Ewaluacja ekonomiczna procedur medycznych i programów zdrowotnych

Dr n. ekon. Izabela Rydlewska-Liszkowska

Wybory w opiece zdrowotnej

(ustalanie priorytetów, racjonowanie opieki zdrowotnej):

• jaki zakres ochrony zdrowia,

• jaki rodzaj świadczeń,

• na jakim poziomie,

• w jaki sposób,

• gdzie,

• kiedy,

• komu.

Zakres przedmiotowy analiz ekonomicznych odnoszących się do ochrony zdrowia (wg WHO):

• Kto i ile płaci na zdrowie? (podział społeczny)

• Skuteczność i efektywność nakładów na zdrowie (rodzaje i kierunki analiz ekonomicznych w zakresie zdrowia)

• Wpływ zdrowia na wyniki gospodarcze; korelacja między nakładami na zdrowie a wskaźnikami ekonomicznymi

(koszty opieki zdrowotnej, koszty instytucji ubezpieczenia społecznego, koszty podmiotów gospodarczych, obciążenia budżetu państwa a wsk. ekon.)

• Rozwój ekonomiczny a nakłady na zdrowie; korelacja między poziomem rozwoju ekonomicznego a nakładami na zdrowie

Rodzaje analiz:

• Analiza typu koszt/efekt

koszt/skuteczność (C_D/E_D)

(nie mylić z wydajnością)

• Analiza typu koszt/ korzyść

• koszt/korzyść (B_D/C_D)

• korzyść netto (B_D - C_D)

• analiza koszt/użyteczność (koszt/QALYs lub DALYs)

Wspólne dla wszystkich:

analiza marginalna, analiza wrażliwości

Cele ewaluacji ekonomicznej:

• Informacja o najbardziej efektywnej alokacji zasobów

(efektywność alokacyjna i techniczna)

• Identyfikacja przedsięwzięć dających najwyższą stopę zwrotu inwestycji

--------------------------------------------------------------------------

Zakres:

• Programy profilaktyczne, promocji zdrowia

• Technologie medyczne (HTA) - procedury medyczne

• Organizacja

• Farmakoterapie

Kto powinien być zainteresowany wynikami inwestowania w zdrowie (wynikami analiz ekonomicznych)?

• Kadra kierownicza różnych szczebli zarządzania oz (w tym świadczeniodawcy)

• Profesjonaliści w dziedzinie oz

• Organizacje pracodawców

• Decydenci szczebli gospodarki narodowej

• Instytucje ubezpieczeniowe

• Pracownicy i organizacje pracownicze

Komponenty ewaluacji ekonomicznej

ochrona

zdrowia

Konsumpcja

Zasobów pacjenci program skutki (zmiana stanu zdrowotny zdrowia, kreowanie innych wartości,

zaoszczędzone inne sektory

zasoby przez oz, pacjentów, inne sektory)

Dylematy społecznego podziału kosztów i efektów/korzyści ekonomicznych inwestowania (lub zaniechania) w zdrowie (Kto płaci ?- kto korzysta?)

Inwestor

Beneficjenci

• pacjenci

• instytucje ubezpieczeniowe

• inni partnerzy społeczni

• budżet

Perspektywy wykonywania analizy

• Ocena przed wprowadzeniem programu zdrowotnego; dotyczy działań planowanych i decyzji co do ich rozpoczęcia lub modyfikacji

• Ocena po wprowadzeniu programu zdrowotnego; dotyczy działań realizowanych lub zakończonych i decyzji co do ich modyfikacji, kontynuacji, zaniechania

Perspektywy wykonywania analizy:

• Instytucje rządowe

• Instytucje samorządowe

• Instytucje ubezpieczeniowe

• Świadczeniodawcy

• Pacjenci

• Społeczeństwo

Modele analiz

• Model potencjalny

- Analiza relacji nakładów na zdrowie w relacji do absencji chorobowej, kosztów społecznych (lub wybranych grup kosztów), produktywności społecznej

- pomiar przed i po interwencji (np. program promocji zdrowia)

- narzędzie typu koszt/korzyść

- cel: monitorowanie/ocena interwencji i ich redefinicja

• Model ROHSEI

- określenie możliwości i potrzeb w zakresie działań na rzecz zdrowia (cele, wymagania, ograniczenia)

- identyfikacja alternatyw (ustalenie priorytetów oceny)

- gromadzenie danych i analiza (koszty, bezpośrednie i ukryte korzyści); NPV, IRR, ROI; produktywność, jakość usług, satysfakcja pacjenta

- rekomendacje: rozmieszczenie jednostek opieki zdrowotnej, wielkość jednostki, programy profilaktyczne, zastosowanie środków ochronnych

• Model partycypacyjny D4A

- wybór celu ewaluacji (argument decyzyjny, ocena ex post, pozycja wobec konkurencji)

• Wspomaganie organizacji pracy i zarządzania podmiotem

• Oparty o wytypowany spośród pracowników zespół

• Model oparty o koszty netto

- opracowany dla programów profilaktycznych (ograniczenie liczby nowych przypadków zachorowań)

• Technika typu koszt/korzyść

• koszty wykorzystanych zasobów + koszty uniknięte, np. koszty opieki zdrowotnej, utracona produktywność, koszty zwolnień lekarskich

• rozpoznanie czynników determinujących koszty interwencji

• Koszty z perspektywy podmiotu, pacjenta, gospodarki, społeczeństwa

• Komponenty modelu: koszty sprzętu i pracy, skuteczność interwencji determinująca uniknięte koszty, wzrost produktywności społecznej

• Koszty netto = koszty sprzętu + koszty pracy - uniknięte koszty chorób - uniknięte koszty utraconej produktywności

• Oszczędności finansowe/1 pacjent

• Model samooceny techniką koszt/korzyść

• ocena programów promocji zdrowia, programów profilaktycznych, innych programów zdrowotnych

- cel: argumentacja dla własnych pracowników, dla kontrahentów

- 6 etapowy model: definicja problemu w kategoriach przyczyn i skutków; oszacowanie prawdopodobieństwa uzyskania efektu; zdefiniowanie działań zapobiegawczych; określenie wpływu działań zapobiegawczych; ocena kosztów (pośrednich, bezpośrednich) i efektów prewencji; relacja koszty - korzyści

- uniknięte koszty/koszty programu

• Model analizy koszt - korzyść opartej o ocenę produktywności

• absencja chorobowa jako czynnik zmniejszenia produktywności

• wykorzystanie informacji o kosztach bezpośrednich i kosztach ukrytych

• możliwość oceny stanu przed i po interwencji lub porównanie dwóch lub więcej interwencji między sobą

• źródłem danych jest istniejąca sprawozdawczość oraz opracowane celowo formularze

Efekt informacyjny:

• Przekonanie decydentów, że brak zdrowia jest zbyt kosztowny

• Identyfikacja kierunków i sposobów inwestowania (zgodnie z kryterium efektywności ekonomicznej)

• Monitorowanie przedsięwzięć

• Gromadzenie argumentów

--------------------------------------------------------------------------

• Szczebel makro (ocena zmian legislacyjnych)

• Szczebel regionalny (ocena polityki zdrowotnej i efektywne zarządzanie zasobami)

• Dostawcy świadczeń zdrowotnych (efektywne zarządzanie zasobami)

Efekt alokacyjny:

• Zakres działalności a rynek

• Restrukturyzacja zatrudnienia

• Zmiany infrastrukturalne

• Wybór metod organizacji pracy

• Zaplecze informacyjne

• Alokacja specjalistycznych ośrodków medycznych

• Wybór technologii wchodzących w skład pakietu ubezpieczeniowego

• Umieszczanie leków na listach refundacyjnych

Problemy do rozstrzygnięcia:

• Kto ma wykonać analizę i dla kogo?

• Czy ocena ekonomiczna ma być wykonana ex ante czy ex post?

• Czy informacje o kosztach, wskaźniki skuteczności i zmienne do kwantyfikacji efektów zdrowotnych dostępne są w rutynowej dokumentacji?

• Czy istnieje przekonanie i wola podejmowania decyzji w oparciu o wyniki oceny ekonomicznej działań na rzecz zdrowia?

• Czy poziom wiedzy o technikach ewaluacji ekonomicznej jest wystarczający (brak wiedzy, brak zrozumienia)?

Przykład.

CBR działań profilaktycznych w zakładach pracy (MIŚ):

Nr	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
CBR	1.9	0.6	0.9	0.4	1.1	1.9	1.3	1.3	2.3	2.6	2.7	0.2

Przykład.

WZW C (monoterapia, terapia skojarzona)

	M	M	M	M	TS	TS	TS	TS
Skuteczność %	15	15	10	10	40	40	30	30
Liczba hospit.	5	2	5	2	5	2	5	2
CER	24	22	27	25	1	1	1	1

Prace w toku:

• Ocena programów profilaktycznych (wczesne wykrywanie chorób)

• Ocena metod rehabilitacji kardiologicznej

• inne

Źródła informacji:

• Drummond M.F., O'Brien B.J. ... Methods for the economic

evaluation of health care programmes. Oxford University Press 1998

• Guidelines for economic appraisal for safety and health at work.

TNO report, March 2000

• Macroeconomics and health: Investing in Health.WHO Geneva, 2001

• Health policy and European Union enlargement. WHO 2004

• Evaluation, prioritisation, rationing. Students Guide. Pilot Project LEONARDO DA VINCI (2000-2003) supported by European Commission

• www.worldbank.org

• www.resource-allocation.com

• www.who.dk/document

Ewaluacja ekonomiczna procedur medycznych i programów zdrowotnych

4/5

---