Postawy i drogi życiowe bohaterów powieści XX-lecia międzywojennego
Barbara Joanna Ostrzeńska pochodzi ze zubożałej rodziny szlacheckiej.
Jej dziad Jan Chryzostom stracił majątek Lorenki na skutek swojej skłonności
do alkoholu, hulanek i kart . Ojciec Barbary, Adam, był urzędnikiem
skarbowym. Ożenił się z Jadwigą Jaraczewską i szybko roztrwonił posag
żony. Jadwiga nie była szczęśliwa z Adamem, gdyż ją często zdradzał,
ale mimo tego zawsze do siebie wracali. Adam zginął od pioruna, gdy
dziewczynka miała 5 lat. Po śmierci ojca przenieśli się do Kalińca, gdzie
Joanna prowadziła stancję dla uczniów.
Barbara wychowywała się w biedzie, ale wzrastała w atmosferze
intelektualnej. Jej brat Daniel brał udział w powstaniu styczniowym, uczył się
w Szkole Głównej, a potem został nauczycielem. Drugi brat, Julian, po studiach
w Petersburgu, osiadł tam na stałe. Zaś siostra Teresa uczyła w gimnazjum.
W młodości Barbara przeżyła wielką, romantyczną miłość do młodego,
dobrze się zapowiadającego prawnika, Józefa Tolibowskiego. On jednak mimo
okazywanej jej wzajemności , niespodziewanie ożenił się z brzydką, ale bogatą
panna. Barbara silnie przeżyła ten miłosny zawód. Wyidealizowana miłość do
Tolibowskiego będzie powracać w różnych momentach jej życia.
W wieku 25 lat Barbara poznaje na wieczorku u Ładów Bogumiła
Niechcica. Nie kocha go, ale decyduje się wyjść za niego za mąż. Wraz z mężem
wyjeżdża do Krępy. Tam popada w depresję z powodu śmierci syna, Piotrusia
, który zmarł z powodu przeziębienia, w wieku 4 lat. W Serbinowie rodzą się
kolejne dzieci : Agnisia, Tomaszek i Emilia. Gdy podrastają Barbara przenos
i się z nimi do Kalińca. Po śmierci Bogumiła zrozumiała, że tak naprawdę go
kochała. Zmienia się. W ostatniej scenie widzimy ją uciekającą z Kalińca przed
wybuchem wojny.
Postawa życiowa Barbary:
Barbara w przeciwieństwie do Bogumiła reprezentuje osobowość skierowaną
do wewnątrz, skrytą. Za Bogumiła wychodzi bez miłości, ciągle żyje
idealistyczną młodzieńczą miłością do Tolibowskiego. Barbara ma szerokie
ambicje intelektualne. Żyje ideami, marzeniami, aby je zrealizować popada
w rezygnację. Jest wiecznie niezadowolona z życia, a jej egzystencją rządzi
„wieczne zmartwienie”. Nie umie cieszyć się tym co ma, ciągle martwi się,
że czegoś nie ma. Śmierć Piotrusia załamuje ją ostatecznie. W Serbinowie c
oraz bardziej pogrąża się w swoich zmartwieniach. Barbara ciągle ucieka np.
. do Kalińca, nie wiedząc, Ze cały czas próbuje uciec przed samą sobą.
Ciągle analizuje swoje uczucie, nie potrafi podejmować najprostszych decyzji,
nieustannie waha się, lęka się o swoich najbliższych, a jednocześnie odreagowuje swoje frustracje na Bogumile. Barbara żyje pierwszą miłością i romantycznym patriotyzmem,. Jedynym atutem Bogumiła jest dla niej fakt, że brał udział w powstaniu styczniowym.
Mimo swojego nieprzystosowania do życia , potrafi doskonale prowadzić gospodarstwo i wychowywać dzieci . Nie boi się pracy, jest dobrze zorganizowana. Żyjąc z Bogumiłem powoli dorasta do mądrości. Znika chimeryczność jej usposobienia i wieczne niezadowolenie. pragnie, aby jej dzieci były wykształcone i rozwijały się duchowo.
ZENON ZIEMBIEWICZ z „GRANICY” Z NAŁKOWSKIEJ
Urodził się w rodzinie rządcy folwarku w Boleborzy, który dawniej należał do Ziembiewiczów a teraz do państwa Tczewskich. W dzieciństwie bardzo szanował swoich rodziców. Zenon uczęszczał do szkoły w mieście, uczył się dobrze. Na wakacje przyjeżdżał do rodziców, za każdym razem widział ich inaczej, byli dla niego coraz bardziej prymitywni. W mieście Zenon mieszka u nauczyciela gimnastyki. W tym czasie poznaje Elżbietę Biecką, której udziela korepetycji i darzy już zapewne jakimś uczuciem. W Boleborzy po raz pierwszy spotkał Justynę, córkę kucharki. Po zakończeniu nauk w gimnazjum Zenon wyjechał do Paryża aby studiować. Tam zaprzyjaźnił się z Karolem Dąbrowskim, synem pan Kolichowskiej. Tam związał się z nieuleczalnie chorą Adelą. Ona go bardzo kochała, n ją nie, ale był do niej przywiązany. Po powrocie do Polski, z listów Karola dowiedział się, że umarła. Wtedy nawiązał romans z Justyną. Ze względu na to, że nie miał za co dalej opłacać swoich studiów, zwrócił się o pomoc do pana Czechlińskiego, właściciela gazety „Niwa”. Za pisanie tendencyjnych artykułów uzyskał pieniądze. W czasie pobytu w mieście odnowił znajomość z Elżbietą . Po powrocie do Polski ożenił się z nią, kontynuując jednocześnie romans z Justyną. Ela wiedziała o romansie męża, pomagała Justynie w znajdowaniu kolejnych posad. Wmieście Zenon rozpoczął karierę. Wkrótce został redaktorem naczelnym „Niwy”, a następnie dzięki poparciu swoich opiekunów - prezydentem miasta. Jego żona w tym czasie urodziła dziecko, a Justyna po usunięciu ciąży, bo do tego namówił ją Zenon, popadła w załamanie nerwowe. Zenon jako prezydent miasta usiłował zrealizować projekty budowy domów dla bezdomnych na przedmieściu Chązebiańskim zaadaptował starą cegielnie na noclegi dla bezdomnych, stworzył park i boiska, a dansing o złej reputacji zamienił na pijalnie mleka dla dzieci. Po zamknięciu Huty Hettnera tłum robotników wychodzi na ulicę, padają strzały, są ofiary śmiertelne. Odpowiedzialność pada na prezydenta. W swoim gabinecie zostaje zaatakowany jest przez Justynę Bogutówne, która oblewa mu twarz kwasem. Poparzony ciężko Ziembiewicz po wyjściu ze szpitala popełnia samobójstwo.
POSTAWA MORALNA BOHATERA:
Zenon jako dziecko kocha swoich rodziców. W miarę dorastania, dostrzega płytkość ich życia, łamanie zasad moralnych, obłudę. W życiu Zenona odgrywają rolę 3 kobiety. Poznanej w Paryżu Adeli nie kochał, ale czuł się wobec niej winny. Z Justyną łączył go związek fizyczny. Elżbietę kochał i poważał, ale też traktował ją jako matkę, która wszystko wybacza. Wszystkie je unieszczęśliwia. Mimo, że Zenon wkracza w życie z ideałami moralnymi, powoli zacznie z nich rezygnować. Karierę robi dzięki kompromisom. Aby uzyskać pożyczkę od Czechlińskiego, będzie pisał artykuły o polityce zagranicznej. Jako redaktor naczelny „Niwy” podporządkowuje się wpływom podopiecznych , rezygnuje z obiektywizmu i prawdy, co doprowadza go do stanowiska prezydenta. Jako prezydent dostrzega trudną sytuację mieszkańców. Podejmuje pewne kroki w celu poprawy ich życia, ale brak mu na to pieniędzy. Zenon staje się coraz bardziej uległy. W końcu jego postępowanie prowadzi do tragicznego końca. W swoim prymitywnym życiu Zenon powtarza schemat z jego domu rodzinnego. Od Elżbiety oczekuje wybaczenia. Romans z Justyną kontynuuje mimo narzeczeństwa z Elżbietą. I to właśnie ją obarcza winą za swoją sytuację. Zenonowi brakuje silnej woli, gdy Justyna zachodzi w ciążę, podejmuje pewne działania ze strachu przed konsekwencjami. Po jego śmierci wielu ludzi zmienia o nim zdanie, widząc w nim zwykłego uwodziciela. Bohater powieści Nałkowskiej jest człowiekiem inteligentnym , wrażliwym, rzeczowym. Daje się jednak ponieść złudzeniom, niekontrolowanym namiętnościom, co prowadzi go do zguby.
JADWIGA BARYKOWA Z „PRZEDWIOŚNIA” S. ŻEROMSKIEGO
Jadwiga z domu Dąbrowska, „panna z dobrego domu”, pochodziła z Siedlec. W młodości przeżyła nieszczęśliwą miłość do Szymona Gajowca, ubogiego kancelisty, wywodzącego się z chłopów. Różnice społeczne uniemożliwiły jednak ślub, a ojciec szybko wydał ją za przybyłego z Uralu Seweryna Barykę. Jadwiga wraz z mężem opuściła Polskę i zamieszkała w Baku, w Rosji. Nie czuła się tam dobrze, tęskniła za Polską, jedyną jej radością był syn Czaruś, którego bardzo rozpieszczała. Po wcieleniu Seweryna do wojska Jadwiga sama musiała zająć się domem. Seweryn zabezpieczył rodzinę finansowo, ale Jadwiga przestała mieć wpływu na Czarusia. Z trudem utrzymywała dom, wyprzedając kosztowności ukryte w piwnicy. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej Cezary zgłosił władzom, że on i matka posiadają spory majątek. Komuniści zarekwirowali mieszkanie Baryków i złoto. Matka i syn zajęli najmniejszy pokoik, w którym dawniej mieszkała służąca. Na szczęście Barykowa część skarbu ukryła już wcześniej. Chwilami zdesperowana myślała o powrocie do Siedlec, tęskniła także do męża. Pewnego razu, gdy jak zwykle udała się do port, by sprawdzić czy jej mąż nie wrócił, spotkała biednie wyglądające kobiety i zaprosiła je do siebie. Okazało się, że to była księżna Szczerbatow-Mamajew i jej córki. Nocą żołnierze odkryli uciekinierki w jej mieszkaniu i zabrali je do więzienia. Jadwiga i jej syn uniknęli kary ze względu na pozycję Cezarego, ale Barykowa była od tej pory śledzona. Pewnego razu została aresztowana i pobita w trakcie przesłuchania dotyczącego ukrytych kosztowności. Skazana na ciężkie roboty w porcie, wkrótce zmarła, przewróciwszy się. Syn miał trudności ze zorganizowaniem jej katolickiego pogrzebu. Dodatkowe cierpienie sprawił mu fakt, że matka nie miała na palcu ślubnej obrączki - ktoś ograbił zwłoki.
POSTAWA JADWIGI
Jadwiga, podobnie jak jej mąż to postać tragiczna. Była dobrą żoną i matką. Sama nie umiała zapanować nad synem, prośbami i płaczem próbowała wybić mu z głowy zafascynowanie rewolucją. Nigdy jednak nie odwróciła się od niego, nawet wtedy, gdy zdradził o miejscu ukrytych skarbów. Moim zdaniem taka postawa zasługuje na medal.