4. Aneksy
Aneks 1. S"ownik waŻniejszych terminów botanicznych
mi sposobami rozsiewania (obcosiewnoĘ); przeja-
Aneks 1. S"ownik
wia si np. w intensywnym wzroĘcie pdów dęwi-
waŻniejszych terminów
gających diaspory, w eksplozywnym wyrzucaniu
diaspor lub w moŻliwoĘci ich poruszania si.
botanicznych
autogamia samopylnoĘ, samozapylenie, zapylenie
kwiatu jego w"asnym py"kiem, prowadzące w kon-
A
sekwencji do wytworzenia nasion. RozróŻnia si
acydofilny (gatunek, ew. zbiorowisko roĘlinne) związa-
dwa rodzaje a.: sta"ą i okolicznoĘciową. A. sta"a
ny z pod"oŻem o odczynie kwaĘnym (umownie:
wystpuje w kwiatach klejstogamicznych, których
wartoĘ pH < lub = 5). Przyk"adem acydofitów są
budowa uniemoŻliwia inny sposób zapylenia. A.
roĘliny torfowisk wysokich, wrzosowisk, borów igla-
okolicznoĘciowa dotyczy kwiatów chasmogamicz-
stych, m.in. we"nianka pochwowata, wrzos pospo-
nych, dla których jest dodatkowym lub alternatyw-
lity.
nym sposobem zapylenia.
allogamia,u roĘlin kwiatowych zap"odnienie krzyŻowe
autotetraploid organizm zawierający 4 jednakowe ze-
obcopylnoĘ, przeniesienie py"ku z pylnika kwia-
spo"y chromosomów. Powstaje przez podwojenie
tu jednej roĘliny na znami kwiatu drugiej roĘliny.
liczby chromosomów osobnika diploidalnego (po-
allotetraploid organizm powsta"y na skutek skrzyŻowa-
siadającego 2 zestawy chromosomów). Na skutek
nia 2 gatunków i zawierający podwójne zestawy
zaburzeł w rozdziale chromosomów w trakcie two-
chromosomów (podwójne genomy) kaŻdego z ro-
rzenia gamet a. czsto wykazują obniŻoną p"od-
dziców. Liczba chromosomów tego organizmu jest
noĘ. U roĘlin a. mają czsto zwikszone rozmiary
sumą wszystkich chromosomów otrzymanych
komórek oraz poszczególnych organów. Są czsto
od obojga rodziców.
uprawiane ze wzgldu na wiksze nasiona, kwiaty,
amfiatlantycki gatunek gatunek wystpujący po obu
owoce, jadalne czĘci pdów lub szybszy wzrost.
stronach Atlantyku.
anemochoria wiatrosiewnoĘ, jeden z typów obcosiew- B
noĘci, polegający na przenoszeniu diaspor baldach prosty, baldaszek zmodyfikowany kwiatostan
przy udziale wiatru. Pod jego dzia"aniem diaspory groniasty, o silnie skróconej osi g"ównej, co sprawia
unoszą si w powietrzu, są pdzone po pod"oŻu wraŻenie, jakby kwiaty wyrasta"y z jednego
lub wysypywane z poruszanych wiatrem owoców. miejsca. Szypu"ki kwiatów są jednakowej lub prawie
O skutecznoĘci a. decydują przystosowania dia- jednakowej d"ugoĘci. Kwiaty uk"adają si w b. p. ko-
spor zmniejszające ich ciŻar w"aĘciwy i utrudnia- pulasto lub w jednej p"aszczyęnie. B. p. wystpuje
jące opadanie. np. u: cebuli, czosnku, wiĘni, pierwiosnka.
anemogamia, wiatropylnoĘ przenoszenie py"ku baldach z"oŻony kwiatostan groniasty z"oŻony,
za poĘrednictwem wiatru. RoĘliny wiatropylne cha- w którym z silnie skróconej osi g"ównej wyrastają
rakteryzują si znaczną redukcją lub zanikiem promienie, czyli odga"zienia boczne I rzdu za-
okwiatu, duŻą powierzchnią znamion s"upków, kołczone baldachami prostymi. B. z. jest charakte-
osadzeniem pylników na d"ugich, wiotkich nitkach, rystyczny dla rodziny baldaszkowatych (marchew,
wytwarzaniem duŻej iloĘci sypkiego py"ku. koper, kminek).
antropochoria jeden z typów obcosiewnoĘci, rozprze- baldaszek ś' baldach prosty.
strzenianie diaspor za poĘrednictwem róŻnych bank nasion okreĘlona, niekiedy ogromna liczba na-
form dzia"alnoĘci w"aĘciwych tylko cz"owiekowi, np. sion (a w"aĘciwie diaspor) znajdujących si w gle-
uprawa roli, transport, zabudowa. bie, stanowiących rezerw, która bywa uruchamia-
anulus ś' pierĘcieł. na w kolejnych sezonach wegetacyjnych, w okre-
aparat lotny zewntrzny element budowy nasienia lub Ęlonych warunkach ekologicznych. B. n. zaleŻy
owocu, umoŻliwiający roznoszenie przez wiatr na- m.in. od d"ugoĘci okresu spoczynkowego nasion
sion lub ca"ych owoców. i ich ŻywotnoĘci.
autekologia dzia" ekologii roĘlin, nauka zajmująca si barochoria jeden z typów obcosiewnoĘci, polegający
wp"ywem czynników ekologicznych na organizm na rozsiewaniu diaspor pod wp"ywem si"y grawita-
roĘliny oraz jego oddzia"ywaniem na Ęrodowisko; cji. Wystpuje zw"aszcza u gatunków o ciŻkich
bada przystosowania poszczególnych gatunków owocach i nasionach lub wytwarzających na p-
roĘlin do okreĘlonych warunków Ęrodowiska. dach roĘlin macierzystych "atwo odpadające roz-
autochoria samosiewnoĘ, sposób rozsiewania oparty mnóŻki wegetatywne. B. umoŻliwia roĘlinom po-
na wykorzystaniu tylko w"asnych si" roĘliny. A. tomnym osiedlenie si tylko w bezpoĘrednim są-
umoŻliwia zwykle przenoszenie diaspor na niewiel- siedztwie roĘliny macierzystej, zwykle wic jest
kie odleg"oĘci i nierzadko bywa wspomagana inny- wspomagana innymi sposobami rozsiewania.
207
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Gatunki roĘlin
bazyfilny (gatunek, ew. zbiorowisko roĘlinne) związany na ze wzgldu na sposób przetrwania niesprzyjają-
z pod"oŻem o odczynie zasadowym (umownie: cej pory roku i ochrony pąków odnawiających; roĘli-
wartoĘ pH > lub = 7,3). Przyk"adem bazyfitów są ny, u których pąki odnawiające znajdują si w dole
roĘliny muraw na pod"oŻu wapiennym, m.in. mi"ek pdu, nad powierzchnią ziemi, nie wyŻej niŻ 25 cm
wiosenny, wisienka stepowa oraz niektóre s"onoro- (wg niektórych autorów poniŻej 50 cm). Do ch. na-
Ęla, np. mlecznik nadmorski. leŻą: roĘliny poduszkowe, pó"krzewy, krzewinki.
bioindykator roĘlinny, fitoindykator organizm ro- chasmofity ś' roĘliny naskalne.
Ęlinny, gatunek (lub takson innej rangi), a takŻe chorologia florystyczna geografia roĘlin, kierunek
zbiorowisko roĘlinne, szczególnie wraŻliwe na pew- w geografii roĘlin, nauka zajmująca si rozmiesz-
ne, okreĘlone warunki Ęrodowiska. Analiza reakcji czeniem taksonów, ich zasigami, kierunkami mi-
b. r. (np. zmiany iloĘciowe, zmiany okreĘlonych gracji oraz klasyfikacją typów zasigowych, a tak-
cech biologicznych) moŻe by wykorzystywa- Że porównawczą analizą flory (sk"adu jakoĘciowe-
na do diagnozy i oceny stanu Ęrodowiska. go i iloĘciowego).
biotop przestrzeł Życiowa zasiedlona i przekszta"ca- chwytniki ryzoidy, nitkowate, czsto rozga"zione twory,
na przez biocenoz, z którą "ącznie b. stanowi eko- wystpujące u niektórych glonów, grzybów, a takŻe
system. na gametofitach mszaków i niektórych paprotni-
brioflora flora mszaków okreĘlonego regionu lub typu ków. Ich rola polega na przytwierdzaniu roĘliny
siedlisk. do pod"oŻa oraz pobieraniu wody i soli mineral-
bulwa podziemny, przetrwalny organ spichrzowy, zgru- nych.
bia"y, skrócony, o ograniczonym wzroĘcie i trwa"o- cykle rozwojowe roĘlin zespo"y wszystkich, kolejno
Ęci do jednego roku. Powstaje na skutek przekszta"- po sobie nastpujących stadiów rozwojowych or-
cenia pdu (b. pdowe, zwykle z zawiązkami liĘci, ganizmu, od jego powstania aŻ do wytworzenia or-
np. u ziemniaka, zimowita) lub rzadziej korze- ganizmów potomnych. U wielu roĘlin cykl rozwojo-
nia (b. korzeniowe, np. u dalii). Niekiedy wystpu- wy jest związany z przemianą pokoleł.
ją b. mieszane (b. korzeniowo-hipokotylowo-nadli- cytogenetyka dzia" nauki z pogranicza cytologii i gene-
Ęcieniowe, np. u brukwi, selera). B. s"uŻą do gro- tyki zajmujący si badaniem komórkowego pod"o-
madzenia materia"ów zapasowych i do rozmnaŻa- Ża procesów genetycznych, zw"aszcza budowy i za-
nia wegetatywnego. chowania si chromosomów w czasie podzia"ów
bulwocebula (termin ogrodniczy) bulwiasta "odyga komórkowych a takŻe analizą skutków nieprawi-
podziemna, która wyglądem przypomina cebul. d"owej liczby i struktury chromosomów.
Organem magazynującym substancje odŻywcze czepek (= calyptra) element charakterystyczny dla wie-
jest tu zgrubia"a "odyga, a nie liĘcie, jak u typowej lu mchów i wątrobowców; resztka rodni początko-
cebuli. Ca"a b. jest okryta pergaminowymi "uska- wo otulająca m"ody sporofit, póęniej pozostająca
mi, które są zmodyfikowanymi liĘmi. Na b. czsto na zarodni, wyniesiona wraz z nią przez szybko ro-
powstają pąki boczne, z których rozwijają si b. snącą szczecink ponad "odyŻk gametofitu.
potomne. Do roĘlin wytwarzających b. naleŻą: kro-
D
kusy, mieczyki i cyklameny.
diaspory elementy roĘliny s"uŻące do jej rozmnaŻania
byliny trwa"e roĘliny zielne; Żyją kilka lub wiele lat, mo-
si i rozsiewania; zwykle o budowie u"atwiającej
gą zakwita co roku. B. w warunkach klimatu
przenoszenie. ZaleŻnie od sposobu rozmnaŻania
umiarkowanego zwykle tracą na zim czĘci nad-
si roĘliny, wĘród d. wyróŻnia si: zarodniki, po-
ziemne; zimują w gruncie, w postaci przyziemnych
wsta"e w wyniku rozmnaŻania bezp"ciowego; d.
lub podziemnych organów przetrwalnych (np. bul-
generatywne (nasiona i owoce), powsta"e w wyniku
wy, k"ącza, cebule).
rozmnaŻania generatywnego; d. wegetatywne
C (rozmnóŻki, fragmenty plech oraz k"ączy lub roz"o-
calyptra ś' czepek. gów itp.), powsta"e w wyniku rozmnaŻania wegeta-
cebula podziemny organ przetrwalny; przekszta"cony tywnego. Za d. uznaje si takŻe "atwo przenoszo-
pd o skróconej "odydze, tzw. pitce (z pąkiem ne, ca"e, drobne roĘliny (np. z rodziny rzsowa-
wierzcho"kowym i pąkami bocznymi), na której są tych).
osadzone liĘcie: zewntrzne ochronne "uskowate, dwupiennoĘ wystpowanie kwiatów jednop"ciowych
martwe, i wewntrzne misiste, bezbarwne liĘcie mskich i Żełskich na dwóch róŻnych osobnikach.
organów spichrzowych, magazynujące cukry. C. dysjunkcja przerwa w zasigu okreĘlonego gatunku lub
s"uŻą do rozmnaŻania wegetatywnego. Wystpują grupy gatunków. RozróŻnia si d. wewnątrzkonty-
np. u lilii, cebulicy. nentalne (np. d. arktyczno-górska w Europie, cha-
chamefity roĘliny niskopąkowe, grupa roĘlin wyróŻnia- rakterystyczna m.in. dla dbika oĘmiop"atkowego,
208
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Aneks 1. S"ownik waŻniejszych terminów botanicznych
wierzby Ży"kowanej) oraz d. midzykontynentalne F
(które zaznaczają si w zasigach, np. niektórych fanerofity roĘliny jawnopąkowe, grupa roĘlin wyróŻnia-
wokó"biegunowych gatunków turzyc). na ze wzgldu na sposób przetrwania niesprzyjają-
dzióbek krótki wyrostek w szczytowej czĘci owocu b- cej pory roku i ochrony pąków odnawiających; ro-
dący pozosta"oĘcią szyjki s"upka. Dz. wystpują np. Ęliny, u których pąki te znajdują si na pdach po-
w strąku i "uszczynie. wietrznych, powyŻej 25 cm od ziemi (wg niektórych
autorów powyŻej 50 cm). Do f. naleŻą np.: drzewa,
E
krzewy, liany, epifity.
ekologiczne liczby wskaęnikowe termin wprowadzo-
fenologia roĘlin nauka zajmująca si okresowymi zja-
ny przez Ellenberga (1965); e. l. w. charakteryzują
wiskami w Życiu roĘlin, zaleŻnymi od zmieniających
wymagania siedliskowe typowe dla okreĘlonych ga-
si warunków atmosferycznych i pór roku. Do zja-
tunków roĘlin, a dotyczące Ęwiat"a, temperatury,
wisk fenologicznych (tzw. pojawy fenologiczne)
kontynentalizmu, wilgotnoĘci, trofizmu i reakcji
u roĘlin naleŻą: rozwój pąków, listnienie, kwitnie-
(odczynu) pod"oŻa. RóŻni autorzy proponowali róŻ-
nie, owocowanie, rozsiewanie i spoczynek zimowy.
ne zakresy wartoĘci wskaęników, np. Ellenberg i in.
fenotyp zespó" cech osobnika powstający w wyniku od-
(1992) stosują skal 10-stopniową (tzn. nasilenie
dzia"ywania genotypu i warunków Ęrodowiska.
czynników wzrasta od 1 do 10), Zarzycki i in. (2002)
feromony związki chemiczne wydzielane przez zwierz-
skal 5-stopniową. Stosowany jest zwiz"y, ujedno-
ta, wp"ywające na zmian zachowania osobników
licony zapis, pozwalający porównywa ze sobą ana-
z tego samego gatunku. F. wystpują u owadów
lizowane gatunki. Ograniczeniem metody jest fakt,
i ssaków.
Że liczby podane są z pewnym przybliŻeniem,
filogegrafia (ew.: fylogeografia) dziedzina nauki anali-
a wskaęników nie moŻna mierzy.
zująca rozwój zasigów taksonów w powiązaniu
endemity flory taksony roĘlinne (np. gatunek, rodzaj, ro-
z ich filogenezą.
dzina), których zasig jest znacznie mniejszy niŻ typo-
fitocenoza p"at roĘlinnoĘci, roĘlinny sk"adnik biocenozy
wy dla danej kategorii taksonomicznej (taksonów
w ekosystemie; realnie istniejące, konkretnie, cza-
rangi gatunku, rodzaju, rodziny). Zasigi e. f. są cz-
sowo i przestrzennie ograniczone zbiorowisko ro-
sto zamknite naturalnymi granicami i w znacznym
Ęlinne; skupienie roĘlin róŻnych gatunków zajmują-
stopniu izolowane, tak Że wymiana florystyczna z ob-
ce pewną przestrzeł, jednolite pod wzgldem sk"a-
szarami sąsiednimi jest ograniczona. Mogą one rów-
du florystycznego, udzia"u form Życiowych, stosun-
nieŻ stanowi pozosta"oĘ dawnych, szerszych zasi-
ków dominacji. F. stanowi podstawową jednostk
gów. W zaleŻnoĘci od wieku wyróŻnia si paleoende-
w badaniach terenowych fitosocjologii.
mity i neoendemity (czyli taksony, zwykle rangi niŻszej
fitoindykator ś' bioindykator roĘlinny.
niŻ gatunek, m"ode, o ograniczonym jeszcze zasigu,
forma Życiowa roĘliny struktura ekomorfologiczna,
powsta"e stosunkowo niedawno (np. w Europie
struktura bdąca wyrazem przystosowania roĘliny
po ustąpieniu lądolodu); są Ęwiadectwem przebie-
do okreĘlonych warunków Ęrodowiska. Do tej sa-
gu procesów ewolucyjnych.
mej f. Ż. r. zalicza si gatunki, czsto odleg"e syste-
endozoochoria jeden z typów zwierzcosiewnoĘci, pole-
matycznie, wykazujące podobne cechy przystoso-
gający na przenoszeniu diaspor w przewodzie po-
wawcze.
karmowym zwierząt, np. ptaków, ssaków, a nawet
ryb i gadów. Po"knite nasiona po przejĘciu przez G
przewód pokarmowy zwierzcia nie tracą zwykle gametofit pokolenie p"ciowe rozmnaŻające si za po-
zdolnoĘci kie"kowania, a czsto pobyt w przewodzie mocą gamet, haploidalne, powstające z mejospo-
pokarmowym dzia"a na nie stymulująco. ry. W cyklu rozwojowym roĘlin w ciągu okreĘlone-
epility ś' roĘliny naskalne. go czasu zastpuje pokolenie rozmnaŻające si
epizoochoria jeden z typów zwierzcosiewnoĘci, pole- bezp"ciowo sporofit; jest to tzw. przemiana poko-
gający na rozsiewaniu diaspor przyczepiających si leł. Gametofit moŻe dominowa morfologicznie
do powierzchni cia"a zwierząt. WikszoĘ tych dia- nad sporofitem, np. u mszaków i niektórych bru-
spor jest zaopatrzona w specjalne urządzenia (wy- natnic lub odwrotnie sporofit dominuje nad ga-
rostki, kolce, lepkie w"oski) u"atwiające przytwier- metofitem, np. u paprotników i roĘlin kwiatowych.
dzenie do sierĘci, piór lub skóry zwierząt. geitonogamia zapylenie sąsiedzkie, zapylanie kwiatu
ex situ ("ac.: poza w"asnym miejscem ) np. populacja, danej roĘliny py"kiem z innego kwiatu tej samej ro-
która znajduje si na miejscu wtórnie przez nią za- Ęliny.
siedlonym czy roĘliny rozmnoŻone lub przeniesione geofity roĘliny ziemnopąkowe, grupa roĘlin wyróŻnia-
z dzikich populacji, rosnące w kolekcjach ogrodów na ze wzgldu na sposób przetrwania niesprzyjają-
botanicznych. cej pory roku i ochrony pąków odnawiających; ro-
209
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Gatunki roĘlin
Ęliny o pąkach odnawiających ukrytych w ziemi. G. hydrochoria wodosiewnoĘ, jeden z typów obcosiew-
wytwarzają cebule, k"ącza, bulwy pdowe albo ko- noĘci, polegający na rozsiewaniu diaspor
rzeniowe. przy udziale wody (wody cieków, prądów morskich,
gruczo"y miodnikowe miodniki, nektaria, utwory gru- jezior, jak i woda deszczowa). Diaspory mogą p"y-
czo"owe roĘlin wydzielające roztwór cukru zwany wa przez jakiĘ czas po powierzchni wody lub w to-
nektarem. Umieszczone są najczĘciej w obrbie ni wodnej dziki odpowiednim przystosowaniom,
kwiatu (zag"bione w tkankach zaląŻni, wyĘcie"ają- jak: niewielki ciŻar, tkanka powietrzna wewnątrz,
ce dno kwiatowe, po"oŻone u podstawy dzia"ek nienasiąkliwa lub galaretowata okrywa itp.
kielicha, p"atków korony lub tworzące pierĘcieł hydrofity roĘliny z róŻnych grup systematycznych zwią-
miodnikowy leŻący poniŻej miejsca wyrastania ni- zane ze Ęrodowiskiem wodnym lub grupa roĘlin
tek prcikowych). Niekiedy wystpują poza kwia- wyróŻniana w klasyfikacji form Życiowych ze wzgl-
tem (miodniki pozakwiatowe), np. na ogonkach li- du na sposób przetrwania niesprzyjającej pory ro-
Ęciowych (u czereĘni), na liĘciach, w kątach liĘci, ku i ochrony pąków odnawiających. Są to wielolet-
na przylistkach (u bobu). nie roĘliny wodne (hydrofilne), zakorzenione
grzyb mikoryzowy grzyb wspó"Żyjący z korzeniami ro- w dnie (o liĘciach p"ywających lub zanurzonych) al-
Ęlin naczyniowych. Przerasta korzenie roĘlin, wni- bo swobodnie p"ywające, a ich pąki odnawiające
kając w ich komórki i pobudza ich wzrost. Dziki w okresie niesprzyjającym znajdują si pod wodą.
mikoryzie roĘliny uzyskują wikszą powierzchni hypancjum kubkowato zag"bione dno kwiatowe, os"a-
ch"onną i dostp do substancji pokarmowych roz- niające wyrastające z niego zaląŻnie s"upków. H.
k"adanych i wch"anianych przez grzyby. RoĘliny do- wystpuje np. w kwiatach roĘlin z rodziny róŻowa-
starczają grzybom produkowane przez siebie sub- tych: róŻy, przywrotnika.
stancje organiczne, np. wglowodany. Do g. m.
I
naleŻą m.in. niektóre workowce i podstawczaki
in situ ("ac.: w miejscu, w naturalnym, pierwotnym po"o-
(np. borowikowate).
Żeniu ) 1. OkreĘlenie populacji Żyjącej w pierwot-
gynofor trzonkowate wyd"uŻenie osi kwiatowej (dna
nym miejscu wystpowania. 2. Rodzaj badania
kwiatowego) midzy prcikowiem a s"upkowiem
procesów Życiowych przeprowadzonego w Żywym
(s"upkiem). G. wynosi s"upek lub s"upkowie, a póę-
organizmie.
niej owoce, ponad pozosta"e czĘci kwiatu; u"atwia
introgresja przeniesienie genów z jednego gatunku
to rozsiewanie.
do drugiego poprzez bariery izolacyjne. Zachodzi
H to przez wielokrotne krzyŻowanie bezp"odnego lub
halofity s"onoroĘla, roĘliny s"onolubne, roĘliny siedlisk s"abo p"odnego mieszałca pierwszego pokolenia
zasolonych, zarówno nadmorskich, jak i Ęródlądo- (F1) z jedną z form rodzicielskich. Dziki temu for-
wych, wystpujące w pobliŻu s"onych ęróde", ma ta uzyskuje pewną liczb genów drugiej formy
na s"onych pustyniach, pó"pustyniach i stepach. rodzicielskiej, co wp"ywa na zwikszenie jej zmien-
Cechuje je zwykle duŻy potencja" osmotyczny soku noĘci.
komórkowego umoŻliwiający pobieranie wody ze isoetidy, isoetydy, izoetydy zakorzenione roĘliny wod-
s"onej gleby, niektóre mają specjalne gruczo"y u"a- ne z krótką "odygą lub k"ączem i rozetką sztywnych,
twiające usunicie nadmiaru soli, a wiele h. prze- szydlastych lub lancetowatych liĘci. Do tej grupy na-
jawia tendencje do sukulentyzmu. leŻą np. porybliny, brzeŻyca jednokwiatowa.
heliofity roĘliny heliofilne, roĘliny Ęwiat"olubne, roĘliny,
których zapotrzebowanie na Ęwiat"o jest bardzo J
duŻe lub roĘliny znoszące silne nas"onecznienie; jednopiennoĘ wystpowanie kwiatów jednop"ciowych,
rosną zwykle w miejscach odkrytych, w pe"nym mskich i Żełskich na tym samym osobniku.
s"ołcu. jezioro dystroficzne ś' jezioro humotroficzne.
hemikryptofity roĘliny naziemnopąkowe, grupa roĘlin jezioro eutroficzne jezioro, którego wody są zasobne
wyróŻniana ze wzgldu na sposób przetrwania w substancje pokarmowe, co warunkuje bujny (nie-
niesprzyjającej pory roku i ochrony pąków odna- kiedy nadmierny) rozwój roĘlinnoĘci: wodnej, szu-
wiających; roĘliny, u których pąki te znajdują si warowej (pas roĘlinnoĘci przybrzeŻnej jest zwykle
na powierzchni gruntu, chronione przez Żywe lub szeroki) i fitoplanktonu. W przydennych warstwach
obumar"e liĘcie odziomkowe, "uski albo Ęció"k. czsto wystpują deficyty tlenu. Jest to typ jezior
higrofity roĘliny higrofilne, roĘliny higromorficzne, roĘli- najczĘciej spotykany w Polsce.
ny wykazujące zespó" cech budowy umoŻliwiający jezioro humotroficzne zwykle niewielkie, ĘródleĘne
wystpowanie na siedliskach trwale wilgotnych, jezioro na pod"oŻu torfowym i o wodzie kwaĘnej,
wraŻliwe na niedostatek wody. bogatej w związki humusowe (które mogą nada-
210
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Aneks 1. S"ownik waŻniejszych terminów botanicznych
wa jej charakterystyczne brunatne zabarwienie). L
RoĘlinnoĘ wód (g"ównie plankton) jest w nich listek (liĘ) u mszaków organ analogiczny do liĘcia ro-
doĘ uboga, na brzegu natomiast obficie wystpu- Ęlin naczyniowych, wystpujący u mchów i niektó-
ją mchy torfowce, tworzące ś' p"o torfowcowe. rych wątrobowców. Ma budow prostszą, ale spe"-
Dawne okreĘlenie: jezioro dystroficzne nieza- nia te same funkcje (fotosynteza). Jest elementem
lecane. gametofitu, a nie sporofitu, jak liĘ paprotników
jezioro lobeliowe ś' jezioro oligotroficzne. i roĘlin nasiennych.
jezioro mezotroficzne jezioro o wodach Ęrednio za- liĘcie odziomkowe liĘcie wyrastające wprost z k"ącza,
np. u fio"ka b"otnego, lub z pe"zających po ziemi
sobnych w substancje pokarmowe (poĘrednie mi-
roz"ogów, np. u poziomki pospolitej.
dzy jeziorem oligotroficznym i eutroficznym).
liĘcie perychecjalne liĘcie okrywowe otaczające sku-
jezioro oligotroficzne jezioro o przezroczystej, dobrze
pienia rodni u mchów.
natlenionej, mikkiej wodzie, w której zaznacza si
liĘcie podkwiatostanowe podsadki, liĘcie wyrastające
zwykle niedostatek substancji pokarmowych, co nie
u podstawy kwiatostanów, przewaŻnie inaczej zbu-
pozwala na rozwój bujnej roĘlinnoĘci. Jeziora te
dowane niŻ liĘcie w"aĘciwe, czsto zredukowane
wystpują w Polsce przede wszystkim na Pomorzu
i pe"niące odmienne funkcje (np. tworzą okrywy
Zachodnim (tzw. jeziora lobeliowe, z udzia"em ta-
kwiatostanów, jak u s"onecznika).
kich gatunków, jak: lobelia Dortmanna, brzeŻyca
"uszczyna dwukomorowy, wielonasienny owoc suchy,
jednokwiatowa, porybliny) oraz w wyŻszych par-
pkający dwustronnie wzd"uŻ szwu. Owocnia ".
tiach Tatr i Karkonoszy (skrajnie ubogie florystycz-
dzieli si na dwie klapy, wewnątrz owocu znajduje
nie, g"ównie z udzia"em poryblinów).
si tzw. fa"szywa przegroda. Typ owocu wystpują-
cy w rodzinie krzyŻowych.
K
"uszczynka owoc o budowie podobnej do "uszczyny,
klon zbiór jednostek (ramet) powsta"ych ze wzrostu we-
przy czym jego d"ugoĘ moŻe by prawie rów-
getatywnego (klonalnego) genetu (czyli osobnika
na szerokoĘci lub nie wicej niŻ pi razy wiksza
który rozwiną" si z zygoty).
niŻ szerokoĘ. Owoc spotykany u niektórych przed-
k"ącze przetrwalny organ spichrzowy, odgrywający tak-
stawicieli rodziny krzyŻowych.
Że rol w rozmnaŻaniu wegetatywnym; przekszta"-
cony pd podziemny o skróconych midzywęlach
M
i nieograniczonym wzroĘcie, zwykle zgrubia"y
metaplantacja metoda ochrony gatunków ginących,
(gromadzi wewnątrz materia"y zapasowe). W w-
polegająca na przenoszeniu roĘlin i zwierząt z za-
z"ach k. wystpują liĘcie "uskowate, a w ich kątach
groŻonych stanowisk naturalnych na stanowiska
pączki boczne, z których wiosną wyrastają pdy
zastpcze.
nadziemne.
mieszek jednokomorowy, wielonasienny owoc suchy,
komórki skrzyd"owe (u mchów) grupa komórek o od-
pkający wzd"uŻ szwu, spotykany m. in. w rodzinie
miennym kszta"cie, wielkoĘci i barwie, znajdująca
jaskrowatych.
si w kątach nasady blaszki liĘciowej mchów.
midzywęle fragment "odygi leŻący midzy kolejnymi
kompleks poliploidalny grupa poliploidalnych mie-
wz"ami.
szałców które rozmnaŻają si p"ciowo. W k. p.
mikoryza ś' grzyb mikoryzowy.
morfologiczne róŻnice midzy wyjĘciowymi gatun-
miodniki ś' gruczo"y miodnikowe.
kami, z których powsta"y organizmy poliploidalne,
zosta"y zatarte wskutek krzyŻowania.
N
korzenie przybyszowe ś' organy przybyszowe.
nektaria ś' gruczo"y miodnikowe.
koszyczek zmodyfikowany kwiatostan groniasty, w któ-
neoendemity ś' endemity flory.
rym oĘ kwiatostanu jest silnie skrócona, zgrubia"a
neutrofilny (gatunek, ew. zbiorowisko roĘlinne) związa-
i sp"aszczona w postaci krąŻka ( ś' osadnik). Z dol-
ny z pod"oŻem o odczynie obojtnym, przy czym
nej czĘci osi wyrasta okrywa kwiatostanu, z"oŻo-
optymalna wartoĘ pH tych gleb wynosi 6,8 7,2.
na z dachówkowato u"oŻonych podsadek. K. jest Przyk"adem neutrofitów są roĘliny Żyznych lasów li-
kwiatostanem charakterystycznym dla rodziny z"o- Ęciastych zrzucających liĘcie na zim. Tak zwane
Żonych. Ekologicznie k. pe"ni funkcj pojedynczego subneutrofity wystpują na glebach o odczynie bli-
kwiatu. skim obojtnemu (pH 5,0 6,7).
kultury in vitro ("ac.: w szkle ) Żywe komórki, tkanki nibyokó"ek okó"ek pozorny, gste skupienie kwiatów
i organy utrzymywane poza ustrojem oraz zespó" wyglądające pozornie jak okó"ek, w rzeczywistoĘci
metod pozwalających na ich utrzymywanie przy Ży- z"oŻone z kwiatów wyrastających na róŻnej wyso-
ciu w ĘciĘle kontrolowanych warunkach. koĘci, spotykane np. w rodzinie wargowych, lub
211
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Gatunki roĘlin
wyglądające jak okó"ek skupienie liĘci i podobnych ostroga stoŻkowaty wyrostek u nasady p"atka korony
do nich przylistków, np. u wielu przedstawicieli ro- lub dzia"ki pojedynczego okwiatu, czsto kryjący
dziny marzanowatych. wewnątrz miodniki zwabiające owady. O. wyst-
pują na warŻce storczyków, na dzia"kach okwiatu
nie"upka owoc suchy niepkający, jednonasienny, po-
(np. u orlika i ostróŻki), na p"atkach korony (np.
wstający z zaląŻni dolnej zroĘnitej z jednego, rza-
u fio"ka).
dziej z dwóch owocolistków. Czsto na powierzch-
ozbnia (= perystom) wyrostki (zby) na brzegu otworu
ni n. pozostają resztki kielicha w postaci puchu lub
zarodni u wikszoĘci mchów; ustawione w 1 lub
wyrostków, tworzące aparat lotny. N. są spotykane
dwóch rzdach.
u przedstawicieli wielu rodzin, m.in. z"oŻonych.
P
O
paznokie p"atka element w budowie p"atka, jego na-
odroĘla pdy odroĘlowe, m"ode pdy rozwijające si
sadowa, wŻsza czĘ; czĘ szersza, górna, to tzw.
z pąków Ępiących, u nasady pnia drzewa lub pdu
blaszka p"atka.
krzewu, po jego Ęciciu.
pąk przetrwalny pąk zimowy, pąk s"uŻący do rozmna-
okó"ek pozorny ś' nibyokó"ek.
Żania wegetatywnego, zdolny do przetrwania
okó"ek boczne organy (liĘcie, elementy kwiatu) wyrasta-
niesprzyjającej pory roku. P. p. są szczególnie cha-
jące z jednego wz"a "odygi w liczbie wikszej niŻ
rakterystyczne dla roĘlin wodnych; jeĘli po ich wy-
dwa. Powszechne jest okó"kowe ustawienie ele-
tworzeniu roĘlina macierzysta ginie, bywają okre-
mentów kwiatu.
Ęlane jako turiony.
okrajek wąski pas roĘlinnoĘci wystpujący w strefie kon-
pąk zimowy ś' pąk przetrwalny.
taktowej zbiorowisk roĘlinnych o róŻnym charakte-
pąki przybyszowe ś' organy przybyszowe.
rze, np. pas Ęwiat"o- i ciep"olubnych bylin na gra-
perychecjum skupienia rodni u mchów otoczone liĘmi
nicy zbiorowisk leĘnych i murawowych.
perychecjalnymi.
okrywa koszyczka ś' koszyczek.
perystom ś' ozbnia.
operculum ś' wieczko.
pdy odroĘlowe ś' odroĘla.
organy przybyszowe organy u roĘlin wykszta"cające
pierĘcieł (= anulus) strefa odmiennie zbudowanych
si dodatkowo w nietypowych dla nich miejscach,
komórek Ęciany zarodni u licznych mszaków i pa-
na dojrza"ych juŻ organach roĘliny, np. pąki przy-
protników.; umoŻliwia otwarcie si zarodni.
byszowe związane z procesami regeneracyjnymi,
pierĘcieł miodnikowy ś' gruczo"y miodnikowe.
korzenie przybyszowe powstające na "odygach lub
pitro roĘlinne jednostka roĘlinnoĘci wyróŻniana w za-
liĘciach, pdy przybyszowe powstające w róŻnych
leŻnoĘci od wysokoĘci nad poziomem morza,
miejscach na korzeniach.
kszta"towana przez panujące na danej wysokoĘci
ornitochoria jeden z typów zwierzcosiewnoĘci, pole-
warunki klimatyczne i glebowe. NajczĘciej wyróŻ-
gający na rozsiewaniu diaspor (zw"aszcza nasion
nia si pitra: niŻowe, pogórza, górskie (leĘne, czy-
i owoców) przez ptaki. Ptaki rozsypują je podczas
li reglowe, róŻnicowane w Polsce na pitro regla
poszukiwania pokarmu i budowy gniazd lub zjada-
dolnego i pitro regla górnego), po"oŻone po-
ją, a nastpnie wydalają nasiona, zwykle odporne
nad górną granicą lasu pitro subalpejskie (pitro
na dzia"anie soków trawiennych.
kosodrzewiny), pitro alpejskie (halne zbiorowi-
orzech owoc suchy, niepkający, jednonasienny, po-
ska muraw wysokogórskich, piargowe, naskalne),
wstający z zaląŻni zroĘnitej z kilku owocolistków.
pitro subniwalne (turniowe) i niwalne (w Polsce nie
Owocnia o. jest bardzo twarda (w przeciwiełstwie
wystpuje). W zaleŻnoĘci od po"oŻenia geograficz-
np. do nie"upki).
nego, granice p. r. przebiegają na róŻnych wyso-
orzeszek ma"y orzech; jego owocnia nie jest zwykle tak
koĘciach, a ich uk"ad nie zawsze jest regularny.
twarda, jak u orzecha.
plewinka drobny, "uskowaty liĘ przykwiatowy, wyrasta-
osadka liĘcia oĘ liĘcia, przed"uŻenie ogonka liĘcia pie-
jący z dna kwiatostanu typu koszyczka. W kątach
rzasto z"oŻonego lub pierzastosiecznego, stano-
p. wyrastają pojedyncze kwiaty.
wiące wspólny ogonek dla bocznych listków lub
p"o torfowcowe p"ywające po powierzchni wody darnie
odcinków liĘcia.
z duŻym udzia"em mchu torfowca. P. t. jest charak-
osobnik generatywny osobnik zdolny do rozmnaŻa- terystyczne dla roĘlinnoĘci przybrzeŻnej jezior hu-
nia p"ciowego. motroficznych.
osobnik juwenilny osobnik m"odociany, osobnik zbyt podkwiatek przekszta"cony liĘ wyrastający pod kwia-
m"ody, aby rozmnaŻa si p"ciowo. tem z szypu"ki kwiatowej; rodzaj liĘcia przykwiato-
osobnik senilny osobnik, który na skutek wieku utraci" wego. Pod jednym kwiatem niekiedy wystpuje ze-
zdolnoĘ rozmnaŻania p"ciowego. spó" p. tworzący kieliszek.
212
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Aneks 1. S"ownik waŻniejszych terminów botanicznych
podsadka rodzaj liĘcia przykwiatowego, w którego kącie przysadka rodzaj liĘcia przykwiatowego, w którego ką-
rozwija si oĘ kwiatostanu. Początkowo p. chronią cie rozwija si szypu"ka kwiatu. P. wystpujące
rozwijający si kwiatostan, w póęniejszym okresie w obrbie kwiatostanu czsto mają posta drob-
pe"nią najczĘciej funkcj organów asymilujących, nych, bezzieleniowych "usek (np. plewinki).
a niekiedy funkcj powabni. P. mogą si teŻ wtór- pseudobulwa zgrubia"y odcinek pdu nadziemnego
nie zrasta z osią kwiatostanu i po dojrzeniu owo- powyŻej k"ącza. P. pe"ni podobne funkcje, jak bul-
ców stanowią aparat lotny u"atwiający rozsiewanie.
wa, np. u niektórych storczyków.
pokrywa zespó" podsadek w kwiatostanach roĘlin z ro- puch kielichowy (= pappus) przekszta"cony kielich,
dziny baldaszkowatych. P. wystpuje u podstawy
wystpujący w postaci nierozga"zionych lub piór-
baldachów prostych i z"oŻonych, gdzie tworzy po-
kowatych w"osków, pozostający na owocach i pe"-
zorny okó"ek listków w miejscu rozga"ziania si
niący funkcj aparatu lotnego; odgrywa rol w ich
osi g"ównej kwiatostanu.
rozsiewaniu; jest charakterystyczny g"ównie dla ro-
pokrywka charakterystyczny dla wielu przedstawicieli
dziny z"oŻonych.
roĘliny baldaszkowatych zespó" podsadek wystpu-
py"kowina pakiet ziaren py"ku sklejonych kitem py"ko-
jących w baldachu z"oŻonym, wyrastających
wym, mający kszta"t maczugowaty, przenoszony
w okó"ku pozornym u nasady baldaszków.
w ca"oĘci przez owady odwiedzające kwiat. P. wy-
pó"pasoŻyty roĘliny zdolne do fotosyntezy, ale pobiera-
stpuje w kwiatach storczyków.
jące od gospodarza wod z solami mineralnymi
za poĘrednictwem ssawek wnikających do jego R
tkanki przewodzącej wod. W zaleŻnoĘci od atako- rameta ś' klon.
wanego organu wyróŻnia si: p. "odygowe, np. ga- refugium ostoja, obszar, na którym w przesz"oĘci geolo-
tunki jemio"y, oraz p. korzeniowe, np. przedstawi- gicznej panowa"y warunki szczególnie sprzyjające
ciele trdownikowatych: róŻne gatunki Ęwietlika, przetrwaniu dawnych sk"adników flory (reliktów),
gnidosza, pszełca. które na innych obszarach zosta"y wyniszczone.
prątniczek, staminodium przekszta"cony prcik, cz- reintrodukacja ponowne wprowadzenie gatunku roĘli-
sto ze zdegenerowanymi pylnikami, niewytwarza- ny lub zwierzcia na jego pierwotne stanowisko
jący py"ku. P. moŻe pe"ni w kwiatach rozmaite naturalne, na którym uznano go za wymar"y.
funkcje: wskaęnika nektaru, miodnika, miodnika relikty flory przeŻytki flory, taksony roĘlinne obecnie
zwodniczego. rzadko spotykane, a w dawniejszych okresach geo-
prciki czterosilne ś' prcikowie. logicznych rozpowszechnione (relikty geograficzne)
prciki dwusilne ś' prcikowie. lub pozosta"oĘci dawniej obficie reprezentowanych
prcikowie zespó" prcików w kwiecie. Prciki mogą taksonów (relikty systematyczne). W zaleŻnoĘci
róŻni si d"ugoĘcią nitek prcikowych, wyróŻnia od przyczyn, które spowodowa"y ograniczenie wy-
si wówczas dwa typy prcikowia: p. dwusilne, stpowania r. f., wyróŻnia si: relikty klimatyczne
w którym dwa prciki są wyraęnie d"uŻsze od pozo- (np. glacjalne, holocełskie); relikty topograficzne
sta"ych, i p. czterosilne, w którym cztery prciki są (związane z zanikającymi obecnie formami rzeęby
d"uŻsze od pozosta"ych. terenu); relikty edaficzne (na glebach dawniej sze-
prtos"up organ powsta"y przez zroĘnicie jednego rzej rozprzestrzenionych); relikty biotyczne (zagroŻo-
p"odnego prcika z szyjką s"upka i znamionami ne na skutek zmiany stosunków konkurencji). Udzia"
s"upka, charakterystyczny dla kwiatów w rodzinie reliktów Ęwiadczy o historii i specyfice danej flory.
storczykowatych. roĘliny naskalne litofity, petrofity, roĘliny osiedlające
protandria ś' przedprątnoĘ. si na litej skale, wykazujące wytrzyma"oĘ na wy-
protonema ś' splątek. sychanie i silne nas"onecznienie. Mogą one osie-
przedprątnoĘ, protandria rodzaj zabezpieczenia dla si bezpoĘrednio na powierzchni ska"y (epility,
przed samozapyleniem; polega na wczeĘniejszym epilitofity) lub wnika nieco w ska" (ryzolitofity).
dojrzewaniu prcików niŻ s"upków w jednym kwie- Sk"ad gatunkowy r. n. zaleŻy od sk"adu chemiczne-
cie. Kwiaty takie noszą nazw kwiatów przedprąt- go i struktury ska", ich stopnia nawilgocenia i eks-
nych. Kiedy dojrza"e ziarna py"ku wysypują si pozycji. Niektóre mszaki, paprotniki i roĘliny na-
z pylników, znami s"upka jest jeszcze niedojrza"e sienne, zasiedlając ska"y, wykorzystują cienką war-
do przyjcia py"ku. stewk gleby na powierzchni (chomofity) i w szcze-
przylistki wytwory nasady liĘcia, zwykle dwa drobne, linach ska" (chasmofity).
blaszkowate, nietrwa"e, odpadające po osiągniciu roĘliny semelparyczne roĘliny wieloletnie, kwitnące
dojrza"oĘci przez liĘ. P. mogą takŻe ulega prze- i owocujące tylko raz w Życiu, po czym ginące.
kszta"ceniom, np. w ciernie (zawsze ustawione para- roz"óg, stolon przekszta"cony pd boczny odgrywający
mi) u robinii akacjowej, niektórych wilczomleczy. rol w rozmnaŻaniu wegetatywnym; zwykle cienki,
213
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Gatunki roĘlin
o silnie wyd"uŻonych midzywęlach i zredukowa- synekologia dzia" ekologii roĘlin zajmujący si struk-
nych liĘciach. turą i dynamiką zbiorowisk roĘlinnych lub popu-
roz"upnia owoc suchy, kilkunasienny, rozpadający si lacji roĘlinnych, a takŻe ich wymaganiami siedli-
po dojrzeniu na jednonasienne nie"upki (roz"upki). skowymi.
R. wystpuje najczĘciej w rodzinie baldaszkowa- szczecinka (u mszaków: = seta) czĘ sporofitu msza-
tych, takŻe u Ęlazowatych i marzanowatych. ków; trzonek, na którym znajduje si zarodnia.
szyja korzeniowa granica midzy "odygą a korzeniem.
S
seta ś' szczecinka.
T
skrtek typ kwiatostanu, rodzaj wierzchotki jednora- terofity roĘliny zielne, roczne, które ca"y swój cykl Życio-
miennej, w której kaŻda z kolejno rozwijających si
wy zamykają w ciągu jednego sezonu wegetacyj-
osi roĘnie w kierunku prostopad"ym do poprzed-
nego. Okres niesprzyjający (zima, susza) mogą
niej. Kolejne kwiaty w kwiatostanie widzianym
przetrwa w ziemi w postaci nasion.
z góry są u"oŻone wzd"uŻ linii "amanej; np. u Żywo- torebka owoc suchy pkający, rozwijający si z zaląŻni
kostu, trdownika.
jednokomorowej lub wielokomorowej, powsta"ej z
splątek (= protonema) pierwsze, krótkotrwa"e stadium
co najmniej dwóch owocolistków. Kszta"t i sposób
w rozwoju gametofitu u mszaków i niektórych pa-
otwierania si t. są rozmaite. T. wystpuje m.in.
protników. Rozwija si z zarodnika, ma posta nit-
w rodzinie psiankowatych, makowatych, goędziko-
kowatej lub blaszkowatej plechy. Z czasem tworzą
watych.
si na niej specjalne pączki, z których rozwijają si
traworoĘla zbiorowiska w postaci trawiastych "anów
gametofory, np. ulistnione "odyŻki u mchów. Po wy-
w górach, w miejscach o wikszej wilgotnoĘci pod-
tworzeniu gametofitu s. najczĘciej ginie (u niektó-
"oŻa, gdzie d"uŻej zalega pokrywa ĘnieŻna, np.
rych mchów moŻe by trwa"y).
w Żlebach, na wilgotnych pó"kach skalnych. Sk"ad
spora ś' zarodnik.
gatunkowy t. zaleŻy od typu pod"oŻa. DuŻą rol
sporangium ś' zarodnia.
odgrywają tu wysokie trawy o p"askich liĘciach.
sporofit pokolenie bezp"ciowe w cyklu rozwojowym roĘlin,
tunika okrywa z"oŻona z zeschnitych pochew i blaszek
zastpujące w okreĘlonym czasie pokolenie p"ciowe
liĘciowych, otaczająca dolną czĘ pdu, pe"niąca
gametofit. Powstaje z po"ączenia gamet w zygot
funkcj termoizolatora. Wystpuje u wielu roĘlin
w odróŻnieniu od gametofitu jest diploidalny; roz-
wydmowych, górskich, pustynnych.
mnaŻa si za pomocą zarodników. U mszaków jest
turion ś' pąk przetrwalny.
zazwyczaj mniejszy niŻ gametofit i zwykle uzaleŻnio-
ny troficznie; u roĘlin nasiennych i paprotników do- U
minuje morfologicznie nad gametofitem. ulistnienie regularne rozmieszczenie liĘci na "odydze,
sporogon sporofit mszaków rozwijający si na gameto- charakterystyczne dla gatunku. RozróŻnia si dwa
ficie z zap"odnionej komórki jajowej. Sk"ada si ze podstawowe typy ulistnienia.: u. skrtoleg"e i u.
stopy wrastającej w tkank gametofitu, trzonka (se- okó"kowe. U. skrtoleg"e charakteryzuje si tym, Że
ty) i osadzonej na jego szczycie zarodni (puszki), z kaŻdego wz"a wyrasta tylko jeden liĘ; najprost-
w której powstają zarodniki (mejospory). szym przyk"adem u. skrtoleg"ego jest u. naprze-
sporokarpium kulisty twór umiejscowiony na odcinkach mianleg"e, w którym w sąsiednich wz"ach liĘcie
liĘci paproci wodnych (np. u marsylii, salwinii), odpo- wyrastają na przemian po przeciwleg"ych stronach
wiednik zawijki, zawierający wewnątrz kupk zarod- "odygi. U. okó"kowe charakteryzuje si tym, Że
ni. S. jest okreĘlany jako makrosporokarpium, jeĘli z wz"a wyrastają dwa liĘcie lub wicej. Odmianą
wewnątrz zawiera makrosporangia, lub jako mikro- u. okó"kowego jest u. nakrzyŻleg"e, w którym z w-
sporokarpium, jeĘli zawiera mikrosporangia. z"a wyrastają zawsze dwa liĘcie, ustawione naprze-
stanowisko zastpcze stanowisko, na które zostaje ciw siebie, a pary liĘci w kolejnych wz"ach leŻą
przeniesiona populacja zagroŻona wyginiciem w p"aszczyznach prostopad"ych.
w naturze (zob. metaplantacja), czsto w celu jej uŻytek ekologiczny obiekty prawnie chronione, obej-
zachowania do ewentualnej reintrodukcji. mujące ma"e fragmenty i enklawy siedlisk, bdące
sukcesja zbiorowisk roĘlinnych nastpstwo w czasie zwykle pozosta"oĘcią naturalnych ekosystemów,
zbiorowisk roĘlinnych w okreĘlonym miejscu, wyni- mające duŻe znaczenie dla zachowania róŻnorod-
kające z ich naturalnego rozwoju i przekszta"cenia noĘci biologicznej, zw"aszcza zagroŻonych roĘlin
siedliska. Sukcesja pierwotna zachodzi w miejscu, lub zwierząt. Do u. e. naleŻą najczĘciej tzw. nie-
gdzie nie by"o wczeĘniej roĘlinnoĘci; jeĘli proces s. uŻytki gospodarcze, np.: zag"bienia Ęródpolne,
przebiega tam, gdzie wczeĘniej wystpująca roĘlin- fragmenty "gów, torfowisk, bagien, starorzecza,
noĘ zosta"a zniszczona jest to sukcesja wtórna. wychodnie skalne, ostałce, skarpy itp.
214
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Aneks 1. S"ownik waŻniejszych terminów botanicznych
W wzrost postfloralny roĘliny zjawisko wyd"uŻania si
warŻka Ęrodkowa dzia"ka wewntrznego okó"ka okwia- szypu"ki lub gynoforu po zakołczeniu kwitnienia;
tu u storczyków, nierzadko wiksza od pozosta"ych, ma to u"atwi rozsiewanie owoców.
czsto jaskrawo zabarwiona, s"uŻąca jako miejsce
Z
lądowania owadów zapylających kwiat.
zarodnia (= sporangium) czĘ sporofitu, w której po-
wegety osobniki powsta"e w wyniku rozmnaŻania wege-
wstają zarodniki. U mchów zwana puszką, moŻe
tatywnego.
mie róŻny kszta"t, a jej wielkoĘ wynosi najczĘciej
wze" miejsce na "odydze, z którego wyrastają liĘcie
kilka milimetrów. U paprotników jest znacznie
i ewentualnie pdy boczne.
mniejsza.
wiecha kwiatostan groniasty z"oŻony, którego g"ówna oĘ
zarodnik (=spora) komórka rozrodcza s"uŻąca do bez-
wyd"uŻa si intensywnie w czasie kwitnienia, nato-
p"ciowego rozmnaŻania si roĘlin. Powstaje w wy-
miast boczne osie, o ograniczonym wzroĘcie, roz-
niku mitozy lub jej wytworzenie jest poprzedzone
ga"ziają si dalej i tworzą odga"zienia II i III rz-
mejozą (wówczas jest haploidalna).
du. Na ich zakołczeniach rozwijają si drobne
zasig amfiatlantycki zasig taksonów wystpujących
kwiatostany proste, najczĘciej krótkie grona lub
po obu brzegach Atlantyku.
k"osy.
zasig dysjunktywny zasig rozerwany, typ zasigu
wieczko (=operculum) górna czĘ Ęciany zarodni
wyróŻniony ze wzgldu na kszta"t; sk"ada si
u mszaków (czyli puszki).
z dwóch lub wicej zasigów cząstkowych, rozdzie-
wierzchotka kwiatostan wierzchotkowaty, typ kwiato-
lonych przerwami niemoŻliwymi do pokonania
stanu, w którym oĘ g"ówna, tworząca kwiat, ma
przez populacje gatunku.
ograniczony wzrost, a rozwój kwiatostanu odby-
zio"oroĘla zbiorowiska okaza"ych bylin. Wystpują w gó-
wa si dziki wzrostowi bocznych odga"zieł.
rach, w miejscach wilgotnych, cienistych, np. wzd"uŻ
W w. poszczególne kwiaty rozwijają si w kierun-
strumieni, pod wilgotnymi Ęcianami skalnymi, lub
ku od Ęrodka kwiatostanu ku obwodowi. W za-
na niŻu wzd"uŻ cieków wodnych, zwykle na mokrej,
leŻnoĘci od liczby bocznych odga"zieł wyróŻnia
próchniczej glebie lub na Żyznych madach.
si w.: jednoramienną, dwuramienną, wielora-
Żebro u wielu mchów: wielowarstwowa czĘ listka;
mienną.
przebiega zwykle przez Ęrodek, niekiedy przed"u-
wikarianty gatunki lub taksony innej rangi, blisko spo-
Żone w kolec lub w"os.
krewnione, wystpujące zamiennie na róŻnych ob-
szarach. Barbara Sudnik-Wójcikowska, Adam Stebel
215
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
slowniczek terminów laryngologicznychSLOWNIK TERMINŕWslownik terminow zwiazanych z ksiazka elektronicznasłownik terminów internetowych (od A do Z)Slownik terminologii medialnej W PisarekSŁOWNIK TERMINÓWSlownik terminologii prawno podatkowej S1PRINCE2 Słownik Terminówwięcej podobnych podstron