Slownik terminologii prawno-podatkowej S A { TEXT-DECORATION: none } A:hover { COLOR: white } S�ownik terminologii prawno-podatkowej A B C D E F G H I J K L � M N O P Q R S � T U V W X Y Z � � S Sp�ka - Organizacja, w jak� ��cz� si� dla osi�gni�cia wsp�lnego celu zazwyczaj co najmniej dwie osoby (z wyj�tkiem sp�ek jednoosobowych), wnosz�c do niej okre�lone warto�ci maj�tkowe. Powstaje z regu�y na podstawie umowy, kt�ra okre�la ustr�j i spos�b funkcjonowania sp�ki, mo�liwe jest jednak utworzenie sp�ki przez akt jednostronny. Celem sp�ki jest z regu�y prowadzenie przedsi�biorstwa zarobkowego. Mo�liwe s� te� sp�ki tworzone dla cel�w niegospodarczych np. dzia�alno�ci naukowej, gromadzenia zbior�w. Mo�na je podzieli� na dwa zasadnicze rodzaje: osobowe i kapita�owe. W pierwszej grupie wsp�lnik�w, tzw. osobowych, wa�niejsi s� wsp�lnicy, a nie kapita�. To oni, kieruj�c sp�k�, zaci�gaj� zobowi�zania i uzyskuj� dochody, w konsekwencji p�ac�c podatek dochodowy od os�b fizycznych. Z regu�y anga�uj� nie tylko kapita�, ale te� osobist� prac� i ponosz� pe�n� odpowiedzialno�� (solidarnie) ca�ym swym maj�tkiem za d�ugi sp�ki. Gwarancj� dla kontrahent�w jest renoma wsp�lnik�w oraz ich maj�tek. S� trzy typy sp�ek osobowych: cywilne, jawne i komandytowe. Ju� wkr�tce maj� si� pojawi� sp�ki komandytowo-akcyjne i partnerskie. Sp�ki kapita�owe powstaj� przede wszystkim dzi�ki kapita�owi wnoszonemu przez wsp�lnik�w. Poprzez zarejestrowanie w rejestrze handlowym sp�ki te nabywaj� osobowo�� prawn�. S� dwa typy sp�ek kapita�owych: akcyjne i z ograniczon� odpowiedzialno�ci�. Sp�ka akcyjna - z regu�y tworzona jest dla prowadzenia du�ych przedsi�biorstw, bank�w, czy towarzystw ubezpieczeniowych, gdy� umo�liwia poprzez sprzeda� akcji gromadzenie wielkich kapita��w od tysi�cy akcjonariuszy, najcz�ciej anonimowych. Podobnie jak sp�ka z o.o. ma osobowo�� prawn�, a za zobowi�zania odpowiada wy��cznie swoim maj�tkiem. W�r�d sp�ek akcyjnych wyr�ni� mo�na sp�ki publiczne, kt�rej to akcje zosta�y dopuszczone przez Komisj� Papier�w Warto�ciowych do obrotu publicznego. Obr�t nimi odbywa si� g��wnie na gie�dzie. Sp�ka taka podlega dodatkowym rygorom, w szczeg�lno�ci ma obowi�zek podawania do publicznej wiadomo�ci informacji o zdarzeniach mog�cych znacz�co wp�yn�� na cen� akcji. Sp�ka cywilna - najstarszy i najprostszy typ sp�ki, jedyny regulowany przez przepisy kodeksu cywilnego (status innych okre�la kodeks handlowy, dlatego nazywa si� je handlowymi). Przez umow� sp�ki cywilnej (mo�e by� nawet ustna) wsp�lnicy (osoby fizyczne b�d� prawne) zobowi�zuj� si� d��y� do osi�gni�cia wsp�lnego celu gospodarczego, w szczeg�lno�ci przez wniesienie wk�ad�w, czy �wiadczenie us�ug. Za zobowi�zania sp�ki wsp�lnicy odpowiadaj� solidarnie ca�ymi swoimi maj�tkami. Ka�dy ma prawo i obowi�zek prowadzi� jej sprawy, ale dokonanie czynno�ci przekraczaj�cych tzw. zwyk�y zarz�d wymaga uchwa�y wszystkich. Mo�na �atwo z niej wyst�pi� - z trzymiesi�cznym wypowiedzeniem, lub przy wa�nym powodzie bez okresu wypowiedzenia,. Jest najprostsza do zawi�zania, prowadzenia i rozwi�zania, nie wymaga jak inne wpisu do rejestru handlowego (wystarczy zg�oszenie do gminnej ewidencji), nie musi jak tamte prowadzi� ksi�g handlowych, chyba �e ma du�e przychody. Sp�ka jawna - zawi�zywana jest dla wi�kszych przedsi�biorstw, od cywilnej r�ni j� to (poza bardziej sformalizowanym ustrojem regulowanym przez kodeks handlowy), �e mo�e wyst�powa� na rynku, tak jakby by�a osob� prawn� (cho� tak jak wszystkie sp�ki osobowe nie ma ona osobowo�ci prawnej). Ka�dy ze wsp�lnik�w ma prawo do prowadzenia jej spraw na zewn�trz, natomiast w sprawach przekraczaj�cych zwyk�e czynno�ci konieczna jest zgoda wszystkich wsp�lnik�w. Ka�dy wsp�lnik co do zasady ma prawo do udzia�u w zyskach i uczestniczy w stratach, i - co bardzo wa�ne dla wierzycieli - za d�ugi sp�ki odpowiada bez ogranicze� ca�ym maj�tkiem solidarnie z pozosta�ymi wsp�lnikami i sp�k�. Od 1 stycznia 2001 r. wraz z wej�ciem w �ycie nowego kodeksu handlowego nadano tej sp�ce osobowo�� prawn�. Za zobowi�zania b�dzie odpowiada� w pierwszej kolejno�ci sp�ka, je�li b�dzie to niemo�liwe, za d�ugi odpowiedzialni b�d� wsp�lnicy. Sp�ka jednoosobowa - szczeg�lny rodzaj sp�ki powsta�ej zazwyczaj w wyniku przekszta�cenia przedsi�biorstwa pa�stwowego. Instytucj� za�o�ycielsk�  jest tu skarb pa�stwa lub jednostki samorz�du terytorialnego i im przys�uguj� wszystkie uprawnienia przys�uguj�ce zgromadzeniu wsp�lnik�w. Sp�ka komandytowa - powsta�a jako odmiana  jawnej - niekt�rzy wsp�lnicy (przynajmniej jeden) tzw. komplementariusze odpowiadaj� za jej zobowi�zania bez ogranicze�, tak jak wsp�lnicy sp�ki jawnej, inni za� (te� co najmniej jeden) - zwani komandytariuszami, odpowiadaj� tylko do wysoko�ci tzw. sumy komandytowej. Nie wnosz� jej zreszt� zwykle do sp�ki, tylko udzielaj� swego rodzaju por�czenia sp�aty d�ugu sp�ki do wysoko�ci owej sumy. Nowe prawo o sp�kach przewiduje zbli�on� do niej sp�k� komandytowo-akcyjn�. Ma ona u�atwia� przedsi�biorcom odnosz�cym sukcesy pozyskiwanie kapita�u. Sp�ka komandytowo-akcyjna (SKA) - Tworzenie sp�ek komandytowo-akcyjnych umo�liwi kodeks sp�ek handlowych, kt�ry wejdzie w �ycie 1 stycznia 2001 r. Sp�ki te b�d� zak�adane g��wnie przez osoby prowadz�ce przedsi�biorstwa rodzinne, kt�re s� zainteresowane pozyskaniem kapita�u przez emisj� akcji, a jednocze�nie pragn� zachowa� kontrol� nad firm�. Sp�ki kapita�owe nie daj� takiego zabezpieczenia i stosunkowo �atwo przej�� nad nimi kontrol�, wykupuj�c wi�kszo�ciowy pakiet akcji lub udzia��w, natomiast w sp�ce komandytowo-akcyjnej komplementariusz zachowa pozycj� dominuj�c�. Sp�ka partnerska - ma si� pojawi� po uchwaleniu nowego kodeksu handlowego. B�dzie grupowa�a przedstawicieli wolnych zawod�w: adwokat�w, lekarzy, architekt�w. Istotn� jej cech� jest ograniczenie lub z�agodzenie odpowiedzialno�ci wsp�lnik�w-partner�w zwi�zane z ich dzia�alno�ci� profesjonaln�. Ka�dy z partner�w odpowiada wobec klient�w za us�ugi �wiadczone osobi�cie lub przez osoby przez niego nadzorowane. Sp�ka z ograniczon� odpowiedzialno�ci� - pierwsze sp�ki z ograniczon� odpowiedzialno�ci� powsta�y w Niemczech w 1892 r. Jest to z za�o�enia uproszczona, �atwiejsza wersja sp�ki akcyjnej. Wbrew nazwie jej wsp�lnicy (udzia�owcy) nie odpowiadaj� nawet do wysoko�ci posiadanych udzia��w - ryzykuj� co najwy�ej, �e strac� one sw� warto��. Jedynym wyj�tkiem jest ich odpowiedzialno�� za zobowi�zania podatkowe sp�ki. W zale�no�ci od statutu sp�ka mo�e mie� bardziej kapita�owy, b�d� bardziej osobowy charakter. Obecnie minimalny kapita� potrzebny na utworzenie takiej sp�ki wynosi 4 tys. z�, projekt nowego prawa handlowego przewiduje do�� radykalne jego podniesienie. Stypendium - rodzaj �wiadczenia pieni�nego, przyznawanego i wyp�acanego osobom fizycznym, w zwi�zku z prowadzon� przez nie dzia�alno�ci� o charakterze niezarobkowym, b�d�cym dla nich podstawowym lub pomocniczym �r�d�em utrzymania.