13.11.2007

Wykład 6

Żaden język nie jest jednorodny. Nawet w obrębie jednego języka, na dobrą sprawę używamy wielu odmian tego samego języka.

Mamy dwa subkody: pisany i mówiony

Do pewnego momentu, ludzkość znała tylko jeden z tych subkodów: mówiony. Nawet dziś ogromna większość języków (80%), funkcjonuje tylko w mowie. Mimo, że jest ich tak dużo, to z kolei ogromna większość populacji posługuje się językami, które funkcjonują też w piśmie. Stąd wniosek, że językami mówionymi, nie posiadającymi swojego odpowiednika pisanego, posługuje się stosunkowo niewiele ludzi, mimo wielkiego w śród niech zróżnicowania.

Styl języka mówionego bardzo różni się od języka pisanego. Zazwyczaj próba zapisania języka mówionego kończy się totalną językową katastrofą, ponieważ języka mówiony zazwyczaj nie nadaje się do zapisania. Brzmią jak bełkot i wydają się śmieszne, zaś w zwykłej rozmowie w zupełności uchodzą

Każdy większy język (używany przez dużą grupę ludzi), posiada rozróżnienie za względu na geografię.

• Gwara – (w Polsce) język nie wykształconych mieszkańców wsi, obecnie pochodzący z najstarszego pokolenia

• Dialekt – jest czymś wspólnym dla wielu gwar (wielkopolski, małopolski, śląski, mazowiecki, kresowy);

• Regionalizm – formy języka (głównie wyrazy i formy fonetyczne) charakterystyczne dla ludzi wykształconych z danego regionu; wolno się nimi posługiwać w trakcie wykonywania zawodu wykładowcy, dziennikarza czy polityka. Są to dość subtelne różnice trudne do wychwycenia dla nieprzygotowanego słuchacza.

• Język ogólnopolski – obecnie posiada najwięcej naleciałości warszawskich, ale jest on z zasady wyprany z większości naleciałości

Rola społeczna rozmówców

• Oficjalna

• Nieoficjalna

Kryterium społeczne, środowiskowe (odmiany nazywa się socjolektami)

• Profesjonalne (język żeglarzy, alpinistów, myśliwych) odmiana wykształca się z potrzeby nazywania wielu szczegółów, których każdorazowe opisywanie jest czasochłonne i niepraktyczne. Mimo, że dziedzina jest wąska, to należy wymyślić nowe słowa, aby przyspieszyć komunikacje, co jest częstokroć konieczne do skutecznego działania.

• Emocjonalne (studenci, uczniowie) polega na dotwarzaniu synonimów, które nie są potrzebne, lub niezbędne. O pieniądzach (kasa, kabona, flota, chajs, kesz), o głuplach (debile, pojeby, wysrańce, muły, capy, gnoje…)

• Intencjonalnie tajne, jednocześnie profesjonalny (np. grypserka) dąży do tego, żeby ukryć treść komunikatu przed osobą postronną, jednocześnie dogadując się z osobą, której chcemy coś zakomunikować

• Tajny emocjonalny (dziewczynki posługujące się kodem ka-sylaba) – mimo, że jest prosty do rozszyfrowania, intencjonalnie jednak ma być tajne. Nie wiąże się z profesjonalizmem, wiec jest zupełnie emocjonalne

Gwary miejskie - Wymierają w Polsce, ale spotkać się jeszcze z tym można w niektórych dzielnicach Warszawy, Krakowa i w Poznaniu. Niegdyś powszechne w każdym większym mieście

Dialekty polonijne -