że daje ono obraz odwrócony w płaszczyźnie poziomej to

- 26 -

znaczy, że błąd dostrzegany jako prawy faktycznie jest błędem popełnianym w lewo .

Nasadki celowników wykorzystuje się do kontroli celowania w połączeniu z celownikami optycznymi . Na przykład nasadka do kontroli celowania z granatnika przeciwpancernego (NPGO -7) umożliwia nauczanie i kontrolę celowania instruktorowi znajdującego się obok celowniczego nie przeszkadzając mu w celowaniu.

5.1.5. STOJAK DO NAUKI CELOWANIA

Wykorzystuje się do zamocowania broni podczas pokazów , nauczania i kontroli celowania . Mechanizmy stojaka umożliwiają naprowadzanie broni w płaszczyźnie poziomej i pionowej oraz likwidację bocznych skręceń .

Niektóre wzory stojaków są wyposażone w dodatkowe wydłużone nóżki , umożliwiające wykorzystanie ich do celowania w dowolnej postawie strzeleckiej.

6. TECHNICZNE ŚRODKI AUDIOWIZUALNE .

W szkoleniu ogniowym często wykorzystuje się filmy , które umożliwiają ukazanie złożonych zjawisk , procesów , czynności .

Film przedstawiony z wykorzystaniem projektora lub wykonany w technice wideo pozwala przedstawić zarówno przebieg szkolenia ( ćwiczenia ) jak również omówić specyfikę zagadnienia ( włączyć stop klatki ) a niejednokrotnie przez cofnięcie do wymaganego fragmentu uwypuklić trudniejsze fragmenty .

Przygotowując się do zajęć z wykorzystaniem filmu , należy wcześniej zapoznać się z treścią filmu ( dokonać niezbędnych notatek służących do dodatkowego omówienia ważniejszych zagadnień ) a następnie przemyśleć kolejność omawiania fragmentów lub całości filmu . Przed rozpoczęciem projekcji prowadzący winien dokonać wprowadzenia w specyfikę filmu , skierować ich uwagę na ważniejsze elementy , a po ukończeniu projekcji odpowiedzieć na ewentualne pytania słuchaczy .

TRENAŻERY- wykorzystuje się do nauki strzelania , utrzymania sprawności strzeleckiej żołnierzy , oraz kontroli i oceny postępów w nauczaniu .

- 27 -

6.1. TRENAŻER 52 MIS - jest przeznaczony do nauczania , kontroli i oceny umiejętności strzelania z karabinka do celu nieruchomego . Umożliwia on zarówno dokładne odwzorowanie położeń linii celowania , jak i śledzenie błędów popełnianych w czasie celowania . Oprócz tego , rejestruje położenie broni w czasie dania strzału . Trenażer umożliwia prowadzenie ćwiczeń do celu ustawionego w odległości 50 lub 100 m. Ćwiczyć można w dowolnej postawie. . Sposób celowania przez ćwiczącego i wyniki „strzału” jest sygnalizowany na liczniku rejestratora trafień (do ośmiu strzałów ). Do jednego celu może być prowadzone ćwiczenie na pięciu równolegle ustawionych stanowiskach. . Urządzenie to może być zasilane z dowolnego źródła prądu o napięciu 12V. Aby przygotować trenażer do pracy należy :

• złożyć nadajnik ;

• połączyć odbiornik elektrooptyczny ;

• ustawić rejestrator trafień na stanowisku.

Nadajnik przygotowuje się w następującej kolejności :

• ustawić pomost stojaka ;

• założyć stojak , wkręcając rurkę ze śrubą w tuleję przyspawaną do pomostu;

• ustawić tarczę i zamocować je śrubą ;

• założyć nadajnik wstawiając zaczepy w odpowiedni otwory tarczy .

Aby połączyć odbiornik elektrooptyczny z karabinkiem należy :

• odłączyć wycior od karabinka ;

• przymocować pod lufą karabinka odbiornik elektrooptyczny tak, aby oś jego znalazła się w płaszczyźnie utworzonej przez linie celowania i oś lufy. Regulację ( ustawienie ) położenia wykonuje się za pomocą mechanizmu ustawczego . Mechanizm ten należy zgrać z przyrządami celowniczymi ( z linią celowania );

• przewlec przewód czujnika strzału przez lufę karabinka , po odłączeniu i odciągnięciu suwadła, wyjąć go na zewnątrz przez komorę nabojową i wycięcie do wyrzucania łusek w pokrywie komory zamkowej ;

• styk czujnika włożyć w gniazdo czujnika ;

• włożyć czujnik do komory nabojowej karabinka , zwolnić suwadło do przedniego położenia i zabezpieczyć karabinek.

Czynności związane z odłączeniem odbiornika wykonuje się w kolejności odwrotnej. Czujnik z komory nabojowej wypycha się główką wyciora. Przygotowując rejestr trafień w zależności od rodzaju pracy wkręca się nóżki statywu, następnie ustawia rejestrator na stanowisku.

- 28 -

Z kolei łączy się zespół trenażera i podłącza zasilanie, w tym celu należy :

• do zacisków laboratoryjnych nadajnika oznaczonych „+ 12V” podłączyć zewnętrzne źródło zasilania zgodnie z oznaczeniem ;

• rozstawić diody nadawcze odpowiednio do odległości celowania ;

• uruchomić nadajnik, przenosząc dźwignię przełącznika w położenie górne (włączenie zasilania) po czym powinien zaświecić się wskaźnik zasilania SK;

• połączyć odbiornik za pomocą przewodu zakończonego złączem do gniazda umieszczonego na dolnej płycie rejestratora, oznaczonego napisem „STEROWANIE” ;

• przełącznik rejestratora trafień „ODLEGŁOŚĆ CELOWANIA” ustawić w położenie „100 m.” ;

• ustawić przełącznik wieloobrotowy oznaczony „KALIBRACJA” w położenie „1” ;

• podłączyć zewnętrzne napięcie zasilania do uchwytu złącza umieszczonego na płycie dolnej rejestratora oznaczonego napisem „ZASILANIE” ;

• uruchomić rejestrator trafień przez podanie dźwigni przełącznika oznaczonego „WŁ” w górne położenie, po czym powinien zaświecić się wskaźnik oznaczony „ZASILANIE” ;

• przeprowadzić justowanie odbiornika elektronooptycznego.

Justowanie wstępne rozpoczyna się od wycelowania karabinka w centralny punkt tarczy. Na ekranie rejestratora powinno zaświecić się pole oznaczone cyfrą 5. W przypadku zaświecenia innego pola należy wkrętami regulującymi sprowadzić świecenie na pole nr 5.

Justowanie dokładne wykonuje się ustawiając przełącznik „ODLEGŁOŚĆ CELOWANIA” w położenie „KALIBRACJA”. Bardzo dokładnie wycelowuje się karabinek w centralny punkt tarczy. Na ekranie powinno zaświecić się również pole oznaczone cyfrą 5. W przypadku zaświecenia innego pola dokonać regulacji w sposób opisany wyżej. Stopniowo zmniejszyć czułość urządzenia przełącznikiem obrotowym „KALIBRACJA” i powtarzać czynności doprowadzenia świecenia na pole nr 5. Justowanie lunety powinno się zakończyć w momencie gdy po kolejnym zmniejszeniu czułości zaczną świecić się na przemian pola 1, 9 lub 7.

Justowanie przeprowadza się po każdej zmianie broni , natomiast przy każdej zmianie warunków atmosferycznych przed rozpoczęciem ćwiczenia przeprowadza się kalibrację trenażera. W tym celu przełącznik „ODLEGŁOŚĆ.CELOWANIA” trzeba ustawić w położenie „KALIBRACJA”.

- 29 -

Podobnie jak w czasie justowania wycelowuje się karabinek w centralne pole tarczy strzeleckiej.

Przy braku świecenia pola oznaczonego nr 5 reguluje się przełącznikiem oznaczonym „KALIBRACJA” do uzyskania świecenia na przemian pól 1, 9 lub 3, 7. W celu ułatwienia czynności do justowania i kalibracji karabinek z odbiornikiem można zamocować w stojaku.

Każdorazowo przed przystąpieniem do ćwiczeń należy ustalić warunki :

• odległość celowania ;

• liczbę strzałów ;

• postawę strzelecką ;

• czas ćwiczenia (od komendy „OGNIA do dania ostatniego strzału lub do komendy „PRZERWIJ OGIEŃ”).

Uzyskany przez ćwiczącego wynik można oceniać następująco :

• za zapalenie pola nr 5 - 1 trafienie ;

• za zapalenie się pola nr 2, 4, 6, 8, 9 - 0,7 trafienia ;

• za zapalenie się pola nr 1, 3, 7 - 0 trafienia.

Ocenę końcową wystawia się zgodnie z następującymi normami :

• bardzo dobrze - 90% trafień ;

• dobrze - od 80 do 90% trafień ;

• dostatecznie - od 70 do 80% trafień.

Na przykład szkolony dał 8 strzałów i uzyskał sześciokrotne zapalenie się pola nr 5 oraz dwukrotnie pola nr 8. Zgodnie z przyjętą skalą (za zapalenie się pola nr 5 szkolony uzyskuje 1 pkt. - za zapalenie pięciokrotne - 5 pkt. (trafień) , za zapalenie się pola nr 8 uzyskuje 1 , 4 pkt. ( 2 x 0,7 ) . Łącznie uzyskał 7,4 pkt. (trafień) . Wynik końcowy wynosi 92,5% wykonania - ocena bardzo dobra. . W przypadku zapalenia się dwóch pól np. pola nr 5 i leżącego pod nim pola nr 8 należy dokonać analizy błędu popełnionego przez szkolonego. Błąd taki może mieć swoje źródło w niekontrolowaniu położenia linii celowania w momencie naciskania na język spustowy ( poruszenie broni ) .

7. Makiety, modele i materiały graficzne w postaci tablic, wykresów , zdjęć

rysunków i przeźroczy wykorzystuje się podczas każdych zajęć.

- 30 -

Zastosowanie ich powinno być celowe i umiejętne. Np.: zaznajamiając z bojowymi i technicznymi właściwościami broni, nie można zastępować

tablicami poglądowymi ; trzeba je jednak wykorzystać jako środki pomocnicze umożliwiające łatwiejsze zapamiętywanie. Na makiecie lub przekroju łatwiej jest wyjaśnić niektóre elementy budowy , lub działania części niż na broni bojowej. . Zapoznając szkolonych z zagadnieniami teorii i zasad strzelania koniecznie trzeba się posłużyć odpowiednimi wykresami, przeźroczami lub filmami.

8.Sprzęt szkolny : broń , przyrządy optyczne i elektrooptyczne wykorzystuje się zastępczo zamiast sprzętu bojowego. Jest on przeznaczony do nauczania budowy , rozkładania i składania, usuwania niesprawności oraz wykonania czynności wielokrotnych, w których sprzęt bojowy mógłby ulec dodatkowemu zużyciu. Aby go można było łatwiej odróżnić od sprzętu bojowego, jest wyraźnie oznaczony. Części drewniane broni szkolnej pomalowane są na czarno.

9.Naboje i granaty szkolne służą do nauczania budowy i zasad użytkowania nauczania ładowania magazynków, taśm, ładowania i rozładowania broni oraz nauki działania części i usuwania zacięć. Mają one wygląd naboi ii granatów bojowych, jedynie łuska naboju w środkowej części ma cztery wgniecenia, co pozwala łatwo odróżnić je od naboi bojowych. Szkolne naboje, granaty ręczne i zapalniki oznaczone są białym paskiem.

10.Naboje ćwiczebne (ślepe) - wykorzystuje się podczas nauki prowadzenia ognia oraz pozorowania pola walki. Umiejętne ich stosowanie pozwala na wyeliminowanie obawy przed strzałami. Pierwsze strzały dawane nabojami ślepymi (ćwiczebnymi) powinny być ściśle kontrolowane. Chodzi o to, by szkoleni właściwie wykonywali czynności związane z oddaniem strzału, odpowiednio rozdzielali serie itp. Podczas użytkowania nabojów ćwiczebnych trzeba zachować bezwzględną ostrożność wynikającą z obowiązujących przepisów. Z tego względu podczas każdych zajęć z wykorzystaniem naboi ćwiczebnych (ślepych) instruktor powinien przypomnieć o ustalonych w tym względzie warunków bezpieczeństwa i przestrzegać ich.

- 31 -

11. Granaty ręczne.

Ręczne granaty szkolne i treningowe, a także przekroje są niezastąpionymi pomocami zwłaszcza w początkowym okresie szkolenia nowo wcielonych żołnierzy. Każdy z nich musi bowiem poznać budowę, działanie i cechy odróżniające (oznakowanie) granatów, oraz sposób obchodzenia się z nimi. Do nauczania budowy wykorzystuje się wyłącznie granaty szkolne bądź przekroje. Natomiast do opanowania umiejętności rzutów - granaty treningowe. Podczas doskonalenia i umiejętności wykonywania rzutów, oraz ćwiczeń zawartych w instrukcjach strzelań oprócz bojowych stosuje się granaty ćwiczebne. Aby zapobiec nieszczęśliwym wypadkom oraz wykluczyć pomyłki granaty szkolne, treningowe i ćwiczebne - w odróżnieniu od bojowych (kolor khaki) maluje się w następujący sposób :

• granaty szkolne na zielono (khaki) z białym paskiem szerokości 10 cm na całym obwodzie skorupy granatu oraz na dźwigni spustowej ;

• granaty treningowe na czarno z białym paskiem na dźwigni spustowej ;

• granaty ćwiczebne na czarno z czerwonym paskiem na skorupie granatu i dźwigni spustowej.

Dodatkowo zapalnik UZRGM ćwiczebny oznacza się białym napisem „ćwicz”.

11.1.Ćwiczebne granaty ręczne F-1 i RG-42 są stosowane podczas szkolenia, oraz doskonalenia umiejętności rzucania granatami do określonych celów a także w czasie trenowania rzutów na celność i odległość. Zapalniki ćwiczebne do tych granatów są pozbawione urządzenia zapalającego.

11.2. Ćwiczebny granat ręczny CRG-42 jest przeznaczony do szkolenia żołnierzy w rzucaniu granatami ręcznymi podczas szkolenia ogniowego i ćwiczeń taktycznych. jego użycie umożliwia odzwierciedlenie efektów błyskowo-dźwiękowych jakie występują podczas rzutu granatu bojowego. Działanie zapalnika do granatu CRG-42 jest podobne jak UZRGM z tą różnicą, że po wypaleniu się opóźniacza następuje podpalenie ładunku prochowego błyskowo-dymnego.

12.Przekroje broni, granatów, zapalników, przyrządów optycznych wykorzystuje się do nauczania budowy oraz działania części i mechanizmów.

- 32 -

Przykładowy Plan - konspekt dowódcy plutonu

ZATWIERDZAM ZAŁĄCZNIK 1

Dowódca Kompanii Mp.

por. S. Kowalski

PLAN KONSPEKT

TEMAT: NAUKA CELOWANIA

CEL : W wyniku przeprowadzonych zajęć żołnierze potrafią :

• określić „oko dominujące”;

• zgrać przyrządy celownicze i celować do celu nieruchomego;

• składać się do strzału w postawie strzeleckiej leżąc.

FORMA: Ćwiczenie praktyczne.

MIEJSCE: Plac Treningów Ogniowych (PTO)

CZAS : 3 godziny lekcyjne (3 x 45')

POMOCE NAUKOWE :

Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty. Warszawa MON 1990. 7,62mm karabinki AKM(AKMŁ), AKMS(AKMSN), AK, kbkg wz 1960; kbkg wz. 1960/72. Warszawa MON 1988. Program strzelań pododdziałów piechoty (PSPP-86) Warszawa MON 1986.

- 33 -

Zabezpieczenie materiałowe:

kbk AK cały stan

stojak wysoki 5 szt.

stojak niski 5 szt.

muszka uniwersalna 10 szt.

diafragma 10 szt.

szkło kontrolne 3 szt.

ekran +wskaźnik i sprawdzian

do mierzenia skupienia, kartka ołówek 1 szt.

tablica +kreda 1 szt.

RG-42 treningowy 10 szt.

UZRG-M. zast. 10 szt.

krokomierz+ kpl chorągiewek

Zagadnienia szkoleniowe :

1. Określenie oka dominującego.

2. Celowanie przy pomocy muszki uniwersalnej.

3. Celowanie z broni zamocowanej w stojaku przy pomocy diafragmy.

4. Przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc.

5. Określenie odległości parami kroków .

6. Rzut granatem w postawie stojąc.

Wskazówki organizacyjno-metodyczne.

• na 4-5 dni przed zajęciami udzielić instruktażu dowódcom drużyn;

• na 2 dni przed zajęciami nakazać kierownikowi obiektu szkoleniowego przygotowania pola tarczowego;

• bezpośrednio przed zajęciami sprawdzić przygotowanie pola tarczowego ;

• zajęcia przeprowadzić formą zmiany punktów nauczania pozostawiając instruktorów na PN;

• szkolenie przeprowadzić modelem podstawowym;

• szczególną uwagę zwrócić na prawidłowość wykonywania czynności.

- 34 -

Organizacja zajęć:

40'

40' 40'

20'

Przebieg zajęć:

Część wstępna 5'

- podanie tematu i celu zajęć ;

• podanie warunków bezpieczeństwa;

• wprowadzenie do zajęć;

Część zasadnicza 120'

Prowadzenie szkolenia w punktach nauczania.

- 35 -

I.PN. Nauka celowania - 40' (dowódca plp)

• określenie „oka dominującego” -5'(przy pomocy kartki z otworem )

• celowanie przy pomocy muszki uniwersalnej - 10'

• celowanie z broni zamocowanej w stojaku z wykorzystaniem diafragmy -25'

II. PN. Przyjmowanie postawy strzeleckiej leżąc (d-ca 1dr.) -40'

III.PN. Określanie odległości pomiarem (d-ca 2dr.) -40'

PPN. Rzut granatem w postawie stojąc (d-ca 3dr.) -20'

Część końcowa 10'

• omówienie zajęć;

• podanie najlepiej i najsłabiej ćwiczących;

• podanie terminu i tematu następnych zajęć ;

• powrót.

OPRACOWAŁ

Dowódca 1 plutonu

ppor. Jerzy GABRYŚ

BIBLIOGRAFIA

JANISZEWSKI T.- Metodyka szkolenia ogniowego z broni strzeleckiej dla

WSO. Wrocław WSOWZ - 1974r.

JANISZEWSKI. T.- Metodyka szkolenia ogniowego dla wojsk

zmechanizowanych. Warszawa - Wrocław -WSOWZ 1985r.

JANISZEWSKI T. - Przygotowanie metodyczne dowódcy drużyny.

PWL nr 1/85

SŁODCZYK. S. - Wykorzystanie pomocy w szkoleniu ogniowym .

PWL nr 7/81

Metodyka szkolenia ogniowego pododdziałów piechoty. WARSZAWA

MON 1990r.

Instrukcja obsługi i eksploatacji urządzenia do treningów ogniowych z broni strzeleckiej typ 52 MIS . MON Warszawa 1981r.

Słownik wyrazów obcych. Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1967.

Wydanie XII.

HUMENIUK M. - Nauczanie sposobów strzelania z broni strzeleckiej kompanii

WASIELEWSKI E. piechoty. WSOWZ. Wrocław 1989.

WIELEBA W. - Urządzenia treningowe i pomoce w szkoleniu ogniowym

pododdziałów piechoty i czołgów. Podręcznik.

Sztab Generalny WP. Zarząd Szkolenia Bojowego.

Warszawa 1995.

- 36 -

Załącznik 2

SCHEMAT ORGANIZACJI ZAJĘĆ

/ przykładowe formy organizacyjne szkolenia jednorodnego /

Prowadzenie zajęć równolegle we wszystkich punktach nauczania

- 37 -

Prowadzenie zajęć ze zmianą punktów nauczania

355.231.1 SZKOLENIE OGNIOWE WSO-TK

355.203.1 DYDAKTYKA WOJSKOWA j. pol.

355.23 SZKOLENIE PODSTAWOWE

355.205.5 METODYKA SZKOLENIA

WIŚNIEWSKI KAZIMIERZ JÓZEF : Przygotowanie i prowadzenie zajęć przez dowódców / instruktorów / ze szkolenia ogniowego w okresie szkolenia podstawowego : / poradnik metodyczny /.

Wrocław : Wyd. WSO-TK, 1998, 38 s., rys. tab.

W opracowaniu omówiono role instruktora w szkoleniu ogniowym, organizację pracy instruktora, przygotowanie instruktorów do prowadzenia zajęć, wykorzystanie środków nauczania w szkoleniu ogniowym oraz techniczne środki audiowizualne wykorzystywane w tym szkoleniu. Opracowanie zawiera plan - konspekt przykładowego zajęcia.

Metodyka Szkolenia Ogniowego. Wydawnictwo MON Warszawa 1990, s. 9

Słownik wyrazów obcych. PIW, Warszawa 1967.

Tamże s. 297

Czynności

wstępne

Zapoznanie z tematem i celem zajęcia

Podanie zagadnień szkoleniowych i czasu ich przerobienia

Zapoznanie (nauczanie) instruktorów

z zagadnieniami (czynności) słabiej opanowanymi

Czynności

zasadnicze

Praktyczne pokazanie metod nauczania

Sprawdzenie umiejętności instruktorów

Omówienie organizacji zajęcia

Ustalenia (wskazania) miejsc punktów nauczania

Podanie wykazu zaopatrzenia materiałowego

i omówienie sposobu przygotowania sprzętu

Czynności

końcowe

omówienie wskazówek organizacyjno-metodycznych

I PN

zag. 1 - 3

dowódca drużyny

Przestudiowanie odpowiedniej literatury fachowej

Przemyślenie i opracowanie koncepcji zajęć

II PN

zag. 1 - 3

dowódca drużyny

Poinformowanie dowódców o terminie i miejscu przeprowadzenia instruktażu

Zapoznanie dowódców z tematem, organizacją i treścią zajęcia

Osobiste przygotowanie się do pokazania czynności praktycznych

Zapoznać z tematem i zagadnieniami nauczania

Wykonać wzorowy pokaz w rzeczywistym tępie

Wyjaśnić cel wykonywanych czynności

Wykonać pokaz na tempa z krótkim objaśnieniem czynności

Uczyć wykonywania czynności w całości

Przystąpić do utrwalania nabytych umiejętności

PN 1

dp

PN 2

d-ca 1 dr

PN 3

d-ca 2 dr

PPN

d-ca 3 dr

III PN

zag. 1 - 3

dowódca drużyny

ppn

instr.

ppn

instr.

ppn

instr.

PK

dp

III PN

zag. 3

dowódca drużyny

II PN

zag. 2

dowódca drużyny

I PN

zag. 1

dowódca drużyny

Strzelnica małokalibrowa

PK

dp

ppn

instr.

ppn

instr.

---