Katedra Awioniki i Systemów Sterowania WSOSP
Katedra Awioniki i Systemów Sterowania WSOSP
Wyposażenie pokładowe
dr inż. Andrzej RYPULAK
dr inż. Andrzej RYPULAK
Zakres materiału URE
" Urządzenia łączności - 3 godz. (Klasyfikacja urządzeń
radioelektronicznych. Podstawowe pojecia nadawania i odbioru radiowego.
Radiostacje UKF. Systemy elektronicznej ochrony korespondencji radiowej.
Systemy łączności wewnętrznej. Zintegrowane systemy łączności.
Rejestratory dz
więku .)
" Systemy radionawigacji i lądowania - 4 godz. (Klasyfikacja urządzeń i
systemów radionawigacyjnych. Porównanie wykorzystywanych w lotnictwie
systemów radionawigacyjnych. Automatyczny radiokompas, system VOR,
system DME, system TACAN, system GPS, system lÄ…dowania ILS.
Przykładowe rozwiązania konstrukcyjne urządzeń i systemów
radionawigacji.)
" UrzÄ…dzenia i systemy radiolokacyjne - 5 godz. (Historia powstania
radaru. Ogólna charakterystyka urządzeń radiolokacyjnych. Klasyfikacja i
zastosowania urządzeń radiolokacyjnych. Radar impulsowy. Radar
impulsowo  dopplerowski. Radar meteorologiczny. Radiowysokościomierz
małych wysokości. Dopplerowski miernik prędkości podróżnej i kąta
znoszenia (nawigator dopplerowski). Transponder.)
razem 12 godzin
Zakres materiału URE
Przedmiotowe cele kształcenia:
" sklasyfikować wyposażenie statków powietrznych oraz znać
przeznaczenie poszczególnych przyrządów i systemów;
" scharakteryzować pokładowe urządzenia i systemy łączności
radiowej, radiolokacji i radionawigacji;
" samodzielnie korzystać z literatury.
LITERATURA PODSTAWOWA
Polak Z., Rypulak A.
Awionika, przyrzÄ…dy i
systemy pokładowe
Wyd. Inst. Technologii Eksploatacji, 2003
(500 str)
LITERATURA PODSTAWOWA
Bienias M., Brzuzek A., Tuziak R.
UrzÄ…dzenia radioelektroniczne
śmigłowca W-3
Wyd. WSOSP, 2005
(ok. 300 str)
LITERATURA UZUPEA
NIAJ
CA
JAA ATPL Training, Jepessen Sanderson Inc., Frankfurt,
Germany 2007.
Book 3 - Radio navigation (300 str)
Book 6  Electrics (200 str)
Book 7 - Instrumentation (350 str)
LITERATURA UZUPEA
NIAJ
CA
Moir I., Seabridge A.
Military avionics systems.
John Wiley & Sons, Ltd 2006
(500 str)
LITERATURA UZUPEA
NIAJ
CA
Moir I., Seabridge A.
Civil avionics systems.
John Wiley & Sons, Ltd 2006
(400 str)
LITERATURA UZUPEA
NIAJ
CA
Moir I., Seabridge A.
Aircraft systems
Wiley & Sons, Ltd 2008
(500 str.)
LITERATURA UZUPEA
NIAJ
CA
TooleyM., Seabridge A.
Aircraft systems
Wiley & Sons, Ltd 2008
(380 str.)
Katedra Awioniki i Systemów Sterowania WSOSP
Katedra Awioniki i Systemów Sterowania WSOSP
Wyposażenie pokładowe
Wykład 1
Urządzenia łączności
dr inż. Andrzej RYPULAK
dr inż. Andrzej RYPULAK
PLAN WYKA
ADU
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego:
częstotliwość, okres, długość fali, podział fal elektromagnetycznych i
pasma radiowego, wykorzystanie fal radiowych do przesyłania
informacji, propagacja fal radiowych.
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
4. Systemy elektronicznej ochrony korespondencji radiowej.
5. Współczesne radiostacje lotnicze.
6. Systemy łączności wewnętrznej.
7. Zintegrowane systemy łączności
8. Rejestratory dz
więku.
1.
KLASYFIKACJA URZ
DZEC

RADIOELEKTRONICZNYCH
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
II. UrzÄ…dzenia i systemy radionawigacyjne
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
IV. Systemy zintegrowane
V. Systemy walki elektronicznej
VI. UrzÄ…dzenia i systemy optoelektroniczne
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
1. Radiostacje krótkofalowe i ultrakrótkofalowe;
2. Telefony pokładowe;
3. Rejestratory dz
więku i obrazu;
4. Zintegrowane systemy łączności i nawigacji.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
1. Radiostacje krótkofalowe i ultrakrótkofalowe
Radiostacja UKF RS-6113
PZL-130TC1, AN-28, W-3WA
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
1. Radiostacje krótkofalowe i ultrakrótkofalowe
Radiostacja
Radiostacja
AN/ARC-232(V)
AN/ARC-232(V)
Starblazer
Starblazer
F-16
F-16
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
2. Telefony pokładowe (systemy łączności wewn.)
©A.R
System łączności wewnętrznej śmigłowca W-3WA RM
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
3. Rejestratory dz
więku i obrazu
rejestrator dz
więku
MARS-BM
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
I. Urządzenia i systemy łączności
4. Zintegrowane systemy łączności i nawigacji.
JTIDS/Link 16
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
II. UrzÄ…dzenia i systemy nawigacyjne:
1. Nieautonomiczne systemy radionawigacyjne:
Urządzenia systemów bliskiej radionawigacji:
" automatyczne radiokompasy,
" odbiorniki VOR,
" system TACAN,
" odległościomierz DME,
" zintegrowane systemy łączności i nawigacji.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
II. UrzÄ…dzenia i systemy nawigacyjne:
1. Nieautonomiczne systemy radionawigacyjne:
Urządzenia systemów dalekiej radionawigacji:
" odbiorniki systemu LORAN-C,
" odbiorniki systemu nawigacji satelitarnej GPS,
" odbiorniki systemu nawigacji satelitarnej
GLONASS,
" odbiorniki systemu nawigacji satelitarnej
GNSS.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
II. UrzÄ…dzenia i systemy nawigacyjne:
1. Nieautonomiczne systemy radionawigacyjne:
Urządzenia systemów startu i lądowania:
" odbiorniki systemu lÄ…dowania ILS,
" odbiorniki systemu lÄ…dowania MLS.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
II. UrzÄ…dzenia i systemy nawigacyjne:
2. Autonomiczne systemy radionawigacyjne:
" dopplerowskie urzÄ…dzenia nawigacyjne,
" obserwacyjno - porównawcze systemy
nawigacyjne.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
1. Celowniki radiolokacyjne,
2. Radiowysokościomierze,
3. Dopplerowskie urzÄ…dzenia nawigacyjne,
4. Radary meteorologiczne,
5. Transpondery,
6. Radary wielofunkcyjne.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
1. Celowniki radiolokacyjne
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
2. Radiowysokościomierze
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
3. Dopplerowskie urzÄ…dzenia nawigacyjne
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
4. Radary meteorologiczne
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
5. Transpondery
Transponder KT-76A
Transponder KT-76A
 cywilny
 cywilny
Transponder SC-10D2
Transponder SC-10D2
 wojskowy
 wojskowy
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
III. UrzÄ…dzenia radiolokacyjne
6. Radary wielofunkcyjne
AN/APG-63 - z samolotu Zhuk-MF Sokol - z samolotu
Su-30MK
F-15 C/D
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
IV. Systemy zintegrowane
1. System zapobiegania kolizjom w powietrzu
(TCAS - Traffic alert and Avoidance system)
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
IV. Systemy zintegrowane
2. System ostrzegający o zbliżaniu się do ziemi
(GPWS GroundProximity WarningSystem)
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
IV. Systemy zintegrowane
6. Obserwacyjno- porównawcze systemy nawigacyjne
Digital terrain system TERPROM
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
V. Systemy walki elektronicznej
1. UrzÄ…dzenia ostrzegawczo - rozpoznawcze,
2. Urządzenia zakłóceń elektronicznych.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
V. Systemy walki elektronicznej
1. UrzÄ…dzenia ostrzegawczo - rozpoznawcze
Laser Warning Receiver
Radar Warning Receiver
na śmigłowcu AH-64
śmigłowcu W-3  Sokół
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
V. Systemy walki elektronicznej
2. Urządzenia zakłóceń elektronicznych
Zasobnik zakłóceń
aktywnych
Promiennik podczerwieni
AN/ALQ-184
AN/ALQ-144A(V)1/3
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
VI. UrzÄ…dzenia i systemy optoelektroniczne:
1. UrzÄ…dzenia termowizyjne
" Kamery termowizyjne FLIR;
" urządzenia poszukiwania i śledzenia w
podczerwieni.
" lotnicze analizatory widma
" skanery liniowe.
2. UrzÄ…dzenia telewizyjne
" kamery do pracy przy słabym oświetleniu LLLTV;
" kamery optoelektroniczne.
©A.R
1. Klasyfikacja urządzeń radioelektronicznych
VI. UrzÄ…dzenia i systemy optoelektroniczne:
3. UrzÄ…dzenia laserowe
" laserowy odległościomierz;
" laserowy wskaz
nik celu;
" laserowy lokator LIDAR.
4. Noktowizor pilota NVG
5. Systemy kompleksowe
©A.R
2.
PODSTAWOWE POJ
CIA NADAWANIA I ODBIORU
RADIOWEGO
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Częstotliwość, okres a długość fali
elektromagnetycznej
Podstawowym parametrem zjawisk okresowych, a takim sÄ… fale
elektromagnetyczne, jest liczba pełnych cykli w jednostce czasu.
Wartość tę nazywa się częstotliwością (f) i wyraża się w hercach (Hz):
1 [Hz] oznacza jeden pełny okres na sekundę.
Czas w którym powtarza się sekwencja periodycznych zmian nazywa
siÄ™ okresem (T).
1
f =
T
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Częstotliwość, okres a długość fali
elektromagnetycznej
Fale elektromagnetyczne rozchodzą się z prędkościąświatła c=300 000
000 [m/s] (dokładnie 299 792 458 [m/s]).
Ich częstotliwość jest określona przez z
ródło (generator) i w drodze nie
ulega zmianie.
Parametrem równorzędnym częstotliwości jest długość fali. Jest to
odległość, jaką fala elektromagnetyczna pokonuje w czasie jednego
okresu.
c
 = c Å"T =
f
Długość fali oznacza się grecką literą lambda (). Właśnie od długości
fali pochodzą powszechnie znane określenia zakresów częstotliwości
radiowych: fale długie, średnie, krótkie, ultrakrótkie itp.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Podział fal elektromagnetycznych
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Podział fal radiowych
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Wykorzystanie fal radiowych do przesyłania
informacji na odległość
Jeśli przewód umieszczony w przestrzeni będzie zasilany prądem
przemiennym o takiej częstotliwości, aby długość przewodu
odpowiadała połowie lub ćwiartce długości fali, to prawie cała energia
dostarczana będzie wypromieniowana w przestrzeń. Podobny przewód,
usytuowany równolegle w pewnej odległości od pierwszego, będzie
otrzymywał część wypromieniowanej energii, a odpowiedni detektor
podłączony do tego przewodu może odbierać moduł, fazę i
częstotliwość przesyłanej energii.
©A.R
Schemat podstawowego systemu radiowego
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Wykorzystanie fal radiowych do przesyłania
informacji na odległość
Co zrobić żeby przesłać jak największą część energii
dostarczanej do anteny przy jak najmniejszych rozmiarach
anteny?
MODULACJA i DEMODULACJA
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Wykorzystanie fal radiowych do przesyłania
informacji na odległość
W korespondencji radiowej, informacja użyteczna (mowa)
przenoszona jest przez falę elektromagnetyczną dzięki zastosowaniu
w nadajniku radiostacji modulacji sygnału fali nośnej. W takt zmian
wartości m.cz. (mowy) zmieniany jest jeden z parametrów sygnału
fali nośnej.
W łączności radiowej stosuje się dwa rodzaje modulacji:
modulację amplitudy sygnału nośnej lub:
modulację częstotliwości sygnału nośnej.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Modulacja
Modulacja częstotliwości
Modulacja amplitudy
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Modulacja
Modulacja amplitudy (AM) i częstotliwości (FM)
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal dÅ‚ugich i bardzo dÅ‚ugich 3 ÷ 100 [kHz] (100 ÷ 3 km)
Wskutek małego tłumienia w gruncie oraz dużej dyfrakcji rozchodzą się w
postaci fali powierzchniowej na duże odległości.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal dÅ‚ugich i bardzo dÅ‚ugich 3 ÷ 100 [kHz] (100 ÷ 3 km)
W odlegÅ‚oÅ›ci 1000÷2000 km od nadajnika natężenie pola fali jonosferycznej
zaczyna przewyższać natężenie fali powierzchniowej. Dlatego w
dalekosiężnej komunikacji wykorzystuje się falę jonosferyczną.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal dÅ‚ugich i bardzo dÅ‚ugich 3 ÷ 100 [kHz] (100 ÷ 3 km)
Tłumienie sygnałów radiowych fal powierzchniowych i
jonosferycznych ©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal dÅ‚ugich i bardzo dÅ‚ugich 3 ÷ 100 [kHz] (100 ÷ 3 km)
Zasięg łączności na falach długich wzrasta w nocy co wynika z faktu że
tłumienie tych fal przez warstwę E jonosfery jest mniejsze niż przez
warstwę D, która w nocy zanika.
Warstwy
jonosfery w
nocy i w dzień
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal dÅ‚ugich i bardzo dÅ‚ugich 3 ÷ 100 [kHz] (100 ÷ 3 km)
Tłumienie fal długich przez jonosferę podlega wahaniom w cyklu pór roku,
rocznym i jedenastoletnim (okres aktywności słonecznej).
Typowe zasięgi wiosną i latem w zależności od częstotliwości
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal dÅ‚ugich i bardzo dÅ‚ugich 3 ÷ 100 [kHz] (100 ÷ 3 km)
Tłumienie fal długich przez jonosferę podlega wahaniom w cyklu pór roku,
rocznym i jedenastoletnim (okres aktywności słonecznej).
Typowe zasięgi jesienią i zimą w zależności od częstotliwości
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal Å›rednich (0,3 ÷ 3 [MHz])
O zasięgu fal średnich w ciągu dnia decyduje powierzchniowa,
ponieważ fala średnia wnikająca w jonosferę ulega absorpcji. Z
nastaniem zmroku tłumienie fali jonosferycznej maleje i o na w
zasadzie decyduje o zasięgu fal średnich. Zasięg słyszalności fal
średnich wynosi kilkaset kilometrów i powiększa się znacznie w porze
nocnej.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal krótkich (3 ÷ 30 [MHz])
Ze względu na krzywiznę Ziemi i tłumienie tego zakresu fal przez
powierzchnię terenu zasięg fali powierzchniowej jest niewielki: od
kilkudziesięciu km (fale rzędu 100 [m]) do kilku km (fale rzędu 10 [m]).
Jednakże fale krótkie
mogą się odbić (raz lub
wielokrotnie) od jonosfery
i od Ziemi, umożliwiając
na fali jonosferycznej
łączność o zasięgu
ogólnoświatowym.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal ultrakrótkich (30 ÷ 300 [MHz])
Rozchodzą się prostoliniowo, podobnie jak światło widzialne.
W ogólnym przypadku zasięg prowadzenia łączności na falach
ultrakrótkich ogranicza się do horyzontu optycznego (odległości
wzajemnej widzialności anten korespondentów ograniczonej
krzywiznÄ… ziemi).
W rzeczywistości zasięg fal ultrakrótkich jest większy dzięki
zjawiskom refrakcji troposferycznej oraz dyfrakcji, czyli załamaniu
toru fali na krawędzi horyzontu czy wzniesień i budynków.
©A.R
2. Podstawowe pojęcia teorii nadawania i odbioru radiowego
Propagacja fal radiowych
Rozchodzenie siÄ™ fal ultrakrótkich (30 ÷ 300 [MHz])
W praktyce zasięg łączności na falach ultrakrótkich można określić
według uproszczonego wzoru:
D = 4,12( H1 + H 2)
Gdzie:
D  zasięg łączności w [km],
H1 - wysokość umieszczenia anteny nadawczej w [m],
H2 - wysokość umieszczenia anteny odbiorczej w [m].
©A.R
3.
BUDOWA RADIOSTACJI LOTNICZEJ PASMA UKF
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Klasyczna radiostacja pokładowa składa się z:
bloku nadawczo-
pulpitu sterowania
odbiorczego i zasilania
z blokiem pamięci
anteny nadawczo
- odbiorczej
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Zasada działania NADAJNIKA radiostacji
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Zasada działania ODBIORNIKA radiostacji
Układ przemiany częstotliwości
Przykład:
fs [MHz] fH [MHz] fp.cz. [MHz]
f p.cz. = fs  fH = const.
120 109,3 10,7
126 115,3 10,7
134 123,3 10,7
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Każda współczesna radiostacja lotnicza wyposażona jest w
układ tłumika szumów (ang. Squelch).
Przeznaczeniem tłumika szumów jest odłączanie słuchawek
pilota od wyjścia toru odbiorczego radiostacji przy braku
sygnału użytecznego na częstotliwości pracy odbiornika (braku
korespondencji radiowej).
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Każdy tłumik szumów charakteryzuje się progiem zadziałania. Wszystkie
odebrane sygnały, których poziom leży poniżej progu zadziałania tłumika
szumów traktowane są jako brak sygnału użytecznego i odcinane.
Normalnym stanem pracy jest praca z włączonym tłumikiem szumów.
W przypadku utraty łączności radiowej lub prowadzenia łączności na
granicy zasięgu, tłumik szumów należy wyłączyć.
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Automatyczna regulacja wzmocnienia (ARW) przeznaczona jest
utrzymywanie stałego poziomu sygnału akustycznego w słuchawkach bez
względu na zmiany natężenia pola na wejściu odbiornika. Dzięki temu
poziom głośności sygnału w słuchawkach jest stały bez względu na zmiany
poziomu, odbieranego przez antenę, sygnału. Działanie układu ARW
polega na zmianie wzmocnienia wzmacniaczy w.cz. i p.cz. w taki sposób,
aby zapewnić stały poziom sygnału na wyjściu odbiornika.
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Zasada działania radiostacji
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Radiostacja lotnicza RS-6106-7
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Tryby pracy radiostacji
W zależności od stanu radiostacji w danej chwili czasu wyróżniamy:
- tryb odbioru,
- tryb nadawania.
W zależności od sposobu wykorzystania częstotliwości podczas
odbioru i nadawania wyróżniamy następujące tryby pracy:
- simpleks,
- semidupleks,
- dupleks.
Radiostacja pracujÄ…ca w trybie simpleks:
- nadajnik i odbiornik pracujÄ… naprzemiennie (pojedyncza antena),
- nadawanie i odbiór odbywają się na tej samej częstotliwości,
- z punktu widzenia korespondentów obowiązuje zasada:
 Ja nadajÄ™  Ty odbierasz. Ty nadajesz  ja odbieram .
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Tryby pracy radiostacji
W zależności od stanu radiostacji w danej chwili czasu wyróżniamy:
- tryb odbioru,
- tryb nadawania.
W zależności od sposobu wykorzystania częstotliwości podczas
odbioru i nadawania wyróżniamy następujące tryby pracy:
- simpleks,
- semidupleks,
- dupleks.
Radiostacja pracujÄ…ca w trybie semidupleks:
- nadajnik i odbiornik pracujÄ… naprzemiennie (pojedyncza antena),
- nadawanie i odbiór odbywają się na dwóch różnych częstotliwościach,
- z punktu widzenia korespondentów obowiązuje zasada:
 Ja nadajÄ™  Ty odbierasz. Ty nadajesz  ja odbieram .
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Tryby pracy radiostacji
W zależności od stanu radiostacji w danej chwili czasu wyróżniamy:
- tryb odbioru,
- tryb nadawania.
W zależności od sposobu wykorzystania częstotliwości podczas
odbioru i nadawania wyróżniamy następujące tryby pracy:
- simpleks,
- semidupleks,
- dupleks.
Radiostacja pracujÄ…ca w trybie dupleks:
- nadajnik i odbiornik pracują równocześnie (pojedyncza antena),
- nadawanie i odbiór odbywają się na dwóch różnych częstotliwościach,
- z punktu widzenia korespondentów obowiązuje zasada:
obaj mogą jednocześnie nadawać i odbierać.
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Tryby pracy radiostacji
Tryb simpleks wykorzystywany jest w pasmach:
- HF (3  30 [MHz]),
- VHF ATC Communication (118  136,975 [MHz]),
- VHF Maritime Communication (156  173,975 [MHz],
- UHF Military Air Communication (225  399,975 [MHz]).
Tryb semidupleks wykorzystywany jest w paśmie HF i VHF (Maritime
Communication).
W przypadku wykorzystania trybu pracy semidupleks, w zależności od
tego na jakiej wartości częstotliwości nadaje a na jakiej odbiera
informację dany korespondent, określa się jego radiostację jako:
- radiostacja brzegowa (ang. Shore) lub:
- radiostacja okrętowa (ang. Ship).
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Nr Dolna  f Górna  f
Rodzaj pracy
Fragment sieci
kanału (nad. okrętowy) (nad. brzegowy)
częstotliwości
0 156,000 160,600
1 156,050 160,650
morskich
2 156,100 160,700
Semiduplex
3 156,150 160,750
4 156,200 160,800
5 156,250 160,850
6 156,300 156,300 Simplex
7 156,350 160,950 Semiduplex
8 156,400 156,400
9 156,450 156,450
10 156,500 156,500
11 156,550 156,550
12 156,600 156,600
Simplex
13 156,650 156,650
14 156,700 156,700
15 156,750 156,750
16 156,800 156,800
17 156,850 156,850
©A.R
3. Budowa radiostacji lotniczej pasma UKF
Częstotliwości ratownicze
Dla potrzeb realizacji łączności radiowej w procesie SAR (Search and
Rescue)  poszukiwania i ratownictwa lotniczego  w każdym paśmie
częstotliwości wydzielono tzw. częstotliwości ratownicze.
HF  2.182, 4.125, 6.215, 8.291, 12.290, 16.420 [kHz],
VHF Tactical Communication  40,5 [MHz],
VHF ATC  121,5 [MHz],
VHF Maritime Communication  156,8 [MHz] (kanał 16 pasma),
UHF  243 [MHz].
Współczesne nadajniki ratunkowe (PLB, ELT, EPIRB) pracują na
częstotliwościach 121,5 i 243 [MHz] oraz na częstotliwości
satelitarnego systemu poszukiwania i ratownictwa COSPAS-SARSAT
 406,025 [MHz].
PLB  Personal Locator Beacon
ELT  Emergency Locator Transmitter
EPIRB  Emergency Position Indicating Radio Beacon
©A.R
4.
SYSTEMY ELEKTRONICZNEJ OCHRONY KORESPONDENCJI
RADIOWEJ
4. Systemy elektronicznej kontroli korespondencji radiowej
EPM (Electronic Protection Measure)
Współczesne, wojskowe radiostacje lotnicze posiadają możliwość
pracy w systemie EPM (Electronic Protection Measure).
Obecnie wykorzystywane systemy EPM to Have Quick II i
SATURN.
Przeznaczone sÄ… do ochrony korespondencji radiowej przed
celowo wprowadzanymi przez przeciwnika zakłóceniami 
 jam-resistant .
Nie są to systemy łączności utajnionej.
Systemy te stosowane są w paśmie UHF.
©A.R
4. Systemy elektronicznej kontroli korespondencji radiowej
EPM (Electronic Protection Measure)
Działanie systemu EPM polega na ciągłej zmianie częstotliwości
pracy nadajników i odbiorników radiostacji wszystkich
korespondentów
według ściśle określonego,
uprzednio zaprogramowanego (niejawnego) schematu.
Schemat ten zawiera:
siatkę wykorzystywanych częstotliwości,
czasy przebywania na poszczególnych częstotliwościach,
algorytm realizacji przeskoków pomiędzy częstotliwościami.
©A.R
5.
WSPÓA
CZESNE RADIOSTACJE LOTNICZE
5. Współczesne radiostacje lotnicze
Radiostacja VHF/UHF RS-6113 (Unimor RADIOCOM)
W-3  Sokół ; SW-4; M28  Bryza .
" łączność głosowa;
" odbiór sygnałów ratowniczych 121,5 [MHz], 243
[MHz]
Pulpit sterowania PR 6163-6
©A.R
5. Współczesne radiostacje lotnicze
Radiostacja VHF/UHF RS-6113 (Unimor RADIOCOM)
W-3  Sokół ; SW-4; M28  Bryza
Bloki nadawczo-odbiorcze
RS 6106 - 7 - VHF (pasmo 110 ÷
162,025 [MHz])
Antena ADL 94
RS-6107 - UHF (pasmo 220 ÷
399.975 [MHz]).
Podstawa montażowa PD 6144B
©A.R
5. Współczesne radiostacje lotnicze
Radiostacja VHF/UHF AN/ARC-210 (Rockwell Collins)
F/A-18, EA-6B, MV-22, CV-22, AH-1W, B-52, MH-53, CH-46, C-17, C-5,
KC-135, RC-135, E-4B, C-130, AH-64, MH-60S/R, UH-60, W-3  Sokół
- możliwość łączności głosowej oraz przesyłania danych;
- rodzaje pracy: Normalna, Utajniona, Odporna na
zakłócenia (ECCM- Electronic Counter Counter Measures),
- łączność satelitarna
- przystosowana do sterowania za pomocÄ… pulpitu lub
szyny danych.
©A.R
5. Współczesne radiostacje lotnicze
Radiostacja VHF/UHF AN/ARC-210 (Rockwell Collins)
F/A-18, EA-6B, MV-22, CV-22, AH-1W, B-52, MH-53, CH-46, C-17, C-5,
KC-135, RC-135, E-4B, C-130, AH-64, MH-60S/R, UH-60, W-3  Sokół
Skład kompletu AN/ARC-210
©A.R
5. Współczesne radiostacje lotnicze
AMR 345 VHF/UHF Transcieiver - Gripen
©A.R
5. Współczesne radiostacje lotnicze
THOMRAD 6020 V/UHF transceiver - Mirage 2000
©A.R
6.
SYSTEMY A

CZNOÅšCI WEWN
TRZNEJ
6. Systemy łączności wewnętrznej
W zależności od czynników takich jak:
- typ i przeznaczenie statku powietrznego,
- liczba członków załogi,
- przyjęte rozwiązania konstrukcyjne
system łączności wewnętrznej może zapewniać prowadzenie
łączności przewodowej pomiędzy:
- członkami załogi (I i II pilot, nawigator, operator, technik
pokładowy itp.),
- członkami załogi a pasażerami;
- członkami załogi a technikiem na zewnątrz SP;
- SP a latajÄ…cÄ… cysternÄ… podczas tankowania w locie.
©A.R
6. Systemy łączności wewnętrznej
Ponadto system łączności wewnętrznej umożliwia
przesłuchiwanie sygnałów (audio i identyfikacyjnych) z wyjść:
" radiostacji pokładowych,
" odbiorników radionawigacyjnych (ARK, VOR, DME, TACAN)
a także pośredniczy w przekazywaniu do słuchawek pilota
sygnałów audio i komunikatów głosowych informujących i/lub
ostrzegających załogę o sytuacjach awaryjnych i stanach
niebezpiecznych (sygnał wysokości decyzyjnej, ostrzegający o
opromieniowaniu przez stacje radiolokacyjną, ostrzegający o zbliżaniu
się rakiety, spadek ciśnienia w instalacji hydraulicznej itp. )
©A.R
6. Systemy łączności wewnętrznej
Systemy łączności wewnętrznej budowane są w oparciu o
urzÄ…dzenia nazywane:
- rozmównicami pokładowymi (SPU, ros. !# 
!0<>;ëB=>5 5@53>2>@=>5 #AB@>9AB2>),
- telefonami pokładowymi (ang. Interphone),
- audioselektorami.
©A.R
6. Systemy łączności wewnętrznej
Audioselektor KMA 24H-70  samolot M28  Bryza
©A.R
6. Systemy łączności wewnętrznej
Audioselektor KMA 24H-52  śmigłowiec SW-4
©A.R
7.
ZINTEGROWANE SYSTEMY A

CZNOÅšCI
7. Zintegrowane systemy łączności
Urządzenia, które umożliwiają realizację wszystkich
funkcji łączności, powiązane są w tzw. zintegrowany
system łączności. W zależności od rodzaju statku
powietrznego system ten jest mniej lub bardziej
rozbudowany i spełnia wiele różnych funkcji.
©A.R
7. Zintegrowane systemy łączności
System łączności śmigłowca HH-60D
©A.R
7. Zintegrowane systemy łączności
System łączności samolotu AC-130U
©A.R
7. Zintegrowane systemy łączności
Zintegrowany pulpit sterowania (Integrated Panel Crew Station
Unit - IPCSU) przeznaczony dla I i II pilota dużych samolotów
transportowych
©A.R
7. Zintegrowane systemy łączności
©A.R
Zintegrowany System A
ączności śmigłowca W-3PL  Głuszec
7. Zintegrowane systemy łączności
©A.R
Pole wyboru łączności na monitorze wielofunkcyjnym śmigłowca
W-3PL  GÅ‚uszec
8.
REJESTRATORY Dy
WI
KU
8. Rejestratory dz
więku
Rejestratory dżwięku przeznaczone są do zapisu:
a) rozmów
- pomiędzy członkami załogi SP
- pomiędzy członkami załogi a abonentami zewnętrznymi
(załogi innych SP, naziemne punkty kontroli)
a) warunków dz
więkowych panujących w kabinie SP
©A.R
8. Rejestratory dz
więku
Rejestrator dz
więku MARS-BM
prod. ZSRR, zapis na taśmie magnetycznej
m.in. W-3, Tu-154M
©A.R
8. Rejestratory dz
więku
Parametry techniczne rejestratora dz
więku MARS-BM
Napięcie znamionowe =27 ą 10% V
Ilość niezależnych kanałów zapisu 4
Przesuw taśmy przy zapisie w obu kierunkach
Ilość ścieżek 8
Czas zapisu w jednym / obu kierunkach 15 / 30 min.
Strata zapisu przy zmianie kierunku zapisu 0,15s
Pasmo przenoszenia I, II i III kanału 300 ... 3400 Hz
Zakres temperatur pracy -50oC...60oC
Dopuszczalna wilgotność względna 98%
W przypadku katastrofy obudowa magnetofonu zapewnia ochronÄ™ informacji
zapisanej na taśmie ferromagnetycznej w czasie:
- w wodzie morskiej 36 godz.
- przy cieplnym udarze do 1000 oC na 50% pow. obudowy 15 min.
- w nafcie, benzynie, cieczy ogniogaszÄ…cej, hydraulicznej5 min.
- w warunkach przeciążeń udarowych do 200 5 min.
- przy statycznym obciążeniu do 100 kg działającym w 2 osiach 5 min.
©A.R
8. Rejestratory dz
więku
Schemat funkcjonalny rejestratora dz
więku MARS-BM
©A.R
8. Rejestratory dz
więku
Służy do rejestracji rozmów między członkami załogi oraz prowadzonej
przez nich korespondencji z radiostacjami naziemnymi lub innymi
statkami powietrznymi. Dz
więki występujące w kabinie pilotów
rejestrowane przez mikrofon oraz sygnały są zapisywane na taśmie lub
w pamięci półprzewodnikowej w sposób ciągły. Umożliwia odtworzenie
dz
więków z ostatnich 30 (120) minut.
Magnetofon FA2100S
m.in. M-28
©A.R
Dziękuję