Rozwój człowieka jest nierozerwalnie związane ze społeczeństwem. Człowiek realizuje swoje potrzeby żyjąc w społeczeństwie. Dzięki ludziom kształtuje swoją wiedzę o społeczeństwie. Społeczeństwo jest mu niezbędne do przeżycia w początkowym okresie życia. Człowiek oddziałuje na środowisko poprzez swoją działalność.
Socjalizacja to proces kształtujący osobowość człowieka przystosowujący go do życia w społeczeństwie w trakcie którego jednostka nabywa umiejętności niezbędne do życia(porozumiewania się) normy postępowania, wartości, ideały i reguły oraz symbole jak również role społeczne (dziecko, ojca, ucznia).
Socjalizacja pierwotna- odbywa się w dzieciństwie w wyniku8 kontaktów z rodzicami i rówieśnikami przez naśladownictwo.
Socjalizacja wtórna- odbywa się w późniejszym czasie aż do końca życia. Dokonuje się przez instytucje społeczne.
Funkcje socjalizacji:
Jest mechanizmem transmisji kultury
Zapewnia utrzymanie porządku społecznego poprzez wpajanie jednostce norm moralnych obowiązujących w danym społeczeństwie
Rola społeczna - jest to zespół norm postępowania, nakazów, zakazów, cech psychicznych i fizycznych oraz wartości które tworzą pewien wzór wytworzony przez społeczeństwo.
Stereotyp- konstrukcja myślowa, zawierająca komponent poznawczy (zwykle uproszczony), emocjonalny i behawioralny, zawierająca pewne nie zawsze fałszywe przeświadczenie, dotyczące różnych zjawisk, w tym innych grup społecznych. Stereotyp przyjęty może być przez jednostkę w wyniku własnych obserwacji, przejmowania poglądów innych osób, wzorców przekazywanych przez społeczeństwo, może być także wynikiem procesów emocjonalnych (np. przeniesienia agresji). Stereotypy mogą być negatywne, neutralne lub pozytywne, chociaż najczęściej spotykamy się z wyobrażeniami negatywnymi. Stereotyp jest przekonaniem zbiorowym, tzn. jest to przekonanie żywione przez pewna grupę ludzi.
Więzi społeczne to relacje i zależności wiążący jednostkę ze zbiorowościami i grupami społecznymi lub innymi jednostkami.
Typy więzi społecznych:
Naturalne - źródłem ich jest wspólne pochodzenie lub pokrewieństwo członków grupy(rodzina)
Zrzeszeniowe - powstają w wyniku dobrowolnego zrzeszenia się ludzi(w stowarzyszeniach, organizacjach)
Stanowione- są narzucane z zewnątrz lub nadawane siłą, mogą słabnąć lub zanikać(wojsko, więzienie)
Zbiorowość społeczna to grupa ludzi między którymi wytworzyła się i choćby na chwilę utrzymała się wież społeczna.
Przykłady zbiorowości:
Para- najmniejsza zbiorowość, jej członków mogą łączyć różnego rodzaju więzi, np. przyjaźni albo pokrewieństwa
Krąg społeczny - niewielka zbiorowość, która powstaje w wyniku utrzymania kontaktów między ludźmi. Kręgi nie są wyodrębnione a ich skład jest dosyć płynny.
Tłum- dość duża zbiorowość ludzi, którzy z jakiegoś powodu znajdują się na niewielkiej przestrzeni, charakteryzuje je spontaniczne i bezrefleksyjne relacje, poczucie siły w grupie a nawet skłonność do agresywnych zachowań
Grupa społeczna- to zbiorowość składająca się z 3 lub więcej osób pomiędzy którymi zachodzą różnego rodzaju więzi i zależności o względnie trwałym charakterze(rodzina, klasa, naród, szkoła).
Cechy grupy społecznej:
- liczy przynajmniej 3 osoby,
- ma własne reguły postępowania, wartości oraz symbolikę
- ma swoje cele, których realizacja wzmacnia spójność grupy
- stanowi jedność na zewnątrz, zachowuje odrębność od innych grup i zbiorowości
- posiada przywódcę, funkcjonuje w niej ustalona hierarchia, każdy członek pełni w niej określoną funkcję.
Legalizm - postępowanie według prawa
Oportunizm - postawa życiowa, która charakteryzuje się rezygnacją z zasad moralnych lub przekazań idealnych dla osiągnięcia doraźnych korzyści życia.
Konformizm - postawa polegająca na podporządkowaniu się normom obowiązującym w grupie społecznej do której się należy.
Grupy społeczne dzielimy na:
Rodzaj zorganizowania
Formalne(wojsko, szkoła)
Nieformalne( krąg znajomych, subkultura)
Ze względu na charakter członków
Zamknięte(grupa lekarzy)
Otwarte
Podział na wielkość grup
Małe(klasa)
Duże(naród, społeczeństwo)
Ze względu na więzi
pierwotne (rodzina)
wtórne(partia)
zasady kierowania
autokratyczny - przywódca podejmuje decyzje sam
demokratyczny - przywódca jest pierwszym wśród równych, liczy się ze zdaniem członków
liberalny - przywódca rzadko ingeruje w pracę grupy, jego rola ogranicza się do sugestii, członkowie mają całkowitą swobodę.
Funkcje rodziny:
- prokreacyjna - pozwala na zaspokajanie emocjonalno-rodzicielskich potrzeb współmałżonków
- seksualna - jest społecznie akceptowaną formą współżycia płciowego
- ekonomiczna- pozwala na zaspokajanie potrzeb materialnych rodziny
- opiekuńczo - zabezpieczająca- polega na zapewnieniu środków niezbędnych do życia
- socjalizacyjna- jest realizowana w dwóch wymiarach: jako przygotowanie dzieci do samodzielnego życia oraz jako wzajemne dostosowywanie swoich zachowań i cech osobowości rzez współmałżonków
- stratyfikacyjna - polega na nadawaniu przez rodzinę pozycji społecznej swoim członkom
- rekreacyjna - polega na zaspokajaniu potrzeby odpoczynku, relaksu, rozrywki.
- kulturowa - przekazywanie dzieciom dziedzictwa kulturowego przez zapoznanie ich z dziełami sztuki, literatury, zabytkami.
Rodzina nuklearna - rodzina dwupokoleniowa składająca się z rodziców (zwykle małżonków) i ich dzieci. Jej przeciwieństwo stanowi rodzina wielopokoleniowa.
Naród - grupa społeczna, powstała w wyniku procesu dziejowego jako wspólnota terytorialna o podłożu gospodarczem, politycznym, społecznym i kulturowym, występująca w świadomości swoich członków.
Czynniki narodowo twórcze:
- organizacja polityczna
- integracja społeczna
- wspólna kultura
- wspólne terytorium
Świadomość narodowa- poczucie więzi z pozostałymi członkami
Intercyza- ślubny lub poślubny kontrakt indywidualnie regulujący stosunki majątkowe małżonków
Powinowactwo- to związek rodzinny, który istnieje między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka.
Powództwo - zgłoszone do sądu żądanie o przeprowadzenie procesu cywilnego i wydanie orzeczenia w danej sprawie.
Adopcja- przyjęcie do rodziny na mocy sądu osoby małoletniej obcej, krewnej lub powinowatej.
Władza rodzicielska - to ogół obowiązków i praw przysługujących rodzicom, a w szczególności prawo do wychowywania dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej - jeżeli dobro dziecka jest zagrożone to sąd opiekuńczy może wydać odpowiednie zarządzenia ograniczające władzę rodzicielską
Zawieszenie władzy rodzicielskiej- W razie zaistnienia przejmującej przeszkody w wykonaniu władzy rodzicielskiej sąd może orzec zawieszenie władzy do chwili przezwyciężenia trudności w jej wykonaniu.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej - Jeżeli zaś występuje trwała przeszkoda lub jeśli rodzice nadużywają swojej władzy lub rażąco zaniedbują swe obowiązki względem dziecka to sąd może pozbawić jedno z rodziców albo oboje władzy rodzicielskiej i orzec o umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej.
Opieka - dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb (właściwości ludzkich, będących potrzebą), których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy rozwój (doprowadzić jednostkę do dojrzałości) i ciągłość gatunku.
Kuratela- nadzór ustanowiony przez sąd nas osobą niezdolną do działań prawnych.
Rozwód - rozwiązanie ważnego związku małżeńskiego przez sąd na żądanie jednego lub obojga małżonków.
Separacja polega na tak zwanym rozdzieleniu małżonków od stołu i łoża. Może być faktyczna lub formalna - orzeczona przez sąd.
Separacja prawna polega na uchyleniu wspólnoty małżeńskiej, jednak bez prawa wstępowania przez małżonków w nowy związek małżeński.
Alimenty - są to regularne, obligatoryjne świadczenia na rzecz osób fizycznych, do których zobowiązywane są inne osoby fizyczne.