HISTORIA KOŚCIOŁA

x. dr hab. Jan Walkusz, prof. KUL.

Teza 60- Gallikanizm, istota i rodzaje.

Gallikanizm - system kościelno-prawny o charakterze nacjonalistycznym, koncyliarystycznym i episkopalnym powstały w gruncie cezaropapizmu, a zmierzający do uformowania autonomicznego Kościoła katolickiego we Francji. Termin ten pojawił się 1870r. na soborze Watykańskim I, w trakcie dyskusji nad urzędem papieskim. Jako system doktrynalny pojawił się głównie pod koniec średniowiecza we Francji (doktryna ta nigdy nie została jasno sprecyzowana).

Na początku większość teologów i kanonistów uznawało wyższość soboru nad władzą papieską. Dążyli do ograniczenia na terenach francuskich jurysdykcji papieża, uznawali jednak samego papieża jako znak jedności chrześcijaństwa i jego prymat. Tzw. Wolność Kościoła we Francji:

Początki sięgają jeszcze czasów Karolińskich, gdzie zaczął się okres uzyskiwania różnych przywilejów nadawanych przez papieża władcą Francji. 1594 r. jeden z adwokatów Piotr Pithou [Pitu] (Les libertes de l' Eglise gallicane) dokonał kolekcji „wolności kościoła gallikańskiego we Francji”. Ten podgląd możemy sprowadzić do takiego wniosku; bezwzględnie trzeba ograniczyć władze papieża przez prawo kan. Prawo to miało obejmować niezawisłość uchwał synodów franc., uprawnienia króla w zakresie zwoływania synodów nar., placetum regium na pisma i decyzje pap., ograniczenie apelacji i podroży do Rzymu bpów franc., kontrolę działalności nuncjusza apostolskiego we Francji oraz prawo apelacji od decyzji pap. Do soboru pow., władza cesarza ma charakter powszechny i sakralny niezależny od papieża w sprawach doczesnych.

1606 r. syndyk uniwersytetu paryskiego E. Fiszer wydał krytyczne pisma Jana Garsona z komentarzem czysto gallikańskim. Odpowiedział na to w obronie Stolicy Apostolskiej kard. Robert Bellarmin w 1610r. (De potestate Summi Pontificis in rebus temporalibus) `'O władzy papieża w rzeczach doczesnych''. Richer pisze dzieło w odwecie o nazwie `'Traktat o władzy kościelnej i świeckiej `'(Libellus). Prezentuje w nich skrajne poglądy.

- obie władze są suwerenne, ale w kwestiach doczesnych władza kościoła podlega władzy państwowej

- papież jest ministrem Boga a nie namiestnikiem

- przyznaje pp. władzę wykonawczą ( cały kościół jest nieomylny a w konsekwencji sobór powszechny- koncyliaryzm )

- autonomia biskupów ( episkopalizm - rodzaj etatyzmu ) Richelieu, Ludwik XIV.

Wspominając o kard. Richelieu (Armand du Plessis) trzeb zaznaczyć, iż był człowiekiem o niekontrolowanym charakterze, każde jego działanie prowadziło do powiększania władzy w jego ręku, a tym samym majątku. 1617r. Maria regentka Francji uczyniła go ministrem spraw zagranicznych, za jego rządów podpisano pokój korzystny dla Hugenów, odcinał się od jurysdykcji Stolicy Apostolskiej chcąc objąć całkowitą władzę kanoniczną nad Francją wbrew woli pp. Urbana VIII, chciał modyfikacji konkordatu bolońskiego, nadto przywrócenia kapitułom prawa do wyboru bpów, przyznania królowi regaliów i prawa obsadzania beneficjów kość., popierał ruch ultramontanistów.

1642r. umiera kard. Richelieu, jego następca jest kard. Mazarin. Był człowiekiem słabym ideowo, pp. wtedy jest Innocenty X (1644-1655r.). w tym czasie nie doszło ostatecznego rozwiązania sprawy gallikanizmu. Konflikt na tym tle wzmaga się gdy do władzy dochodzi 1643/52 Ludwik XIV. Jego celem było zaprowadzenie rządów skrajnie absolutnych. Pod naciskiem króla uniwersytet w Sorbonie, który dotychczas wspierał papieża przestaje być podporą Stolicy Apostolskiej, król żąda, aby wszystkie diecezje na terenie Francji poddane jego woli, wydaje w tym celu dekret (sprzeciwiają się temu tylko dwaj bp w Alet i Pamiers). 1680/81r. zwołuje generalne zgromadzenie kleru, a w 3 II 1682r. nadzwyczajne zebranie kleru. Na tych spotkaniach zaakceptowano stanowisko króla.

Artykuły gallikańskie:

- decyzje pp. wymagają akceptacji całego Kościoła (soboru)- koncyliaryzm (Stolica Apostolska ograniczona jest przez dekrety soboru Konstancjańskiego i Bazylejskiego, które obowiązują po

Zakończeniu schizmy papieskiej )

- władza pp. jest ograniczona przez króla ( papieże otrzymywali władzę od Boga, ale tylko duchową, królowie i książęta w sprawach doczesnych nie podlegają żadnej władzy duchowej, dlatego papieże nie mogą uwolnić poddanych od przysięgi, złożonej panującym na wierność )

- wykonywanie władzy papieskiej w Kościele normuje prawo kanoniczne, ale we Francji zwyczaje Kościoła gallikańskiego winny pozostać nie naruszone )

- decyzje papieskie w sprawach wiary są dopiero wówczas ostateczne, gdy zostaną przyjęte przez cały Kościół

1660r. Ludwik XIV zagarnia posiadłości papieskie na terenie Francji Awinion, Venaissin, usunął nuncjusza i zakazuje korespondencji z SA. 1689r. umiera Innocenty XI. Pap Aleksander VIII z obawy schizmy grożącej Kościołowi franc. Nie odrzuca publicznie a. g., odmawia jednak prekonizacji bpów mianowanych przez Ludwika XIV na wakujące stolice ( 36 diecezji ). Zatwierdza ich dopiero pap. Innocenty XII za cenę uzyskania od Ludwika XIV obietnicy odwołania a. g. (obowiązują jednak do 1789r.).

Teza 61- Hugenotyzm we Francji za Ludwika XIV ( zniesienie Edyktu nantejskiego ).

Hugenoci

[Określenie nadawane wyznawcom kalwinizmu we Francji, wywodzące się od nazwy bramy ( króla Hugona Kapeta ) w Torus, w pobliżu której protestanci zbierali się nocami.]

Edykt nantejski odczytywany był jako czasowy układ dający pokój w państwie. Hugenoci wbrew wcześniejszym porozumieniom tworzą własną organizacje z podziałem na 6 (9) kantonów. 1622-1626r. trwa powstanie. Zostaje podpisany pokuj w Alais na mocy którego 1629r. utracili przywileje ( do 1622 odebrano hugenotom 80 twierdz i bpstwo w Castres ), zakazano im zgromadzeń i zamknięto akademie teol., utracili wszystkie uprawnienia w dziedzinie sądownictwa( przyznane im w Edykcie nantejskim ) w 1679-85 zamknięto im dostęp do wolnych zawodów, zabroniono małżeństw mieszanych, dzieciom od 7 lat pozwolono wybierać wyznanie. Ludwik XIV edyktem w Fontainebleau 1685r. odwołuje postanowienia Edyktu nantejskiego. Francje opuszcza ponad 200 000 hugenotów którzy udali się głównie do Niderlandów, Wielkiej Brytanii, Niemiec. Hugenoci pozostający na terenie Francji zmuszani byli do przechodzenia na katolicyzm ( wśród hugenotów działalność misyjną prowadził abp F. Fenelon).

Teza 62. Duchowość francuska w XVII w. ( Berulle, F. Salezy, św. Wincenty a Paulo).

Życie religijne we Francji

1. powstają na terenach Francji tendencje platonizmu w mistyce ( mistyka teoretyczna ) odwołuje się także do manichejskiej mistyki.

2. mocno wybujały diabolizm- praktyki wywoływania złych duchów, czarownice itp.

3. łączy się z Franciszkiem Salezym podbudowywał sferę życia duchowego, próbował przybliżyć ludzi przeciętnych i skoncentrować życie duchowe na miłości Boga i bliźniego (daleko idący humanizm)

4. ruch ( nurt ) zapoczątkowany przez Piotra Berulla. Stworzył nowy rodzaj szkoły mistycznej na kolebce Słowa Wcielonego. Odnowił kult Dzieciątka Jezusowego (oratorianie )

5. Jezuici przyjęli linie Chrystocentryczną

Praktyczny wymiar ;

Wincenty a Paulo - działalność charytatywna w szczególności galerników, żebraków.

1621r. św. Wincenty zakłada bractwo dla wspierania ubogich w [Maka] udało mu się pozyskać do tej pomocy „panów” z wyższych sfer. 1633r. zakłada „ szarytki” siostry Miłosierdzia. Również św. Wincenty zakłada dla ludzi z wyższych sfer tajne stowarzyszenie miłości bliźniego.

Trzeba jeszcze wspomnieć o znacznym rozwoju kultu Maryi, katechizacji w tym zakresie oraz kult Najświętszego Serca Pana Jezusa, powstaje wiele tekstów liturgicznych (powszechne tłumaczenie Biblii na języki ojczyste).

Szkolnictwo ;

- Jezuici kształcenie w zakresie klasyki, Oratorianie w zakresie matematyczno- przyrodniczym

- Urszulanki i Wizytki w zasadzie zajmowały się kształceniem i wychowaniem dziewcząt

- 1694r. powstaje stowarzyszenie braci szkół chrześcijańskich zajmujące się przede wszystkim edukacją dzieci plebsu (nauczanie tzw. Ludowe).

Teza 63 - Odnowa życia religijnego we Francji XVI - XVII w. (religijność, nauki teologiczne ).

Potrzeba również skierować naszą uwagę na rozwijającą się w tym czasie teologie spekulatywną.

- teologia o odcieniu platońskim; A. Diva,[Żywiew]

- teologia moralna;

jansenizm; przeciwny biegun [ Malebranch] odnowiciel teologii moralnej (dzieło Traktat o moralności)

- teologia historyczna;

Od XVII w. możemy mówić o odnowieniu tego ruchu (sięganie do źródeł) we Francji. Inicjatorem byli Maryni- kongregacja benedyktyńska.

1. zaczęto sięgać i publikować dzieła patrystyczne, 1644r. (600 t.) `'Patrum''

2. źródła dotyczące historii kościoła we Francji `'synody starożytnej galii.''

3. odwoływanie się do historii powszechnej `'historia herezji''

Biblistyka - egzegeza

- wykorzystanie pism żydowskich

- Simon zastosował w egzegezie metodę krytyki historycznej `'historia krytyki Starego Testamentu i Nowego Testamentu.

Bp Bossuet również tu chciał wykazać poważne błędy Simona

Historia Kościoła

Od XVIII w. we Francji stosuje się system naukowy

Teza 64 - Kwietyzm we Francji, pojecie i przedstawiciele.

Kwietyzm- ( znaczy; bierny, obojętny ) kierunek ascet.- teol. powstały w krajach romańskich w XVII w., zjawisko w życiu duchowym które kwestionowało zaangażowanie się jednostki w sprawy religijne, głoszący możliwość osiągnięcia moralnej doskonałości w absolutnie biernej postawie wewnętrznej i bezinteresownej miłości do Boga.

We Francji kwietyzm propagowała J.M. Guyon du Chesnoy, za namową abpa F. Fenelona, obrońcy tego nurtu, Guyon przekazała swe pisma (35 tomów) do przebadania bpowi J.B. Bossuetowi, wydaje on negatywny werdykt w tej sprawie ( przedmiotem dyskusji stały się zagadnienia „miłości bezinteresownej” i „modlitwy biernej”). Pap. Innocenty XII pod wpływem krytyki Bossueta, ogłosił 12 III 1699r. brewe Cum alias ad apostolatus, potępiające 23 twierdzenia Fenelona jako gorszące, błędne i niebezpieczne. Abp Fenelon odwołuje swoje poglądy zwane semikwietyzmem. 1695r. zostaje aresztowana Guyon.

Teza 65. Kartezjanizm a myśl chrześcijańska.

Historia Kościoła w XVII w. przeżywa ducha odnowy. Nie jest już koncepcją literacką, ale przyjmuje formę systemu naukowego. Rozpoczyna się droga krytyki, badania źródeł. Kościół przeniknięty jest różnymi prądami teologicznymi i programami życia kościelnego. W warunkach polemiki na tematy teologiczne ukształtowały się dwa porządki: naturalny i nadprzyrodzony. Paralelnie do tych teorii rozwijało się racjonalistyczne wyjaśnianie świata. Postawę tą reprezentował Kartezjusz (przyjaciel Berila). Poszukiwał dla wiary filozoficznie niewzruszonej podstawy. Taką pewność widzi w rozumie, który jako jedyny ma pewność z faktu bycia: Cogito, ergo sum”. Zasada ta podkreśla możliwości poznawcze rozumu ludzkiego. Na podstawie tego przeprowadzał badanie rzeczywistości kierując się zasadami filozoficznymi, które miały potwierdzać część Objawienia dostępna rozumowi: istnienie Boga i nieśmiertelność duszy. Wprowadza logikę i krytykę w odnowę nauki francuskiej.

System Kartezjusza za punkt wyjścia obierał świadomość. Skierowany był do skrajnie racjonalistycznego krytycyzmu. Autonomia rozumu ludzkiego podlegała jeszcze rozumowi Boskiemu.

Miał wielu wybitnych uczniów. Mikołaj Melabranche opierając się na jego nauce oraz dorobku Augustyna, usiłował stworzyć prawdziwie chrześcijańską filozofię. Silnie teocentryczna. Uważał, że każde jasne poznanie dokonuje się właściwie w Bogu, jak każdy czyn i działanie jest czynem i działaniem w Bogu. Gdy pojawiła się jego publikacja „Poszukiwanie Prawdy” pod koniec XVII w., która była bardzo nowatorska, musiał się bronić. Przeciwko niemu wystąpił Bossuet.

Teza 66 - Innocenty XI, spór o regalia i problem turecki. Charakterystyka pontyfikatu.

Czasy pontyfikat Innocentego XI(1676-1686) obfitowały w dominacje państwa nad kościołem tz. Stosowanie prawa weta przez Hiszpanie i Francje, gwałtowny atak dworów burbońskich doprowadzają do kasaty zasłużonego zakonu jezuitów. Dochodzą do głosu w Europie nowe potęgi protestanckie Prusy i Szwecja, a także prawosławna Rosja, które nie liczą się zbytnio ze Stolicą Apostolską, a sprawy poddanych katolickich regulują na własną rękę. Papież Innocenty XI z powodzeniem organizuje ligę antyturecką i doprowadzają do zwycięstwa króla Jana III Sobieskiego.

Ten pontyfikat wypełnia ostra walka z Ludwikiem XIV o regalia, czyli o pobieranie dochodów z wakujących biskupstw. Wielkim Wezyrem zostaje Kara Mustafa który wchodzi w relacje z Ludwikiem XIV. 1683 roku zostaje pokonany pod Wiedniem.

Papież ten prowadzi politykę pro-polską.

Papiestwo w czasach hegemonii Francuskiej.

Pokój westfalski (1648 r.) kończący wojny religijne na kontynencie europejskim uformował nową geografię wyznaniową Europy do poł. XX w. W całym tym czasie żaden z kandydatów do tiary papieskiej nie mógł być wybrany bez zgody Francji i Austrii. Katolickie potęgi Burbonów i Habsburgów zdobyły w tym czasie niekwestionowane prawo do przedstawiania kandydatów koronnych do purpury kardynalskiej. Jako kardynałowie mieli oni reprezentować interesy własnego państwa. Po śmierci papieża Innocentego X ( + 7 I 1655 r.) konklawe trwało 3 miesiące i pozostawało pod dużym wpływem kard. Giulio Mazariniego z Francji. Nowy papież Aleksander VII (1655-1667). Rządy jego pod względem politycznym były niezbyt szczęśliwe zaciążyła na nich dużej mierze polityka Francji. Zdecydował się wyjaśnić sprawę z nepotyzmem tz. Sprawę nominacji bp we Francji na terenach nowo do niej przyłączonych, gdzie nie obowiązywał konkordat z 1516 r. Bardzo żywa w tym czasie jest również sprawa tureckiego zagrożenia dla Europy, udaje się na tym polu zawrzeć antyturecką koalicję. Córka Gustawa Adolfa Krystyna przechodzi na katolicyzm i przybywa do Rzymu( 34 lata pozostaje w nim). Papież otwiera uniwersytet Rzymski i rozbudowuje bibliotekę Aleksandryjską. Za jego pontyfikatu powstaje Kolumnada na placu Św. Piotra w Watykanie ( G. L. Bernini ) i katedra nad grobem św. Piotra w Bazylice Watykańskiej.

Klemens IX (1667-1669)

W sporach jansenistycznych we Francji papieżowi udało się doprowadzić do zawarcia przejściowego pokoju, zwanego od jego imienia pokojem `'klementyńskim'' w 1669 r. Zabiegał o pokój między Francją a cesarstwem.

Klemens X (1670-1676)

Cały pontyfikat zajmowała sprawa turecka. Turcy posunęli się na terytorium Ukrainy, zdobyli Kamieniec Podolski 1672 r. ale w następnym roku, przy pomocy finansowej papieża zostali pokonani pod Chocimiem i Lwowem (1675) przez Jana III Sobieskiego. Kanonizował on Kajetana z Tieny oraz Różę z Limy ( pierwszą mieszkankę z Ameryki z pochodzenia Indiankę )

Teza 67. Odbudowa i stan Kościoła w Rzeszy niemieckiej po Pokoju Westfalskim.

Po zawarciu pokoju westfalskiego w Niemczech nadal trwają wojny. Jest to przyczyną rozbicia państwa. W prawdziwe istnieją księstwa, jednak brak jest jedności i centralnej władzy, która zajmowała by się uporządkowaniem spraw na terenie rzeszy. Rok 1648 jest początkiem odbicia się od tej sytuacji. Duchowieństwo jest bardzo przerzedzone. Istnieje stanowisko prymasa jednak jest to tylko tytuł honorowy nie mający wielkiego wpływu na to co się dzieje w Kościele niemieckim. Cesarz był zobowiązany do zachowania status quo (model pokojowego działania) w Kościele. W państwie władzę trzymają kapituły, które decydują o wyborze osób na stanowiska biskupie. Składały się z duchowieństwa pochodzącego z rodu szlacheckiego. Powodowało to, że często nowo wybrani przez kapitułę biskupi byli na usługach rządu. Doprowadzało to do licznych kapitulacji i stawiania licznych warunków.

Domagano się:

• Rezygnacji z kumulacji beneficjów

• Zachowania rezydencji

• Uregulowania sądownictwa w diecezjach

• Opieki nad starszymi kapłanami

• Nie przyjmowania sufragana z prawem następstwa

• Zwalczania heretyków

• Wspierania misji katolickich

W 1695 r. pap. Innocenty XI zakazuje takich kapitulacji. W Rzeszy biskupi wywodzili się z rodzin Habsburgów i Witenbachów, którzy nie zawsze byli naznaczeni duchem kościelnym. Stan duszpasterstwa uzależniony jest od wykształcenia duchowieństwa. W roku 1564 w Aiksztet powstało pierwsze seminarium, w skutek wojny 30-to letniej zostało zniszczone, odbudowane w 1710. Wpływ zakonów karmelici, jezuici, kapucyni, ich ofiarność. Od 1848r. Rzesza staję się centrum odnowy życia w kościele.

Teza 68:Hiszpania i Portugalia od połowy XVII w. do 1815; stan Kościoła i stosunki między państwem a Kościołem.

K-ł był w Hiszpanii związany za starym porządkiem, pojawia się wchodzenie władzy świeckiej na teren K-ła.

2 okresy wyróżniamy:

- 1650-1750 charakter kontrreformacyjny

- 1750-1815 - oświecenie tu: przybiera postać katolicką, zwrot ku kulturze europejskiej, reformizm gospodarczy

Hiszpania składa się z 8 metropolii, 56 biskupstw. K-ł jest tu bogato uposażony. Różnica między duchowieństwem niższym a wyższym jest wielka.

Duchowieństwo hiszpańskie:

- nie doszło tu do dekadencji duchownych

-episkopat był wierny obowiązkom

-bp hiszpańscy krytykowali Stolice Ap (za fiskalizm, centralizm), rekrutowali się oni z niższych warstw społecznych.

Pochodzenie bp-ów onieśmieszało ich w osunku do warstw rządzących.

Pp. Innocenty XIII - Program naprawy duch w Hiszpanii

1723r „Apostolici ministeri” nisko stało kaznodziejstwo. Jezuici inicjowali ruch odnowy.

Relacja państwo - Kościół - zasada 2 władz. Klarowny podział, gdy do rządów dochodzą Burbonowie (początek XVIII w.). Bosjuel sformułował zasadę o boskim pochodzeniu władzy króla hiszpańskiego.

PORTUGALIA

Jose Pumbal 1759 zajęcie dóbr jezuitów. 1760 wypędzenie jezuitów. Portugalia była związana z Hiszpanią do 1640 r. Wtedy P~ wypowiedziała posłuszeństwo Filipowi IV i koronowali Huana IV. Od 1670 r. normalizacja stosunków między Stolicą Ap. A Portugalią

Teza 69. Sytuacja katolików w Wielkiej Brytanii i Irlandii w XVII w.(Stuartowie i rewolucja Cromwella ).

Katolicyzm angielski wypracował pewne status quo, który przetrwał w kręgach posiadaczy ziemskich, którzy na sposób konspiracyjny utrzymywali duchownych. W Irlandii katolicyzm pozostał religią większości społeczeństwa. Tam miał postać dążeń narodowych. Za Jakuba I wprowadzono w I. pewne retrakcje dla K-ła katol. 1613 - Parlament wyklucza katolików z wpływu na państwo. Sytuacja katol. W I. nie była jednak zła. Lata 30 XVII w. katolicy jednoczą się i występują w obronie swych praw. Rinuczi (nuncjusz) popełnił błąd - do władzy doszedł Cromwell - zaprowadza bezwzględny terror w stosunku do K-ła. Gdy do władzy dochodzi Karol II zaczyna stosować podobne metody co Ludwik XIV. Karol II chciał dobrych relacji z kaolikami , parlament nie dopuszczał jednak ustępstw w stosunku do K-ła. Na łożu śmierci przeszedł na katolicyzm.

Nasępcą Był Jakub II potem Wilhelm Orleański _ antykościelna polityka.

Wiek XVIII rośnie napięcie w koloniach angielskich w Ameryce Południowej. Anglia potrzebuje więc ludzi i zaczyna łagodzić politykę wobec K-ła. Pełna emancypacja religijna katolików to rok 1791(Irlandia), a w Anglii 1829.

Teza 70. Emancypacja katolików w Anglii od końca XIX w. Do 1829

W Anglii w 1829r. zostaje wydany edykt emancypacyjny obiął on swoim zasięgiem katolików i protestantów. Ruch Oksfordzki swoim programie wprowadza powrót do tradycji, większa uwaga na dogmaty i sakramenty mówił o sukcesji i chierarchi, mówił o konieczności oddzielenia kościoła od państwa ( Neuman, Pusej) ta odnowa dotyczyła również odnowienia liturgii w dziedzinie rytu, spowiedź uszna, celibat, obchodzenie świt kat.

Teza 71. Kościół prawosławny w Rosji do Piotra I

W wieku XV władza cara wzrasta, państwo rośnie terytorialnie i politycznie religia natomiast podporządkowuje się władzy państwowej. Sytuacja kościoła związana jest z przeobrażeniami politycznymi. W 1453 r. Turcy zajmują Konstantynopol i Moskwa przejmuje wszystkie prerogatywy polityczno- religijne. O Moskwie zaczyna się mówić, jako o III Rzymie i to wszystko wytworzyło sytuację bezpośrednio uzależniającą kościół od Państwa. Kościół jest kierowany przez metropolię Moskiewską. Carem jest IWAN IV GROŹNY (1533-1584) za jego rządów władza świecka w stosunku do kościoła graniczyła z terrorem stawiał sprawę krótko albo kościół i duchowieństwo całkowicie się podporządkuje albo czeka ich śmierć lub więzienie. Następcą Iwana zostaje FIODOR I ale szybko zrzucają go z władzy i jego miejsce zajmuje BORYS GAUDANOW był to człowiek, który wiedział, czego chce. Chciał stworzyć patryiarchat Moskiewski, kiedy do Moskwy przybywa patryiarchat Antiochii i zostały przeprowadzone rozmowy i w 1590 r. powstaje patriarchat Moskiewski. Rozluźnienie relacji między Kościołem a państwem następuje na początku XVII w za dynastii Romanowów i cara Aleksjeja. W 1649 następuje kodyfikacja prawa ograniczono wtedy przywileje kościoła ( zakaz nabywania dóbr przez Kościół, utworzono centrale do spraw wyznań Kościelnych) Patriarcha NIKON ( 1652-1666) za cel stawia zreformowanie cerkwi prawosławnej i ograniczenie wpływów Cara na kościół. Wprowadza reformę sięga do tradycji wtedy powstaje opozycja wśród duchownych dochodzi do rozłamu powstają Starowiercy, którzy są zwalczani przez patryiarchę i cara. 1685 R. do patriarchatu moskiewskiego zostaje przyłączona metropolia kijowska. Kijów był otwarty na kulturę zachodnią działa akademia Kijowska założona przez Piotra Mochylę. 1796-1801R carem zostaje Paweł I uznaje Kościół Prawosławny, jako sprzymierzeńca w walce z rewolucją Francuską. Zaczyna się czas dbałości o Kościół następuje odnowa seminariów duchownych, ciągle jednak car rząda uległości biskupów stoi na czele Najświętszego synodu. Polityka Pawła I dążyła do upaństwowienia Kościoła prawosławnego. Od początku XVIII w Rosi pojawiają się protestanci carem zostaje Piotr I wydaje on edykt emigracyjny w 1702r i edykt tolerancyjny. Car Piotr I wraz z Carycą Katarzyną popierali protestantów. Grekokatolicy byli traktowani, jako zdrajcy prawosławia, przez co podlegali licznym represjom tak samo i katolicy

Teza 72 Kościół Prawosławny w Rosji od panowania Piotra I do Pawła I

Sytuacja Kościoła prawosławnego w Rosji bardzo ściśle jest związana z różnymi przypadłościami politycznymi. W 1453r. upada zajęty przez Turków Konstantynopol. Moskwa przejmuje prerogatywy polityczne i religijne cesarstwa. Car Ivan III bierze za żonę Zofię. To wszytko wytworzyło sytuację bezpośredniego uzależnienia Kościoła od państwa. Ivan IV Groźny rządzi 1533-84r. w tym czasie ingerencja władzy świeckiej w K. graniczy z terrorem. Metropolici moskiewscy próbowali stawiać opór, ale car dał ultimatum: albo więzienie albo śmierć.

Nieco inaczej jest od początku XVII w. Fiodor I był inteligentny inaczej. Wykorzystał to Borys Godunow i zaczął rządzić. To bezwzględne traktowanie cerkwi spowodowało wzrost znaczenia cara w oczach partyarchów, co próbował wykorzystać Borys. Chce stworzyć silna cerkwie z patriarchatem w Moskwie. W 1586r. Przybywa do Moskwy Joachim V (patryarcha Antiochii). Dwa lata później przybywa Jeremiasz II i Borys obiecał, że udzieli pomocy i wsparcia Jeszki patryarcha zgodzi się na utworzenie patryarchatu w Moskwie. W 1590r. synod w Konstantynopolu zatwierdza ten patriarchat moskiewski. Lekkie rozluźnienie nastapiło9 na początku XVII wieku. W 1649r. nastąpiła kodyfikacja prawa ograniczono wszelkie przywileje K. i duchowieństwa prawosławnego. Patryarcha Nikon postawił sobie za cel zreformowanie cerkwi i próbował osłabić wpływ cara na cerkiew, sformułował władze. Reformował wracając do tradycji z przeszłości. Na tym gruncie [powstała silna opozycja w samej cerkwi. Część natomiast nie chciała przyjąć reform. Skutek był taki, że rozłam spowodował powstanie starowierców. Hegemonia patryarchatu stale rośnie. Nikon i car szli ręka w rękę, obaj zaczęli zwalczać starowierców. Dołączono tu jeszcze metropolie kijowską. Kijów był bardzo otwarty na kulturę zachodnią.

Pewien przewrót został dokonany za czasów cara Piotra I, który uzależnił cerkiew od władzy carskiej. Potraktował K. prawosławny, jako element budowy nowoczesnego państwa. Chciał mieć jak najwięcej korzyści na terenie kościelnym. Gdy w 1700r. umiera patryarcha moskiewski Adrian powołuje w jego miejsce administratora - Stefana Jaworskiego. Obaj z carem zaczynają walkę ze starowiercami. Car zaczyna popierać protestantów i powoli zabiera dobra kościelne.. W 1714r. car wydaje zakaz budowy cerkwi, a pieniądze przeznaczone na ten cel są przekazane na budowę Petersburga. Duchowni mają obowiązek informować cara o wszystkim. Jaworski zaczyna się powoli nie podobać, więc postanawia stworzyć Kolegium Kościelne w 1721r., zostaje przekształcone w Najświętszy Synod Rządzący. Był oto organ ściśle państwowy zarządzający sprawami kościelnymi. Stał się również instrumentem działania cara na cerkiew. Car ograniczył wstępowanie do klasztorów, zabiera pieniądze kościelne. Ta polityka rośnie za czasów carycy Katarzyny, która chciała wykorzystać K., jako środek oddziaływania na społeczeństwo. Zlikwidowano 500 klasztorów.

Paweł I uznał K. prawosławny, jako sprzymierzeńca w walce z oświeceniem./ Zaczyna się czas dbałości, o K. Reaktywuje się seminaria duchowne. Car Paweł I stał na czele Synodu. Jego polityka doprowadziła do upaństwowienia Kościoła prawosławnego.

Teza 73 Misje katolickie XVII i XVIII w. Czynniki hamujące rozwój misji a rola Kongregacji Rozkrzewiania Wiary.

Jest to czas osłabienia zapału misyjnego. Jako skutek walk pomiędzy Piusem V, a królem Filipem II. Król dąży do utworzenia patriarchatu indyjskiego. Papieża koncepcja była jednak nieco inna i przeciwna. Powołał specjalną Komisję rozkrzew. Wiary, a Filip powołał wielką Huntę, która miała robić wszystko żeby nie podporządkować misji kościołowi. To doprowadziło do niekorzystnego położenia K. na tych terenach.

74. Wpływ Oświecenia na Misje.

Oświecenie to nowy prąd umysłowy, który powstał poza Kościołem i samym Chrześcijaństwem. Podjął on próbę stworzenia racjonalistycznej religii i etyki zaczął poważnie oddziaływać na Kościół katolicki przez akcentowanie wszechwładzy państwa w zakresie spraw kościelnych i popierając tendencje autonomiczne w Kościele. Te wszystkie nowe opcje osłabiły jedność Kościoła Powszechnego, łączącego go ze Stolicą Apostolską. To wszystko wpłynęło na spłycenie życia religijnego i aktywności kościelnej za czym poszło załamanie życia zakonnego i misji katolickich.

Dotychczasowe przedsięwzięcia misyjne były podległe prawu królewskiemu gdzie był patronat królów głównie Hiszpanii i Portugalii, które udzielały ochrony ale i stwarzały różne bariery przez to widać było tylko cele polityczne. Przekonanie, że działalność misyjna jest zadaniem Kościoła nastąpiło z chwilą utworzenia Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, co uczynił papież Pius V. Celem utworzenia Kongregacji było ukazanie Kościoła i jego funkcji jako powszechnego urzędu duszpasterskiego. Pius V utworzył 2 komisje jedną dla nawracania heretyków, druga dla nawracania niewierzących i do realizacji tych zadań wyznaczył kilku kardynałów. Kongregacja dążyła do utworzenia do wpływu na wychowanie przyszłych misjonarzy przyszli misjonarze mili być zgłaszani do kongregacji i poddawani egzaminowi, przed otrzymaniem pełnomocnictwa na misje. Mimo wszystko misje rozwijały się na terenach Ameryki, Azji i Afryki z różnym skutkiem.

Misje bardzo podupadły po kasacie zakonu Jezuitów. Oświecenie akcentowało bardziej życie niż wiarę i odnosiło się z niechęcią do Chrześcijaństwa i zakonów i przez to miało negatywny wpływ na akcję misyjną. Był także wielki kryzys polityczny Stolicy Apostolskiej na przełomie XVIII i XIX. Wieku akcja misyjna przez te wypadki załamała się pod koniec XVIII wieku wpływ znaczący na to miał nowy prąd zwany Oświeceniem.

75. Scharakteryzować działalność misyjną franciszkanów, jezuitów i dominikanów XVII i XVIII wieku ( problem kościołów tubylczych, redukcje i ich losy w Brazylii).

Misje w czasie Oświecenia mogły się rozwijać dzięki Kongregacji Rozkrzewiania Wiary a także w głównej mierze dzięki zakonom które zajęły się działalnością misyjną. szczególnie dobrze działały zakony dominikanów, franciszkanów i nade wszystko Jezuitów.

Dominikanie pracowali min. na terenie Azji w Syjamie . Dominikanie także pracowali w Ameryce. Franciszkanie działali w Ameryce min. w Meksyku tam działali zakonnicy którzy znali kulturę Indian. Franciszkanie współpracowali z Hiszpanami. Franciszkanie pracowali również w Indiach angielskich, Chinach gdzie Papież Paweł V oprócz Jezuitów dopuścił także zakony żebrzące na terenach dzisiejszej Angoli i Kongo działali Kapucyni jednak osiągnięcia w Afryce okazały się nietrwałe. Kapucyni działali również w posiadłościach francuskich w Indiach. Największe zasługi w misjach mięli Jezuici którzy pracowali na wszystkich kontynentach min. w Brazylii gdzie zakładali kolegia i bronili tubylców przed okrutnymi kolonizatorami. Jezuici tworzyli poprzez to zamknięte tereny misyjne zawierając układy z kolonizatorami i tak powstała Republika Guaranów . Powstały „redukcje”, gdzie Indianie byli poddanymi koronie hiszpańskiej posiadali autonomię podstawą ich życia było rolnictwo życie ich oparte było na zasadach religijnych szkolnictwo prowadzili zakonnicy jezuiccy był to przykład ustroju teokratyczno - patriarchalnego było to jakby państwo jezuickie. Dzieło redukcji upadło z chwilą kasaty zakonu dzięki redukcjom Indianie mięli dobrobyt a wiara się rozwijała. Jezuici pracowali również w Afryce gdzie nie było wielkich owoców, gdyż w koptyjskiej Etiopii działania Jezuitów były nietrwałe.

W Chinach Jezuici mięli wyłączność działalności później dopiero doszły inne zakony. Kiedy został zlikwidowany zakon Jezuitów misje bardzo podupadły gdyż był to zakon który bardzo dobrze zajmował się działalnością misyjną.

1.Misje w Ameryce - redukcje i ich losy w Brazylii

Dzieje misji w Ameryce Łacińskiej są związane ze szkodliwą polityką Hiszpanii i Portugalii. Misja hiszpańska domagała się od neofitów zerwania z dotychczasowymi wierzeniami. Patronat iberyjski pragną organizować Kościoły południowoamerykańskie na kształt kościołów Hiszpanii i Portugalii. Chrystianizacja odbywała się poprzez praktyki życia chrześcijańskiego połączone z dawnymi tradycjami ludów. Przy kolegiach jezuickich i franciszkańskich powstawały katedry językowe, gdyż były spore trudności jeśli chodzi o język Wyższa hierarchia kościelna była wśród Hiszpanów, do XIX wieku powstało 7 Metropolii i 45 diecezji. Misje w Brazylii odbywały się pod dyktando Portugalii do końca XVII wieku było tylko jedno biskupstwo. Później nastąpiła poprawa i rozwinęła się tam tzw.„redukcja” prowadzona przez Jezuitów. W Ameryce Północnej misje rozwijały się powoli, prowadzili Francuzi i Anglicy. Działali tam Jezuici. Był tam w Kanadzie odrębny wikariat apostolski. Dopiero w XIX wieku nastąpiła budowa hierarchii kościelnej. W Brazylii była misja portugalska początkowa kolonizacja zajmowała tylko pobrzeże Oceanu Atlantyckiego dopiero od XVII wieku nastąpił rozwój. Rozwijały się tzw. „redukcje” które były na terenie Repubiki Guaranów, gdzie Indianie byli poddanymi koronie hiszpańskiej posiadali autonomię podstawą ich życia było rolnictwo życie ich oparte było na zasadach religijnych szkolnictwo prowadzili zakonnicy jezuiccy był to przykład ustroju teokratyczno - patriarchalnego było to jakby państwo jezuickie. dzieło redukcji upadło z chwilą kasaty zakonu dzięki redukcjom Indianie mięli dobrobyt a wiara się rozwijała.

2. Misje w Afryce

Można tu wyróżnić działalność Jezuitów w koptyjskiej Etiopii, ale działania okazały się nietrwałe. W Afryce północnej (od Maroka do Egiptu) działali trynitarze franciszkanie. Dobrze działały misje na terenach dzisiejszego Konga i Angoli. Działania misyjne były także na Madagaskarze gdzie działali Jezuici później działali księża misjonarze. Osiągnięcia misyjne w Afryce okazały się nietrwałe, między innymi dlatego, że było masowe udzielanie chrztu bez przygotowania. Były tez trudności językowe i klimatyczne.

3. Misje w Azji

Był tu patronat Portugalii, powstał w Tonkinie wikariat apostolski gdzie działali Jezuici. Drugą akcją była misja kapucyńska. Powstała metropolia w Goa. Były spory na temat akomodacji malabarskich prowadzonych przez Jezuitów. Powstało seminarium misyjne w Syjamie, gdzie działali Dominikanie. W Chinach działały zakony żebrzące. Na skutek sporów akomodacyjnych były straty. W Japonii były prześladowania, tylko Filipiny w pełni przyjęły Chrześcijaństwo gdzie była jedna metropolia w Manili gdzie założono seminarium gdzie kształcił się kler tubylczy i 3 biskupstwa. Krwawe były prześladowania w Japonii i Chinach. Katastrofą dla misji była kasata zakonu Jezuitów.

TEZA 76

MISJA INDYJSKA I CHIŃSKA W XVII i XVIII w (szanse i przyczyny niepowodzenia)

Głównym centrum misyjnym dla Azji w XVII i XVIII w była nadal i jest metropolia GOA, siedziba wicekróla portugalskiego i licznych klasztorów. Metropolii goańskiej podlegało kilka diecezji w Indiach i Chinach. W latach 1652 - 1675 metropolia ta nie była wcale obsadzona na skutek zatargów politycznych między Portugalia a Hiszpanią, co negatywnie wpłynęło na akcję misyjną. Tu też działało w XVII i XVIII w kolegium misyjne, prowadzone przez jezuitów, które kształciło księży, były też inne szkoły teologiczne. To przyniosło dobre wyniki, pod koniec XVIII w było tu ok. 400 misji kat i ok. 90tyś wiernych. Próby ingerencji Kongregacji Rozkrzewiania Wiary w sprawy misji w Indiach prowadziło nie tylko do zatargów kościelno-politycznych, ale kończyły się niepowodzeniem. Poważne szkody przyniosły misji spory na temat akomodacji malabarskich, podjętych przez jezuitów, odrzuconych ostatecznie przez Benedykta XIV.

W Chinach gdzie papież Grzegorz XIII zastrzegał wyłączność misji jezuitom, a papież Paweł V dopuścił zakony żebrzące w XVII w doszły i inne zakony. Na skutek sporów akomodacyjnych misje te poniosły niepowetowane straty. W ramach akomodacji cesarz Kang-si ogłosił w 1692 r. edykt tolerancyjny dla chrześcijan, a ich liczba wzrosła do ok. 300tyś w 1720 r. w 1690 r. istniały już 3 biskupstwa, w Makao, Nankinie, Pekinie. Papież Innocenty XI w 1696 r. erygował 8 nowych wikariatów apostolskich. Potępienie jednak akomodacji chińskiej przez Klemensa XI (1704) doprowadziło do groźnego zatargu między chrześcijanami a państwem chińskim, a następnie do krwawego prześladowania chrześcijan i zakazu głoszenia chrześc.. od tamtej pory akcja misyjna w Chinach bardzo osłabła, chociaż nadal istniały kat. biskupstwa.

Teza 77. istota i przejaw etatyzmu na gruncie kościelnym.

Było to błędne przekonanie, że najwyższą władzę w Kościele posiadają biskupi razem wzięci, a papieżowi przysługuje jedynie pierwszeństwo honorowe. Korzenie takiego myślenia tkwią jeszcze w średniowieczu, bowiem zawierane wtedy konkordaty, np. wiedeński, ograniczały wpływy papieża.

Myślenie episkopalistyczne odżyło od połowy XVII w. po pokoju westfalskim.

Dochodziło do sporów z nuncjuszami oraz z Kurią Rzymską. Zwalczano ponadto ograniczenia władzy ordynariuszy przez Rzym. Przejawy etatyzmu;

- gallikanizm

- józefinizm

- w Rzeszy niemieckiej ( próby stworzenia patriarchatu niemieckiego, niezależnego).

Teza 78 - Oświecenie, pojecie i przejawy, stosunek do religii i kościoła.

Oświecenie to okres w kulturze europejskiej trwający od końca XVII do początku XIX stulecia, w którym dominował głównie racjonalizm. Korzeniami swymi sięga XIV wiecznego nominalizmu i późnośredniowiecznego subiektywizmu, które zburzyły harmonie między wiarą a wiedzą zbudowaną przez Ojców Kościoła

scholastyków. Zniszczenie tej jedności miedzy religią a państwem stało się także przyczyną powstania indyferentyzmu religijnego. Szczególne w tym względzie posiadały kalwinizm i arianizm. W obydwu wspólnotach religijnych od początku zaznaczyły się bardzo mocno tendencje racjonalistyczne. Obok tego rozbicia reformacyjnego poważną rolę w genezie oświecenia odegrał renesans i humanizm. Rozwój tych idei prowadził konsekwentnie do przyjęcia dwóch podstawowych założeń w dziedzinie religii, tj. że istota treści każdej prawdziwej religii są pojęcia Bóg, cnota i wieczność, oraz że wszystkie religie są w gruncie rzeczy identyczne. ( takie poglądy głosili; P. della Mirandola, kard. M. z Kuzy i `'król humanistów'' Erazm z Rotterdamu. Oświecenie sformułowało swój stosunek do religii. Tendencjom tym w okresie humanizmu sprzyjał w dużej mierze kult pisarzy antycznych, a zwłaszcza Platona, którego pisma otaczano czcią podobnie jak Pismo Święte. Zjawisko to świadczyło autonomicznych tendencjach w dziedzinie kultury ludzkiej, zmierzających do zerwania z chrześcijańską tradycją. Na odcinku politycznym wyróżnił się Piccolo Machiavelli głoszący zasadę, że jednym kryterium jest racja stanu, o której decyduje panujący.( zawarł to w Il Principe) U źródeł oświecenia leży wreszcie nowa filozofia, tj. nominalizm, który wypracował rozdział wiary od wiedzy i zburzył harmonię między nimi. Spowodowało to rozluźnienie więzów między filozofią a teologią. Ten autonomizm filozofii ogromnie sprzyjał rozwojowi nauk przyrodniczych.

- Podstawową cechą oświecenia jest czysty naturalizm (Rousseau), przeciwny wszelkiej nadprzyrodzoności (pomijanie przyszłego życia a poprzestanie na tym co doświadczalne i sprawdzalne ).

- Druga cechą jest racjonalizm, czyli że prawdziwe jest to co można udowodnić rozumem. Stąd odrzucenie Bożego Objawienia i Tradycji. W miejsce chrześcijaństwa stawiali religię naturalną i prawo naturalne. Istnienie Boga osobowego akceptowali, ale Bóg racjonalistów nie troszczy się o świat - deizm.

- Trzecia cecha to optymizm, oparty na wierze w naturalną dobroć człowieka i nieograniczony postęp, opierający się na nieograniczonych możliwościach poznawczych rozumu ludzkiego.

- Czwartą cechą jest reformizm, dotyczący zarówno życia państwowego i politycznego, jak społecznego i religijnego. Rezultat tego to monarchie absolutne, czy np. józefinizm.

Teza 79. Oświecenie w Anglii

Nowa filozofia wystąpiła na gruncie angielskim z wszechstronną krytyką objawienia, które całkowicie odrzucano i sprowadzano do jej naturalnej treści.

Największy autorytet zdobył J. Locke racjonalista. Dał podwaliny deizmu, ale przyjmował objawienie, cuda i natchnienie jako pewnego rodzaju „racjonalny nadnaturalizm”, twierdził że objawienie hist. da się pomieścić w ramach poznania rozumowego. Chrześcijaństwo wg niego polega na wierze w J. Chrystusa i na życiu zgodnym z Ewangelią, domagał się tolerancji ale odmawiał jej ateistom.

Thomas Hobbes, twierdził że państwo a nie Kościół jest jedynym panem człowieka, ono też ma władzę kontrolowania jego wiary i obyczajów. Zasada ta otwierała szeroko drzwi krytyce objawienia i dogmatyce chrześc..

John Toland odrzucił całkowicie objawienie i nadprzyrodzoność religii, a chrześc. sprowadził do systemu etycznego. Wiara nie sprzeciwia się rozumowi iż wiara nie zawiera niczego co by rozum nie mógł pojąć.

Bernard Mandeville głosi skrajny egoizm natury ludzkiej, której obce jest pojęcie dobra i zła.

Trzeba też tu wspomnieć o tym iż w Anglii narodził się ruch masoński, gdzie związki murarski przyjmowały elity.

Teza 80 OŚWIECENIE WE FRANCJI

Za pośrednictwem języka francuskiego idee Oświecenia zaczęły przyjmować się w całej Europie. Kultura francuska nie była formowana przez Kościół czy wiarę , ale przez państwo, a zwłaszcza przez dwór królewski. Teologia francuska po niebywałym rozkwicie powoli chyliła się ku upadkowi. Grunt teologii Oświecenia przygotował były hugenota Pieree Bayle w głośnym Słowniku historycznym i krytycznym. Bayle uchodziła za ateistę i pierwszy głosił publicznie , że ateista może być uczciwym człowiekiem. Potępiony przez katolików i protestantów zapoczątkował nurt antyreligijny , bojowo nastawiony , charakterystyczny dla francuskiego Oświecenia. J. Meslier potępił on chrześcijaństwo, monarchię i własność prywatną jako narzędzie ucisku i deprawacji człowieka. Był zwolennikiem filozoficznego materializmu. Przełomowe znaczenie miało wystąpienie Monteskiusza. W Listach perskich wyszydzał stosunki polityczne, społeczne i kościelne panujące we Francji. Kpił i wyśmiewał papieża , duchowieństwo, króla i dogmaty katolickie. Na tak przygotowanym gruncie deizm angielski przybrał radykalny i agresywny charakter. Szczególnie w pismach F. M. Woltera był człowiekiem ambitnym , mściwym , próżnym, . Będąc deistą szydził z Boga chrześcijańskiego, a szczególnie zwalczał Kościół katolicki źródło wszelkiej ciemnoty. Akcję jego kontynuowali, encyklopedyści. Oświecenie francuskie dokonało największego przedsięwzięcia literackiego wydanie WIELKIEJ ENCYKLOPEDJI FRANCUSKIEJ z zakresu nauki i sztuki, rzemiosła i Religi W okresie oświecenia odezwał się także głos, który godził u jego podstawy i w epokę panowania rozumu. J. J. Rousseau w rozprawie O sztukach i naukach dowodził, że nauka i sztuka zepsuły człowieka, który z natury jest dobry.

Teza 81 - oświecenie w Niemczech

W Rzeszy Niemieckiej po 1648r. wyznania trzech Kościołów uzyskały oficjalną tolerancję tj. kościół katolicki, ewangelicko augsburski i reformowany. W poszcegolnych krajach niemieckich na skutek emigracji hugenotów nastąpiło znaczne wymieszanie wyznaniowe, ponieważ dwory panujących książąt były całkowicie konserwatywna, ale przeniknięte elementami religijnymi. W 1751r. w Getyndze założono akademie, która odegrała ogromną role w rozwoju oświecenia w Niemczech, podobnie jak Akademia Berlińska. W teologii dominowała surowa ortodoksja luterańska. Oświecenia angielskie i francuskie znajdowało wyjątkowo przychylne przyjęcie an dworze Fryderyka II w Berlinie, gdzie bywali Voltaire, La Mettrie i inni. Wpływy oświecenia szły również Przez Hanower. Początki oświecenia w Niemczech wiążą się z osobą i działalnością Wilhelma Leibniza, filozofa i męża stanu. Był to człowiek ogromnej wiedzy pozytywnie ustosunkowany do katolicyzmu. Opracował własną teodyceę, w której udowodnił, że istniejący świat jest najlepszym z możliwych. Człowiekiem oświecenia był także Herman Reimarus, który odrzucał Objawienia i nazywał je oszustwem. Następnym był uczeń Leibniza Christian Wolff, który popularyzował myśli swojego mistrza. Pozytywne znaczenie filozofii Kanta polegało na tym, ze zburzył podstawę religii rozumu - deizmu, sformułowaną przez oświecenie. Jako przedstawiciel idealizmu, wierzący w istnienie Ducha na przekór materializmowi udowodnił Jego istnienie. Filozofia Kanta wywarła ogromny wpływ na teologię protestancką. Wpływ oświecenia nie ograniczył się tylko do protestantyzmu, ale z cała siłą zaczął obejmować katolickie księstwa. Przejawiał się on również w antypapieskiej i pro państwowej postawie, episkopalizmie i próbach tworzenia kościołów i liturgii narodowych, zracjonalizowanych kazaniach, katechezach, pobożności oraz w znaturalizowanym i upolitycznionym wychowaniu kleru. Szczególnie modne stały się idee episkopalizmu. Wyrażały się najpierw w dość częstych i gwałtownych sporach biskupów z nuncjaturami papieskimi w Koloni i w Wiedniu, a także z Kurią Rzymską na tle realizacji postanowień konkordatu wiedeńskiego z 1448r. w zakresie obsadzania beneficjów kościelnych. Teoretykiem episkopalizmu niemieckiego był J. K. Barthel, profesor prawa kościelnego w Insbrucku. To on przeniósł na grunt niemiecki główne idee gallikańskich kanonistów francuskich. Zdecydowany przeciwnik jezuitów, oddzielał uprawnienia papieskie od państwowych.

Teza 82. Duchowość i religijność francuska w XVIII w.

Duchowość Francji:

Spory jansenistyczne ograniczyły zainteresowanie się religijnością.

Filozofia deistyczna:

• odrzucano autorytet Pisma Świętego

• opierano się na rozumie

• Chrystus to idealny człowiek- przewyższa wszystkich ludzi doskonałością

Duchowość francuska była zachwiana przez kwietyzm. W mistyce francuskiej dominuje psychologizm moralny (przedstawiciele: Nicol, Cesnel). Literatura jest nacechowana konwencjonalizmem (brak pogłębienia teologicznego i humanistycznego).nauka jest mocno zawężona do pewnych elementów.

Życie religijne rozwija się na zasadzie pewnej tradycji, te praktyki utrzymują się przez cały XVIII w. zakony tego czasu odwoływały się do kontemplacji.

Życie lit.- kulturowe:

• Żywy kult Maryjny ( Griną de Montefort )

• Kult NSPJ - ten kult przebiegał w dwóch płaszczyznach:

Uczuciowy ( na podstawie objawień od M. Małgorzaty de Col)

O podłożu naukowym pochodzącym od Jana Eola

Kult NSPJ został rozpowszechniony przez Jezuitów i Wizytki. Zaczęli oni akcentować serce Jezusa jako punkt ludzkich uczuć. To jakoś zaniepokoiło Stolicę Apostolską, która podchodziła do tego z pewna rezerwą.

W 1765 r papież Klemens XIII zezwolił na całkowity kult NSPJ - ustanowiono święto i specjalną prefację i formularz na to święto.

Teza 83. Duchowość angielska w XVIII w (wpływ katolicyzmu i pietyzmu i purytanizmu, kwakrzy, metodyści).

Pobożność angielska XVIII w zwłaszcza w kręgach wykształconych odwoływała się do pewnego modelu katolickiego. Z drugiej strony duchowość angielska zbliżała się do protestanckiego pietyzmu niemieckiego. Chodziło o odrodzenie życia wewnętrznego przez:

• zwrócenie uwagi na uczynki

• częstsze sięganie do Biblii

w Anglii pewne grupy kształtują pobożność religijną kosztem prawdy dogmatycznej. Były dwie formacje:

• kwakrzy twórcą był J. Foks (czeladnik szewski) , przekonał się, że on jest członkiem wybranym przez Boga i on ma wskazać nowe drogi i organizować grupy swoich zwolenników, nazwano te grupy ,,dziećmi światła” KWAKRY - ,,trzęsący się”. Odrzucali dogmaty i sakramenty święte. Przepowiadali rychły koniec świata. Kładli nacisk na pobożność i rygoryzm życia.

• Metodyści był J. Wesley. Był on zainteresowany kościołem starożytnym, luteranizmem a później nawet kalwinizmem. Był też pod wpływem iluminizmu (oświecenia od samego Boga).

Ostatecznie Wesley skłania się od koncepcji łączącej katolicyzm z luteranizmem - człowiek mówił, że może się zbawić przez wiarę, ale ta wiara musi się wyrażać w uczynkach. Uważał, że Jezus jest jedynym Odkupicielem.

Wesley występuje w 1738 r tworzy grupy 12 osobowe. Na czele każdej stał lider i on metodami wychowywał poddanych, stąd metodyści.

Teza 84. Episkopalizm niemiecki w XVIII w. (febrionianizm, punktacja emska).

Niemcy były zdominowane przez tzw. episkopalizm - forma etatyzmu. Szukano metod umniejszania władzy papieskiej na rzecz biskupów.

Geneza:

• W średniowieczu Stolica Apostolska zawierała konkordaty, np. wiedeński, które ograniczały wpływy papieża na terenie Niemiec. Papiestwo musiało udzielać pewnych uprawnień- koncesji.

• Władza nuncjuszy została ograniczona - wyrażało to się najpierw w sporach biskupów z nuncjaturami papieskimi w Koloni, Wiedniu i Lucernie

• Oddziaływanie i przykład gallikanizmu

• Nadzieje na unię z protestantami (plan moguncki)

• Rodowe biskupstwa

• Tendencje stworzenia osobnego patriarchatu ( plan elektora kolońskiego M. H. Bawarskiego)

Apogeum wobec Rzymu stanowiły Gravamina ( zażalenia) domagano się:

• Wolności wyboru biskupów

• Obsady beneficjów kościelnych

• Zniesienie władzy nuncjusza

Z episkopalizmu stworzono pewną zasadę o podłożu racjonalno- teologicznym, któremu sprzyjało Oświecenie. Teoretykiem episk. niem. Był J. K. Barthel, profesor prawa kościelnego. Opowiadał się za większą demokracją w kościele.

Febronianizm- Episkopalizm niemiecki starano się podbudować myślą teologiczno-kanoniczną. Jan Mikołaj Hontheim - sufragan Trewiru, który zajął się badaniem stosunków między papieżem a Kościołem niemieckim w przeszłości, dostrzegł konieczność powrotu do ustroju wczesnochrześcijańskiego, który to ustrój został pogrzebany reformą Grzegorza VII w XI w. Na ten temat wydał dziełko „De statu Ecclesiae”(O położeniu Kościoła). Bał się on swego biskupa i wydał je pod pseudonimem Justyn Febronius i we Frankfurcie w 1763 r. Hontheim twierdził min., że:

• prymat papieski jest tylko honorowy,

• papież nie ma władzy jurysdykcyjnej nad biskupstwami.

• Twierdził, że nieomylny jest Kościół i sobory.

I to tylko niektóre z jego myśli. W 1774 r. odkryto Hontheima jako autora i 4 lata później pod presją biskupa musiał odwołać swoje tezy i je wycofać. Ale odwołać i wycofać tezy to nie wszystko. Jego myśl zyskała zwolenników wśród biskupów, jak i na uniwersytetach niemieckich. Na zjeździe w Ems w 1786 r. ułożono tzw. punktację emską. W niej w 23 punktach podano projekt urządzenia narodowego Kościoła niemieckiego, na wzór febroniańsko-józefiński. Postulowano:

• zniesienie jurysdykcji nuncjuszy,

• domagano się placet na bulle i brewa papieskie.

Te postulaty były nierealne i w zasadzie episkopalizm w ruchu febroniańskim zaczął od razu upadać. Reszty dokonała Rewolucja Francuska i jej pożoga w Niemczech, jak również sekularyzacja Kościoła w Rzeszy w 1803r. To wszystko uniemożliwiło dalszy rozwój febronianizmu.

Teza 85. Terezjanizm i józefinizm

Terezjanizm - początkowa faza józefinizmu. Początki systemu józefinistycznego datują się na okres rządów cesarzowej Marii Teresy. Państwo chciało wprzęgnąć Kościół w swoja służbę (józefinizm). Chodziło o wyzyskanie do celów ogólnospołecznych wartości chrześcijańskich. W XVIII w. niezależny Kościół był traktowany jako państwo w państwie. Występowano przeciw licznym klasztorom, przeciwko dobrom martwej ręki (dobra kościelne), przeciw dużej liczbie świąt. Ograniczano wpływy Kościoła, bano się o ekonomię państwa. To, co obserwujemy w Austrii, za czasów Józefa II oznacza niewątpliwie dążenie do wyższości państwa nad Kościołem. Ale nie było to dyktowane wrogością do Kościoła, ani nie było w gruncie rzeczy tendencjami oświeceniowymi, przeciwnie często chciano poprawić stosunki. Miało to na celu poprawę administracji kościelnej.

Józefinizm - sięga rządów cesarzowej Marii Teresy (1740- 1780) a Józef II jej syn rządził 10 lat (1780- 1790).

Maria Teresa - pobożna kobieta, ale skłaniała się ku antyklerykalizmowi. Uważała siebie za opiekunkę Kościoła, za władcę, który ma usuwać to, co hamuje rozwój Kościoła( myślenie średniowieczne).

Na Dworze Wiedeńskim pojawili się zwolennicy dominacji państwa nad Kościołem. Wśród nich hrabia Kaunitz (Kałnic). Jako początkowy teren eksperymentów obrano Lombardię:

• tu wprowadzono placet,

• opodatkowano duchowieństwo,

• umniejszono rolę władców zakonnych - zmniejszenie władzy przełożonych,

• cenzura.

Od 1771r. Maria Teresa zaczęła wprowadzać te zmiany w całym państwie:

• Wprowadzono kontrolę nad majątkiem kościelnym,

• Wprowadzono przepis, że śluby zakonne można składać dopiero po 24 roku życia,

• Zakazano zakonnikom przebywania poza klasztorem (koniec opilstwa)

• Redukcja świąt kościelnych, procesji, uniwersytetów kościelnych

• Wtrącała się do studiów

• Chodziło jej o wychowanie duchowieństwa, które byłoby w służbie państwa

Szczytowa faza józefinizmu - rządy cesarza Józefa II.

Reforma jednak podnosiła poziom studiów teologicznych, to był pozytyw. Maria Teresa była matka józefinizmu. Kościelna polityka jej syna Józefa II (1780 - 1790), różniła się tylko w detalach. Cesarz reformy Kościoła przeprowadzał w duchu oświeceniowym, podporządkowywał Kościół państwu. Kościół za jego rządów doszedł do roli służby wobec cesarstwa. Kościołowi pozostawiono tylko sprawy sakramentalne (wolność jedynie w zakresie sakramentów). O reszcie decydował cesarz, który w ciągu 10 lat wydał 6000 dekretów kościelnych np. 7 stacji Drogi Krzyżowej, bo 14 to za dużo, również ile ma stać świec na ołtarzu. Nazywany był arcyzakrystianinem Europy.

Poszli za nim ludzie, niejaki Józef Sonnenfels - duchowy prawnik, uważał, że Kościół powinien spełniać rolę organu policyjnego tak długo, aż oświecenie ludu pozwoli na przyjęcie tego przez ludzi świeckich. Duchowieństwo miało być wychowywane w zakładach podporządkowanych władzy świeckiej i od 1783r. były formowane seminaria generalne (jedno a porządne).

W 1781r. Józef II wydaje dekret o klasztorach, zniesiono zakony kontemplacyjne i inne też likwidowano, które nie były użyteczne dla społeczeństwa, zniesiono wiele dóbr kulturowych. Również pod względem materialnym Kościół miał uzyskać. Zajęte klasztory miały być przeznaczone na Fundusz Religijny, który też rozgrabiono. Zadaniem tego funduszu miało być wsparcie dzieł religijnych - charytatywnych. Tych szkód klasztorów nie zrównoważyła regulacja i nowe parafie, (miały one spełniać rolę państwową - ogłoszenia państwowe), placówki państwowe. Regulacji uległy granice diecezji. Granice biskupstw pokryły się z granicami miast.(Granice diecezji stanowiły cała Austrię). Józef II w 1781r. wydał patent tolerancyjny na publiczne wykonywanie kultu dla różnowierców. Zezwalający na wyznawanie kultu przez innowierców, ale wbrew jego woli była emancypacja Żydów w Austrii. Reforma miała tez wydźwięk polityczny, istniało niebezpieczeństwo dla fundamentów wiary. Kościół stawał się jedną z instytucji - sformalizowaną, jednym z sektorów państwa. Rzym zaprotestował! Jednak nie pomogły zabiegi Kurii Rzymskiej, które miały powstrzymać Józefa II od zbyt radykalnych posunięć. Sam papież Pius VI odbył podróż apostolską do Wiednia w 1782r., która okazała się w pełni bezowocna. Cesarz przyjął papieża z honorami jak Głowę Kościoła i państwa, ale nie zmienił decyzji. Papież udzielił błogosławieństwa „Urbi et Orbi”. Reformy Józefa II natrafiły na opór w Niderlandach i na Węgrzech. Dopiero za następcy Józefa II, jego syna, Leopolda II (1790 - 92) józefinizm troszkę zelżał i przyszła zmiana uciążliwego systemu. Zezwolono na przywrócenie kilku klasztorów. Znaczne zmniejszenie tego systemu nastąpiło dopiero w II poł. XIXw.

86. Próby unijne z protestantyzmem (Leibniz, Bossuet, kolokwia, fuldajski plan unijny).

Były to próby pogodzenia katolików i protestantów. Genezą tego nurtu zjednoczeniowego to:

-opozycja kościoła niemieckiego do Rzymu

-nurt protestanckiego pietyzmu

-oświecenie- cały XVII w. propagował tzw. Kolokwia (specjalne porozumienie między katolikami a protestantami)

Leibniz- mówi, że najpierw trzeba zawrzeć unię a potem przedyskutować sprawy doktrynalne.

Bousset- miał całkiem odwrotną wizję niż Leibniz. Protestanci mieli uznać niektóre prawdy takie jak:

-celibat

-uznanie nieomylności papieża i soboru

-papież widzialny znak kościoła

-realną obecność Chrystusa w Eucharystii

-protestanci mają się poddać soborowi

Nie akcentowano tutaj spraw doktrynalnych, ale porządkowe.

Plan fuldajski- plan stworzony całkowicie w konwencji oświeceniowej. Miało powstać stowarzyszenie i miało zorganizować dyskusję w kwestiach spornych, co miało doprowadzić do unii.

87. Nauka kościelna w XVIIIw. Systemy moralne.

W kościele zaznacza się upadek scholastyki. Do głosu w teol. dochodzą problemy praktyczne- widać rozdział między teol. dogmatyczną a moralną. W teol. moralnej dochodzi do nurtu probabilizmu- w wypadach możliwych można spełniać daną czynność oceniając ją mimo że są pewne racje że się jej nie powinno wykonać.

Zasada laksyzmu- co mi się podoba to robię a co nie to nie.

Teologia protestancka- coraz bardziej zaczyna bazować na relacjach filozoficznych. Pietyzm spowodował nowe spojrzenie na Biblię, zaczęto tłumaczyć. W liturgię nie jest włączony lud.

Bractwa kierowały się swoimi zasadami, zwracano uwagę na spowiedź, sakramenty święte.

88. Teologia protestancka (między pietyzmem i racjonalizmem; subiektywizm)

Teologia protestancka coraz bardziej zaczyna bazować na racjach filozoficznych. Zaczęto też nawiązywać do pewnych nurtów katolickich. Teologia protestancka znalazła się w nurcie deizmu i pietyzmu.

Pietyzm spowodował nowe spojrzenie na Biblię - zaczęto ja tłumaczyć adogmatycznie. W liturgię nie jest włączony lud. Powodowało to, że ludzie szukali ujścia w prywatnym życiu i pobożności. Odnajdowały to bractwa stąd w XVIII w bardzo się rozwijają. Bractwa kierowały swoimi zasadami: zwracano uwagę na spowiedź, na sakramenty święte. XVIII wiek to czas, który uzmysławia potrzebę między liturgia (tym co się dzieje w kościele a uczestnictwem ludzi świeckich.

Teza 89 - liturgia i pobożność potrydencka; problem partycypacji wiernych; para liturgia; kaznodziejstwo barokowe;

Liturgia ujednolicona na Soborze Trydenckim miała przetrwać do reform Piusa X-1914. Upadły lokalne zwyczaje liturgiczne i poddawano się wzorcowi Rzymskiemu. Prawie wszędzie obowiązywała w XIX w. liturgia Rzymska oprócz Francji. Silnie jednak sformalizowana, szczególnie przestrzegano rubryk, - podczas, gdy dalsze części liturgii schodziły na dalszy plan. To sprawiło, że był jeszcze rozdział pomiędzy wiernymi a liturgią. Liturgia zastrzeżona dla kleru a wierni byli tylko widzami. Podkreślano w liturgii obecność w Eucharystii Pana Jezusa i dokonujące się misterium. Wrażenie miał nadać barokowy wydźwięk liturgii, który harmonizował się z malarstwem i architekturą, miał potęgować i zachęcać do modlitwy.

Bierność wiernych w czasie liturgii rodziła potrzebę nabożeństw para liturgicznych. Rodziły się bractwa, które się modliły tymi nabożeństwami: Gorzkie Żale. W takich nabożeństwach lud mógł rozwijać inicjatywę. Rozwijały się pielgrzymki, przybierał na sile kult relikwii, uroczystości odpustowe dawały okazję do częstej spowiedzi i komunii św. Mimo to dochodziły do głosu zabobony, nadużywano egzorcyzmów i poświęceń.

Kaznodziejstwo barokowe miało napuszoną formę ze szkodą dla treści. Okres Baroku zaznaczył się rozwojem sztuki religijnej, w którym podkreślano triumf Kościoła. Muzykę kościelną tworzyli: Hendel, Mozart, tworzyli Msze, oratoria.

Życie religijne doby Baroku cechowała bogata forma zewnętrzna, bowiem święta lokalne i kościelne stwarzały do tego okazję. Później państwa absolutystyczne ograniczały liczbę świąt. Kościół barokowy w Rzymie św. Piotra- przedsmak nieba w kościele forma napuszona.

Pod wpływem Oświecenia zaznacza się dążność do ograniczenia zewnętrznej formy służby Bożej. Zaczęto zaznaczać to, co jest potrzebne. Sami biskupi ograniczali liczne błogosławieństwa, niektóre formy czci świętych, zatem wpływ Oświecenia był też dodatni:

-wierni bliżej liturgii

-kazanie i komunia wkomponowane we Msze św.

-ludowi dawano tłumaczone teksty

-zwalczano i wyśmiewano inne formy modlitwy podczas Mszy np.: różaniec.

Główną cechą był aspekt duszpasterski, wiązano to z parafią i miało to na celu nauczanie modlitwy parafian i katechezę. Postulowano spowiedź u własnego proboszcza, aby lepiej po-znał parafian.

Teza 90

Papiestwo w okresie wzrastającego etatyzmu (uklad sił w Europie po1848,m-ce Koscioła i papiestwa,scharakteryzowac pontyfikaty BenedyktaXIV,KlemensaXII, i Klemensa XIV).

PapiestwoXVIII wieku znalazło się w kregu oddziaływan ludzi swieckich(zwłaszcza we Francji) i na terenach misyjnych Holandi i Wlk.Brytani.Papiestwo tego okresu trzyma się dawnych kluczowych z asad.Nie było to papiestwo przygotowane na wydarzenia które miały miejsce .

PAPIEŻE:

KLEMENS XII(1730-1740)-miał walory ascetyczne i duchowe,wczesnie stracił wzrok.Po raz pierwszy oficjalnie potepił loże masonskie w 1738r. za indeferentyzm religijny.

BENEDYKT XIV(1740-1758)-wybrany po 6 miesiacach konklawe,słynny z prawa kanonicznego(pro ter lambordinii)był zainteresowany nauka-za jego pontyfikatu Rzym stał się ośrodkiem kultury.Chciał dojsc do porozumienia z wszystkimi panstwami.

KLEMENS XIV(1769-1774)-związany z zakonem franciszkanskim,uchodził za przyjaciela jezuitów,nawiązał stosunki z Portugalią.

konklawe stało w cieniu problemów jezuitów. Katolicka Hiszpania domagała się by jeszcze przed wyborem na papieża zlikwidował Jezuitów. Nie złożył takiego oświadczenia, mimo to został papieżem. Sam jako młody chłopak ukończył szkoły zakonne , uchodził za przyjaciela jezuitów. Najbardziej naciskała Hiszpania i Francja i to pod groźbą zerwania stosunków dyplomatycznych . Jezuici chcieli otruć papieża-tak powiadano-(pogłoska) , mimo to papież się ......... Nakazał nie przyjmować kandydatów do kapłaństwa, ale to nie zadowoliło Hiszpanii . Poseł hiszpański zagroził wypędzeniem wszystkich zakonników z Hiszpanii , jeśli papież nie skasuje Jezuitów . Bulla kasującą przygotowano w poselstwie hiszpańskim i papież w zasadzie ją zaakceptował. Zaakceptował kiedy w 1773 Maria Teresa wypowiedziała w tej sprawie neutralność. W czerwcu 1773 papież podpisał brewe kasujące , rozpoczynające się od słów „ Dominus ad Redemptor noster) . Swoją decyzje tłumaczył trudnościami ,na jaki Jezuici się narażali tak w kontaktach z innymi zakonami jak i panującymi . Państwa przyjęły zniesienie Jezuitów jako zwycięstwo rozumu. Papież widział w tym akt pokoju w chrześcijaństwie.

Generał Ricci osadzono w zamku św. Anioła dożywotnie. W Niemczech i Austrii przebywało to łagodnie . W Prusach Fryderyk II, W Rosji Katarzyna II nie wykonali brewe . Oficjalnie chodziło im o szkolnictwo jezuickie , a faktycznie, chcieli pokazać ze ignorują papieża .

W 1..... Pius VII zatwierdził na nowo działanie Jezuitów na Białorusi. W 1814 na nowo oficjalnie powołał do istnienia Towarzystwo Jezusowe.

Klemens XIV czuł się oszukany i ogarnęła go depresja psychiczna i zmarł w 1774 r. Wiele mówi, że po śmierci , kiedy czytano czyny zmarłego , nikt nie wymówił, że zniósł jezuitów - rzecz haniebna .

KLEMENS XII(1730-1740)-miał walory ascetyczne i duchowe,wczesnie stracił wzrok.Po raz pierwszy oficjalnie potepił loże masonskie w 1738r. za indeferentyzm religijny.

BENEDYKT XIV(1740-1758)-wybrany po 6 miesiacach konklawe,słynny z prawa kanonicznego(pro ter lambordinii)był zainteresowany nauka-za jego pontyfikatu Rzym stał się ośrodkiem kultury.Chciał dojsc do porozumienia z wszystkimi panstwami.

KLEMENS XIV(1769-1774)-związany z zakonem franciszkanskim,uchodził za przyjaciela jezuitów,nawiązał stosunki z Portugalią.

Teza 91. Kościół we Francji w okresie rewolucji francuskiej do Konstytucji cywilnej Duchowieństwa

Kościół we Francji był mocno związany a absolutyzmem gdzie, jeżeli był jakiś kłopot w państwie to od razu pojawiał się kłopot w kościele. Kościół zdał sobie sprawę, że konieczne będzie poniesienie ofiar materialnych. Duchowieństwo wyższe był przeniknięte myślą oświeceniową i traktowało kościół, jako instytucję i wielu włączyło się w rewolucje. Wsierpniu1789r. zniesiono system feudalny, więc i przywileje kleru, mocno to uderzyło w Kościół w jego majątek.( Zniesiono dziesięciny).

Na większe pogorszenie stanu wiary miała wpływ również deklaracja praw człowieka i obywatela, która gwarantowała wolność wyznania. W 1790r. dokonano zaboru dóbr kościelnych, zniesiono wszystkie zakony oprócz tych, które pracowały na rzecz państwa (charytatywne, nauczające i szpitalne). W takiej sytuacji życie kościelne wymagało uporządkowania i w 1790r. w lipcu ustalono Konstytucje Cywilną Duchowieństwa:

1. Regulowała ona nowy statut kościoła zmniejszyła liczbę diecezji we Francji do 83

2. Wprowadzono wybory biskupów i proboszczów

3. Papież miał być tylko informowany o zmianach nie wymagano od niego decyzji. Zakazano kontakty ze Stolicą Apostolska

4. Zniesiono kapituły

5. Wszyscy duchowni mają zaprzysięgać konstytucję, ( jeżeli odmawiał czekały go represje państwowe)

Stolica Apostolska ostro potępiła tą konstytucję i duchowieństwo, które ją podpisało

92. kościół w czasie Konwentu i Dyrektoriatu.

W 1792 następuje nowy etap rewolucji - do władzy dochodzi konwent narodowy- zają się tworzeniem nowego porządku. Trwa do 1795 konwent wprowadził liberalizujące ustawy w stosunku do kościoła np. rozwody kościelne. Reakcja wiernych jest przeciw ustawom. W 1793 konwent znosi oficjalnie chrześcijaństwo. Postawiono na kult rozumu, kult natury. Zycie kościelne we Francji ulega rozbiciu. Gdy się skończył czas terroru zaczęto otwierać kościoły, rozszerza się kult. Od 1795następuje nowa władza rewolucyjna - dyrektoriat. 10 osób które odpowiadają. Dyrektoriat popiera sektę filantropów- ich hasło to: należy wielbić Boga, miłować Boga i być użytecznym dla ojczyzny.

93. Napoleon jako I konsul. Jego polityka wobec Kościoła i papiestwa ( PiusVI, konkordat).

1795 - 1799 okres rządów Dyrektoriatu (5 osób). W listopadzie 1799 r. Dyrektoriat został obalony przez Napoleona - mianował się on na okres 10 lat Pierwszym Konsulem. Sam był człowiekiem religijnie obojętnym, ale doceniał znaczenie Kościoła. Doprowadził w 1801 r. do zawarcia konkordatu. W 1802 r. przywrócono chrześcijański charakter niedzieli, a w 1805 r. zniesiono formalnie kalendarz republikański.

Rewolucja francuska rozszerzała idee na kraje Europy: Holandię, Niemcy (lewy brzeg Renu), Szwajcarię, północne Włochy - wprowadzano tam nowy porządek rewolucyjny. Było to szkodliwe dla Kościoła, z wyjątkiem Niderlandów - tu akurat okazało się to dla Kościoła korzystne, ponieważ utracił swoje znaczenie wrogi katolicyzmowi państwowy kościół reformowany. W Holandii Kościół rozwijał się aż do II wojny światowej.

Trudna sytuacja, także ze względu na papiestwo panowała we Włoszech. Papież Pius VI stanął po stronie koalicji walczącej z Francją; stracił Avinion i musiał zapłacić kontrybucję w wysokości 20 milionów. Napoleon kazał zająć Rzym i ustanowił tam republikę. Mający 80 lat Pius VI został zdetronizowany i wywieziony z Rzymu na wygnanie. Zmarł 29. 08. 1799 r. w Walencji nad Rodanem.

W 1801 Francja podpisała konkordat ze Stolicą Apostolską.

Napoleon wstrzymywał się od represjii w stosunku do papieża mimo, że podjął zwycięską bitwę pod Morengo. Uważał za konieczne położyć kres chaosowi w stosunkach państwo-Kościół. Myślał o utrwaleniu przy pomocy Kościoła własnego panowania. Doszło do rokowań; w imieniu Kościoła prowadził je kard.Consalvi. Dzięki jego dyplomacji 15.VI.1801 doszło do podpisania konkordatu, który określił prawnie sytuację Kościoła w państwie francuskim (obowiazywał aż do 1905 - do rozdziału Kościoła od państwa). W dużej części Belgii i Lotaryngii obowiazuje do dziś.

Założenia konkordatu:

• Religia katolicka cieszy sie pełną swobodą kultu w ramach przepisów obowiazujacych w państwie

• Nowy podział administracyjny - zmniejszono ilość diecezji

• Mają być mianowani nowi biskupi

• Bpi w porozumieniu z władzą dokonają nowego podziału swoich diecezji

• Pierwszy konsul - Napoleon posiada takie same prawa jak król

Wbrew obietnicom w dziesieciu przypadkach Napoleon mianował dawnych bpów konstytucyjnych. Ogłosił bez porozumienia z Rzymem 77 artykułów organicznych sprzecznych z konkordatem i prawem kanonicznym; zostaly wydane w duchu gallikańskim.

Papież protestował, ale nieskutecznie (to Napoleon był przy władzy).

Artykuły przewidywały

• “Placet” państwa na wszystkie dekrety papieskie i soborowe.

• W Seminarium można uczyć wg zatwierdzonego przez państwo katechizmu

• Państwo ma decydować o odbywaniu synodów oraz o przyjmowaniu Legata papieskiego

94. Napoleon jako cesarz, relacje z PIUS VII.

Wybór nowego papieża odbywał się w Wenecji pod opieką Austrii. Wybrany został Pius VII (1800-1823). Ponieważ Austriacy i Neapolitańczycy wyparli Francuzów z Państwa Kościelnego, to papież mógł osiąść w Rzymie. Sekretarzem stanu został kard.Consalvi.

Nowa trudność papieża - część biskupów, zwłaszcza na emigracji odmówiła rezygnacji z urzędu. Papież dokonał ich zwolnienia - był to wypadek bez precedensu. Papież zwolnił 52 biskupów którzy się wahali. Dowód na to, że w państwie francuskim Stolica Święta ma wysoki autorytet.

Przemoc i samowola Napoleona nie wróżyły pomyślego układu państwa z Kościołem. W 1804 Napoleon ogłosił się cesarzem Francuzów. Zaprosił Piusa VII aby w Paryżu dokonał jego namaszczenia i koronacji. Papież się wahał jechać, ale pojechał. Po przybyciu do Paryża 2 grudnia 1804 przeżył upokorzenie. Napoleon wziął koronę i sam ją sobie nałożył na głowę. Pius VII miał nadzieję na zwrot części ziem Państwa kościelnego, ale cesarz zniósł tylko kalendarz rewolucyjny. Napoleon zdradzał chęć zatrzymania Piusa VII we Francji i uczynienia zeń narzędzia w swoich rękach. Pius VII przed swoim wyjazdem podpisał dokument rezygnacyjny na wypadek zatrzymania. Dzięki temu papież powrócił do Rzymu w kwietniu 1805. Napoleon nie krył, że uważa się za następce Karola Wielkiego i zwierzchnika państwa Kościelnego. W 1809 na podstawie dekretu z Szembrun odwołał donację Pepina i zjednoczył całe Państwo Kościelne z Cesarstwem Francuskim. Papież wyklął cesarza i jego doradców. W nocy 5/6 lipca 1809 został internowany. Kardynałów Napoleon kazał przywieźć do Paryża, gdzie w kwietniu 1809 wziął ślub z córką Franciszka I (cesarza Austrii) Marią Ludwiką. Nie ogłoszono unieważnienia pierwszego jego małżeństwa z Józefiną. Dokonał tego jedynie pod naciskiem Sąd Arcybiskupi. Kardynałowie nie wzięli więc udziału w ślubie. Napoleon pozbawił ich godności kardynalskich - stąd “czarni kardynałowie” i porozmieszczał ich w różnych miastach Francji.

Papież przebywał w odosobnieniu w Liguri, nie chciał zatwierdzać nominacji biskupich ustalonych przez Napoleona. Napoleon ogłosił konkordat z 1801 za nieobowiązujący.

Kiedy Napoleon w 1812 wyprawił się na Rosję, papieża umieszczono pod Paryżem w Fontaineblau, gdzie Napoleon pod wpływem klęski próbował nawiązać rozmowy z papieżem.

Cesarzowi udało się ułożyć nowy konkordat, który

• pozbawiał papieża władzy w Państwie Kościelnym

• papież zyskiwał pensję z Francji

Wtedy (1813) po ogłoszeniu konkordatu papież cofnął swoją zgodę, co udaremniło powodzenie Napoleona i papież odzyskał wolność.

W Fontaineblau, w pokoju, gdzie papież był przetrzymywany Napoleon wyrzekł się władzy w listopadzie 1813r. Papież powraca do Rzymu. Napoleon zostaje wysłany na wyspę św. Heleny. Papież był jedynym władcą, który wstawiał się za cesarzem, a potem odwiedzał go na wyspie.

Dzięki zręczności kard. Consalvi na kongresie w Wiedniu 1815/1816 udało się restytuować Państwo Kościelne, jednak nie udało się we Włoszech zaprowadzić pokoju. Warstwy oświecone nastawione były wrogo do absolutystycznych rządów klerykalnych. Zaczęły się szerzyć związki karbonarskie.

Papiestwo znalazło wsparcie w przywróconym do istnienia w 1814 zakonie Jezuitów. Po kongresie wiedeńskim Kościół został wzmocniony, a sytuacja Kościoła zaczęła się odbudowywać, nastąpiła era konkordatów. W ten sposób poprawiono stosunki Stolicy Apostolskiej z państwami napoleońskimi. Konkordaty wzmocniły znaczenie Stolicy Apostolskiej i uważano to za (przejściowe wprawdzie) przezwyciężenie tendencji rewolucyjnych.

Teza 95. Następstwa rewolucji francuskiej dla innych krajów europejskich (Hiszpania, Szwajcaria, Italia).

Hiszpania. Restauracja. Wszystko dzieje się na początku pod dyktando idei Napoleońskich. W 1812r. została uchwalona liberalna konstytucja - ucierpiały zakony. Dawny stan sprzed rewolucji przyszedł w 1814r., gdy do władzy dochodzą Burbonowie.

Restauracja budziła niezadowolenie wśród liberałów.

1820r. wrzenie rewolucyjne, wypędzono jezuitów z zakonu. Represje w stronę duchowieństwa.

Gdy w 1833r. umiera Fryderyk Burbon zaczyna się walka sukcesyjna o władze na tronie.

1851r. zawarcie konkordatu w Hiszpanii- stabilizacja Kościoła. Religia katolicka istnieje jako jedyna w kraju.

Szwajcaria

Szwajcaria przekształcona w 1789r. na Republikę Helwęcką, zagwarantowała katolikom wolność sumienia i kultu religijnego. Zakony przetrwały ale zabroniono przyjmowania nowicjuszy Tylko nieliczne klasztory uległy kasacie, a dobra kościelne przejęło państwo.

Włochy

Włochy podzielone na kilka republik, prowadziły politykę bardzo konserwatywną. W republice Cisaplińskiej konstytucja głosiła, że religia katolicka jest religia państwową. Nieco później ten artykuł zmienił Napoleon. Wprowadzono rozdział Kościoła od państwa i wprowadzono tolerancję religijną dla wszystkich wyznań. Nawiązano jednak łączność dyplomatyczną ze Stolicą Apostolską, a w Mediolanie zaczął urzędować nuncjusz apostolski. W 1797R. WPROWADZONO W Republice obowiązkowe małżeństwa cywilne i skasowano klasztory.

Teza 96. Wielka sekularyzacja Kościoła w Niemczech i jej wpływ na katolicyzm niemiecki. 1803.

Niemcy musiały oddać na korzyść Francji lewy brzeg Renu. W ramach wojen koalicyjnych, gdzie Francja rewolucyjna narzucała prawa Europie. Dziedziczni książęta tego terenu zajęci przez Francję otrzymali odszkodowanie w posiadłościach księstw duchownych po prawym brzegu Renu. Deputacja (zebranie Rzeszy) 25.02.1803r. w Ratyzbonie, ta deputacja Rzeszy poszła dalej i oddała w ręce panujących cały majątek kościelny Rzeszy łącznie z klasztornym i kapitalnym. Jedynie w Austrii Franciszek II zadowolił się ziemiami Trydentu i Brixten reszta dla kapituł i zakonów. Inni natomiast władcy rabowali. W ten sposób wiele dzieł sztuki i Kościołów skazano na dewastację. Księstwa niemieckie wiele zyskały na tym, więcej niż utraciły. Skutki sekularyzacji były opłakane dla Niemiec, upadły kapituły i klasztory, pozbawienie środków materialnych, Kościół stał się zależny od panujących. Etatyzm w krajach protestanckich przybierał na sile. Na znaczeniu straciły katolicka Austria i odtąd dużo do powiedzenia mają protestanckie Prusy. Wraz z rabunkiem dóbr upadła uniwersalna idea Rzeszy. 06.08.1806 Franciszek II. złożył koronę cesarską i odtąd rządzić będzie jako Franciszek I i cesarz austriacki. W ten sposób upadło „ święte cesarstwo rzymskie narodu niemieckiego''. Nie miało racji bytu gdyż upadły jego główne filary. Istniało od 911r. a nazwa ta pojawiła się w 1512r.- I Rzesza Niemiecka. 1871 pojawiła się Druga Rzesza kiedy Niemcy zwyciężyły Francuzów-Cesarstwo Pruskie do 1918r. 1938r. Hitler dokonał w Austrii (ANSCHLUSS) i ogłosił Trzecią Rzeszę-miała trwać 1000 lat. W Austrii mamy cesarstwo austriackie a później od 1867r. jest monarchia podwójna, austriacko-węgierska. Podzielono na 2 części cesarstwo. Długo rządził Franciszek Józef 1846-1916. Po nim był Karol I. Na Węgrzech był Karol IV. W ten sposób upadłe księstwa duchowne sprawiły, że kościół stracił nie tylko pod względem organizacyjnym. Likwidacji uległo wiele szkół katolickich, wyższych, gimnazjów i instytucji dobroczynnych. Sekularyzacja ta miała jednak i skutki pozytywne-kościół stał się biedny i przestał być atrakcyjną domeną synów szlacheckich. Odtąd pojawia się era bp i prałatów z prawdziwego zdarzenia, duchowieństwo niższe wykazuje większe zainteresowanie życiem kościelnym. Widać zainteresowanie życiem wewnętrznym.

Tezy 97. Kongres wiedeński i reorganizacja Kościoła (Państwo Kościelne, kraje niemieckie)

Państwo Kościelne

We wrześniu 1814r. przedstawiciele 16 zaproszonych państw zebrali się w Wiedniu na kongresie pokojowym, którego celem miało być uporządkowanie spraw europejskich po upadku Napoleona. Głównymi zasadami jakimi kierował się kongres był legitymizm i restauracja. Ze spraw kościelnych którymi szczególnie zajął się szczególnie kongres, za najważniejsze uznano: przywrócenie do życia sekularyzowanych księstw duchownych w Niemczech i reaktywowanie Państwa Kościelnego. W rozwiązywaniu spraw kościelnych ścierały się ze sobą trzy orientacje:

-rewolucyjno-napoleońska, dążąca do utrzymania stanu posiadania epoki napoleońskiej na odcinku kościelnym

-cezaropapistyczna- pragnąca podporządkować Kościół dla państwa

- papieska - zmierzająca do restauracji Państwa Kościelnego

Nie przywrócono do życia instytucji duchownych księstw niemieckich. Jedynie katolikom przyznano te prawa co protestantom. Było wiec rządzone przez duchownych ale pozostawało pod opieką międzynarodową Europy. Papież Pius VII z gorliwością przystąpił do uporządkowania wielu spraw w P.K. W V 1814 utworzył prowizoryczny zarząd z prałatem Rivarolą na czele. Został on mianowany kard., w 1815 edyktem zniósł dotychczasową politykę francuską i przywrócił administrację przedrewolucyjną. Zaprotestował przeciw temu Cansalvi, zwolennik konstytucyjnego ustroju kościelnego. Po śmierci Piusa VII ,,zelanti” przejęli ster w P.K.

Leon XII. P.K. na mocy moty proprio zostało [rzy dawnych strukturach, zarząd wzmocniono i scentralizowano. Ustąpienie Cansalviego w 1823r. a urzędu sekretarza stanu wzmocniło opozycję papieską w P.K.

Grzegorz XVI. Za jego pontyfikatu doszło do powstań np. w Bolonii. Te powstania miały charakter tylko rozruchów. Nadzieje na zmiany budziła śmierć Grzegorza XVI- 1846 i wybór następcy Piusa IX.

Kraje niemieckie

5 królestw: Prusy, Bawaria, Hanower, Saksonia i Winterbergia. W ramach wielkiej sekularyzacji dóbr Kościół katolicki w Niemczech został pozbawiony podstaw materialnych całkowicie zdezorganizowany. Stolice biskupie były nieobsadzone. W 1817r. w całych Niemczech były obsadzone 3 biskupstwa. Kongres Wiedeński postanowił tylko, że wszyscy obywatele bez względu na wyznanie mają w całych Niemczech te same prawa obywatelskie i polityczne. Każde z państw Niemieckich miało uporządkować sprawy kościelne w ramach własnych partykularnych granic. VI 1817r. zawarto konkordat, który gwarantował religii katolickiej takie prawa jakie jej przysługują z prawa Bożego i kanonicznego. Królestwo podzielono na dwie metropolie(Monachium, Freising i Bamberg). Diecezje, które nie miały własnych majątków, miały być uposażone ze skarbu państwa. Każda diecezja miała mieć własne seminarium duchowne. Biskupi mieli czuwać nad nauką publiczną.. Przeciwni temu byli protestanci i liberalni katolicy. Skutkiem tego był edykt religijny(1818) Maksymiliana I Józefa, który ograniczał niektóre postanowienia konkordatu. Na protest St. Ap. rząd wycofał się. Za czasów Ludwika I Bawaria stała się jednym z centrów odrodzenia religijnego w Niemczech. Niemczech Królestwie Prus po zagarnięciu ziem polskich i katolickich prowincji, katolicy stanowili ok.2/5 ludności. W Niemczech południowo-zachodnich toczyły się spory na temat reform kościelnych

98. Restauracja we Francji i jej znaczenie dla Kościoła

Francja - idea odnowy po obaleniu Napoleona do władzy dochodzi Ludwik XVIII, z dynastii Burbonów. Myślano o powrocie do dawnych stosunków. Planowano stworzyć nowy konkordat. Izby parlamentu nie zgodziły się na to.

• Udało się zmienić administrację kościelną- rozszerzono obszar Kościoła o 80 diecezji

• Pozwolono na otwarcie seminariów duchownych

Ta restauracja zaczyna napotykać na opór ze strony burżuazji, klasę robotniczą ( 5 świąt w kościele zostało przesuniętych)

Pojawił się sprzeciw za czasów Karola X.

1830r. dochodzi do rewolucji nie tylko we Francji. Wyniesiono do godności królewskiej pierwszego mieszczanina Filip Orleański 1831. rządy anty kościelne.

1848r. ogłoszono Francję Republiką. Kościół staje po stronie Ruchu Wolnościowego.

Na czele staje Bonaparte. Stwierdza, że musi się pojednać z Kościołem.

• Pisarze, publicyści reprez. [Szatobrię; Joseph Metr; Ludwik de Bonal; ks. Lamene; Aurii Latordię; Alfred Falu; Fryderyk Ozoram] (koncepcja św. Wincentego a Paulo)

• Działalność nie mogła zaradzić wszystkiemu

„La venir”- bruzda, gdzie publikowali swoje poglądy

• Absolutna wolnośc ludu

• Rozdział Kościoła od państwa

1832r. papież Grzegorz potępił cały ruch.

Teza 99 Pontyfikat Leona XII

Rządził K. w latach 1823-1829. Był zajęty dalsza reorganizacją K. we wszystkich państwach. Papież był szermierzem odnowy religijnej, ale nowe kierunki umysłowe uważał za błędne. Potępił masonerie i oskarżył Towarzystwo Biblijne o cele antyreligijne. W opinii najbardziej zaszkodził sobie konserwatyzmem w rządach państwem kościelnym. Wiele wpływowych osób widziało w nim fanatyka. Faktem jest ze państwo kościelne znalazło się w tragicznej sytuacji politycznej, społecznej i ekonomicznej, lecz w dziedzinie religijnej nastąpiło w K. odrodzenie. Pragnął reformy wew. K. w tym kurii Rzymskiej, choć dokonał niewielkich zmian. Podjął reformę szkolnictwa, ale w obronie przed błędami nałożył krytycznej nauce silne więzy. Skuteczniejsze jego reformy były na polu duszpasterskim, ogłosił rok święty 1825, Dbał o to, aby Rzym był centrum życia Kościoła Powszechnego, jego śmierć nie wywołała większego żalu.

Teza 100 Pius VIII

Jako nowy papież budził nadzieje, lecz jego pontyfikat (1829-30) trwał bardzo krótko. Zdobył wykształcenie w prawie kościelnym jako kapłan i biskup zajmował się duszpasterstwem niż polityką, był jednak więziony w czasie rewolucji. Jako papież zachowywał w działaniu umiarkowany liberalizm. Wobec władców kierował się umiarem i rozwagą, co ujawniało się w sporze o małżeństwa mieszane. Pokazał jako papież, że nie musi być związany z żadnym porządkiem społecznym i politycznym, lecz może pogodzić wartości religijne z dokonywanymi zmianami. Dokonał pewnej emancypacji katolicyzmu w Anglii.

Teza 101. Grzegorz XVII (XVI). Ogólna charakterystyka postaci i pontyfikatu

Grzegorz XVI (1831-1846) był zakonnikiem Kamedułą wiec miał słabe doświadczenie na polu politycznym i relacji ze społeczeństwem był jednak świetnym kanonista i teologiem. Za jego rządów w państwie często wybychały powstania, które papież tłumił przy pomocy Austrii i Francji. Papież Grzegorz bronił Państwa Kościelnego przed napływem nowych technik ( oświetlenie gazowe, kolej), papież nie chce reform nie dopuszcza do władzy osób świeckich. Za jego rządów we Włoszech powstaje nowa partia antykościelna „młode Włochy” partia ta cechuje się nastawieniem antykościelnym i rewolucyjnym. Papież jednak nie popiera tych ruchów i pisze encyklikę, (…………………) w której to potępia wszystkie błędy ducha czasu ( indyferentyzm rel., Ruch „młode Włochy „, i wszelkie nowinki niezgodne z nauką teologiczną i moralną). Papież ten zasłyną poprzez potępienie polskiego powstania wydając encyklikę „qum Primum”. Papież ten bronił przede wszystkim starego porządku bronił Watykan przed nowinkami i wpływami władzy świeckiej.

Teza 102. Spór o małżeństwa mieszane w Prusach i zmiana polityki Prus wobec Kościoła

Kościół Pruski chciał wyzwolić się spod eta tycznej władzy państwa taką okazje daje właśnie sprawa „małżeństw mieszanych”. Król Fryderyk Wilhelm III ustanowił, że dzieci z małżeństw misze. Mają być wychowane w wierze Ojca. Kościół nie ma nic w tej sprawie do powiedzenia. Prawo to wprowadzono w 1803r. tylko na wschodzi Prus, ale z czasem zaczęła się rozprzestrzeniać. Dochodzi do protestu duchowieństwa, które nie chciało błogosławić małżeństw, jeśli nie zgodzą się na wolność w wychowaniu rel. Popiera to działanie Papież Pius VII. Arcybiskup Kolonii zawarł z rządem tajna konwencję żem nie można żądać żadnych roszczeń, co do wychowania katolickiego w takich małżeństwach. Papież zażądał, aby strona niekatolicka podpisywała deklarację, że dzieci będą mogły być wych. W Katolickiej wieże. Umiera król Fryderyk Wilhelm III jego następca jest jego syn Fryderyk Wilhelm IV on łagodzi sprawy między Państwem a Kościołem doprowadza do ugody w sprawie małżeństw miesz. Znosi placetum Regnom daje wolność w kontaktach biskupów z Papiestwem, powołuje w rządzie katolicką organizację. 31 Stycznia zostaje ustalona Konstytucja Pruska, która daje pełną swobodę działania. W 1852r. stowarzyszeni Katolickie, Które później przyjmuje nazwę partii „Centrum”. Od 1848r. regularnie jest zwoływana Konferencja Episkopatu Niemieckiego. Rozwój prasy katolickiej.

Teza 103. Sprawa ks. Lamennais i problem katolicyzmu liberalnego

ks. Lamennais, Montelame, Lakondier - to reprezentanci tzw. grupy demokratycznej albo mówiąc krótko liberalnej w katolicyzmie. Grupa ta mówiła o pewnej swobodzie, wolności(m.in. wolności prasy). Lamennais mówił wprost o wolności narodu, że gwarancją swobody głoszenia i rozwoju Kościoła jest wolność każdego narodu.

Opowiadali się oni za rozdziałem Kościoła od państwa. Jednak były to tezy nie do przyjęcia przez papieża. Tezy te głosiły na łamach Laweni.

Papież Grzegorz XVI potępił te tezy w encyklice Miralibus, a także ekskomujnikował Lamennais'a. Ten odpowiedział papieżowi uzasadniając swoje tezy. Jednak nie pojednał się z Kościołem.

Kościół nie nadążał za tym co się działo.

Ta grupa, a w szczególności Montelame przyczynili się do tego, że Kościół miał coraz większy wpływ na szkolnictwo.

Teza 104. Pius IX, pontyfikat do roku 1850

Pius IX najdłużej rządził w Kościele(1846-1878, czyli jakieś 32 lata). Jego pontyfikat dzieli się na dwa etapy. Pierwszy etap to lata 1846-50.

Pius IX był człowiekiem liberalnym, zwłaszcza w porównaniu z poprzednikiem - Grzegorzem XVI. Reformował Państwo Kościelne:

- większe swobody obywatelskie

- amnestia dla więźniów politycznych

- do władzy w państwie „zaprosił” także świeckich

W 1848r. Pius IX nadał Państwu Kościelnemu nową konstytucję, tworzącą dwuizbowy pralament: I izba - mianowana przez papieża, II izba - wybierana. Nad całością czuwał senat - kardynałowie.

Jest to okres rewolucji - wiosna ludów. Oczekiwano, że papież otwarcie przystąpi do wojny z Austrią i poprze ideę zjednoczenia Włoch, czyli opowie się po stronie Piemontu. Jednak nie mógł tego zrobić.

W 1848r. został uwięziony. Wrócił po 1850r. i wtedy to jest już zupełnie inny papież - nie chciał słyszeć o żadnych ustepstwach.

Teza 105. Ekspansja katolicyzmu w krajach niemieckich od 1815 do połowy XIX w. (środowiska katolickie, wybitni działacze, konstytucja pruska 1850 r. Centrum).

Od połowy XIX w. nowe oblicze katolicyzmu. Rodzi się wskutek nowego prądu - romantyzmu. Był to sprzeciw wobec idei oświecenia (nacjonalizm itp.). Budzi się tęsknota za religią, powrót do tradycji. Innym motywem były rodzące się małe grupy, które stały się zaczynem odnowy, zwłaszcza w Niemczech:

- Münster, grupa Familia Sacra, ze środowisk akademickich (Bernard Overberg, Teodor Caterkamp)

- Bawaria, w 1814 powstało stowarzyszenie Skonfederowani, z wydziałów teologicznych uniwersytetów bawarskich (Michał Zejler z Dilingen, Joseph Gömmes - historyk, socjolog)

- Tybinga, ośrodek akademicki (Adam Möhler, Hirscher), szkoła ta walczyła z racjonalizmem i indyferentyzmem oświeceniowym.

Wszystko to generowało wielki ruch odnowy katolicyzmu, który otrzymał nazwę - katolicyzm polityczny. Stąd było blisko do organizacji społeczno-katolickich.

Prusy

Stają się krajem wiodącym w Niemczech. Mają jednak tendencje do ingerowania w sprawy Kościoła. Fryderyk Wilhelm III (1797-1870) czynił to wielce. Następca F. W. IV złagodził tę politykę.

Kościół chciał się wyzwolić od etatyzmu. Okazją stała się sprawa małżeństw mieszanych. Spór rozpoczął się w 1803. F. W. III nakazał, aby dzieci wychowywane były w religii ojca. Faworyzował K-ł protestancki. 1825 - rozciągnięcie tego prawa na całe Niemcy.

Teza 106. Kościół w Hiszpanii i Portugalii w epoce ponapoleońskiej

Hiszpania

Do 1813r. wszystko dzieje się pod dyktando rewolucji i Napoleona

1812 - uchwalona bardzo liberalna konstytucja - ucierpiały dobra kościelne, zwłaszcza zakonów.

1814 - rządy przejmuje Ferdynand VII de Bourbon - początek restauracji(?)

1820 - wrzenie rewolucyjne; znów ostre krytyki wobec Kościoła. Pewne represje w stosunku do duchownych

1833 - umiera Fedynand VII - następuje walka sukcesyjna o tron hiszp.

1851 - konkordat stabilizuje sytuację Kościoła, religia katolicka ogłoszona jako jedyna uprawniona religia w kraju.

Portugalia

Król Jan VI w 1807r. uciekł i schronił się w Brazylii. Jego syn Don Pedro w 1822r. ogłosił się królem Brazylii i odłączył Brazylię od Portugalii. Po śmierci Jana VI jego drugi syn Don Miguel chciał przejąć rządy w Portugalii, ale Don Pedro chciał zdobyć portugalski tron dla swojej córki.

Polepszenie sytuacji Kościoła => 1840 - formalny kres etatyzmu.

Teza 107. Niderlandy. Secesja Belgii i stosunki kościelne w Belgii oraz w Holandii.

Teza 108. Kościół w Kanadzie i USA od XVII w. do połowy XIX w. (panowanie brytyjskie w Kanadzie, Maryland)

W Ameryce Północnej wszyscy tubylcy praktycznie zostali wycięci w pień. Stał się to teren emigracyjny. To wyznaczało specyfikę Kościoła. Indianie zaczęli się degenerować. Strasznie się rozpili.

A. Kanada do 1773r. była kolonią francuską. Potem została przejęta przez Anglię. Liczyła ona wtedy ok. 70 tys. Katolików. Początkowo Anglicy stosowali tam ucisk religijny, ale z czasem spasowali.

B. USA - początki kolonializmu to jeszcze XVII w. 1623-34 lord Baltimore założył pierwszą kolonię katolicką w Maryland (stan New York)

Były stany, które zakazywały katolikom osiedlania się(np. Wirginia, Masechusets?) Wojna wyzwoleńcza(1775-83) dała pewne złagodzenie polityki wobec Kościoła w USA. Jednak USA walczyło z Anglią i katole byli potrzebni jako mięso armatnie.

1787 - uchwalenie konstytucji USA - prawa obywatela nie zależą od konfesji wyznaniowej.

1789 - wprowadzono rozdział Kościoła od państwa.

Opierano się tu na wolnościach demokratycznych - to stanowiło podstawy rozwoju Kościoła.

Od początku XIX w. rozwija się administracja kościelna. 1808 r. - diecezja Baltimore zostaje podniesiona do rangi archidiecezji. Ameryka stała się krajem emigracyjnym, to umożliwiło rozwój Kościoła. W 1850r. było już 6 metropolii w USA. Episkopat Ameryki starał się aby ludzie nie czuli się wyobcowani. Dlatego postawiono na synody - były bardzo liczne. Kreowano modus vivendi dla Kościoła. Pierwszy ogólnoamerykański synod odbył się w Baltimore w 1829r.

Teza 109. Kościół w Ameryce południowej; państwa postkolonialne i stosunki kościelne.

W Ameryce Łacińskiej Kościół żył tradycjami romańskimi(już od XVw.). Kościół tu miał oblicze europejskie(hiszp. i portug.). W Ameryce Płd. Nie tępiono tubylców, ale ich „cywilizowano” i chrystianizowano. Taki stan trwał do XIXw. Wtedy władza portugalska i hiszpańska zaczynają się kończyć. Było kilka powodów:

- działania wyzwoleńcze w Ameryce Płn.

- rewolucja francuska

- zmiana mentalności (tubylcy pytali dlaczego inni mają o nich decydować)

- tendencje narodowościowe w Europie(wiosna ludów)

Do wolności z czasem dochodzą: Meksyk, Gwatemala, Honduras, Salwador, Nikaragua.

Stolica Apostolska początkowo opowiadała się za status quo i popierała w tej walce Portugalię i Hiszpanię. Od Piusa VII i Leona XII zaczyna się zmieniać nastawienie Stolicy Apostolskiej. S.A. nie może zaakceptować sytuacji, że rządy rewolucyjne chcą mieć takie same prawa jakie miał król wobec Kościoła. Pius IX zaczyna akceptować nowy układ sił. Rządy w Ameryce Płd. Były wtedy in statu fieni(?) - i ciągle się zmieniały.

Teza 110. Misje Katolickie w XIX w. Dynamizm inicjatyw misyjnych i trudności w poszczególnych krajach misyjnych.

W oświeceniu aktywność misyjna zmalała.

Od lat 30-tych XIXw. odżywa ekspansja misyjna. Powody:

- renesans życia religijnego w Europie

- rozwój komunikacji

- nowe odkrycia geograficzne

- odrodzenie zakonów, które posyłały misjonarzy

1807 - Pius VII reorganizuje Kongregację Rozkrzewiania Wiary

1814 - restytuowano jezuitów

- powstało specjalne kolegium, przygotowujące misjonarzy do wyjazdu

- powstają specjalistyczne towarzystwa misyjne:

-1822 - Lyon - Dzieło Rozkrzewiania Wiary

- Achen - Towarzystwo F. Ksawerego

Towarzystwa misyjne miały na celu informowanie o misjach i pomoc misjonarzom. Chodziło też o intensywną akcję modlitewną.

1922 - Pius XI te wszystkie organizacje skupia i centralizuje jako Papieskie Dzieła Misyjne (a było ich bardzo dużo).

Przeszkody w skutecznej pracy misyjnej:

- współzawodnictwo organizacji i stowarzyszeń misyjnych

- praca misjonarzy protestanckich

- rywalizacja między mocarstwami kolonialnymi

- indyferentyzm odwołujący się do oświecenia

- nienajlepszy przykład misjonarzy (często utożsamiali się z polityką swoich państw, zamiast bronić interesów Kościoła)

Od XIXw. najlepiej kształtują się misje w Afryce. Ewangelizacja idzie w głąb kontynentu, dotychczas bowiem pracowano na terenach nadmorskich. W Azji misje trochę podupadały. Kościół najlepiej rozwijał się na Filipinach.

Teza 111. Nauka kościelna w Niemczech XIX w. Centra teologiczne i wybitni teologowie. Błędy.

Oświecenie - upadek ośrodków nauki kościelnej, lub metamorfoza - jeśli nawet się ostały.

Nauka musiała bronić samej istoty chrześcijaństwa. Wiara mocno podkopana - sceptycyzmem, ateizmem.

Próba odbudowy:

-A.Majl (kardynał we Włoszech) fascynacja Ojcami Kościoła;

-Hiszpania - Balnez Jakub;

Konsolidacja w Niemczach tej odnowy.

Tutaj zachowały się stare fakultety teologiczne-Monachium, nowe: Bonn, Tybinga, Munster, Akademia B…………….Jasny podział między fakultetami teologicznymi a seminariami.

Nowy nurt wynika też z koegzystencji n innymi wyznaniami. Tybinga i Monachium - najstarsze ośrodki odnowy. Szkoła Tybinska - metoda historyczno krytyczna (badanie źródeł). Zaczęto wydawać kwartalnik teologiczny (jedno z najstarszych opracowań). Nowy model rozumienia Kościoła:

KOŚCIÓŁ - ŻYWA SPOŁECZNOŚĆ

Monachium - J. Dylinger (†1890) historyk,teoretyk katolickiej doktryny politycznej, był w opozycji do dogmatu o nieomylności papieża.

Rozwój nauki w nastawieniu na badania źródeł:

historia Kościoła;

patrologia;

historia dogmatów.

Przedstawicieli:

- J. Mochler - wrócił Kościołowi jego boski pierwiastek, pełnię prawdy tylko w Kościele katolickim;

- K.J. Hofelef - autor 7 - tomowej historii soborów;

- A. Teler - archiwista (Watykan);

Zderzenie teologii z filozofią, z protestantyzmem. Na tym tle dochodziło do błędnych tez:

Hermenezjanizm - profesor z Bonn Georg Hermes - twórca. Wzorował się na Kancie, wykorzystywał tezy Fichtego.

- pozytywne wątpienie;

- podstawowe zasady chrześcijańskie można poznać i udowodnić praktycznym rozumem;

- naturalistyczna koncepcja (przecenianie zdolności rozumu ludzkiego);

Dynterianizm - A. Monter - twórca. Wyszedł od Kartezjusza, próba pojednania tezy filozoficznej z katolicką, rozumem można wszystko udowodnić. Pius IX - potępił.

Tradycjonalizm - Bonel, filozofowie francuscy odmawiali rozumowi ludzkiemu zdolności……………………………………z Objawienia i z Tradycji wyprowadzali cały porządek społeczny.

Kościół niemiecki (katolicy niemieccy), 1844r. pielgrzymka - odnalezienie szaty Jezusa w Trewirze. Zaczęto przeciw tym pielgrzymkom protestować, głównie ks. Ronge, wikariusz z Pity. Śląsk Wielkopolska. 1844r. sobór w Lipsku. Doktryna: Pismo święte - jedyne źródło wiary. Odrzucono: spowiedź uszną, celibat, pielgrzymki, prymat papieski, odpusty , kult świętych, do liturgii wprowadzono język niemiecki.

Sekta szybki się rozrosła. W Berlinie był drugi sobór. Ronge skończył jako skrajny socjalista. Sekta połączyła się ze starokatolikami.

Teza 112. Stan kościoła protestanckiego w Niemczech w XIX w.

Daleko idące przeorientowania po wojnach napoleońskich, typowe zawieruszenie dotyka raczej protestantyzmu niż katloizycmu. Zachował się tu nacjonalizm ……(nie wiem)..

NIEMCY

Tworzy się neoprotestantyzm, pewna opcja chrześcijańska, opcja kultury chrześć. Nastawiona na sprzeciw wobec katolicyzmu i ortodoksji protestanckiej. Nurt ten generował nowy ruch w łonie Kościoła protest., dążący do unii odłamów protestanckich.

Teza 113. Kościół Anglikański w W. Brytanii w XIX w.

ANGLIA

Zanika państwowa.. (nie wiem)

1829 - Edykt emancypacyjny objął nie tylko katolików, ale też wszystkie sekty protestanckie.

W High Church pojawiają się grupy dążące do reformy

Ruch prokatolizujący ( RUCH OXFORDZKI) w łonie kościoła protest.

• Powrót do źródeł, do Tradycji

• Większa uwaga wobec dogmatów i sakramentów

• Konieczność oddzielenia Kocioła od państwa

Odnowa w Kościele angl. dotyczyła także odnowy pewnych form liturgicznych. Rodzi się pewna grupa zwana też RYTUALIZMEM. Postulowano spowiedź uszną, zachowywanie celibatu, cześć świętych, obchodzenie świąt (zwłaszcza tych kwestionowanych np. Boże Ciało)

Teza 114. Rozwój sekt w USA w XIX w.

1. Kościół apostolsko katolicki (irwinalianie). E. Irwing nawiązywał do montanistów, szybkie przyjście Jezusa, 1000 - królestwo, urzędy z pierwotnego Kościoła.

2. Darbyści - J. Nelson Darbi. Ksiądz anglikański, odrzucał wszelkie organizacje kościelne, głosił teorię eschatyczne.

3. Marmoni - wielożeństwo jako obowiązek. 1830r. J. Smith - odkryl proroctwo Mormona (izraelskiego proroka). Wędrowali po USA. Doktryna: nastawienie na specyficzny dar Ducha Świętego.

4. Adwentyści - W. Miller - założyciel.

Teraz są adwentyści dnia siódmego. Chrzest dorosłych, rytualne obmycie nóg, obowiązek dziesięciny, świętują sobotę.

Teza 115. Teologia protestancka XIX w.

Centrum teologii protestanckiej - Niemcy.

XIX w. był to czas olbrzymiego zainteresowania oświeceniem w środowiskach protestanckich. Nauka protestancka w tym duchu interesowała się przede wszystkim filozofią i teologią. To musiało doprowadzić do daleko idącej swobody w uprawianiu teologii protestanckiej, zwłaszcza w dziedzinach historyczno-teologicznych (nauki biblijne, historia Kościoła).

Myśl filozoficzna E. Kanta miała wpływ na sposób uprawiania teologii protestanckiej. Gdy dominującą rolę w kulturze zdobył nurt zwany Romantyzmem, z ideą zwrotu ku wartościom duchowym, rodzi się przeciwwaga do pierwotnej teologii protestanckiej. Ta nowa teologia ma wymiar bardziej uczuciowy.

Przedstawiciele tej teologii postkantowskiej nacechowanej niechęcią do teologii oświeceniowej: J. Fichte, Heling, Hgel.

Oddziaływanie idei Romantyzmu i niechęć do postkantowskiej teologii spowodowały zwrot ku racjonalizmowi i panteizmowi. Przedstawiciele: Strauss „O Życiu”, Bruno Braun - mocny racjonalizm. Te postawy wywołały opozycję. Nowy nurt poszedł w kierunku liberalnym.

Przedstawiciele nurtu liberalnego:

Staiermacher - profesor w Halle, w Berlinie. Postawił przed teologią jedno zasadnicze zadanie: zrozumieć Jezusa Chrystusa. Uznawał Go jako Odkupiciela, ale tylko w takim sensie, że Jezus miał świadomość Boską. Ta świadomość powodowała pewną formę wyzwolenia człowieka. Staiermacher chciał też dokonać ostatecznego rozdziału między wiarą a wiedzą.

Religia to świadectwo, czy też śledzenie przeżyć założycieli religii.

Dogmaty to odczucia warunkowane różnymi okolicznościami, a więc są zmienne.

Podkreślał historyczną ciągłość chrześcijaństwa oraz potrzebę istnienia Kościoła.

Jego myśl stała się podstawą dalszego rozwoju teologii protestanckiej.

Baur - związany ze szkołą tybindzką, zwłaszcza w zakresie historii. Krytykuje Straussa.

- odrzuca nadprzyrodzoność

- zaczął wykluczać niektóre Księgi z kanonu Pisma Świętego

- postulował powrót do pierwotnego chrześcijaństwa

Kierkegaard - duński filozof. Postulował odnowę ściśle wewnętrzną, autentyczną. Nurt zbliżony do pietyzmu (pobożność indywidualna)

Teza 116. Geneza upadku Państwa Kościelnego, zabór rzymu i jego konsekwencje

Pontyfikat Piusa IX po 1850r.

Wszystkie jego reformy jakie powziął po powrocie z wygnania były już niewystarczające i nie powiodły się. Tymczasem na arenę wychodzi Piemont, Sardynia - stają się matecznikiem zjednoczenia. Gdy obejmuje tam rządy Wiktor Emanuel wtedy dochodzi do pewnej sytuacji bardzo nieprzychylnej Kościołowi:

• wypędzono jezuitów

• zaprowadzono małżeństwa cywilne

• zniesiono wszelkie uprawnienia duchowieństwa

• zamknięto wiele klasztorów

Premier rzucił chwytliwe hasło: Wolny k-ł w wolnym państwie. Piemont i Sardynia chcą zjednoczenia dla Włoch i chcą aby teren Państwa Kościelnego opuściła Austria. Państwo Kościelne stało wówczas tylko dzięki obcemu orężu.

• Piemont - 1859 zwycięstwo z Austrią

• Prusy - 1866 pokonują Austrię

Teraz Państwo Kościelne może stać tylko dzięki orężowi francuskiemu. To nie podoba się zwolennikom zjednoczenia Włoch.

• 1870 - Prusy pokonują Francję (papież nie ma już nikogo)

• 20 wrzesień 1870 - Piemont zajmuje Rzym

• 1871 - Rzym stolicą zjednoczonych Włoch

Rząd proponuje papiestwu tzw: Ustawę gwarancyjną 13 V 1871:

• suwerenność papiestwa

• rząd przyznaje pap. Roczne wynagrodzenie

• pap. zatrzymuje Watykan i Castel Gandolfo

Papież nie przyjmuje tej oferty, ogłasza się więźniem Watykanu ( ta sprawa będzie nie rozwiązana do 1929 - Pius XI zawarł konkordat).

1874 - dekret Non expedit pap. zabronił mocą tego dekretu katolikom udziału w wyborach we Włoszech.

Teza 117 Pontyfikat Piusa IX na polu kościelnym po 1850 r.

Pius IX był bardzo aktywny na płaszczyźnie kościelnej za jego pontyfikatu zauważa się:

• uniezależnienie Kościołów lokalnych od państw

• zaczyna się generować autonomia K- ła w państwie

• większa zależność bpów od S.A.

• Pap. ma coraz większą swobodę (nawet w państwach protestanckich) opiekowania się K- łem katolickim, bo na zasadach demokratyczno - liberalnych ten K- ł ma swobodę działania, dlatego w Anglii i Holandii Pius IX mógł stworzyć organizację kościelną

• Zawierał liczne konkordaty

W nauce teologicznej:

• 1850 - ogłosił dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP

• 1864 - Bulla Quanta cura i dołączony sylabus - wykaz błędów tego czasu i ich potępienie (panteizm, indyferentyzm, socjalizm, liberalizm), a także fakt że Kościół może się zgodzić z nowoczesną kulturą, co miało kolosalne skutki.

Teza 118. I Sobór Watykański. Geneza, przebieg, wyniki.

Cel soboru - zamanifestowanie wobec świata prawdy, która miała być przeciwstawiona współczesnym błędom, a dalej sobór miał wokół tej prawdy zgromadzić cały Kościół.

Ale:

Jezuici już w II 1869 r. publikacja, że Vat I jest, aby przez aklamację ogłosić nieomylność papieża. Zaczęła się organizować opozycja świecka i kościelna, np. Dylinger (?).

Przebieg soboru.

8 XII 1869 otwarcie soboru, ojców 642. Zaproszono, choć bezskutecznie, prawosławnych i protestantów. Utworzono 4 komisje: ds. wiary, dyscypliny, misji, zakonów. Obradowano w komisjach, przygotowywano dekrety, a później na zgromadzeniach ogólnych było omówienie i głosowanie. Już na trzecim posiedzeniu ogólnym IV 1870 wydano Konstytucję o wierze katolickiej. Potępiono w niej wszystkie błędy (ateizm, panteizm, materializm).

Większe zainteresowanie wzbudziła sprawa ogłoszenia dogmatu o nieomylności papieża. Od III 1870 trwała dyskusja. Większość była za ogłoszeniem. Przeciw - biskupi niemieccy, część bpów franc., austro-węgier., pojedynczy amerykańscy. Kilku mówiło, że ten dogmat jest nie na czasie. Argumenty opozycji:

- zepsuje to stosunki między narodami a Stolicą Apostolską,

- oddali schizmatyków od Kościoła

- będzie początkiem schizmy.

Głosowanie: 451 za, 88 przeciw, 62 za z zastrzeżeniami.

Osoby przeciwne za pozwoleniem papieża opuściły Rzym. Ostateczne głosowanie to 2 przeciw, ale dlatego, że się nie dogadali. Po ogłoszeniu zmienili zdanie i byli za.

Skutki dogmatu - zostały pogrzebane ostatecznie etatyzmy.

Wybuchła wojna francusko-pruska, więc zawieszono sobór.

Znaczenie soboru:

1. Zdefiniowanie dogmatu o nieomylności papieża.

2. Państwa stwierdziły, że papież jest już innym „kontrahentem”, zrodziły się kulturkampfy (Austria, Szwajcaria, Francja, Polska).

3. Powstała schizma. Grupa katolików, którzy nie przyjęli - starokatolicy pod przewodnictwem Dylingera. Zostali ekskomunikowani. Pierwszym biskupem starokatolickim był prof. Uniwersytetu Wrocławskiego - J. H. Keikens. Doktryna: zniesiono celibat, posty, wprowadzono język narodowy do liturgii.

Teza 119. Liberalizm a Kościół w XIX w. Kulturkampf w Prusach i innych krajach.

Kulturkampf był odpowiedzią na dogmat o nieomylności. W Niemczech idea zjednoczenia koncentrowała się wokół Prus, zwłaszcza gdy do władzy w Niemczech doszedł kanclerz Bismarck.

1866 - wygrana z Austrią.

1870 - wygrana z Francją.

1871 - zjednoczenie Rzeszy pod egidą Prus.

W tej Rzeszy jest jedna siła, którą trudno zaakceptować Bismarckowi: Kościół Katolicki, który wychodził poza państwo i żadne rządy nie chciały zaakceptować jego silnej pozycji.

Kulturkampf - chodziło głównie o ograniczenie wpływów Kościoła.

Zlikwidowano oddział katolicki w Ministerstwie Wyznań.

Solą w oku była partia katolicka - Centrum.

Bismarck chciał etatystycznego zdominowania Kościoła.

1872-73 - epicentrum kulturkampfu.

1873 - Ustawy Majowe o duchowieństwie - to spowodowało, zwłaszcza w Wielkopolsce, olbrzymią akcję duchowieństwa podziemnego.

Władza papieska jest najwyższa i bezpośrednia w sprawach wiary, moralności i dyscypliny kościelnej. Stolica Apostolska potępiła wszystkie ruchy, które kontestowały władzę papieską(gallikanizm, febronianizm).

19.07.1870 - wybucha wojna francusko-pruska.

Październik 1870 - zawieszenie soboru z powodu tej wojny(już go nie wznowiono).

Sobór zdefiniował dogmat o nieomylności papieża.

Teza 120/121 Ogólna charakterystyka pontyfikatu oraz kwestia społeczna u Leona XIII

Upadek monarchii w Europie prowadził do powstawanie ustrojów republikańskich. Co dawało nowe relacje polityczno społeczne. Kościół sprawami społecznym do tej pory się nie zajmował, ponieważ największy rozwój przemysłowy był w krajach protestanckich i zmiany te następowały szybko.

Leon XIII pontyfikat 1878-1903

Encykliki społeczne:

Humanum genus - wskazywała n porządek społeczny, który powinien funkcjonować w dobrze zorganizowanym państwie. Każda forma rządów jest do przyjęcie jeżeli dopowiada sprawiedliwości społecznej.

Rerum novarum 1891

Pierwsza w dziejach Kościoła enc. Poświęcona kwestii społecznej. Papież poszedł za nauczaniem moralnym św. Tomasza z uwzględnieniem realnych w Xix relacji między robotnikami a pracodawcami:

- praca ludzka nie jest towarem- nie można jej ocenić według kryteriów produkcji ale wg zasad sprawiedliwości. Słuszna i godziwa zapłata może być zróżnicowana, ale musi być taka aby robotnikowi z rodziną zapewniła zaspokojenie potrzeb

- każdy człowiek posiada naturalne prawo prywatnej własności w tym do własności dobr produkcyjnych, ale te dobra są obciążone obowiązkami natury społecznej. Papież odrzucił tendencje komunistyczne, ale zastrzegł że nie jest to własność dla własności.

- do państwa należy troska o dobro wszystkich . Państwo powinno zadbać o ustanowienie dni wolnych od pracy, ustanowić maxymalny czas pracy, przeciwdziałać bezrobociu, mieć wgląd w umowy o pracę

Aeterni patris 1879

Postulat powroty filozofii chrześcijańskiej do doktryny św. Tomasza Płonki - zainspirował neotomizm. Poszukiwanie dróg dialogu Kościoła z nowożytną kulturą zaowocowało rozwojem zreinterpretowanej doktryny św. Tomasza.

Centrum studiów neotom. staje się

1.Rzym: Uniwersytet Gregoriański i Akademia Św. Tomasza

2. Lowanium - w 1887 x. Mersjer założył w Lowanium Wyższy Instytut teologiczny, który postawił na rozwijanie neotomizmu.

Teza 122. Pius X. ogólna charakterystyka pontyfikatu

- legenda mówi, że był polakiem z pochodzenia

- „ restaurare omnia in Christo” - odnowić wszystko w Chrystusie (jego zawołanie)

- przeprowadził reformację Kurii Rzymskiej

- walka z głównym błędem → modernizm

- walka z nowoczesnymi ruchami: niezależność polityki od władz Kość.

- walka z ruchami „demokracji chrześcijańskiej”

- 1904→ zapowiedział rewizję zbioru Pr. Kanon.

- od 1908→ reforma Kurii

• ukazuję się oficjalny organ Kurii Rzymskiej: „Acta Sanctae Sedes”, jakie potem przekształcone w

„Acta Apostolicae Sedes”

- w swoich dokumentach porusza problematykę zawierania małżeństw, studia teologiczne, seminaria, wychowanie

- kontynuował pewną reformatorską linię Leona XIII

- 1909→ powołał do życia instytut Biblijny, inkorporował do Gregorianum

- papież Eucharystii→ częsta komunia św., wczesna komunia św. dla dzieci, Kongresy Eucharystyczne

- bolesne epizody: modernizm, Francja, wybuch I wojny św.

TEZA 124. Kościół we Francji w okresie III Republiki (do 1914 r.).

Okres III Republiki powoduje nieprzychylność wobec K-ła katol. Polityka jest skierowana przeciw Zakonom, ale też diecezjalnym. Wprowadzono służbę wojskową, zniesiono prawo o wypoczynku niedzielnym, itp. Epicentrum tego to 1905 r. gdy następuje oficjalne wprowadzenie rozłamu K-ła od państwa. Cofnięto całą dotację dla K-ła, państwo położyło rękę na własnościach K-ła. Papież zaprotestował encykliką „Vehementes”, ale cóż z tego… Jednak we Francji następuje zjednoczenie sił wokół K-ła (jak w Prusach). K-ł zajął się działalnością charytatywną.

TEZA 125. Ruch prokatolicki w Anglii (traktarianizm, puseizm).

- zanika państwowa nietolerancja (1829)

- istnieje oficjalny K-ł państwowy, który mocno odszedł od swoich zasad-od gorliwości- to raziło, zwłaszcza inteligencję, stąd ruch prokatolicki- ruch oxfordzki (traktalianizm, centrum w Oxfordzie).

Tezy odnowy:

- powrót do tradycji patrystycznej, czyli do źródeł

- zwracano coraz większą uwagę na dogmaty, sakramenty

- ---------------II------------------- na sukcesję apostolską

- upomniano się o niezależność K-ła od państwa

Promotorzy- prof. z Oxfordu (Pusey, Necman) stąd ten ruch zwie się PUSEIZMEM, a ponieważ tezy publikowali w tzw, traktatach- odnowa liturgii, starych rytów liturgicznych (odłam).

RYTUALIZM- odnowa i cześć kultu Świętych, celibat, święta (Boże Ciało).

TEZA 126. Rozwój Kościoła w USA od II połowy XIX w. Amerykanizm.

K-ł rozwija się bardzo szybko: napływ ludności, brak religii uprzywilejowanej, koncepcja Episkopatu realizowana przez konsekwentną akcję synodalną. To powoduje zgodność katolicyzmu w USA. Szkolnictwo jest bezwyznaniowe (oficjalnie) ale bardzo rozwinięte jest szkolnictwo katol. Powstają uniwersytety katol.

Jednak credo to tez trudna sprawa, np. AMERYKANIZM- pewna tendencja do:

- totalnego pogodzenia K-ła z ówczesna kulturą

- podkreślenie pierwiastka indywidualnego w pobożności

- podkreślenie cnót jednostki

Idee te promował Izaak Heker. Potępił to Leon XII w 1879 r.

1

---