Literatura piękna 8.11.2007

Podział literatury wg kryteriów historyczno-politycznych

Podział literatury współczesnej:

• Albo od 1939

• Albo od dwudziestolecia

• W porównaniu do innych epok literatura współczesna rozwija się wielonurtowo i wielokierunkowo.

• Wielu badaczy twierdzi że wielokierunkowość jest przeszkodą jednoznacznego podziału literatury na okresy -> Jednoznaczny podział literatury jest niemożliwy.

• Większość historyków literatury proponuje podział umowny i uważa się że najlepszy byłby podział literatury oparty na kryterium przełomowych wydarzeń historycznych.

• Najczęściej próbuje się dokonać podziału współczesnej literatury współczesnej [czizys!] na następujące okresy:

1. 20lecie międzywojenne 1918-1939

2. Literatura wojny i okupacji 1939-1945

3. Euforia po zakończeniu wojny (świt pokoju) 1945-1948

4. Socrealizm (realizm socjalistyczny) 1949-1955

5. Przełom Październikowy (mała stabilizacja) 1956-1968

6. Okres propagandy sukcesu (od wydarzeń sierpniowych do powstania solidarności) 1968-1980

7. Od stanu wojennego do upadku komunizmu 1980-1989

8. Okres powstania Polski suwerennej

20lecie międzywojenne

Charakterystyka epoki

• 20lecie międzywojenne to okres między pierwszą a drugą wojną światową [już nie wiem co mnie dobija bardziej słuchanie wykładów czy wyobrażanie ich sobie...]

• jeden z najistotniejszych okresów w dziejach literatury

• okres bardzo zróżnicowany

• I wojna światowa doprowadziła do zmiany układu sił wśród państw europejskich (rozpad Austrowęgier). Wielkie mocarstwa utraciły swoje znaczenie w świecie tylko jedno państwo ugruntowało swoją pozycję USA stały się największą potęgą wśród państw kapitalistycznych.

• Rewolucja październikowa w Rosji doprowadziła do powstania nowego państwa - państwa socjalistycznego.

• Odzyskanie przez Polskę niepodległości

• Literatura tego okresu nie wykształciła charakterystycznego dla swej epoki typu bohatera

• Nie można wyodrębnić w niej jednolitych tendencji, a problematyka podejmowana przez pisarzy tego okresu jest bardzo różnorodna

• Pojawiają się w literaturze tego okresu tendencje do uchwycenia i odzwierciedlenia skomplikowanych przeobrażeń ówczesnego świata, a były to bardzo doniosłe przeobrażenia związane z ważnymi zdobyczami cywilizacji (rozwój komunikacji i kino)

Od tego momentu zaczyna się współczesna literatura

Najnowsze dzieje naszego piśmiennictwa nazywane literaturą współczesną to moment zwrotny w historii Polski to wrzesień 1939.

Od września 1939 literaturę kształtowały głównie historia i polityka.

Te dwa czynniki formowały i formułują jej odrębność tematyczną, światopoglądową i programowo-artystyczną.

Właśnie historia i polityka wywarły istotny wpływ na twórczość literacką lat wojny i okupacji ale również i na literaturę po II wojnie światowej.

Ten wpływ uwidacznia się w wielkim zróżnicowaniu literatury, w wielości tendencji ideowych i artystycznych oraz w uległości a potem buntu wobec mecenatu państwa (Polski Ludowej)

Wojna jest okresem przejściowym 20-lecia do literatury współczesnej.

Uważa się że literatura wojny i okupacji stanowi przedłużenie 20-lecia międzywojennego bo dojrzali pisarze w dwudziestoleciu kontynuowali swoją twórczość albo w konspiracji albo na emigracji.

Bogaty materiał dokumentacyjny świadczy o tym że po 09.1939 życie kulturalne i literackie nie zamarło. Zmienił się tylko charakter społecznego obiegu. Było duże rozproszenie pisarzy i duża różnorodność ich doświadczeń życiowych. To rozproszenie pisarzy oraz ich różnorodność doświadczeń miały zadecydować o tematyce utworów oraz ich rodzaju, skali wysiłków zmierzających do tego, aby życie literackie nie tylko nie zanikło, ale w ogóle żeby nie zostało przerwane.

Kilka miesięcy po wybuchu wojny Wł. Broniewski opublikował wiersz Bagnet na broń - zagrzewał do walki o niepodległość.

Literatura wracała do okresu sprzed września 1939 i zajmowała się skutkami września 1939.

W kraju literatura rozwijała się w innym kierunku niż u twórców na emigracji. Najszersze grono odbiorców miała literatura popularna, ale rozpowszechniana przeważnie drogą ustną.

Należały do niej przede wszystkim piosenki.

Piosenki miały charakter liryczny (Ballada Partyzancka, Rozszumiały się wierzby płaczące) oraz humorystyczny (Siekiera, motyka, bimbru s'klanka).

Rozwijały się też formy literackie zapisywane w formie pisanej te starały się dokumentować życie codzienne.

Dzienniki prowadziły Nałkowska, Dąbrowska. Pisano dzienniki pamiętniki (Korczak) [ja cierpię!]

Obok poezji patriotycznej powstawały też wiersze będące osobistym lirycznym zapisem np. twórczość Baczyńskiego.

Niektórzy twórcy np. Iwaszkiewicz pisali utwory odnoszące się bezpośrednio do okupacji, poruszali tematy historyczne.

Pomimo mroku okupacji ważnym zjawiskiem w kraju stała się grupa młodych poetów debiutujących w czasie wojny -> nazwanych potem pokoleniem Kolumbów byli oni skupieni wokół prawicowego pisma Sztuka i naród.

Młodzież odcinała się od tradycji 20lecia krytykowali ten okres. Krytyka poezji skamandryckiej w ich utworach obecny był katastrofizm. Samą wojnę opisywali nie bezpośrednio, ale rzeczywistość przekształcali w metaforyczne obrazy poetyckie.

W 1939 dokonał się zasadniczy podział na literaturę krajową i emigracyjną.

Wielu w wyniku wojny znalazło się poza Polską, bo wybuch II wojny był zaskoczeniem.

Po 1 września 1939 radykalnie zmieniły się formy życia literackiego - pojawiły się nowe zmieniła się pozycja pisarza. Zmieniły się zasady wydawania książek, bo stan sprzed wojny już powrócił nawet w ograniczonej formie.

Ostatni numer Wiadomości Literackich ukazał się 3 września (czołowe pismo kulturalne czasów międzywojennych). 3 września to symboliczne zamknięcie się 20lecia.

Najazd niemiecki spowodował ucieczkę Polaków na wschód. Niektórzy przez Węgry, Rumunię dostali się na zachód do Francji, Anglii i Stanów.

Część znalazła się na terenach zajętych przez wojska radzieckie. Duże skupisko intelektualistów powstało we Lwowie, bo początkowo władze radzieckie umożliwiały pisarzom działalność; wyraźnie deklarowano chęć współpracy - powstało pismo w języku polskim Czerwony Sztandar.

1940 -> aresztowanie pisarzy A. Watt, G. Herling-Grudziński, Wł. Broniewski zesłani do łagrów.

Niektórzy (lewicowi) uniknęli uwięzienia Wanda Wasilewska, Mieczysław Jastrun, Julian Przyboś, A. Ważyk.

Powstał związek Patriotów Polskich.

Część twórców wyjechała do USA Tuwim, Lechoń.

Do Wielkiej Brytani: Słonimski, Kuncewiczowa, Pawlikowska-Jasnorzewska, Hemar (w zasadzie satyryk w okresie wojennym pisał liryki)

Gombrowicz w sierpniu 1939 jako artysta wyjechał do Argentyny

Możliwośc opuszczenia Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich pojawiła się w 1943 gdy utworzono armię Andersa (Broniewski, Herling-Grudziński), niektórzy z armią Andersa przez Palestynę doszli do Włoch i Europy Zachodniej.

Na zachodzie powstały utwory twórców tułaczy -> tragiczne, pesymistyczne utwory [to już jest koniec :)!!!]

---