Koncepcja strategiczna OT według płk (r) dr hab. Józefa Marczaka

Płk (r) dr hab. Józef MARCZAK
Profesor Katedry Strategii Akademii Obrony Narodowej

Koncepcja Strategiczna Obrony Terytorialnej Polski w XXI wieku.
/wizja strategiczna Obrony Terytorialnej Polski 2010/

I. Tworzenie bezpieczeństwa narodowego Polski w XXI wieku

Bezpieczeństwo jest fundamentem wszystkiego, co czynimy.
/H. Kissinger/

Powszechnie przyjętym kryterium bezpieczeństwa jest własny potencjał obronny połączony z układami sojuszniczymi, zapewniającymi skuteczne odstraszanie potencjalnego napastnika.
/J. Nowak - Jeziorański/

Dobrze zorganizowana milicja (współcześnie - Obrona Terytorialna, przyp. aut.) jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa (…).
/Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki/

Na progu XXI wieku społeczeństwo polskie dokonuje dziejowego wysiłku budowy suwerennego, demokratycznego państwa, zdolnego spełnić pragnienia i aspiracje obecnego i przyszłych pokoleń Polaków do szczęśliwego życia w praworządnym, sprawnym i silnym państwie współdecydującym o sile i przyszłości Unii Europejskiej i obrony wspólnej NATO.
Głównym wyzwaniem w budowie wielkości Polski jest zapewnienie bezpieczeństwa narodowego - najwyższej, egzystencjonalnej wartości i potrzeby społeczeństwa polskiego, którego tworzenie jest priorytetowym celem państwa. Dla Polski a zarazem dla Europy zapewnienie bezpieczeństwa narodowego naszego państwa ma szczególne znaczenie z uwagi na kluczowe dla bezpieczeństwa europejskiego położenie geostrategiczne Polski oraz doświadczenia minionych trzech wieków¹. To wskutek anarchii nastąpił "upadek militaryzmu (wojskowości - przyp. aut.) polskiego"² czyniąc Polskę "bezbronnym stepem (…) drogą publiczną dla obcych wojsk"³, który doprowadził do upadku I Rzeczpospolitej i ponad wiekową niewolę a zarazem zabory polskich ziem umocniły trzech ciemiężycieli narodów: Prusy, Austrię i Rosję.
Z kolei II Rzeczpospolita opierając swe bezpieczeństwo na sojuszach i deklaracjach obcej pomocy przyjęła błędną strategię obronną (tylko wojska operacyjne), która nie odstraszyła wielkich sąsiadów od agresji z katastrofalnym epilogiem "piorunującej klęski wrześniowej" (określenie gen. W. Sikorskiego z 1942 r.).
Współcześnie podstawą tworzenia bezpieczeństwa narodowego jest zapewnienie skutecznej, wiarygodnej ochrony i obrony narodowej wartości i interesów narodowych warunkujących przetrwanie i pomyślny rozwój.
Polska, tak jak inne państwa, poprzez uczestnictwo w obronie wspólnej NATO, zwiększa własne narodowe zdolności ochrony i obrony włączając się jednocześnie w tworzenie i współodpowiedzialność za bezpieczeństwo kontynentu europejskiego. Fundamentalną podstawą bezpieczeństwa narodowego Polski stanowią narodowe zdolności obronne⁴ a członkostwo w NATO wręcz zobowiązuje Polskę do "utrzymywania i rozwijania swojej indywidualnej (…) zdolności do odparcia zbrojnej napaści"⁵. Jednocześnie "sojusz, poprzez wspólne działanie, umożliwia swym członkom realizację podstawowych narodowych celów bezpieczeństwa, nie pozbawiając ich jednocześnie suwerenności w dziedzinie obrony."⁶

II. Narodowa strategia wojskowa w ochronie i obronie narodowej

Strategia jest dobrodziejstwem bogów, bowiem stanowi dla kraju środek zapewniający mu wolność i szczęście.
/Sokrates (469-399 r. p.n.e.)/

Potencjał bez strategii jest niemalże tak samo pozbawiony znaczenia, jak strategia bez potencjału.
/Daniel Papp, politolog USA/

Naczelnym celem polityki państwa w tworzeniu bezpieczeństwa narodowego jest zapewnienie ochrony i obrony niepodległości, niepodzielności terytorium oraz nienaruszalności granic a także bezpieczeństwa obywateli.⁷
W ramach wspólnoty obronnej NATO Polska zobowiązała się realizować wspólny cel polityczny, jakim jest "ochrona wolności, wspólnego dziedzictwa i cywilizacji swych narodów, opartych na zasadach demokracji, wolności jednostki i praworządności."⁸
Zadaniem narodowej strategii wojskowej jest "osiągnięcie celów ustalonych przez politykę, wykorzystując jak najlepiej posiadane środki" przy czym "w strategii nie należy obierać za punkt wyjścia tego, co jest możliwe, ale szukać tego, co jest konieczne, i starać się to osiągnąć."⁹
Narodowa strategia wojskowa to nauka i sztuka wyboru, przygotowania i wykorzystania przez naród Sił Zbrojnych do ochrony i obrony narodowych oraz sojuszniczych wartości i interesów poprzez groźbę (odstraszanie) lub użycie siły a także do wsparcia wojskowego władz i społeczeństwa w sytuacjach klęsk, katastrof i innych nieszczęść oraz potrzeb pomocy.
Nauka strategii to usystematyzowana wiedza o przygotowaniu i wykorzystaniu Sił Zbrojnych w polityce państwa i polityce międzynarodowej. Podstawą tej nauki, zbudowanej na fundamencie historii są klasyczne dzieła strategii na czele z fundamentalnym dziełem strategii, jakim jest O wojnie C. V. Clausewitza.
Sztuka strategii to twórczy proces wyboru i wdrożenia w praktykę przez najwyższe kierownictwo państwa właściwych i koniecznych a posiadanych środków wojskowych do ochrony i obrony narodowej dokonywany w oparciu o naukę strategii, stosownie do uwarunkowań strategicznych.
Podstawowe uwarunkowania (wyznaczniki) strategii wojskowej Polski stanowią:
1. geostrategiczne położenie Polski pomiędzy dwoma mocarstwami, z którego wynika bezwzględna konieczność zapewnienia wiarygodnej przewagi strategicznej środków obrony Polski nad wielokrotną przewagą środków ofensywnych naszych wielkich sąsiadów (zał.1);
2. doświadczenia historyczne: wykorzystanie doświadczeń skutecznej strategii powszechnej obrony narodowej Polski klasycznej X - XVII wieku oraz uniknięcie błędów strategii wojskowej II RP opartej tylko na wojskach operacyjnych i manewrze, bez przygotowania: Obrony Terytorialnej, umocnień terytorium, działań nieregularnych w masowej skali (zał. 2);
3. członkostwo w NATO: zwiększa narodowe zdolności obronne, wymaga osiągnięcia interoperacyjności przez wojska operacyjne oraz wymaga osiągnięcia zdolności do wypełniania zadań państwa - gospodarza (HNS) a także zdolności do "zatrzymania agresora tak szybko, jak jest to możliwe"¹⁰;
4. konieczność przygotowania Sił Zbrojnych do niezwłocznego i powszechnego wsparcia wojskowego władz i społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb pomocy;
5. konieczność przygotowania Sił Zbrojnych do długiej wojny z terroryzmem, zarówno do operacji przeciwterrorystycznych poza granicami Polski, jak i do przeciwdziałania i ochrony antyterrorystycznej terytorium Polski, zwłaszcza w ochronie infrastruktury krytycznej.
Wskazaną przez naukę strategii szansą zapewnienia Polsce skutecznego odstraszania, ochrony i obrony narodowej poprzez stworzenie strategicznej przewagi środków obrony nad środkami ewentualnej przemocy terrorystycznej bądź agresji stanowi wyzyskanie do obrony Polski, oprócz własnych wojsk operacyjnych i ewentualnym wzmocnieniem NATO, korzyści, atutów strategicznych obrony własnego terytorium - a więc tych środków, którymi nie dysponuje agresor. Korzyści, atuty strategicznej obrony własnego terytorium tworzą:
- wojska Obrony Terytorialnej (OT) jako forma powszechnej organizacji wojskowej społeczeństwa do ochrony i obrony Ojczyzny poprzez ochronę i obronę swojej ojcowizny, czyli obrony miejscowej (na miejscu);
- działania nieregularne w masowej skali - najpotężniejsza forma walki w obronie państwa będąca współczesną kontynuacją tradycyjnych polskich form walki - wojny podjazdowej, szarpanej, urywczej i partyzanckiej;
- przygotowanie ochrony i obrony miast (miejscowości) na podejściach;
- wykorzystanie przestrzeni, walorów obronnych oraz operacyjne przygotowanie terytorium do ochrony i obrony;
- powszechne i wszechstronne wsparcie operacji wojskowych przez społeczeństwo oraz współdziałanie cywilno - wojskowe w ochronie i obronie narodowej.
Przygotowanie i ujęcie w organizacji wojskowej wymienionych korzyści, atutów strategicznych ochrony i obrony własnego terytorium stanowi Obronę Terytorialną (OT).
Obydwa, współzależne i współdziałające w ochronie i obronie Polski komponenty obronnej struktury Sił Zbrojnych - mobilne wojska operacyjne i powszechna Obrona Terytorialna tworzą siłę obronną Polski.¹¹
Poprzez stworzenie dwukomponentowej obronnej struktury Sił Zbrojnych Polska nawiązuje do tradycji obronnej Polski klasycznej X - XVII wieku, która stworzyła bezpieczeństwo rozwoju Polski do pozycji europejskiego mocarstwa politycznego, wojskowego, ekonomicznego i kulturowego.
Równocześnie tworzenie Obrony Terytorialnej to wykorzystanie głównej nauki¹² z "piorunującej klęski wrześniowej" (określenie gen. W. Sikorskiego - 1942), kiedy same wojska operacyjne bez Obrony Terytorialnej (OT - jaką faktycznie była Armia Krajowa, tworzono dopiero po klęsce wrześniowej) nie miały jakiejkolwiek szansy skutecznej obrony przed miażdżącą przewagą agresorów w nieprzygotowanej obronnie przestrzeni Polski.
W prezentacji narodowej strategii wojskowej Polski w XXI wieku, nie sposób pominąć koncepcji strategicznej obrony Polski sformułowanej przez czołowego stratega amerykańskiego supermocarstwa prof. Z. Brzezińskiego a propagowanej szeroko przez J. Nowaka - Jeziorańskiego: "polskiej koncepcji strategii obronnej opartej na dwóch równorzędnych elementach: niewielkiej, ale mobilnej, dobrze uzbrojonej i nowoczesnej armii regularnej, zdolnej do szybkiego manewru i operacyjnego współdziałania z NATO oraz obronie terytorialnej opartej na powszechnej mobilizacji ludności wyszkolonej w sabotażu i w walkach ulicznych i partyzanckich.¹³

III. Pojęcie, cel, misje i zadania Obrony Terytorialnej

Dobrze zorganizowany system obrony terytorialnej oparty na siłach lokalnych jest niezbędny w strategii obrony narodowej.
/Z. Brzeziński/

Pojęcie Obrony Terytorialnej

[W znaczeniu strukturalnym] Obrona Terytorialna (OT) jest, obok mobilnych wojsk operacyjnych drugim powszechnym komponentem obronnej struktury Sił Zbrojnych Polski obejmującym terytorialne organy dowodzenia oraz jednostki wojsk OT przygotowane do prowadzenia ochrony i obrony miejscowej w stałych rejonach odpowiedzialności w ścisłym współdziałaniu z wojskami operacyjnymi oraz z miejscowymi organami władzy, służbami i strażami, organizacjami pozarządowymi i społeczeństwem, a także pozarządowe organizacje paramilitarne.
[W znaczeniu funkcjonalnym] Obrona Terytorialna (OT) jest wojskową formą powszechnej ochrony i obrony narodowej przygotowaną i prowadzoną na szczeblu terytorialnym na całym obszarze Polski obejmującą: ochronę i obronę granic miejscowości oraz ważnych obiektów i rejonów, w tym szczególnie infrastruktury krytycznej; w wypadku wtargnięcia agresora prowadzenie działań nieregularnych w masowej skali we współdziałaniu z wojskami operacyjnego do całkowitego zniszczenia lub wyparcia sił agresora; wsparcie operacyjnego rozwinięcia i działania wojsk operacyjnych własnych i ewentualnego wzmocnienia NATO, a także niezwłoczne i powszechne wsparcie wojskowe władz i społeczeństwa w sytuacji klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb.¹⁴

Misje i zadania Obrony Terytorialnej

Obrona Terytorialna w ochronie i obronie narodowej i obronie wspólnej NATO realizuje misje: orężne, koordynacji działań cywilno - wojskowych i misje nieorężne.

Misja orężna OT obejmuje:
prowadzenie ochrony i obrony miejscowej w formie ochrony i obrony miejscowości, granic lądowych, infrastruktury krytycznej oraz prowadzenia działań nieregularnych w sytuacji wtargnięcia agresora; wsparcie bojowe i logistyczne działań wojsk operacyjnych własnych i ewentualnego wzmocnienia NATO.

Misja koordynacji działań cywilno - wojskowych obejmuje:
uzgodnienie przez terytorialne organy dowodzenia z organami władzy rządowej i samorządowej planów i przygotowań świadczeń i wsparcia cywilnego dla operacji wojskowych oraz wsparcia wojskowego dla władz i społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb pomocy.

Misja nieorężna OT obejmuje:
Współudział w powszechnym wychowaniu obywatelskim i patriotycznym młodzieży w procesie służby wojskowej w jednostkach OT i współpracy jednostek OT ze szkołami, uczelniami i organizacjami pozarządowymi; przygotowanie OT do niezwłocznego i wszechstronnego wsparcia władz cywilnych i społeczeństwa w ratowaniu i zabezpieczaniu ludności, mienia i środowiska w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb czasu pokoju, w okresie kryzysu, wojny czy ewentualnej okupacji.

IV. Dowodzenie Obroną Terytorialną

Dowodzenie OT to całokształt działalności terytorialnych organów dowodzenia szczebla centralnego (strategicznego), operacyjnego i taktycznego w zakresie: planowania i przygotowania Obrony Terytorialnej, utrzymywania gotowości bojowej organów dowodzenia i wojsk OT, organizacji współdziałania z dowództwami wojsk operacyjnych; współpracy i koordynacji, przygotowań i działań cywilno - wojskowych z organami władzy rządowej i samorządowej, służbami i strażami oraz organizacjami pozarządowymi; kierowanie realizacją misji i zadań OT w czasie pokoju, okresem kryzysu, wojny i ewentualnej okupacji.
Dowodzenie OT realizują terytorialne organy dowodzenia stanowiące część systemu dowodzenia Siłami Zbrojnymi.
Minister Obrony Narodowej dowodzi Obroną Terytorialną poprzez Inspektorat OT.
Operacyjnymi organami dowodzenia OT na obszarach operacyjnych są Dowództwa Okręgów Wojskowych.
Operacyjno - taktycznymi organami dowodzenia OT są Wojewódzkie Sztaby Wojskowe.
Taktycznymi organami dowodzenia są Wojskowe Komendy Uzupełnień i Dowództwa Garnizonowe.

V. Wojska Obrony Terytorialnej

Wojska Obrony Terytorialnej są powszechną formą wojskowego przygotowania i wykorzystania społeczeństwa do ochrony i obrony miejscowej.
Wojska OT tworzą wysocerezerwowe w czasie pokoju lekkie jednostki ogólnowojskowe i rodzajów wojsk o strukturze brygadowej lub batalionowej odpowiednio do zadań operacyjnych i zadań wsparcia wojskowego władz cywilnych i społeczeństwa - wynikających ze znaczenia obronnego danego obszaru oraz warunków demograficznych i środowiskowych. Jednostki wojsk OT są przygotowane do prowadzenia ochrony i obrony miejscowej w stałych rejonach odpowiedzialności, stanowiących Ojcowiznę dla żołnierzy OT. Ochrona i obrona miejscowa jednostki OT obejmuje: ochronę i obronę miejscowości, ważnych obiektów i rejonów - szczególnie infrastruktury krytycznej, w razie wtargnięcia agresora i ewentualnej okupacji prowadzenie działań nieregularnych, wsparcie rozwinięcia i działania wojsk operacyjnych własnych i ewentualnego wzmocnienia NATO oraz gotowość do niezwłocznego wsparcia miejscowych władz i społeczeństwa w sytuacji klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść oraz szczególnej pomocy wojskowej.
Koszary jednostek wojskowych OT stanowią stałe wojskowe bazy szkolno - mobilizacyjno - ratownicze wykorzystywane zarówno przez miejscową jednostkę OT jak i w razie nadzwyczajnych potrzeb przez inne jednostki wojskowe, a także cywilne służby i straże. Baza koszarowa jednostek OT służy również do czasowego schronienia ludności miejscowej w sytuacji klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść.
Powszechna obowiązkowa i ochotnicza służba wojskowa w wojskach OT obejmuje:
- podstawowe przeszkolenie wojskowe trwające 2 - 3 miesiące,
- służbę w rezerwie obejmującą jednodniowe szkolenia w dni wolne od pracy nie częściej niż jedno szkolenie na miesiąc,
- służbę w jednostce po mobilizacji na wypadek wojny bądź w sytuacji klęski żywiołowej, katastrofy technicznej czy innych nieszczęść i potrzeb.
Jednostki wojskowe OT, kontynuują miejscowe tradycje wojskowe, przyjmując nazwy miejscowości oraz patronów (imiona) jednostek wojskowych z okresu II RP i Armii Krajowej.
W realizacji nieorężnej misji państwotwórczej jednostki wojskowe OT współpracują w zakresie wychowania obywatelskiego, patriotycznego i obronnego z miejscowymi szkołami, uczelniami i organizacjami pozarządowymi na czele z organizacjami harcerskimi, Strzelcem itp.

VI. Funkcjonowanie Obrony Terytorialnej

1. W czasie pokoju:
Celem OT jest ciągłe budowanie wiarygodnej siły i wizerunku niepokonalności Polski jako podstawy skutecznego odstraszania, ochrony i obrony narodowej oraz współudział w zapewnieniu ochrony ludności, mienia i środowiska w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb.
Zadania OT:

 planowanie przygotowywanie powszechnej OT na wszystkich szczeblach organizacji państwa;

 koordynacja planów i przygotowań cywilno - wojskowych do ochrony i obrony narodowej;

 powszechne szkolenie wojskowe i ratownicze kolejnych roczników młodego pokolenia;

 szkolenie rezerwistów OT do ochrony i obrony swoich rejonów odpowiedzialności;

 przygotowanie i prowadzenie wspólnych cywilno - wojskowych szkoleń i ćwiczeń sprawnościowych;

 inspiracja tworzenia i wspieranie istniejących organizacji pozarządowych o charakterze patriotyczno - obronnym;

 niezwłoczne i powszechne wsparcie wojskowe władz cywilnych i społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb;

 współudział w powszechnym wychowaniu patriotycznym i obywatelskim dzieci i młodzieży;

 pielęgnacja i kontynuacja miejscowych tradycji niepodległościowych, wojskowych i społecznych;

 współudział w tworzeniu miejscowych więzi społecznych i obywatelskich oraz współodpowiedzialności za bezpieczeństwo miejscowych społeczności.
2. W sytuacji kryzysowej:
Celem OT jest osiągnięcie gotowości do udziału, zgodnie z decyzją władz, w niezwłocznym i powszechnym reagowaniu wojskowym na sytuację lub zaistniały kryzys (militarny bądź niemilitarny) dla skutecznego zapobiegania bądź przeciwdziałania oraz minimalizację i usuwania skutków kryzysu.
Zadania OT:
A. W sytuacji kryzysu niemilitarnego (klęski żywiołowe, katastrofy techniczne i inne nieszczęścia):

 osiągnięcie pełnej gotowości do wojskowego reagowania kryzysowego na obszarze (kierunku) zagrożenia niemilitarnego;

 wojskowe wzmocnienie lub przejęcie pod ochronę i obronę zagrożonej infrastruktury krytycznej;

 niezwłoczne i powszechne wojskowe wsparcie władz i społeczeństwa w zapobieganiu i przeciwdziałaniu zagrożeniem niemilitarnym;

 wojskowe wsparcie władz i społeczeństwa w minimalizacji i usuwaniu skutków kryzysu oraz przywracaniu stanu normalnego.B. W sytuacji kryzysu militarnego bądź terrorystycznego:

 osiągnięcie pełnej gotowości bojowej na obszarze (kierunku) zagrożenia militarnego;

 rozwinięcie terytorialnego systemu rozpoznania;

 wzmocnienie ochrony i obrony granicy państwowej oraz obiektów infrastruktury krytycznej;

 zwalczanie grup dywersyjno-rozpoznawczych bądź terrorystycznych;

 przygotowanie ochrony i obrony miejscowości na obszarze (kierunku) zagrożenia;

 zapewnienie ochrony wojskom operacyjnym w bazach, rejonach wyjściowych oraz na drogach manewru;

 prowadzenie rozbudowy inżynieryjnej w rejonach i na rubieżach rozwinięcia i obrony wojsk OT i wojsk operacyjnych;

 włączenie zmilitaryzowanych instytucji oraz organizacji paramilitarnych w skład OT.
3. W okresie wojny:
Celem OT jest powszechna ochrona i obrona granic, miejscowości i infrastruktury krytycznej przed uderzeniem i uchwyceniem przez agresora oraz we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi sparaliżowanie ruchu i działania jego wojsk dla całkowitego ich zniszczenia bądź wyparcie z terytorium Polski.
Zadania OT:

 osiągnięcie pełnej gotowości bojowej;

 ochrona i obrona granic, miejscowości oraz infrastruktury krytycznej na całym terytorium Polski;

 zwalczanie grup dywersyjno - rozpoznawczych i desantów powietrznych;

 wsparcie rozwinięcia operacyjnego i działania wojsk operacyjnych własnych i ewentualnego wzmocnienia NATO;

 paraliżowanie ruchu i działania wojsk agresora oraz ich niszczenie powszechnymi działaniami nieregularnymi;

 wsparcie wojskowe ochrony ludności, mienia i środowiska oraz organów władzy i instytucji narodowych, społecznych i państwowych przed represjami, grabieżą, niszczeniem przez agresora.
4. W okresie okupacji:
Celem OT jest, we współdziałaniu z wojskami operacyjnymi działającymi poza obszarami okupowanymi, zniszczenie sił i instytucji okupanta oraz zapewnienie ochrony ludności, majątku narodowego i instytucji narodowych przed niszczeniem i grabieżą przez agresora.
Zadania OT:

 masowe prowadzenie działań nieregularnych dla sparaliżowania ruchu i działania wojsk agresora oraz ich zniszczenia bądź wyparcia z terytorium Polski;

 ochronę i obronę podziemnych struktur władzy państwowej oraz organizacji społecznych;

 ochrona i obrona ludności przed represjami agresorami;

 ochronę majątku narodowego przed grabieżą i niszczeniem przez agresora;

 zabezpieczenie odtwarzania i funkcjonowania władz państwowych i organizacji społecznych na obszarach wyzwolonych.
VII. Powszechne szkolenie wojskowe oraz ratowniczo - ochronne młodzieży i rezerwistów w OT

Celem powszechnego szkolenia młodzieży i rezerwistów w OT jest nabycie i utrzymywanie wartości patriotycznych, obywatelskich i żołnierskich oraz umiejętności walki w obronie miejscowej (w obronie Ojcowizny), a także umiejętności ratowniczych i ochronnych w sytuacjach zagrożeń klęskami żywiołowymi, katastrofami technicznymi i innych nieszczęść i potrzeb miejscowego społeczeństwa.
Do właściwości powszechnego szkolenia w OT należą:

 powszechność szkolenia młodzieży i rezerwistów¹⁵ wyrażająca się w objęciu tym szkoleniem niemalże całej populacji mężczyzn (obowiązkowo i ochotniczo) oraz dziewcząt (ochotniczo);

 krótkotrwałość szkolenia podstawowego (tzw. zasadniczej służby wojskowej) - 2 - 3 miesiące¹⁶, kontynuowanego szkoleniem w rezerwie - 1 dniowe (sobota bądź niedziela) na miesiąc bądź kwartał;

 terytorialność rekrutacji szkolonej młodzieży i rezerwistów z obszaru powiatu;

 atrakcyjność szkolenia wyrażająca się w dominacji indywidualnego szkolenia żołnierza OT w posługiwaniu się: całą gamą broni strzeleckiej, lekkiej broni ppanc, lekkiej broni plot, środkami minowania oraz sprzętem inżynieryjnym i ratowniczym, a także szkoleniem parakomandoskim w składzie drużyn i plutonu OT;

 realnością szkolenia wyrażającą się przygotowaniem żołnierzy do obrony miejscowej swojej Ojcowizny, szkoleniem w terenie i na obiektach przewidywanej obrony oraz szkoleniem ratowniczo - ochronnym odpowiednio do zagrożeń miejscowych (np.: ochrony przeciwpowodziowej, ochrony przed skutkami awarii i katastrof technicznych miejscowych zakładów bądź infrastruktury);

 użyteczność (praktyczność) dla ochrony i obrony swojej Ojcowizny, swojej rodziny i samego siebie;

 silne motywacje do podjęcia i osiągania jak najlepszych wyników w służbie w OT wynikające z: przywiązania do Ojcowizny, tradycji AK i innych formacji, więzi koleżeńskich, zainteresowania i wspierania służby w OT przez miejscowe społeczeństwo, szansy wykazania się w służbie dla dobra wspólnoty, możliwości realizacji młodzieńczych i męskich ambicji patrioty, wojownika (rycerza) i obrońcy;

 niewielka uciążliwość życiowa służby w OT ponieważ nie koliduje z studiami, pracą i życiem rodzinnym;

 ekonomiczność szkolenia wyrażająca się wyzyskaniem największej, najcenniejszej i niezastępowalnej wartości ochronnej i obronnej Polski jaką jest powszechne wychowanie patriotyczne i obywatelskie oraz wyszkolenie wojskowe i ratowniczo - ochronne Polaków przy bardzo niewielkich (w stosunku do szkolenia w wojskach operacyjnych) kosztach wynikających z: krótkotrwałości szkolenia, prostoty i taniości obsługi lekkiej broni i sprzętu wojskowego, bardzo niskich kosztach szkolenia parakomandoskiego i ratowniczo - ochronnego;

 ścisłe powiązanie szkolenia w OT z miejscowym środowiskiem: władzy samorządowej, służbami i strażami, szkołami, organizacjami pozarządowymi - szczególnie - patriotyczno - obronnymi.
VIII. Uzbrojenie i sprzęt wojsk OT

Uzbrojenie i wyposażenie wojsk OT powinno zapewnić skuteczność obrony miejscowej i ograniczoną mobilność taktyczną oraz skuteczną realizację zadań ratowniczo - ochronnych na rzecz miejscowego społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych zagrożeń i nieszczęść.
Podstawowe uzbrojenie wojsk OT:
A. Broń strzelecka: kbk AK, karabiny maszynowe, granatniki, karabiny wyborowe, karabiny przeciwsprzętowe (AMR) - polski 12,7 mm TOR.
B. Lekka broń ppanc: granatniki ppanc, przenośne pociski kierowane (PPK), armaty 85 mm (ciągniona).
C. Lekka broń plot: wielokalibrowe karabiny plot, działka plot (przewoźne, ciągnione), przenośne rakietowe zestawy plot (GROM, STRZAŁA, STINGER).
D. Środki minowania: miny ppiech: odłamkowe, odłamkowo - kierunkowe, sygnalizacyjno - oświetlające; miny ppanc: naciskowe, niekontaktowe, przeciwburtowe.

Podstawowy sprzęt wojskowy i ratowniczy:
A. Pojazdy: lekkie pojazdy terenowe, lekkie ciężarówki, mikrobusy, motocykle.
B. Maszyny i sprzęt inżynieryjny: spycharko - ładowarki, dźwigi samojezdne, łodzie z silnikami zaburtowymi, elementy przęseł i podpór mostowych (składanych, pływających).
C. Sprzęt do rozpoznania oraz likwidacji skażeń i zakażeń (bojowych i niewojskowych substancji niebezpiecznych): sprzęt rozpoznania skażeń chemicznych - bojowych i niebojowych oraz promieniotwórcych; maski filtracyjne i izolacyjne; odzież ochronna - wojskowa i izolacyjna; zestawy do odkażania, dezynfekcji i dezaktywacji; zestawy do zabiegów sanitarnych.
D. Podstawowy sprzęt ratownictwa medycznego.
E. Podstawowy sprzęt ratownictwa ekologicznego.

IX. Finansowanie OT

Najogólniej - Obrona Terytorialna jest, jak to wynika z doświadczeń polskich¹⁷ jak i innych państw na czele z USA¹⁸ formacją bardzo tanią w porównaniu z wojskami operacyjnymi stwarzając dla Polski olbrzymią szansę ekonomizacji wydatków obronnych¹⁹. Finansowanie OT w Polsce , możliwe jest, tak jak to było w II RP i jest w innych państwach, zarówno z budżetu obrony narodowej jak i z innych działów budżetu państwa oraz ze źródeł pozabudżetowych.
Finansowanie OT z budżetu obrony narodowej powinno stanowić odrębną i stałą pozycję wydatków (tak jak w USA) ustaloną na wysokość nie mniejszą niż do 10% budżetu obrony narodowej²⁰.
Finansowanie OT z innych działów budżetu państwa powinno obejmować zakup sprzętu i wyposażenia ratowniczego dla wojsk OT w ramach Krajowego Systemu Ratowniczego.
Finansowanie OT ze źródeł pozabudżetowych może obejmować:

 zakup broni i sprzętu dla OT z Funduszu Obrony Narodowej (tak jak Obrony Narodowej 1937/39 z FON) a lepiej z powiatowych Funduszy OT;

 częściowe finansowanie przez samorządy terytorialne kosztów utrzymania infrastruktury koszarowej wojsk OT jako rezerwy dla czasowego schronienia dla ewakuowanej ludności w sytuacji klęsk żywiołowych i katastrof technicznych i innych nieszczęść;

 ulgi lub zniesienie podatku gruntowego dla jednostek OT (przykład Zamościa dla 3 BOT);

 dobrowolnych dotacji osób prywatnych lub podmiotów gospodarczych na zakup broni i sprzętu dla wojsk OT;

 pomoc wojskową innych państw NATO w postaci broni i sprzętu wojskowego (w 1999 r. przedstawiciele Kongresuy USA - oficerowie Gwardii Narodowej - deklarowali pomoc dla polskiej OT).
Jako zasadę w gospodarowaniu bronią, sprzętem i wyposażeniem wojskowym w Polsce powinno stanowić przekazywanie dla OT z wojsk operacyjnych broni, sprzętu i wyposażenia wycofywanego (w ramach modernizacji) z wojsk operacyjnych.
Broń i sprzęt dla wojsk OT jest w stanie i powinien w całości dostarczać polski przemysł, bez kosztownych wydatków na obce produkty. Równocześnie specjalizacja polskiego przemysłu w produkcji broni i sprzętu dla wojsk OT, zwłaszcza broni strzeleckiej, lekkiej broni ppanc i plot oraz środków minerskich pozwoli na obniżenie kosztów uzbrojenia i wyposażenia.

X. Szanse stworzenia Obrony Terytorialnej w Polsce

Szanse stworzenia²¹ OT, właściwej i koniecznej dla skutecznej ochrony i obrony narodowej Polski w XXI w stanowią:
1. Żywe i silne tradycje Armii Krajowej, której OT będzie współczesną kontynuacją.
2. Powszechne przywiązanie Polaków do wojska - jako uosobienia patriotyzmu, wolności i tożsamości narodowej i państwowej.
3. Wielkie doświadczenia tworzenia i funkcjonowania polskiej OT: "najświeższe" - organów dowodzenia i jednostek OT stworzonych w latach 1991 - 1999, starsze - OTK w okresie PRL²², Armii Krajowej 1939 -1945, Brygad i batalionów Obrony Narodowej 1937 - 39²³.
4. Względnie niskie koszty tworzenia (bądź przekształcania dotychczasowych struktur) i funkcjonowania OT.
5. Możliwość wykorzystania kadry, infrastruktury, uzbrojenia i wyposażenia rozwiązywanych jednostek wojsk operacyjnych, szkół, baz itp. (np.: przekształcenie 14 Bpanc w 14 BOT w Przemyślu).
6. Względna taniość i olbrzymia skuteczność obronna nowej generacji lekkiej, przenośnej broni: strzeleckiej, przeciwpancernej, przeciwlotniczej i minowej (Symboliczny STINGER, polski GROM).
7. Prostota, łatwość, krótkotrwałość i niskie koszty powszechnego szkolenia podstawowego i rezerwistów OT.
8. Olbrzymie potrzeby wsparcia wojskowego dla władz cywilnych i społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb.
9. Powszechna akceptacja przez młodzież i dorosłe społeczeństwo krótkotrwałej (2 - 3 miesiące) tzw. zasadniczej służby wojskowej w miejscowej (pobliskiej) jednostce OT.
10. Doskonałe przykłady funkcjonowania OT w innych państwach NATO - na czele z USA gdzie Gwardia Narodowa (amerykańska OT) stanowi od przeszło 200 lat podstawę bezpieczeństwa narodowego Stanów Zjednoczonych²⁴.
11. Powszechne włączenie kolejnych pokoleń młodych Polaków do współtworzenia i współodpowiedzialności za bezpieczeństwo swojej Ojcowizny i Ojczyzny, do realizacji konstytucyjnego obowiązku obrony Ojczyzny.
12. Konieczności stworzenia przez powszechną OT warunków niezbędnych i sprzyjających dla pełnego wykorzystania zdolności manewrowych i uderzeniowych drugiego elitarnego komponentu wojskowego Polski - wojsk operacyjnych własnych i ewentualnego wzmocnienia NATO.
13. Powszechna świadomość o konieczności wyciągnięcia wniosków z "piorunującej klęski wrześniowej" (określenie gen. W. Sikorskiego - 1942), kiedy samotne wojska operacyjne bez Obrony Terytorialnej (AK - utworzono... po klęsce wrześniowej w warunkach okupacji) nie zapewniły wiarygodnego odstraszania agresorów oraz nie miały jakiejkolwiek szansy powstrzymania i odparcia agresorów pozostawiając po klęsce bezbronne społeczeństwo na bezkarną eksterminację zbrodniczych reżimów.
14. Powszechna świadomość, że działania nieregularne w masowej skali, prowadzone przez OT, są najpotężniejszym, niezastępowalnym i wiarygodnym środkiem odstraszania i obrony Polski, tworzącym wizerunek niepokonalności Polski²⁵.

XI. Zagrożenia tworzenia Obrony Terytorialnej

Niedawne doświadczenia sabotażu przez ówczesne kierownictwo SG WP programu rządowego²⁶ i decyzji Ministra Obrony Narodowej²⁷ oraz Opinii nr 4 Komisji Obrony Narodowej Sejmu i Senatu²⁸ odnośnie tworzenia Obrony Terytorialnej pozwalają na określenie następujących zagrożeń tworzenia OT:
1. Niedostateczny poziom wiedzy strategicznej wyrażający się m.in. w braku wiedzy i woli tworzenia OT, jako komponentu decydującego o skuteczności obrony narodowej²⁹.
2. Kontynuacja destrukcyjnej działalności kierownictwa SG WP i Dowództwa WL w niszczeniu zbudowanych w latach 1991 - 99 podstaw narodowej OT.
3. Szerzenie demagogicznych "rozbrajających" haseł: "mała, sprawna, armia zawodowa", "Polsce nikt nie zagraża", "Polska jest bezpieczna bo jest w NATO", itp.
4. Kontynuacja destrukcji struktur wojsk (jednostek, instytucji i garnizonów) oraz grabieży infrastruktury, broni, sprzętu i wyposażenia wojskowego - pozbawiając Polskę możliwości szybkiego stworzenia powszechnej OT.
5. Niewiedza kierowniczej kadry wojska o terytorialnej organizacji wojskowej demokracji Zachodu na czele z Gwardią Narodową USA.
6. Niska świadomość i wiedza kierownictwa wojskowego doświadczeń obronnych Polski na czele z oceną strategiczną "piorunującej klęski wrześniowej" (określenie gen. W. Sikorskiego) oraz tworzenia (dopiero po klęsce) i funkcjonowania Armii Krajowej (w istocie - OT).
7. Priorytetowe traktowanie rozwijania "zdolności ekspedycyjnych" zamiast zdolności obrony własnego terytorium.
8. Strata czasu³⁰ poprzez blokowanie, odwlekanie czy ślamazarność tworzenia OT.

XII. Strategiczne skutki zaniechania tworzenia OT

Kontynuacja blokady tworzenia OT oraz destrukcja stworzonych w latach 1991 - 1999 podstaw nowoczesnej OT Polski grozi następującymi konsekwencjami strategicznymi:
1. Bezbronnością Polski, recydywą stanu z XVIII w: "bezbronnego stepu /.../ drogi publicznej dla obcych wojsk" (określenie stanu Polski przez C. v. Clausewitza w "O wojnie").
2. Powtórzeniem strategicznego błędu sprzed 1939 (brak OT, AK tworzono dopiero po... klęsce wrześniowej) kiedy wobec braku powszechnej OT wojska operacyjne były pozbawione jakichkolwiek szans obrony terytorium Polski.
3. Pozbawienie wojsk operacyjnych własnych i ewentualnego wzmocnienia NATO warunków koniecznych i sprzyjających wykorzystaniu ich zdolności manewrowych i uderzeniowych.
4. Utraty wiarygodnych zdolności niepokonalności, odstraszania, ochrony i obrony narodowej i wiarygodności sojuszniczej.
5. Zachętą i prowokacją sąsiadów do wojskowego "urządzenia" terytorium Polski.
6. Pozbawienie władz cywilnych i społeczeństwa możliwości niezwłocznego i powszechnego wsparcia wojskowego w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb.
7. Pozbawienie społeczeństwa i organizacji państwowej potężnego i niezastępowalnego czynnika narodowo i państwowotwórczego.
8. Wyłączenie kolejnych pokoleń młodych Polaków ze współudziału i współodpowiedzialności za bezpieczeństwo Ojcowizny i Ojczyzny.
9. Utratę historycznej szansy stworzenia właściwej i skutecznej siły obronnej dla tworzenia bezpieczeństwa narodowego Polski i obrony wspólnej NATO w XXI wieku.

XIII. Ogólny harmonogram tworzenia Obrony Terytorialnej

Myśl przewodnia tworzenia OT Wykorzystując doświadczenia i dokonania z budowy i funkcjonowania OT w latach 1991-1999³¹ oraz doświadczenia Obrony Narodowej (1937-1939) i Armii Krajowej (1940-1945), a także doświadczenia innych państw NATO na czele z Gwardią Narodową USA - stworzyć w latach 2007 - 2010 we współpracy z władzami samorządowymi i społecznościami lokalnymi nowoczesną OT Polski poprzez transformację rozwiązywanych jednostek wojsk operacyjnych, szkół, składnic, itp. w lekkozbrojne jednostki OT tworzące bazy szkolno - mobilizacyjno - ratownicze zdolne do powszechnego, krótkoterminowego wychowania i szkolenia wojskowego młodzieży i rezerwistów, ochrony i obrony miejscowej oraz do niezwłocznego wsparcia miejscowych władz i społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb.

Całość przedsięwzięć tworzenia OT można ująć w trzech etapach:

W etapie I - przygotowawczym (do końca 2010 r.) stworzyć warunki prawno - organizacyjne tworzenia OT, a w nim:

 niezwłoczne powołanie Pełnomocnika MON d/s OT;

 przygotować Ustawę o OT;

 niezwłoczne wstrzymanie destrukcji istniejących terytorialnych organów i jednostek wojsk OT;

 opracowanie planu i programu tworzenia OT;

 zorganizowanie Inspektoratu OT;

 przygotowanie grup organizacyjnych jednostek OT;

 zaktualizowanie programów krótkoterminowego szkolenia wojskowego w jednostkach OT /2 - 3 miesiące/;

 przeszkolenia całości kadry dowódczej z problematyki OT.

 rozpoczęcie szkolenia kursowego w AON i WSO WL kadry zawodowej i rezerwy dla OT;

 popularyzacja wśród elit politycznych i społeczeństwa problematyki OT.
W etapie II - organizacyjnym (do końca 2011) stworzyć struktury powszechnej OT, a w nim:

 struktury terytorialnych organów dowodzenia;

 struktury jednostek OT;

 pilotowe szkolenie (3 miesiące) poborowych i ochotników w wybranych jednostkach OT.
W etapie III - osiągania gotowości obronnej OT - przygotować system OT do realizacji misji orężnych i nieorężnych, a w nim:

 osiągnięcie zdolności do obrony miejscowej jednostek OT;

 osiągnięcie zdolności wsparcia władz samorządowych i społeczeństwa w sytuacjach klęsk żywiołowych, katastrof technicznych i innych nieszczęść i potrzeb;

 osiągnąć zdolność wsparcia i współdziałania z wojskami operacyjnymi;

 osiągnąć zdolność stałej współpracy organów dowodzenia i jednostek OT z organami władzy rządowej i samorządowej, służbami, strażami, inspekcjami i organizacjami pozarządowymi;

 powszechne wychowanie i szkolenie młodzieży i rezerwistów w jednostkach OT.

Przypisy:

¹ - Por. Prof. Z. Brzeziński: "Powinniśmy pamiętać o historii. W ciągu ostatnich trzech wieków wrogie wojska nie stacjonowały na terenie Polski tylko przez niecałe czterdzieści lat", Rzeczpospolita z 30.04-1.06.03.
² - Ocena przyczyny upadku IRP przez szereg historyków końca XIX i początku XX wieku, w A. Bocheński, Dzieje głupoty w Polsce, Warszawa 1996, s. 71.
³ - Określenie stanu bezpieczeństwa Polski przez C.Von Clausewitza w O wojnie, Lublin 1995, s. 450.
⁴ - Pr. J. Nowak - Jeziorański: "Polska może liczyć na pomoc sojuszników tylko wtedy, gdy będzie chciała i mogła bronić się sama, jeśli zdobędzie własne możliwości odstraszania napastnika. Mam na myśli najgorszy scenariusz walki z przeciwnikiem w miażdżącej przewadze." / "Wprost" z 19.07.98 r.
⁵ - Traktat Północnoatlantycki (1949), art. 3.
⁶ - Koncepcja strategiczna Sojuszu (1999), pkt. 8.
⁷ - Por.: Konstytucja RP 1997, art. 5,26.
⁸ - Traktat Północnoatlantycki (1949).
⁹ - A. Beaufre, Wstęp do strategii. Odstraszanie i strategia, Warszawa 1968, s.30.
¹⁰ - Koncepcja strategiczna Sojuszu (1999), pkt. 41.
¹¹ - Por.: 1. Sun Tzy: najwyższym osiągnięciem jest pokonać wroga bez walki;
¹² - Por.: "O ile klęskę 1939 r. można określić jako tragiczne niepowodzenie, to niewykorzystanie nauk tej klęski byłoby zbrodnią", S. Pstrokoński, Podstawy bezpieczeństwa Polski, Jerozolima 1944, s.9.
¹³ - J. Nowak - Jeziorański, Polska z bliska, Kraków 2003, s. 135.
¹⁴ - Por. amerykańska definicja OT: "Obrona Terytorialna - komponent nowoczesnej struktury wojskowej, którego powiązanie z systemem niemilitarnym w decydujący sposób wpływa na skuteczność obrony narodowej". International Military and Defense Encyklopedia, Washington 1993, t.2, s.2217-2218. ¹⁵ - Byłoby to realizacją postanowienia Konstytucji: Art. 85. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.
¹⁶ - Por.: 1. Szkolenie podstawowe (tzw. zasadnicza służba wojskowa) w Szwajcarii trwa 15 tygodni. 2. Szkolenie podstawowe w jednostkach Obrony Narodowej (1937 - 39) - znakomitego pierwowzoru nowoczesnej OT Polski - wynosiło 10 tygodni, K. Pindel, Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa 1979, s. 103.
¹⁷ - Por.: "W roku budżetowym 1938/1939 na wydatki związane z utrzymaniem i dalszym rozwojem Obrony Narodowej przeznaczono 7 mln zł. (…). Z porównania wydatków na dywizje piechoty (7,5 mln zł) i brygadę kawalerii (4,7 lub 6,5 mln zł) wynika jednoznacznie, że dzięki wzrostowi środków przeznaczonych na Obronę Narodową zorganizowano 82 bataliony stanowiące równowartość 10 dywizji piechoty rezerwowych", K. Pindel, Obrona Narodowa 1937/1939", Warszawa 1979, s. 91.
¹⁸ - W roku budżetowym 2000 w USA na Gwardię Narodową (wojska lądowe) wydatkowano 2,4% z budżetu Obrony Narodowej uzyskując 58% siły bojowej całych Wojsk Lądowych USA, FY 2000 Army Budget.
¹⁹ - Orientacyjne porównanie kosztów organizacji i utrzymania brygady wojsk lądowych operacyjnych (BZ/BPanc) z brygadą OT (BOT) wynosi 30/40 : 1
²⁰ - W 1999 r. SG WP określił udział wydatków na OT (ówczesne podstawy strukturalne OT) na 3,5% budżetu MON, "Koncepcja rozwoju Obrony Terytorialnej", MON 1999, s. 22.
²¹ - Stworzenia a właściwiej zakończenia procesu tworzenia rozpoczętego w 1991 r. a zablokowanego w latach 2001 - 2005 przez rząd SLD, kiedy zniszczono: 2 BOT (Mińsk Maz.), 1 BOT (Gdańsk) - zredukowano do bot i przeniesiono do Lęborka itd.
²² - Jako jedyne państwo UW - mieliśmy narodowy komponent wojskowy.
²³ - Por. 1. K. Pindel, Obrona Narodowa 1937-39, Warszawa 1979, s. 103, 2. K. Pindel, Obrona Terytorialna w II Rzeczpospolitej, Warszawa 1995.
²⁴ - Konstytucja USA: "Dobrze zorganizowana milicja (współcześnie OT a w USA - GN) jest niezbędna dla bezpieczeństwa wolnego państwa".
²⁵ - Por. "Wojenna Doktryna radzi (…) polegać raczej na swojej gotowości obrony, nie skupiać się na przewidywaniu jego (wroga) ataku, tylko uczynić siebie niezwyciężonym", Sun Tzu, Sztuka wojny, Warszawa 1999, s. 93.
²⁶ - Umowa koalicyjna AWS i UW pkt. 27. Reforma wojska. Stworzenie systemu Obrony terytorialnej /…/ 27.2. Rozbudowanie wojsk OT /…/ 27.4. Stworzenie sprawnego systemu OT.
²⁷ - Zatwierdzona 11.01.1999 r przez Ministra Obrony Narodowej "Koncepcja rozwoju Obrony Terytorialnej" (główne kierunku).
²⁸ - Opinia nr 4 Komisji Obrony Narodowej z dnia 31.03.1999.
²⁹ - Por. Zachodnie (USA) określenie OT jako "komponent nowoczesnej struktury militarnej, którego powiązanie z systemem niemilitarnym w decydujący sposób wpływa na skuteczność obrony narodowej, International Military and Defense Encyklopedia, Washington 1999, t. 2.
³⁰ - Por. Feldmarsz. A. v. Gneisenau (1760 - 1831): strategia jest sztuką wykorzystania czasu i przestrzeni. Zawsze bardziej czasu niż przestrzeni. Przestrzeń zawsze mogą odzyskać, czasu straconego nigdy.
³¹ - Por. Obronę Narodową 1937 - 1939 (83 bataliony) stworzono przez kilkanaście miesięcy - podobnie jak ZWZ/AK (1940-1942).

---