EKONOMIKA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - 13.01.2009

Finansowanie systemu - gromadzenie i przekazywanie środków na opiekę zdrowotną - funding.

Finansowanie bezpośrednie (out of pocket):

a) budżetowe (centralne, samorządowe)

b) ubezpieczeniowe (typu społecznego, prywatnego czyli indywidualnego)

c) modele mieszane z elementami współpłacenia

Modele finansowania bezpośredniego

• całkowite koszty świadczeń zdrowotnych….

UBEZPIECZENIE:

- forma (instrument) zarządzania ryzykiem

- instytucja jako forma organizacyjna

- stosunek prawny

Aspekt ekonomiczny:

• ubezpieczenie to urządzenie gospodarcze, zapewniające jednostkom pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych przez wystąpienie odznaczającego się pewną prawidłowością zdarzenia losowego

• w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te zdarzenia losowe zagrażają (wystąpią lub nie)

Aspekt instytucjonalno - finansowy:

- ubezpieczenie to forma organizacji scentralizowanego funduszu ubezpieczeniowego ze źródeł zdecentralizowanych (wpłat wnoszonych na ten fundusz przez jego uczestników)

Prawny stosunek ubezpieczenia:

- wiążący ubezpieczyciela i ubezpieczonego stosunek prawny, na podstawie którego ubezpieczyciel zobowiązuje się w razie wystąpienia zdarzenia losowego do wypłacenia odszkodowania lub innego świadczenia pieniężnego lub rzeczowego a ubezpieczający zobowiązuje się do płacenia określonej składki

Ubezpieczenie zdrowotne:

- w zamian za składkę instytucja ubezpieczająca przejmuje w całości lub części finansowe skutki wystąpienia u ubezpieczonego przypadku ryzyka zdrowotnego

- ubezpieczenie zdrowotne zamienia niepewność ubezpieczonego na większą pewność

Typologie ubezpieczeń:

• podstawa naliczania składki

• zakres obowiązkowego ubezpieczenia

• forma własności

• zakres ubezpieczenia

• technika liczenia składki

Podstawa naliczania składki:

• kryterium - zastosowanie reguły indywidualnej ekwiwalentności (tzw. ekwiwalentności kompensacyjnej) - jest to kryterium pozwalające dzielić ubezpieczenia na społeczne i prywatne

• reguła ta ma zastosowanie w ubezpieczeniach indywidualnych, nie ma natomiast w społecznych

• reguła ekwiwalentności indywidualnej - wartość oczekiwana przychodów składkowych każdego ubezpieczonego równa jest wartości oczekiwanej szkody (odszkodowań)

• reguła ekwiwalentności globalnej (funduszowej) - wartość oczekiwanych przychodów składkowych wszystkich ubezpieczonych równa jest wartości oczekiwanych szkód/ odszkodowań dla wszystkich ubezpieczonych (nie ryzyko pojedynczych osób tylko całość); ma zastosowanie w ubezpieczeniach społecznych ale i typu prywatnego

Prawa własności:

- kryterium forma własności instytucji ubezpieczającej: państwowa, quasi państwowa, prywatna

- publiczna, niepubliczna (profit i non-profit)

Kwestia efektywności gospodarowania:

- nie jest bez znaczenia czy ubezpieczamy się w państwowej czy w prywatnej profit - w prywatnej może być tańsza składka bo są lepiej zarządzane

- zysk jest bodźcem do lepszej efektywności (zwłaszcza gdy dodatkowo występuje jeszcze konkurencja)

- publiczne non-profit więc po co się wysilać; istnieje obowiązek ubezpieczenia więc pieniądze i tak będą, ponadto urzędnicy nie są karani za lenistwo; uległość wobec polityki

- nieefektywność jest wynikiem monopolu

Obowiązkowość/ Dobrowolność:

- obowiązkowość ubezpieczenia, np. OC

- dodatkowy przymus ubezpieczenia w określonej instytucji, np. NFZ (np. Niemcy, Austria mogą wybierać ubezpieczyciela)

- dobrowolne

Implikacje i problemy wprowadzenia obowiązkowego ubezpieczenia - w ubezpieczeniach społecznych

Ocena obowiązku ubezpieczenia zależy od celów

Po co obowiązek ubezpieczenia? - trzeba zadbać o obywateli jeśli oni nie będą chcieli zadbać o siebie

Jednostka nie zadba o siebie i nie może liczyć na pomoc - w Europie nie zdarza się; zawsze choć udziela się choćby podstawowej pomocy; ale jeśli jest gwarancja takiej pomocy to pojawia się problem „free Rider” i potrzebujemy publicznych środków gromadzonych pod przymusem (i tak dostanę pomoc więc po co mam płacić)

W krajach gdzie nie ma przymusu, bogaci i tak się ubezpieczą bo straciliby część swego majątku

Free Rider - częściej ubożsi są skłonni, bo mają mało do stracenia; ich się będzie leczyć gdy wykorzystają swoje środki, a że ich nie mają więc trzeba mieć publiczne środki

Ale powinna być granica obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego

Zakres przedmiotowy

- pełne

- podstawowe (ograniczone)

Czy pełen czy tylko podstawowe? - raczej tylko podstawowe bo nie każdy ma takie same preferencje i wolałby te pieniądze na co innego przeznaczyć

Obowiązek ubezpieczenia wynikający z free Rider nie powinien wykraczać poza minimum, gdy ktoś chce więcej to powinien z własnej kieszeni zapłacić

Za obowiązkiem obowiązku ubezpieczenia przemawia adverse selection - jeśli ubezpieczenia nie są w stanie skalkulować indywidualnych ryzyk to groziłoby to nam adverse selection i obowiązek ubezpieczenia nam to likwiduje

Jeśli mamy wprowadzony obowiązek ubezpieczenia to musi być i druga strona rynku czyli obowiązek kontraktowania

„Spijanie śmietanki” - odwrotność adverse selection, gdy instytucje ubezpieczeniowe wypychają złe ryzyka, a dobre ryzyka chcą zatrzymać

Obowiązek ubezpieczenia zgodny z zasadą subsydiarności (problemy rozwiązywane na najniższym możliwym poziomie czyli na poziomie jednostki)

Obowiązek ubezpieczenia umożliwia redystrybucję dochodu

Podejście do egalitaryzmu - gdy pełne ubezpieczenie to unikamy „medycyny dwóch klas” (nigdy wszystkiego wszystkim nie zapewnimy; medycyna dwóch klas czyli inna dla biedniejszych inna dla bogatszych)

Technika liczenia składki:

- bieżące dopasowanie składki do zmieniającego się ryzyka (wielokrotna ocena ryzyka) i składka stabilna (jednokrotna ocena ryzyka)

- pay as you go (przypomnieć sobie!!!) - system repartycyjny, bieżące finansowanie świadczeń; pay as you use - kapitałowy, oszczędzanie, rezerwy na starość

a) dla całej społeczności ubezpieczonych

b) w ramach grup wiekowych

- ubezpieczenie na całe życie (na okres krótki np. roczny okres)

Zmiana struktury demograficznej ma podobne zastosowanie u ubezpieczeniach emerytalnych i zdrowotnych - że dużo starszych osób

PYT. - jakie jest uzasadnienie dla ubezpieczenia pay as you use - bo starzenie się społeczeństw (indywidualna koncentracja świadczeń w starszym wieku)

- w ubezpieczeniach prywatnych tez obowiązuje ta zasada

Ubezpieczenia krótkie - urlopowe (np. na czas safari w Kenii)

Ubezpieczenia zdrowotne społeczne/prywatne (indywidualne) - podstawowe różnice:

- podstawa kalkulacji składki

- związek składki z ryzykiem zdrowotnym

- zamierzona redystrybucja dochodów: bogaci a biedni - jeśli składka zależy od dochodów

- obowiązek/ przymus ubezpieczenia

Solidaryzm w społecznych ubezpieczeniach zdrowotnych: (kierunki solidaryzmu)

1. zdrowi i chorzy

2. młodzi i starzy

3. różne pokolenia

4. mężczyźni i kobiety

5. osoby bezdzietne i rodziny z dziećmi

6. bogaci i biedni

samo stworzenie wspólnoty ryzyka nie stanowi jeszcze przejawu solidaryzmu społecznego

Ad.1

- zamierzona czyli ex ante redystrybucja , bo zakładamy że zdrowsi będą wspierać chorych

- w ubezpieczeniach prywatnych z kolei ex post, bo ci co nie zachorowali zapłacili za tych co zachorowali; wyst. Też ex ante - tworzą się homogeniczne grupy ryzyka

Ad.2

- wiek wiąże się z ryzykiem zdrowotnym

- różnica intertemporalna (w krótkim okresie czasu) i intratemporalna czyli w czasie(gdy jestem młodszy to płacę za starych a gdy będę stary to mniej bo będą płacić za mnie)

Ad. 3

- gdy są zmiany demograficzne - to międzypokoleniowa redystrybucja

- pokolenie w czasie trwania życia zapłaci mniej niż wykorzysta w trakcie trwania tego życia

- każde pokolenie jest zadowolone z takiej redystrybucji bo każde pokolenie płaci mniej niż korzysta, ale ten mechanizm może być zagrożony - gdy któreś pokolenie będzie musiało zapłacić 100% dochodu; ten mechanizm się załamie jeśli któreś pokolenie wyłamie się z umowy społecznej

Ad. 4

- mężczyźni wspierają kobiety - kwestia rodzenia dzieci, dłuższego życia kobiet i niższych dochodów a tym samym niższych składek

Ad. 5

- bezskładkowe ubezpieczenia niepracujących członków rodzin

W Polsce nie ma górnych granic naliczania składek

Ad. 6

- może być ale nie bezwarunkowo:

1. musi być powszechność ubezpieczenia;

2. podstawa naliczania składki od każdego rodzaju dochodu (emerytury, lokaty na koncie - nie ma znaczenia źródło dochodu ale jego wysokość),

3. wysokość składki (procent dochodu, progresywna składka - rośnie wraz z dochodem)

4. realny dostęp do świadczeń

5. odwrotna redystrybucja dochodów

Dobrowolne ubezpieczenie w UE: - artykuł Sowady, obowiązuje na egzamin

- zastępcze

- uzupełniające

- dodatkowe

ODWROTNA REDYSTRYBUCJA DOCHODÓW - NIEMCY:

- ograniczony obowiązek ubezpieczenia - pracujący na własny rachunek i osoby z wyższymi dochodami mogą ubezpieczać się prywatnie lub mogą pozostać w ubezpieczeniach społecznych

- dochodowa granica obowiązku ubezpieczenia - w roku 2007 - 3975 €/mies.

- górna granica dochodu podlegającego naliczaniu składek - w roku 2007 - 3562,5 €/mies. (od 2003 r. identyczna granica obowiązku ubezpieczenia)

- składkowanie indywidualnych dochodów

- założona składka 14% płacona po połowie przez pracodawcę pracownika

Przykład redystrybucji:

	Rodzina A		Rodzina B
	Płaca (brutto)	Składka	Płaca	Składka
Ojciec	3500	490 (14%)	10000	498,75
Matka	2500	350	0	0
Syn	500	70	0	0
razem	6500	910	10000	498,75

Składka 498,75 bo od 3975 a nie od 10 000.

4