Środek karny referat]


Środek karny - dodatkowa dolegliwość wymierzana sprawcy przestępstwa lub wykroczenia obok lub niekiedy zamiast kary.

Niektóre spośród środków karnych mają swoje odpowiedniki w postaci środków zapobiegawczych. Czas stosowania środka zapobiegawczego zalicza się na poczet odpowiedniego środka karnego.

Środkami karnymi nie są zakazy zajmowania określonych stanowisk w spółkach handlowych występujące na gruncie prawa handlowego.

Naruszenie zakazu orzeczonego przez sąd tytułem środka karnego stanowi z mocy art. 244 Kodeksu karnego przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3.

Środek karny realizuje cele uboczne postępowania karnego, które nie mogą być w sposób dostateczny uwzględnione przez sąd w razie poprzestania na wymierzeniu samej kary. Chodzi tu przede wszystkim o względy prewencji ogólnej i szczególnej oraz cele kompensacyjne w postaci wynagrodzenia pokrzywdzonemu szkody wyrządzonej czynem zabronionym.

Wyjątkowo środek karny pełni funkcję kary, w sytuacjach gdy nawet najniższy możliwy jej wymiar byłby zbyt surowy, a przez to niesprawiedliwy. Cechą odróżniającą od kary jest również fakt, że niektóre spośród środków karnych mogą być orzeczone tytułem środka zabezpieczającego. Dzięki środkom karnym istnieje możliwość dodatkowego usankcjonowania czynu bez łamania zasady że za jeden czyn można orzec tylko jedną karę. Środki karne w odwrotności od kar mają za zadanie ograniczyć przyznane jednostce prawa albo zobowiązać ją do określonego działania.

Środek karny orzeka się na czas określony do lat 10 (zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu orzeka się na czas do lat 15), jednak w przypadku niektórych środków karnych okres ten rozpoczyna bieg dopiero po zakończeniu kary pozbawienia wolności, mimo że konsekwencje orzeczenia środka biegną również w czasie odbywania kary. Po upływie połowy okresu sąd, na wniosek skazanego, przestrzegającego w tym czasie porządku prawnego, może darować resztę okresu, uznając środek za wykonany.

Środek karny obowiązuje także w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności, jednak czasu tego nie zalicza się na poczet okresu, na jaki orzeczono środek karny w wyroku.

Środkami karnymi wymienionymi w Kodeksie karnym są:

Pozbawienie praw publicznych może również zostać orzeczone jako kara przez Trybunał Stanu.

Skutkiem orzeczenia tego środka karnego jest (zgodnie z art. 40 K.k.):

Czas trwania pozbawienia praw publicznych określany jest przez sąd w granicach od roku do 10 lat bądź od roku do 15 lat (art. 43 § 1 K.k.). Co ważne, okres pozbawienia praw publicznych nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, choćby była orzeczona za inne przestępstwo (art. 43 § 2 K.k.)

Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności, która jest nie krótsza od lat 3 i została orzeczona za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.

Wykonywanie środka karnego

O pozbawieniu praw publicznych zawiadamia się(art. 179 K.k.w.):

-odpowiedni organu administracji publicznej właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu skazanego,

-Kancelarię Prezydenta, jeżeli skazany ma order, odznaczenie lub tytuł honorowy,

-organy i instytucje, w których skazany pełnił funkcje objęte utratą,

-właściwą Wojskową Komendę Uzupełnień.

Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Podobnie sprawa wygląda w przypadku prowadzenie działalności gospodarczej.

Skutkiem orzeczenia ww. środków karnych - jest konieczność opuszczenia zajmowanego stanowiska, lub zaprzestanie określonej w wyroku działalności gospodarczej. Skazany nie również możliwości podjęcia nowej działalności, lub objęcia nowego stanowiska objętego zakazem - w trakcie obowiązywania środka karnego. Złamanie zakazu podlega odpowiedzialności karnej- i karze do 3 lat pozbawienia wolności.

Czas trwania zakazu: od 1 roku, do 10 lat.

Zakaz powyższy jest niejako kwalifikowanym zakazem opisanym wyżej. Dotyczy sprawców przestępstw pedofilskich (przeciwko wolności seksualnej i obyczajności małoletnich).

Skutki

Środek karny obejmuje : zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności- związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi.

Czas trwania :

a. 1-15 lat (podstawowy wymiar)

b. Dożywotnio - fakultatywnie (możliwe orzeczenie) - jeśli sąd uzna że terminowe ograniczenie prawa wykonywania ww. zawodów, lub sprawowania funkcji jest niecelowe.

c. Dożywotnio - obligatoryjnie (konieczne orzeczenie o dożywotnim zakazie) - w razie powtórnego skazania za przestępstwo pedofilskie.

Przestępstwa pedofilskie nie ulegają zatarciu.

Kiedy można orzec

Sąd może orzec o powyższym obowiązki - w razie skazania sprawcy za przestępstwo :

przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz

w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej;

Jaki jest skutek orzeczenia

Skutek - Osoba skazana w ww. warunkach nie może złamać wskazanego w wyroku zakazu, lub obowiązku. Może on być połączony z obowiązkiem stawiania się na komisariacie, w określonych odstępach czasu. W razie nie zastosowania się do orzeczonego środka karnego - sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Czas trwania zakazu :

a. od 1-15 lat (fakultatywnie) - zawsze gdy spełniona jest któraś z przesłanek wskazanych powyżej.

b. 1-15 lat (obligatoryjnie)- jeśli zakaz wynika ze skazania za przestępstwo pedofilskie.

c. Dożywotnio (fakultatywnie)- jeśli sprawca ponownie został skazany za przestępstwo pedofilskie.

to środek karny orzekany wobec sprawców przestępstw lub wykroczeń skierowanych przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Tymi czynami zabronionymi są: spowodowanie wypadku drogowego lub katastrofy w komunikacji albo sprowadzenie jej bezpośredniego niebezpieczeństwa, prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, pełnienie w takim stanie czynności związanych z bezpieczeństwem ruchu, a także dopuszczenie do ruchu pojazdu w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu ruchu.

Zakazem mogą być objęte wszystkie pojazdy lub poszczególne ich rodzaje.

Naruszenie zakazu prowadzenia pojazdów stanowi przestępstwo z art. 244 Kodeksu karnego.Zakaz orzeka się na okres od roku do 10 lat bądź dożywotnio. Termin liczy się od daty oddania przez sprawcę dokumentu uprawniającego do kierowania danym typem pojazdów (prawo jazdy, pozwolenie tramwajowe itp.), jednak zakaz obowiązuje bezwzględnie już od daty uprawomocnienia się wyroku skazującego.

  1. Sąd ma możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącego w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, zwłaszcza jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji

  2. Sąd ma obowiązek orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju w razie popełnienia jednego z wyżej wymienionych przestępstw w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub ucieczki sprawcy z miejsca wypadku bądź katastrofy komunikacyjnej,

  3. Sąd ma możliwość orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie spowodowania wypadku lub katastrofy w komunikacji, których następstwem była śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, przez sprawcę znajdującego się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, lub który uciekł z miejsca zdarzenia

  4. Sąd ma obowiązek orzeczenia dożywotniego zakazu w razie ponownego skazania osoby w warunkach określonych w pkt 3.

Wykonywanie środka karnego

Odpis wyroku orzekającego zakaz przesyła się organowi państwowemu lub samorządowemu właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. W przypadku samochodowego prawa jazdy organem tym jest starosta. Jeśli skazany pracował jako kierowca, o wyroku zawiadamia się także jego pracodawcę. Organ cofa uprawnienia do prowadzenia pojazdów oraz nie może ich wydać w okresie obowiązywania zakazu.(art. 182 K.k.w.)

Przepadek to środek karny o charakterze represyjno-prewencyjnym polegający na przejściu własności określonych przedmiotów powiązanych w pewien sposób z popełnionym przestępstwem na Skarb Państwa z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

Wyróżnia się trzy kategorie przedmiotów podlegających przepadkowi:

W razie niemożności orzeczenia przepadku np. wskutek ich ukrycia lub zniszczenia, sąd może orzec przepadek równowartości pieniężnej tych przedmiotów.

Przepadek można orzec także tytułem środka zabezpieczającego.

Wykonywanie środka karnego

Odpis wyroku orzekającego przepadek przesyła się urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na siedzibę sądu. Urząd skarbowy przejmuje w posiadanie przedmioty objęte przepadkiem. Niektóre kategorie przedmiotów podlegają przekazaniu innym organom:

  1. przerobione lub podrobione znaki urzędowe i narzędzia pomiarowe - właściwemu miejscowo i kompetencyjnie organowi administracji rządowej;

  2. sprzęt i ekwipunek wojskowy - właściwemu miejscowo wojewódzkiemu sztabowi wojskowemu;

  3. przerobione lub podrobione dokumenty przewozowe - właściwym przewoźnikom kolejowym;

  4. przedmioty, których posiadanie wymaga zezwolenia organów administracji rządowej, a które nie są sprzętem lub ekwipunkiem wojskowym - właściwej miejscowo komendzie wojewódzkiej Policji;

  5. przerobione, podrobione lub utracone stemple kontrolerskie Straży Granicznej oraz dokumenty uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, w tym dokumenty podróży państw obcych, a także przerobione, podrobione lub utracone dokumenty zezwalające na pobyt stały lub czasowy na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej - Komendzie Głównej Straży Granicznej;

  6. przerobione lub podrobione krajowe i zagraniczne znaki pieniężne - Centrali Narodowego Banku Polskiego;

  7. inne niż wymienione w pkt 1-4, które mogą mieć znaczenie podczas szkolenia służb śledczych lub badań naukowych z zakresu kryminalistyki - Komendzie Głównej Policji lub odpowiednim jednostkom organizacyjnym innych organów, którym przysługują uprawnienia Policji w zakresie prowadzenia postępowania przygotowawczego.

Jeżeli wartość przedmiotów jest nieznaczna można zarządzić ich zniszczenie lub pozostawienie w aktach sprawy.

to kompensacyjny środek karny polegający na zobowiązaniu sprawcy do wynagrodzenia w całości lub w części szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu umyślnym lub nieumyślnym przestępstwem spowodowania śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, rozstroju zdrowia lub naruszenia czynności ciała, a także przestępstwem skierowanym przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu.

Sąd orzeka obowiązek naprawienia szkody na wniosek zgłoszony przez pokrzywdzonego lub prokuratora do momentu zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej.

W braku takiego przesłuchania np. wskutek śmierci pokrzywdzonego, przyjmuje się, że osoby wykonujące jego prawa mogą złożyć wniosek aż do zamknięcia przewodu sądowego. Złożenie wniosku jest niedopuszczalne, jeśli pokrzywdzony wcześniej wytoczył przeciwko sprawcy powództwo cywilne o naprawienie wyrządzonej szkody.

Obowiązek naprawienia szkody staje się natychmiast wymagalny z chwilą uprawomocnienia się wyroku. Orzeczenie takie stanowi tytuł egzekucyjny i jest podstawą wykonania środka karnego przez komornika.

Obowiązek naprawienia szkody może być również nałożony tytułem środka probacyjnego. Wówczas sąd upoważniony jest do określenia sposobu jego wykonania, w szczególności wskazania terminu.

Nawiązka jest to represyjno-odszkodowawczy środek karny będący reakcją na popełnienie czynu zabronionego. Według prawa polskiego sąd może zasądzić nawiązkę w wysokości do 100 000 złotych w wypadku:

Jeżeli przestępstwa dopuściło się kilka osób, nawiązkę orzeka się od każdej z nich w pełnej wysokości.Nawiązka podlega wykonaniu przez komornika w trybie egzekucji sądowej, chyba że orzeczono ją na rzecz Skarbu Państwa. Wówczas wykonuje ją urząd skarbowy na podstawie przepisów o egzekucji administracyjnej.Organem właściwym do rozpoznania wniosku o rozłożenie nawiązki na raty jest sąd I instancji, a nie organ egzekucyjny.

Świadczenie pieniężne jest jednym ze środków karnych zgodnie z art. 39 kodeksu karnego. Orzekać go może sąd w przypadku, gdy odstępuje od wymierzenia kary, a także w wypadkach wskazanych przez ustawę. Tym różni się od nawiązki. Świadczenie pieniężne można orzec na rzecz : instytucji, stowarzyszenia, fundacji, organizacji społecznej wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na określony cel społeczny, bezpośrednio związany z ochrona dobra naruszonego lub zagrożonego przestępstwem, za które skazano sprawcę, z przeznaczeniem na ten cel.

Świadczenie pieniężne nie może przekroczyć 20.000 złotych. Jeżeli sprawca zostanie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego sąd może orzec świadczenie pieniężne na rzecz: instytucji, stowarzyszenia, fundacji, organizacji społecznej, z przeznaczeniem na cel bezpośrednio związany z udzielaniem pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych. Świadczenie to nie może przekroczyć 60.000 złotych.Świadczenie pieniężne podlega wykonaniu przez komornika w drodze egzekucji sądowej.