ĆWICZENIA I ZABAWY RYTMICZNO-RUCHOWE
W NAUCZANIU MUZYKI W SZKOLE PODSTAWOWEJ
Ćwiczenia i zabawy rytmiczno-ruchowe przy muzyce zaspokajają wrodzoną potrzebę ruchu dziecka oraz aktywizują umysł, wyrabiają koordynację ruchów i mobilizują do działania. W czasie zabaw rytmiczno-ruchowych ważne jest stworzenie atmosfery swobody, która pozwoli na pozbycie się nieśmiałości i lęków związanych z różnymi zahamowaniami psychiczno-fizycznymi dziecka. W prowadzeniu ćwiczeń rytmiczno-ruchowych ważne jest umiejętne stosowanie przez nauczyciela improwizacji muzycznej. Można tutaj wykorzystać obok akompaniamentu nauczyciela akompaniament perkusyjny dzieci. Do akompaniamentu perkusyjnego wykorzystujemy np. bębenek, tamburyno, kastaniety, grzechotki. Zabawy rytmiczno-ruchowe przy akompaniamencie instrumentu uwzględniają różne reakcje ruchowe na elementy muzyki. Realizując zabawy i ćwiczenia rytmiczno-ruchowe należy stosować ćwiczenia oddechowe, relaksacyjne i związane z techniką ruchu.
Zabawy i ćwiczenia inhibicyjno - incytacyjne
Ćwiczenia te polegają na szybkiej reakcji ruchowej na usłyszany sygnał. Zahamowanie ruchu i pobudzenie do niego mobilizują uwagę, ćwiczą pamięć, słuch, spostrzegawczość, doskonalą koordynację ruchowo-słuchową.
STOP
Dzieci maszerują rytmicznie zgodnie z akompaniamentem muzycznym. Na umówiony sygnał „stop” zatrzymują się i stoją bez ruchu do usłyszenia akompaniamentu, po którym znowu maszerują rytmicznie.
OBRÓT
Dzieci maszerują rytmicznie zgodnie z akompaniamentem muzycznym. Na umówiony sygnał np. klaśnięcie dłoni wykonują obrót dookoła własnej osi, po czym maszerują dalej.
PODSKOKI
Dzieci maszerują rytmicznie zgodnie z akompaniamentem muzycznym. Na umówiony sygnał wykonują dwa podskoki w miejscu, po czym poruszają się zgodnie z akompaniamentem.
FIGURY
Dzieci poruszają się po sali w różnych kierunkach i zgodnie z rytmem akompaniamentu. Na umówiony sygnał np. uderzenie pałeczką w bębenek zatrzymują się i ustawiają w dowolną figurę np. jaskółkę. Po usłyszeniu akompaniamentu poruszają się tak jak na początku zabawy.
KARUZELA
Dzieci ustawione dwójkami i zwrócone twarzą do siebie podają sobie ręce. Tak trzymając się poruszają się rytmicznie po sali zgodnie z akompaniamentem muzycznym. Na umówiony sygnał zatrzymują się i obracają dookoła naśladują karuzelę. Po usłyszeniu akompaniamentu poruszają się jak na początku.
TANIEC
Dzieci ustawiają się na linii koła twarzami do środka z rękami opartymi na biodrach. W rytm akompaniamentu wykonują taneczny ruch bokiem (krokiem dosuwanym tj. cwałem) po linii koła. Na sygnał „hop” zmieniają kierunek ruchu, a na sygnał „hej” odwracają się tyłem w kierunku środka koła i kontynuują dalej ruch w tym samym kierunku.
Zabawy i ćwiczenia metrorytmiczne
Ćwiczenia te najlepiej rozwijają poczucie rytmu, metrum i tempa a więc są przejawem naturalnej dziecięcej ekspresji. Kształcenie poczucia metrum uczy wewnętrznej równowagi psychoruchowej. Ćwiczenia z zakresu poczucia tempa uświadamiają dzieciom przebieg zjawisk przyspieszenia i zwolnienia w muzyce.
AKCENTY
Dzieci stoją parami naprzeciw siebie, słuchając muzyki klaszczą każdą zaakcentowaną pierwszą miarę taktową w ręce partnera, pozostałe miary klaszczą w swoje ręce.
TEMPO
Dzieci poruszają się po sali zgodnie z akompaniamentem, tempo ruchu zmienia się wraz ze zmianą tempa akompaniamentu.
KRYJÓWKA
Dzieci wybierają sobie miejsce pod ścianą i zapamiętują je. Słysząc akompaniament biegają po sali, klaszczą, tupią zgodnie z rytmem. Na przerwę w muzyce wracają na wybrane przez siebie miejsce.
RYTM
Dzieci tańczą po całej sali w rytm granej melodii. Na przerwę m muzyce dzieci zatrzymują się i wyklaskują wymyślony przez siebie rytm. Po czym tańczą dalej.
KÓŁECZKA
Dzieci tworzą trzy małe kółeczka. Każda grupa otrzymuje inne instrumenty perkusyjne i ma wyznaczone inne metrum np. bębenki - 3/4, kołatki - 4/4, tamburyna - 2/4. Dzieci z grupy, której słychać metrum krążą po linii swoich kół, zgodnie z rytmem akompaniamentu. Na sygnał np. głośniejszy dźwięk zatrzymują się i wystukują słyszany rytm na swoich instrumentach. To samo czynią inne grupy słysząc swoje metrum.
ÓSEMKI
Dzieci biegają po sali w rytmie ósemek. Gdy usłyszą umówiony sygnał rytmiczny grany w niskim rejestrze ,zatrzymują się, robią przysiad i wystukują rytm dłońmi o podłogę. Wstają i dalej biegają w rytmie ósemek. Po usłyszeniu sygnału rytmicznego granego w wysokim rejestrze ,zatrzymują się i wyklaskują rytm ósemkowy.
Inne zabawy i ćwiczenia rytmiczno - ruchowe
RYSOWANIE LINII RUCHEM
Dzieci „rysują” ruchem ciała dowolne linie w przestrzeni na podstawie narysowanych na tablicy kształtów. Zadaniem dzieci jest zapamiętanie kształtu linii i przebycie takiej samej drogi krokami po podłodze zgodnie z podanym rytmem akompaniamentu.
RYTMICZNE ECHO
Dzieci podzielone na dwie grupy siedzą po przeciwnej stronie sali, trzymają instrumenty perkusyjne. Po usłyszeniu sygnału wstaje jedno dziecko z pierwszej grupy i wystukuje dowolny rytm, który ma być powtórzony przez dzieci z grypy drugiej. Następnie siada i wspólnie ze swoją grupą wystukuje dany rytm. Po usłyszeniu kolejnego sygnału wstaje dziecko z drugiej grupy i tak jak poprzednio wystukuje rytm przeciwnej grupie.
-----------------------
Wszystkie zabawy powinny poprzedzać ćwiczenia wprowadzające, które dokładnie wyjaśniają sposób przeprowadzenia danej zabawy. Zabawy rytmiczno-ruchowe powinny być prowadzone przez jedną osobę, co jest ważne zwłaszcza wśród dzieci lękliwych, nieśmiałych i mniej sprawnych fizycznie.
Zasada organizacji ćwiczeń powinna być następująca -1. prowadzący ustala sposób sygnału, 2. ćwiczący wykonują ruch zgodnie z akompaniamentem, 3. w czasie realizacji ruchu prowadzący podaje sygnał, który powinien być wykonany natychmiast.