Karl Popper - falsyfikacjonalizm
- Autor jedynego dzieła z filozofii i metodologii nauki „Logika odkrycia naukowego”. Przez całe życie nauczał, że istotą racjonalności jest krytycyzm, przede wszystkim w stosunku do własnych koncepcji. Racjonalny człowiek formułuje śmiałą teorię, a gdy mu się to uda, próbuje znaleźć fakty, które by dowiodły, że ta teoria jest fałszywa. Jeśli poszukiwania się powiodą, to odrzuca tę teorię i stara się sformułować inną, jeszcze śmielszą. Według niego aby zaprzeczyć prawu ogólnemu wystarczy podać tylko jeden konkretny przykład. Uważa, że naukę należy rozwijać metodą falsyfikacji, tzn. staramy się obalać teorie, a nie udowadniać. Jeśli surowe próby obalenia teorii nie udadzą się, tzn. jeśli dostarczone przez nią zjawiska okażą się trafne, to na tej podstawie nie możemy nic powiedzieć na temat prawdziwości. Taką teorię nazywa Popper teorią potwierdzoną, co oznacza, że trzeba poddawać ją kolejnym próbom obalenia. Teorię potwierdzoną próbujemy obalić niezależnie od liczby i wagi jej sukcesów. Jeśli teoria nie przechodzi sprawdzianu i zostaje przez wyniki doświadczeń obalona, to obowiązuje reguła: teorię obaloną należy odrzucić. Stopień falsyfikacji teorii wzrasta ze wzrostem jej ścisłości oraz jej prostoty.
- Popper twierdził, że duży wpływ wywarł na niego Kant. Przejął od niego przekonanie, że wiedzy naukowej nie można zbudować na podstawie samych wyników obserwacji. Oczywiście, wyniki badań są niezawodne i doświadczenia decydują o prawdziwości teorii, a teoria naukowa jest słuszna, jeśli potwierdzona jest doświadczalnie, ale żeby obserwować trzeba wiedzieć, co i jak obserwować, a przede wszystkim w jaki sposób to opisać, co obserwowane. Dlatego Popper zgadza się z Kantem, że ogólne idee teoretyczne muszą poprzedzać doświadczenie - bez nich nie jest możliwe uprawianie nauki. Teorie są hipotetycznymi wytworami naszej wyobraźni. Intuicja twórcza, w którą jesteśmy wyposażeni, dostarcza nam teorii. Popper wyróżnił dwie istotne cechy teorii naukowych:1) teorię naukową zawierającą ogólne prawa oraz 2) z teorii naukowej logicznie wynikają zdania bazowe (obserwacyjne).
- Popper zastanawia się : jakie uniwersalne kryterium pozwala odróżnić teorie naukowe od matematyki i logiki z jednej, a od systemów metafizycznych z drugiej strony? Przedmiotem oceny jest gotowa teoria: jej pochodzenie, tzn. czy została wywnioskowana z wiedzy zastanej, czy od początku do końca wymyślona. Popper odrzuca, aby kryterium naukowości mogło mieć coś wspólnego z prawdziwością teorii. Oczywiście prawdziwości teorii nie da się dowieść. Żadne logiczne własności teorii empirycznych nie wykazują ich prawdziwości, nie dowodzą jej też wyniki doświadczeń, gdyż teorie są ogólne.
- Był przeciwnikiem marksizmu i psychoanalizy, uważał że są pseudonaukami i poddawał je krytyce. Według niego marksizm w wersji pierwotnej był śmiałą teorią empiryczną, dostarczającą świetnych przewidywań, ale utracił charakter, gdy wbrew falsyfikującym wydarzeniom, marksiści zaczęli bronić teorii, a nie odrzucali teorii i szukali nowej. Zdaniem Poppera psychoanaliza od początku nie miała naukowego charakteru. Żadna z jej wersji niczego nie zakazywała; każde ludzkie zachowanie można było wyjaśnić postulując takie czy inne podświadome mechanizmy.
- Wprowadził metodę eksperymentu rozstrzygającego - „ experimentum crucis”. Wynikiem może być otrzymanie, że dwie hipotezy są fałszywe, jedna jest fałszywa a druga prawdziwa. Jednak obu potwierdzić nie można.
- W 1960 Popper sformułował koncepcję „podobieństwa do prawdy”, tzn. nowe teorie powstają, opisują coś coraz szczegółowiej zbliżając się do pseudo? prawdy. Przyjął też pogląd, że prawdziwość jest własnością zdań. Twierdzi również, że najprawdopodobniej wszystkie teorie są fałszywe, choć nie wszystkie w danym czasie zostały już obalone. Gdyby jakaś teoria była prawdziwa, to wszystkie zdania wynikające z niej logicznie byłyby również prawdziwe. Z teorii fałszywej wynikają logicznie zdania zarówno prawdziwe, jak i fałszywe.