TEORIA WOJNY MANEWROWEJ.
WSTĘP
Praca ta ma na celu przedstawienie współczesnego sposobu widzenia wojny manewrowej w nawiązaniu do naszych warunków. Zamierzam w niej przedstawić sposób jej widzenia przez wybranych teoretyków wojskowych w przeszłości, oraz wyjaśnić pojęcia z tym związane. Jednak podstawowym celem tegoż opracowania ma być pogłębienie wiedzy słuchaczy w zakresie materiału objętego tematem zagadnienia.
WOJNA MANEWROWA - w rozumieniu potocznym - pewien skrót myślowy wyrażający specyfikę działań wojennych, które charakteryzują się szeroko stosowanym manewrem, dynamiką działań, brakiem ciągłych frontów, gwałtownością zmian sytuacji, wysokim tempem prowadzonych działań rozwijanych na dużych przestrzeniach oraz zmiennością w inicjatywie przechodzenia do różnych form walki, bitw i operacji. „Leksykon Wiedzy Wojskowej” - Warszawa 1979 r.
Należy podkreślić, że teoria działań manewrowych nie jest tym samym, co teoria manewru, nie ogranicza się wyłącznie do manewru. Jest to teoria zbrojnych działań wojennych prowadzonych w sposób manewrowy, teoria działań, których osnową jest przede wszystkim manewr, nie zaś bezpośrednie starcie w każdej sytuacji. Pierwszy z wielkich propagatorów działań pośrednich (teorii działań manewrowych) Sun-Tsy twierdził: Odnieść sto zwycięstw w stu bitwach nie jest szczytem zręczności. Najwyższą doskonałością jest pokonać przeciwnika bez walki. Refleksja ta odnosi się do postępowania na poziomie strategicznym, operacyjnym i taktycznym. Jest to niewątpliwie naczelną zasadą postępowania słabszego w konfrontacji z silniejszym, gdy szans na zwycięstwo w bezpośredniej konfrontacji nie ma lub są nikłe. Teoria działań manewrowych stwarza większą szansę zwycięstwa przy mniejszych stratach własnych, niż teoria działań wyniszczających. Niewłaściwe byłoby jednak uproszczone traktowanie współczesnych manewrowych działań wojennych jako samego tylko manewrowania, na wzór tzw. strategii manewrowej z okresu przed napoleońskiego. Liddell Hart - inny teoretyk wykazuje , że w wojnie zwyciężają ci dowódcy, którzy działają pośrednio, nie atakując bezpośrednio przeciwnika i nie wdając się z nim w zaciekłe walki, szukając rozstrzygnięcia nie na polu bitwy, lecz poza nim. Pod pojęciem działania pośrednie podciąga działania „chytre”, poczynając od różnych form manewru poprzez nieoczekiwany dla przeciwnika wybór kierunku głównego uderzenia, uzyskanie zaskoczenia w wyborze czasu i miejsca uderzenia, nagłe zastosowanie nieznanych środków i sposobów walki, a oczywistych działań celem wprowadzenia przeciwnika w błąd. Twierdził że „Istotnym zadaniem będzie nie tylko dążenie do nawiązania bitwy z przeciwnikiem, co znalezienie takiej dogodnej sytuacji strategicznej, która jeśli sama przez się nie da rozstrzygnięcia to zapewni, że przyniesie je stoczona w tych warunkach bitwa”.
Istotną różnicą między teorią działań wyniszczających (działań pozycyjnych) a teorią działań manewrowych ( pośrednich) jest to, że pierwsza z nich bazuje przede wszystkim na czynniku rażenia (wyraża siłę ognia) i nastawiona jest na teren(zajęcie lub utrzymanie terenu). Teoria działań manewrowych zaś oparta jest głównie na operowaniu czynnikiem ruchu i nastawiona jest na ciągłe odnoszenie się w pierwszej kolejności do przeciwnika ( pobić go, związać, osłabić, odskoczyć od niego, przybliżyć się do niego, przeniknąć przez jego ugrupowanie, oskrzydlić go itp.). Głównym punktem odniesienia manewru i centralnym ośrodkiem zainteresowania w teorii działań manewrowych jest przeciwnik - nie przestrzeń. W koncepcji działań manewrowych najpierw zmierza się do wytrącenia przeciwnika z równowagi lub wciągnięcia w pułapkę, dopiero potem do pobicia go lub materialnego osłabienia.
Zgodnie z teorią działań manewrowych atakuje się przeciwnika wzdłuż linii najmniejszego oczekiwania i tym samym najmniejszego oporu, co w wyniku zaskoczenia powoduje obezwładniający efekt psychologiczny. Doskonałym przykładem takiego działania i znaczenia czynnika manewru może być uderzenie niemieckich dywizji pancernych przez Ardeny, podczas agresji na Francję w 1940 r. Atak tych dywizji, stanowił 5% całości sił Wehrmachtu, doprowadził do załamania francuskiego systemu dowodzenia i utraty woli walki.
W teorii manewrowych działań wojennych występują trzy podstawowe kategorie: uprzedzenie, osłabienie - zakłócenie równowagi i rozbicie - pozbawienie możliwości zorganizowanego działania. Pierwsza oznacza wykorzystywanie możliwości zanim zrobi to przeciwnik. Druga - to sztuka pośredniego osłabienia sił przeciwnika przez wciągnięcie go w niekorzystne dlań warunki lub neutralizowanie jego silnych stron. Trzecia - to atakowanie nieprzyjacielskiego punktu ciężkości, czyli punktu jego krytycznej wrażliwości. Często będzie to system dowodzenia.
Teoria działań manewrowych jest często atakowana bądź jako teoria utopijna, nierealna, bądź też jako teoria uchylania się od rozstrzygnięcia, jako sztuka dla sztuki (Chocha krytykuje strategię działań pośrednich Liddell Harta). Krytycy koncepcji działań manewrowych i zwolennicy koncepcji działań bezpośrednich argumentują, że przecież mimo znaczenia manewru jedynie starcie zbrojne jest środkiem za pomocą którego można doprowadzić do załamania woli walki przeciwnika - albo przez bezpośrednie niszczenie jego sił, albo przez groźbę takiego zniszczenia. W teorii działań manewrowych chodzi o swego rodzaju „ucywilizowanie” zjawiska boju i bitwy, o zapewnienie sobie co najmniej możliwości świadomego decydowania się na nie w wybranych warunkach. Z tego też względu można powiedzieć, że teoria działań manewrowych jest co najmniej o tyle odpowiedniejsza do warunków współczesnych, iż obecnie przygotowanie stało się ważniejsze niż wykonanie.
Dla Polskich warunków, w obliczu ewentualnych zmagań z wielokrotnie silniejszym przeciwnikiem odpowiedniejsza jest bez wątpienia koncepcja działań manewrowych. Trudno bowiem wyobrazić sobie możliwość pokonania potężniejszego przeciwnika w otwartej, bezpośredniej, siłowej walce. Cel ten może być zrealizowany wówczas, gdy wojska zdolne będą do wykonania szybkiego manewru, skupienia wysiłku obronnego na decydujących kierunkach oraz zapewnią warunki i wykonają nieoczekiwany dla przeciwnika - co do czasu siły i kierunku zdecydowany zwrot zaczepny, a w razie konieczności uchylą się od niszczącego uderzenia. Teoria wojny manewrowej znalazła swoje odzwierciedlenie w polskiej doktrynie obronnej w postaci - obrony manewrowej która zawiera w sobie efektywne elementy powyższej teorii.
BIBLIOGRAFIA:
· KULCZYCKI R. - Polska sztuka wojenna, MW 5/93 · Ewolucja sztuki wojennej - recenzja, MW 9/89 · KOZIEJ S. - Teoria sztuki wojennej. Bellona, W-wa 1989 · UŻYCKI J. - Wojna konwencjonalna w europie. MON, W-wa 1989 · Strategia wojenna Polski lat dziewięćdziesiątych, AON, W-wa 1991 · NOŻKO K. - Doskonalenie strategii wojennej, sztuki operacyjnej i taktyki w systemie obrony RP, AON, W-wa 1991 · ZIELIŃSKI J. - Teoria walki zbrojnej, AON, W-wa 1993. · ZIELIŃSKI J. - Teoretyczne podstawy walki zbrojnej. AON, W-wa 1995. · KORDAS R. - Teoretyczne i praktyczne kwestie współczesnej sztuki wojennej. AON, W-wa 1994. · RDzTWL, W-wa 1994. · SKIBIŃSKI F. - O sztuce wojennej. MON, W-wa 1977. ·
FEREST S. - Polska sztuka wojenna 1918 -1939, MON, W-wa 1972. · MOSSOR S. - Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny. MON, 1986. · WYSZCZELSKI L. - Polska myśl wojskowa 1918-1939, KAW, W-wa 1987.