REFORMA
NARODOWYCH SIA
REZERWOWYCH
Utworzenie Armii Krajowej
Kierownik Zespołu
gen. dyw. rez. prof. dr hab. Bogusław PACEK
W A R S Z A W A 2 0 1 4
1
 ZESPÓA
AUTORSKI:
Niniejsza koncepcja została opracowana przez zespół
autorski
gen. dyw. rez. prof. dr hab. Bogusław PACEK
płk dr hab. Tomasz Kośmider (AON)
Mariusz Furmanek
dr Krzysztof GÄ…siorek (AON)
płk rez. Czesław Juz
wik (BBN)
dr Marian Kuliczkowski (AON)
dr hab. Józef Marczak (AON)
płk Leszek Mrówczyński (SG WP)
płk Marek A
ugiewicz (IWSZ)
dr hab. Romuald Szeremietiew (AON)
prof. dr hab. Ryszard Jakubczak (WSPolicji).
2
WST
P
Zasadniczym celem budowania zintegrowanego systemu bezpieczeństwa
narodowego jest operacyjna niedostępność naszego terytorium pomimo radykalnego
zmniejszania stanu wojsk służby czynnej.
Proces budowania wspomnianego systemu, umożliwiającego sprawne
reagowanie w sytuacji zagrożenia, wobec szybko postępującego uzawodowienia
armii, stanowił przesłankę do powołania Narodowych Sił Rezerwowych.
Koncepcja funkcjonowania NSR, co należy podkreślić, była wkomponowana
w system zmian związanych z profesjonalizacją Sił Zbrojnych RP i miała tworzyć jej
nierozerwalny i istotny wymiar, a także pobudzić mechanizmy rozwijania
świadomości proobronnej i edukacji obywateli.
Jako rozwiązanie całkowicie nowe, bez precedensu w historii, wymagała ona
monitorowania, analiz i dokonywania stosownych korekt.
Czteroletni1 proces wdrażania i funkcjonowania wymienionej koncepcji
wskazał na potrzebę zmian w kilku dziedzinach. Zostały one określone podczas
działalności kontrolnej Najwyższej Izby Kontroli (NIK), a także w zakończonym
jesienią 2012 roku Strategicznym Przeglądzie Bezpieczeństwa Narodowego
i opublikowane w  Białej Księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej
Polskiej .
Prezentowana koncepcja uwzględnia wnioski z dotychczasowego przebiegu
konfliktu na Ukrainie, zastosowanego sposobu prowadzenia wojny lokalnej w formie
tzw.  pełzającego konfliktu przez zaangażowane (uczestniczące) w niej strony, w
kraju bezpośrednio sąsiadującym z Polską. Wykorzystano również dorobek
teoretyczny i doświadczenia praktyczne organizacji i funkcjonowania terytorialnej
organizacji wojskowej z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, stanowiący
twórczy i oryginalny wkład AON, SG WP, dowództw RSZ i OW oraz WSzW
w polską myśl wojskową.
1
Na szczeblu strategicznym zmian, korekt funkcjonowania systemu dokonuje siÄ™ w trybie czteroletnim,
a nie bieżącym. Instrukcja Zgrywania Systemów Z - 137 Sztab Gen. WP 2008r.
3
Proponowane rozwiązania poszerzają krąg dotychczasowych zadań
przewidywanych dla NSR, wskazując na potrzebę nowelizacji i wdrożenie nowych
rozwiązań strukturalno-organizacyjnych zasadniczo wpływających na
wzmocnienie niedostępności terytorium Polski, kraju granicznego Sojuszu.
Zebrane oceny i wnioski z funkcjonowania NSR skłaniają do wyrażenia
poglądu, który w zasadniczym zarysie określa następujące założenia:
- stan Sił Zbrojnych RP czasu P nie może być już zmniejszany i powinien
stanowić element odstraszania/powstrzymywania przed inwazją sił przeciwnika,
a także być realną siłą powstrzymywania i odpowiedzi na agresję;
- NSR winny być przeznaczone do uzupełnienia SZ RP czasu P (komponent
operacyjny) oraz oddziałów/pododdziałów NSR (komponent terytorialny SZ RP).
Zakłada się możliwość udziału żołnierzy NSR do realizacji zadań od
kryzysowych do militarnych, a także w misjach poza granicami państwa. Miejsce
NSR w Siłach Zbrojnych RP przedstawia rysunek 1.
S ił y Z b ro jn e R P
WOJSKA
WOJEWÓDZKIE
OPERACYJNE
SZTABY WOJSKOWE
NSR  KOMPONENT
NSR  KOMPONENT
TERYTORIALNY
OPERACYJNY
(Armia Krajowa)
y
ródło: Opracowanie własne.
Rysunek 1. Miejsce Narodowych Sił Rezerwowych w Siłach Zbrojnych RP
Całość zintegrowanego systemu obrony państwa powinna sprostać
wymaganiom nowej koncepcji prowadzenia wojen lokalnych (tzw.  wojny bez
wypowiedzenia wojny ).
Zespół autorski przedstawia stan obecny oraz diagnozę funkcjonowania NSR.
Po dokonaniu wielu analiz, badań formułuje stosowne wnioski, kierunki i propozycje
doskonalenia funkcjonowania NSR w składzie Sił Zbrojnych RP z uwzględnieniem
4
nowych zagrożeń. Zaprezentowano również propozycje doskonalenia systemu
motywacyjnego dla żołnierzy NSR oraz kierunki współpracy z pracodawcami w
realizacji zadań na rzecz obronności państwa. W części końcowej przedstawiono
sposób osiągnięcia stanu docelowego.
1. Stan aktualny, diagnoza (ocena) funkcjonowania NSR
Dyrektywa Prezydenta RP w zakresie przygotowania SZ RP do realizacji art. 5
traktatu waszyngtońskiego oraz zarzewia i konflikty lokalne o nowym charakterze
polityczno-militarnym w Europie Åšrodkowo-Wschodniej wskazujÄ… na pilnÄ… potrzebÄ™
weryfikacji dotychczasowych rozwiązań w funkcjonowaniu NSR w SZ RP.
Profesjonalizacja Sił Zbrojnych RP oznaczała potrzebę wprowadzenia
systemowych zmian w przygotowaniu i wykorzystaniu rezerw osobowych.
Niebagatelną rolę odgrywają w nich Narodowe Siły Rezerwowe. Koncepcja
Narodowych Sił Rezerwowych  przyjęta w 2008 roku w ramach Programu
profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP na lata 2008 2010, a wdrażana od 1 lipca 2010
roku  od początku napotykała na głosy krytyki. Poważne problemy z osiągnięciem
założonego poziomu liczebności NSR wskazywały, że kierowana do żołnierzy
rezerwy oraz nowych kandydatów-ochotników oferta służby w tej formacji nie była
wystarczająco atrakcyjna, ani dla nich samych, ani dla ich pracodawców.
Wątpliwości budziła również przydatność sił rezerwowych w obecnej formule
organizacyjnej i zadaniowej jako części składowej profesjonalnych Sił Zbrojnych
RP. Wprowadzane korekty, mające poprawić organizację i funkcjonowanie
Narodowych Sił Rezerwowych były fragmentaryczne i zbyt powolne, a ponadto
oddalały formację od jej pierwotnych założeń, obniżając tym samym jej wartość
operacyjnÄ…2.
Obecnie stan ukompletowania Sił Zbrojnych RP żołnierzami NSR oscyluje
w granicach 10 tys. żoÅ‚nierzy, czyli ½ docelowego stanu. Stan ten podlega różnym
wahaniom. Pomimo wzrostu naboru ochotników do NSR spośród osób, które nie
2
Cz. Juz
wik, K. Sobczyk, Ocena funkcjonowania przyjętej koncepcji Narodowych Sił Rezerwowych,
 Kwartalnik Bezpieczeństwo Narodowe 2013, nr 1 (25), s. 99.
5
odbyły służby wojskowej a są po odbyciu służby przygotowawczej, duży procent
wyszkolonych w ten sposób trafia do zawodowej służby wojskowej.
Aktualnie NSR stanowią około 17% ogółu żołnierzy Wojska Polskiego, przy
czym istnieją struktury organizacyjne, w których stanowiska służbowe dla tej grupy
żołnierzy rezerwy nie występują (np. komórki organizacyjne MON, Żandarmeria
Wojskowa, Wojska Specjalne, dowództwa, sztaby itp.) lub ich liczba jest bardzo
mała. Powoduje to zwiększenie stanu żołnierzy NSR w pododdziałach jednostek
operacyjnych de facto nawet do 30%. Dowódcy jednostek wojskowych, którzy
bezpośrednio zajmują się NSR, na ogół niechętnie przyjmują uzupełnienie
pojedynczych wakujących stanowisk w postaci żołnierzy rezerwy, ponieważ obniża
to zdolności operacyjne dowodzonych pododdziałów. W istocie szeregowi NSR
szkolą się do 4 miesięcy w służbie przygotowawczej, następnie do 30 dni w roku
odbywają ćwiczenia wojskowe, co w porównaniu do stałego szkolenia żołnierza
zawodowego jest przygotowaniem na minimalnym, często na niewystarczającym
poziomie. Duży procent nasycenia żołnierzami NSR pododdziałów profesjonalnej
armii stawia w wielu przypadkach pod znakiem zapytania możliwości realizacji
zadań bojowych na coraz nowocześniejszym pod względem technologicznym
sprzęcie.
W styczniu 2012 roku została opublikowana informacja o wynikach kontroli
Najwyższej Izby Kontroli   Stan profesjonalizacji Sił Zbrojnych na przykładzie
wybranych jednostek wojskowych 3, gdzie wśród niedociągnięć stwierdzono niskie
ukompletowanie NSR i rozproszenie stanowisk. W zwiÄ…zku z tym NIK wnosi do
Ministra Obrony Narodowej o zintensyfikowanie działań w celu możliwie szybkiego
i pełnego ukompletowania jednostek wojskowych oraz budowania Narodowych Sił
Rezerwowych jako formacji samodzielnej i zdolnej do realizacji zadań4.
Jesienią 2012 roku zakończył się Strategiczny Przegląd Bezpieczeństwa
Narodowego. W  Białej Księdze bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej
Polskiej autorzy wiele miejsca poświęcili NSR, krytykując je za niepełne
ukompletowanie i brak jednolitych struktur. O ile profesjonalizacja Sił Zbrojnych, w
3
Zob. Stan profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP na przykładzie wybranych jednostek wojskowych,
Kontrola nr P/10/086, Najwyższa Izba Kontroli, Warszawa 2012, s. 22 23.
4
Tamże, s. 10.
6
tym budowa NSR, wynikała z przesłanek zewnętrznych, tj. ze zmian w środowisku
bezpieczeństwa, o tyle obecne uwagi i propozycje zmian wskazują na wewnętrzny
charakter przyczyn  ich rozwiązanie leży przede wszystkim w sferze organizacyjnej
Sił Zbrojnych.
1.1 Podstawy prawne i główne pojęcia
Zasadniczym aktem prawnym regulujÄ…cym funkcjonowanie NSR jest ustawa
z 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiÄ…zku obrony Rzeczypospolitej
Polskiej5  zwana dalej ustawÄ…. Kluczowe regulacje w przedmiotowym zakresie
zawierają przepisy artykułów: 59b; 99a; 99b oraz 132d ustawy. Istotne znaczenie
dla NSR ma służba przygotowawcza, uregulowana w art. 98a 98g ustawy,
gdyż w ramach tej służby kształceni są żołnierze stanowiący wykwalifikowaną część
zasobów rezerw osobowych, możliwych do wykorzystania na potrzeby NSR.
Praktyczne aspekty organizacji i funkcjonowania NSR reguluje opracowanie
opatrzone tytułem: System uzupełniania Sił Zbrojnych RP żołnierzami Narodowych
Sił Rezerwowych, wprowadzony do użytku służbowego rozkazem Nr 416/SG/P1
Szefa Sztabu Generalnego WP z 8 czerwca 2010 roku oraz Wytyczne Szefa Sztabu
Generalnego WP z 20 marca 2012 roku w sprawie organizacji i funkcjonowania
Narodowych Sił Rezerwowych.
Wykaz aktów prawnych, określających tryb zawierania kontraktów na
wykonywanie obowiązków w ramach NSR, nadawania i unieważniania przydziałów
kryzysowych, a także regulujących zakres obowiązków i uprawnień żołnierzy NSR,
zawiera załącznik nr 1.
Narodowe Siły Rezerwowe, zgodnie art. 99a ust. 1 ustawy są tworzone
przez żołnierzy rezerwy, którym nadano przydziały kryzysowe. Przydział
kryzysowy jest nadawany po wcześniejszym zawarciu kontraktu na wykonywanie
obowiązków w ramach NSR z dowódcą jednostki wojskowej, w której przydział
kryzysowy ma być nadany. Pozostali żołnierze rezerwy tworzą zasoby osobowe na
potrzeby Narodowych Sił Rezerwowych.
5
Dz. U. z 2012 r., poz. 461, z póz
n. zm.
7
Wykaz ważniejszych pojęć związanych z NSR, użytych w niniejszym
opracowaniu przedstawia załącznik nr 2.
1.2. Zadania Narodowych Sił Rezerwowych
Zadania Narodowych Sił Rezerwowych są tożsame z zadaniami całych Sił
Zbrojnych RP. Zostały one określone w ustawie zasadniczej i dotyczą ochrony
niepodległości państwa i niepodzielności jego terytorium oraz zapewnienia
bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic6.
Siły Zbrojne, w tym NSR, stoją na straży suwerenności i niepodległości
Narodu Polskiego oraz jego bezpieczeństwa i pokoju. Mogą także brać udział w
zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków, działaniach
antyterrorystycznych i z zakresu ochrony mienia, akcjach poszukiwawczych oraz
ratowania lub ochrony zdrowia i życia ludzkiego, oczyszczaniu terenów
z materiałów wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego oraz ich
unieszkodliwianiu, a także w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego7 w
przypadku gdy siły i środki przeznaczone do tych zadań są niewystarczające.
Należy podkreślić, że ważnym założeniem przy tworzeniu NSR było
typowanie i przeznaczanie dla żołnierzy rezerwy stanowisk służbowych, których
obsada jest konieczna w razie wzrostu zadań po pojawieniu się kryzysu militarnego,
rozumianego najogólniej jako sytuacja pociągająca za sobą zagrożenie państwa,
która rozwija się w taki sposób, że rozważane jest użycie sił zbrojnych lub są one
użyte, jednak bez wprowadzania żadnego ze stanów nadzwyczajnych,
przewidzianych w Konstytucji RP.
O powołaniu żołnierzy NSR do czynnej służby wojskowej decyduje ocena
zagrożeń i sytuacji kryzysowej, a co za tym idzie zadań Sił Zbrojnych RP. W czasie
kryzysu militarnego żołnierze NSR zostaną powołani do służby wojskowej i będą
pełnili ją do czasu wprowadzenia stanów nadzwyczajnych. W razie ogłoszenia
mobilizacji i w czasie wojny żołnierze NSR stają się z mocy prawa żołnierzami w
czynnej służbie wojskowej, ponieważ nadanie przydziału kryzysowego jest tożsame z
6
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U z 2001 r., Nr 28, poz. 319 z póz
n.
zm.), art. 26.
7
Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiÄ…zku obrony & ., wyd. cyt. art. 3 ust 1 i 2.
8
nadaniem przydziału mobilizacyjnego na to samo stanowisko służbowe występujące
również w czasie wojny8.
Inne sytuacje, jakie mogą uzasadniać powołanie żołnierzy NSR do czynnej
służby wojskowej to realizacja zadań reagowania kryzysowego. Może to dotyczyć
sytuacji kryzysowej, kiedy użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub
niewystarczające, a użycie oddziałów Sił Zbrojnych w sytuacji kryzysowej nie
zagraża ich zdolności do realizacji zadań wynikających z Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej i ratyfikowanych umów międzynarodowych,
w szczególności udziału w zwalczaniu klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków9.
W takich przypadkach powołana zostanie nie całość żołnierzy NSR, lecz tylko
żołnierze z jednostek wojskowych biorących udział w tego typu akcjach.
W ramach ustawowych zadań, żołnierze NSR mogą być zobowiązani do
pełnienia okresowej służby wojskowej, w strukturach polskich kontyngentów
wojskowych poza granicami państwa10.
1.3. Struktura Narodowych Sił Rezerwowych
Siły Zbrojne ogółem liczą 120 tys. żołnierzy, w tym do 20 tys. stanowisk
przeznaczonych dla żołnierzy NSR. Należy podkreślić, że aktualnie NSR nie
stanowią oddzielnego, wyodrębnionego organizacyjnie elementu Sił Zbrojnych RP.
Żołnierze NSR są wyznaczani do obsadzenia części etatowych stanowisk
służbowych jednostek wojskowych, określanych przez właściwych dowódców,
komendantów, szefów jednostek organizacyjnych, stosownie do realizowanych
i planowanych zadań. Stanowiska te nie są oznaczane w dokumentach
organizacyjno-etatowych, jednak dowódcy jednostek wojskowych, zgodnie z
Wytycznymi Szefa Sztabu Generalnego WP sÄ… zobowiÄ…zani do sporzÄ…dzenia
wykazów stanowisk dla żołnierzy NSR oraz określenia potrzeb uzupełnieniowych z
tym związanych11 (załącznik nr 3).
8
Tamże. art. 59 b pkt. 7.
9
Ustawa z 26 kwietnia 2007 r. o zarzÄ…dzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1166), art. 26.
10
Ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiÄ…zku obrony & ., wyd. cyt., art. 99a pkt. 8.
11
Wytyczne Szefa Sztabu Generalnego WP z 20 marca 2012 r. w sprawie organizacji i funkcjonowania
Narodowych Sił Rezerwowych.
9
Obecny stan prawny pozwala na tworzenie różnych form organizacyjnych
w ramach NSR, w tym obsadzanie pojedynczych stanowisk służbowych oraz
tworzenie pododdziałów NSR, a także tworzenie jednostek wojskowych złożonych
w całości lub znacznej części z żołnierzy NSR.
Proponuje siÄ™ utworzenie nowej formy jednostek  Terytorialnych
Oddziałów/Pododdziałów NSR/Armii Krajowej (TO NSR/AK) na potrzeby
reagowania kryzysowego na obszarach województw, prowadzenia działań na
korzyść wojsk operacyjnych (własnych i sojuszniczych) celem zapewnienia
niedostępności wybranych obiektów (rejonów), a także ochrony ludności na terenach
nie objętych bezpośrednimi działaniami operacyjnymi wojsk w ramach jednolitego
planu (załącznik nr 4).
Potrzeby te określa się na tym etapie prac szacunkowo na kilkaset stanowisk
dla żołnierzy służby czynnej i ok. 10 tys. stanowisk dla żołnierzy NSR
zorganizowanych w TO NSR/AK, wyposażone w UiSW zgodnie z ich
przeznaczeniem.
1.4. Ocena funkcjonowania NSR
Czteroletni okres funkcjonowania Narodowych Sił Rezerwowych uwidocznił
potrzebę uściślenia spraw organizacyjnych w zakresie typowania stanowisk lub
pododdziałów wojsk operacyjnych uzupełnianych przez NSR. Zdaniem zespołu
należy dążyć do racjonalnego i zasadnego tworzenia struktur lub obsady
pojedynczych stanowisk dla żołnierzy NSR wg potrzeb operacyjnych i stopnia
skomplikowania szkolenia co spowoduje usprawnienie procesu osiągania zdolności
do działań.
Również system zachęt do służby w NSR12, w postaci uprawnień i świadczeń,
wymaga przebudowy. Głównymi przyczynami niskiego zainteresowania służbą w
NSR była obawa przed utratą zatrudnienia, a przede wszystkim brak odpowiednich
bodz
ców finansowych, kompensujących niedogodności związane z pełnieniem tej
12
W tym m.in.: ochrona uprawnień pracowniczych, pomoc edukacyjna, świadczenia zdrowotne,
należności finansowe, świadczenia w naturze oraz czynniki podnoszące prestiż służby w NSR.
10
służby. Rozważyć należy wzbogacenie systemu zachęt o możliwość przejścia do
zawodowej służby wojskowej i powrót do zasobów NSR.
Należy podkreślić, że NSR nie stanowią zwartych pododdziałów sił
zbrojnych, a jedynie  rozproszony dość przypadkowo w całych siłach zbrojnych
ochotniczy zasób żołnierzy rezerwy. O rozmieszczeniu stanowisk służbowych dla
NSR w etatach jednostek wojskowych decydują praktycznie dowódcy tych jednostek
wojskowych (komendanci lub szefowie jednostek organizacyjnych MON), którzy
przeznaczali dla NSR przede wszystkim stanowiska wakujÄ…ce. Stanowiska te nie sÄ…
oznaczane w dokumentach organizacyjno-etatowych tych jednostek13. W armii o
takim stanie etatowym i szerokiej informatyzacji systemu organizacyjno-
uzupełnieniowego należy wrócić do oznaczania w dokumentach etatowych
stanowisk NSR i scentralizowania systemu naboru.
Dokonywane przez MON na bieżąco korekty systemu NSR  chociaż
w większości potrzebne i idące we właściwym kierunku należy rozwijać tworząc
systemowe rozwiÄ…zania organizacyjno-szkoleniowe. Opis wprowadzonych oraz
wdrażanych obecnie zmian w systemie funkcjonowania NSR przedstawia załącznik
nr 5.
Wnioski:
Obecnie stanowiska przeznaczone dla Narodowych Sił Rezerwowych stanowią
 rozproszony dość przypadkowo w całych siłach zbrojnych ochotniczy zasób
żołnierzy rezerwy.
Duża ilość stanowisk żołnierzy NSR występująca w wielu pododdziałach
bojowych wyposażonych w nowoczesny sprzęt stawia pod znakiem zapytania
możliwości realizacji zadań operacyjnych na odpowiednim poziomie.
Wprowadzane zmiany legislacyjne dotyczÄ… uproszczenia procesu
administrowania rezerwami osobowymi oraz bardziej racjonalne wydatkowanie
środków na uposażenia żołnierzy NSR.
Kilkuletni okres funkcjonowania obecnej formuły Narodowych Sił
Rezerwowych oraz już zidentyfikowane problemy, stanowią wystarczającą
13
Pozwalało to uzyskać w jednostkach wojskowych zaszeregowanych do odpowiednich kategorii
gotowości, wymagany wskaz
nik rozwinięcia, ale generuje problemy opisane w niniejszej koncepcji.
11
przesłankę do wprowadzenia zmian, rozważenia zintensyfikowania budowy
jednorodnych pododdziałów NSR w istniejących jednostkach wojskowych
(komponent operacyjny) i w dotychczasowo planowanej wielkości do 20 tys.
stanowisk NSR.
Proponuje się ponadto utworzenie TO NSR/AK na obszarach województw
jako element komponentu terytorialnego Sił Zbrojnych RP. Szacunkowo zespół
określa potrzeby na ok. 10 tys. stanowisk przeznaczonych dla NSR. Ustalenie
szczegółowe wyposażenia w środki UiSW każdego TO NSR/AK wynikać będzie ze
szczegółowych zadań operacyjnych reagowania kryzysowego i planowanych działań
militarnych.
Przeznaczeniem komponentu operacyjnego NSR będzie uzupełnianie wojsk
operacyjnych i wzmacnianie ich potencjału podczas sytuacji kryzysowych
związanych z bezpośrednim zagrożeniem bezpieczeństwa państwa.
Zasadniczym przeznaczeniem komponentu terytorialnego NSR (TO NSR/AK)
w czasie pokoju będzie wsparcie sił reagowania kryzysowego. Podczas działań
militarnych natomiast, realizacja różnorodnych zadań o charakterze specjalnym na
rzecz wojsk operacyjnych a w sytuacji wtargnięcia agresora przechodziłby do
prowadzenia działań nieregularnych. Niewyczerpanym z
ródłem wiedzy w tym
zakresie są doświadczenia organizacji i funkcjonowania Polskiego Państwa
Podziemnego.
Biorąc powyższe pod uwagę, dla realizacji proponowanej koncepcji
konieczne jest:
·ð okreÅ›lenie rzeczywistych możliwoÅ›ci w zakresie tworzenia stanowisk
(pododdziałów) NSR w etatach struktur organizacyjnych SZ RP w wymiarze
do 20 tys. stanowisk NSR;
·ð wyartykuÅ‚owanie potrzeb operacyjnych, zadaÅ„ i struktur organizacyjnych
oraz wyposażenia w UiSW Terytorialnych Oddziałów NSR/AK w wymiarze
do ok. 10 tys. stanowisk NSR, określenie ich podległości oraz systemu
dowodzenia i łączności;
12
·ð wypracowanie decyzji o dyslokacji TO NSR/AK, organizacji i systemie
szkolenia oraz terminach osiągnięcia zdolności do podjęcia działań;
·ð ujÄ™cie proponowanych rozwiÄ…zaÅ„ w odnoÅ›nych planach w tym w planie
modernizacji SZ RP i planie zmian organizacyjno-dyslokacyjnych;
·ð stworzenie systemu motywacyjnego dla kandydatów i żoÅ‚nierzy NSR oraz
pracodawców, a także żołnierzy zawodowych, którzy odbyli służbę i
wyrażają chęć jej kontynuacji (konieczność zmian w aktach prawnych);
·ð opracowanie ram organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia
wojskowego dla zbudowania terytorialnych struktur NSR/AK;
·ð wÅ‚Ä…czenia klas mundurowych i organizacji paramilitarnych w system NSR.
Efektem podjętych działań będzie racjonalizacja wykorzystania potencjału
NSR poszerzając dotychczasowe rozwiązania o jednorodne pododdziały NSR
(batalion, kompania, bateria, szwadron, pluton) w istniejÄ…cych jednostkach
wojskowych oraz powstanie nowych TO NSR/AK dyslokowanych na obszarach
województw, zdolnych do realizacji zadań na potrzeby reagowania kryzysowego
oraz wzmocnienia sił operacyjnych.
Warunkiem zbudowania terytorialnych struktur NSR będzie stworzenie ram
organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia wojskowego i przeszkalania
rezerw osobowych. Należy podkreślić, że proponowane zmiany funkcjonowania
NSR, wkomponowane sÄ… w obowiÄ…zujÄ…ce w tym zakresie przepisy prawa.
2. Istota i podstawowe założenia Koncepcji funkcjonowania NSR
Istota propozycji zmian w zakresie funkcjonowania Narodowych Sił
Rezerwowych polega na innym rozmieszczeniu limitu stanowisk NSR i oznaczeniu
ich w etatach oraz utworzeniu terytorialnych oddziałów/pododdziałów NSR/AK,
stworzenie nowego jakościowo systemu motywacyjnego zapewniającego ich
funkcjonowanie.
Przyjęcie jako zasadniczego sposobu utworzenia jednorodnych pododdziałów
NSR w strukturach istniejÄ…cych jednostek wojskowych komponentu operacyjnego
(zakłada się możliwość określania również pojedynczych stanowisk w etatach) oraz
13
utworzenie nowych jakościowo Terytorialnych Oddziałów NSR/AK
rozmieszczonych na terenie województw, wchodzących w skład SZ RP.
2.1 Cel: Racjonalizacja funkcjonowania potencjału NSR w istniejących
jednostkach wojskowych oraz utworzenie zwartych struktur
terytorialnych oddziałów/pododdziałów NSR/AK i podstaw
organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia wojskowego.
2.2 Misja:
-ð wojskowe wsparcie wÅ‚adz cywilnych i spoÅ‚eczeÅ„stwa w zwalczaniu klÄ™sk
żywiołowych i likwidacji ich skutków;
-ð wsparcie pozarzÄ…dowych organizacji proobronnych i ratowniczych
(wykorzystanie bazy koszarowej i poligonowej, szkolenie) na rzecz tworzenia
społecznej bazy bezpieczeństwa narodowego;
-ð w czasie wojny, wsparcie wojsk operacyjnych poprzez prowadzenie
różnorodnych rodzajów działań w tym o charakterze specjalnym w
rejonach/obszarach województw oraz udział w działaniach przeciw
dywersyjnych w zintegrowanym systemie obrony;
-ð prowadzenie dziaÅ‚aÅ„ nieregularnych14 i specjalnych, w ugrupowaniu
przeciwnika.
2.3 Założenia wstępne:
-ð obecnie etatowa liczebność SiÅ‚ Zbrojnych RP wynosi ogółem 120 tys., w tym
do 20 tys. żołnierzy NSR;
-ð dodatkowo proponuje siÄ™ utworzenie terytorialnych oddziałów o liczebnoÅ›ci
kilkuset etatów służby czynnej i do 10 tys. żołnierzy NSR.
-ð liczebność etatowa SZ RP osiÄ…gnie wówczas 130 tys. stanowisk w tym 30 tys.
przeznaczonych dla żołnierzy NSR (zwiększy się udział NSR z ok. 17% do
ok. 23 %), nastąpi zwiększenie etatowe w tym etapie o ponad 8% stanu SZ
RP.
14
Wiele doświadczeń w ich prowadzeniu pozyskano analizując przebieg działań w Iraku, Afganistanie i
Libanie.
14
-ð zadania, struktura organizacyjna, wyposażenie w UiSW, dyslokacja
pododdziałów NSR i kolejność ich formowania, powinna wynikać z ważności
strategicznej i operacyjnej rejonów odpowiedzialności oraz ich zadań w czasie
pokoju, kryzysu i wojny15;
-ð pozyskane doÅ›wiadczenia wskazujÄ… na konieczność wzmocnienia systemu
motywacyjnego dla kandydatów do NSR oraz pracodawców (wymagana
zmiana przepisów prawa w przedmiotowym zakresie).
2.4. Ograniczenia:
BiorÄ…c pod uwagÄ™ wymienione czynniki, przy opracowaniu niniejszej
koncepcji zostały uwzględnione istotne ograniczenia, a wśród nich:
-ð potrzeba wpisania terytorialnych siÅ‚ NSR w system funkcjonowania SZ RP
(dowodzenie, szkolenie, finansowanie, zaopatrzenie logistyczne itd.);
-ð trudnoÅ›ci z naborem kandydatów do sÅ‚użby w NSR (żoÅ‚nierze rezerwy oraz
ochotnicy) zamieszkałych w pobliżu stacjonowania jednostek NSR, zwłaszcza
wykwalifikowanych kandydatów na stanowiska podoficerskie i oficerskie
z uwagi na niedostateczny system motywacyjny;
-ð maÅ‚o atrakcyjny system motywacji kandydatów do sÅ‚użby w NSR i ich
pracodawców.
2.5 . Ocena ryzyka:
-ð trudnoÅ›ci w ukompletowaniu żoÅ‚nierzami rezerwy pododdziałów NSR do
ustalonego limitu 20 tys. żołnierzy NSR w komponencie operacyjnym i
dodatkowo proponowanej 10 tysięcznej liczbie żołnierzy w TO NSR/AK;
-ð niepewność utrzymania stabilnoÅ›ci kadrowej w pododdziaÅ‚ach NSR z uwagi
na dużą rotację żołnierzy NSR;
15
Ostatnie doświadczenia z przebiegu konfliktów lokalnych wskazują na potrzebę posiadania sił, które
przed wybuchem wojny mogą współdziałać z strażą graniczną, policją i żandarmerią, zapewniając izolację
wrażliwych obiektów przed rozpoznaniem i atakami zorganizowanych bojówek przenikających na nasze
terytorium.
15
2.6 . Korzyści:
Pomimo wymienionych ograniczeń oraz wskazanych zagrożeń zostały
zidentyfikowane i uwzględnione następujące atuty, które powinny ułatwić
wprowadzenie w życie niniejszej koncepcji:
-ð przemieszczenie  rozproszonych żoÅ‚nierzy NSR do zwartych pododdziałów
NSR tworzonych w jednostkach wojskowych na zasadzie  aneksowania
kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach NSR;
-ð optymalizacja szkolenia jednorodnych pododdziałów NSR w istniejÄ…cych
jednostkach wojskowych, umożliwiająca angażowanie kadry zawodowej
(zalążki) oraz wykorzystania ich etatowego uzbrojenia i sprzętu wojskowego;
-ð wykorzystanie pododdziałów NSR z istniejÄ…cych jednostek wojskowych do
działań kryzysowych nie wymaga odrębnego systemu dowodzenia oraz
wpisuje się w istniejący system zabezpieczenia logistycznego Sił Zbrojnych
RP;
-ð zbudowanie terytorialnych oddziałów/pododdziałów NSR/AK wchodzÄ…cych
w skład Sił Zbrojnych RP dyslokowanych w poszczególnych województwach;
-ð wiÄ™ksza motywacja żoÅ‚nierzy NSR do udziaÅ‚u w dziaÅ‚aniach kryzysowych
wynikająca z tzw.  patriotyzmu lokalnego , przejawiająca się działaniem na
korzyść rejonu zamieszkania tych żołnierzy;
-ð wypracowanie ram organizacyjnych powszechnego ochotniczego szkolenia
wojskowego dla zbudowania zasobów przeszkolonych rezerw osobowych na
potrzeby NSR oraz włączenie klas mundurowych i organizacji
paramilitarnych w system NSR (szacuje się, że tymi formami szkolenia
mogłoby być objętych około 10 tys. młodzieży rocznie);
-ð stworzenie konkurencyjnego do zawodowej sÅ‚użby wojskowej systemu
motywacyjnego dla żołnierzy NSR;
-ð popularyzacja NSR w spoÅ‚eczeÅ„stwie oraz prowadzenie badaÅ„ sondażowych
skierowanych do potencjalnych kandydatów do służby w ramach NSR
(w pierwszej kolejności do żołnierzy rezerwy) w celu określenia poziomu
zainteresowania tą formą służby oraz zidentyfikowania poziomu ryzyka.
16
Zweryfikowanie przyjętych w niniejszej koncepcji założeń i opracowanie
rozwiązań systemowych w odniesieniu do całości NSR wymagać będzie
równoległego, w ustalonej kolejności, tworzenia struktur organizacyjnych i ich
wyposażenie do planowanych zadań operacyjnych, wdrożenie zasad
funkcjonowania i wykorzystania.
3. Kierunki zmian organizacyjno-funkcjonalnych
Na podstawie przeprowadzonych badań należy założyć, że do obrony własnego
terytorium i granic, Polska powinna dysponować Siłami Zbrojnymi o nie mniejszym
niż obecnie stanie etatowym.
Dotychczasowy limit 20 tys. stanowisk NSR wykorzystać do tworzenia
głównie jednorodnych pododdziałów NSR w jednostkach wojskowych komponentu
operacyjnego.
Proponuje się utworzyć dodatkowo Terytorialne Oddziały/Pododdziały
NSR/AK na obszarach wszystkich województw o liczebności około 10 tys. żołnierzy
NSR. Docelowo struktury terytorialne NSR/AK powinny zapewnić
 zagospodarowanie potencjału przeszkolonych rezerw osobowych.
Spowodować oznaczenie w etatach stanowiska przewidziane dla żołnierzy
NSR. W trakcie oznaczania dokonać analizy w zakresie możliwości realizacji zadań
na poszczególnych stanowiskach przez żołnierzy NSR. W świetle dotychczasowych
doświadczeń należy zwiększyć procent obsadzania etatów żołnierzami zawodowymi
w jednostkach operacyjnych a zmniejszać procent NSR.
Należy podkreślić, że stworzenie wiarygodnych, profesjonalnych
i efektywnych NSR stanowić będzie zapoczątkowanie budowy swoistej solidarności
obronnej społeczeństwa o dużym potencjale moralnym, ludzkim oraz
technologicznym, zdolnym do ochrony i obrony własnego kraju, własnych domostw
oraz przeciwstawienia się wyzwaniom i zagrożeniom niemilitarnym w postaci
kataklizmów i klęsk żywiołowych.
17
3.1 Tworzenie zwartych pododdziałów NSR w istniejących jednostkach
wojskowych komponentu operacyjnego SZ RP16
Tworzenie zwartych pododdziałów NSR (batalion, kompania, bateria,
szwadron, pluton) obok pojedynczych stanowisk w istniejÄ…cych jednostkach
wojskowych jest rozwiązaniem nie wymagającym dużych zmian organizacyjnych.
Pododdział NSR powinien być typowany, lub zbudowany jako jeden z kilku takich
samych lub podobnych pododdziałów w jednostce wojskowej. Struktura i skład
pododdziału NSR powinien być taki jak pododdziałów zawodowych, co pozwoliłoby
stosunkowo łatwo dokonywać zamiany pododdziałów. Należy ustalić tzw. najwyższą
bezpieczną strukturę organizacyjną, która zapewni zgranie bojowe i sprawność
działania w warunkach ograniczonego czasu jej rozwinięcia.
Większe pododdziały (batalion, kompania) powinny posiadać w etacie
żołnierzy zawodowych, dla których należy przeznaczyć stanowiska kierownicze w
tych pododdziałach, np.  dowódca batalionu/kompani ,  szef batalionu/kompanii
oraz  technik pododdziału z zadaniem utrzymywania uzbrojenia i wyposażenia oraz
organizacji szkolenia podczas ćwiczeń wojskowych, gotowości do rozwinięcia
pododdziałów.
Tworzenie zwartych pododdziałów NSR w istniejących jednostkach
wojskowych wymagać będzie zmiany rozmieszczenia  rozproszonych żołnierzy
NSR. Należy uwzględniać alokację kilku tysięcy żołnierzy NSR, wykonujących
obecnie obowiÄ…zki na pojedynczych stanowiskach w tych jednostkach wg potrzeb
ukompletowania specjalistami wojskowymi.
Wnioski:
1. Tworzenie zwartych pododdziałów NSR (batalion, kompania, bateria,
szwadron, pluton) w istniejących jednostkach wojskowych powinno odbywać
się w ich strukturze organizacyjnej bez konieczności jej przebudowy jedynie
z oznaczeniem stanowisk w dokumentach etatowych.
2. Rozmieszczenie żołnierzy NSR, dyslokacja jednostek wojskowych
posiadających pododdziały NSR powinny wynikać z ważności strategicznej
16
W prezentowanej koncepcji zostały wykorzystane analizy SG WP w przedmiotowym zakresie zawarte
w piśmie Szefa Sztabu Generalnego WP nr 1171/S/14 z 4 lutego 2014 r.
18
i operacyjnej rejonów odpowiedzialności oraz ich zadań realizowanych
w czasie pokoju, kryzysu i wojny.
3. Szkolenie jednorodnych pododdziałów NSR prowadzić w istniejących
jednostkach wojskowych, w oparciu o kadrÄ™ zawodowÄ… oraz przy
wykorzystaniu etatowego uzbrojenia i sprzętu wojskowego tych
pododdziałów.
4. Wzmocnienie systemu motywacyjnego dla kandydatów i żołnierzy NSR oraz
pracodawców17.
5. Ujęcie przedsięwzięć wynikających z przedstawionej koncepcji w Programie
Modernizacji Sił Zbrojnych RP, Planie zamierzeń organizacyjno 
dyslokacyjnych SZ RP, w tym wskazać koszty ich wdrożenia i utrzymania.
3.2 Tworzenie Terytorialnych Oddziałów/Pododdziałów NSR/AK w ramach
Sił Zbrojnych RP.
Trzonem terytorialnego komponentu Sił Zbrojnych RP, rekomendowanym
przez autorów koncepcji, będą samodzielne Oddziały/Pododdziały NSR/AK
o liczebności ok. 700 żołnierzy, w tym 21 żołnierzy zawodowych (szkielet
organizacyjny), którzy będą odpowiedzialni za: planowanie i organizowanie
szkolenia żołnierzy NSR; prowadzenie działalności personalnej oraz utrzymanie
mienia i sprzętu, a także za mobilizacyjne ich rozwinięcia18.
Zakłada się, że w ramach przejętego, dla komponentu terytorialnego SZ RP,
limitu ok. 10 tys. żołnierzy zasadnym jest utworzenie 16 oddziałów NSR ogólnego
przeznaczenia (do dyspozycji każdego WSzW). Strukturę TO NSR/AK przedstawia
załącznik nr 6.
TO NSR/AK przeznaczone będą przede wszystkim do lokalnego/terytorialnego
wykorzystania operacyjnego, w pierwszej kolejności w czasie kryzysu, ale także
w czasie wojny. Liczebność stanu osobowego oraz UiSW uzależniona będzie od
przewidywanych zadań. Orientacyjnie przyjąć można, że typowe stany
pododdziałów porównywalne będą ze stanami wojsk operacyjnych.
17
Propozycje w tym zakresie zostały przedstawione w części 4 niniejszej Koncepcji.
18
W zależności od lokalnych możliwości (stan zasobów osobowych) nie wyklucza się tworzenia
mniejszych pododdziałów NSR  pluton, kompania.
19
Bazę organizacyjną, szkoleniową i mobilizacyjną powinny zapewnić
istniejące jednostki szkolnictwa wojskowego, w tym centra i ośrodki szkolenia oraz
określone jednostki wojskowe (załącznik nr 7). Uważa się, że decyzja
o rozmieszczeniu tych oddziałów NSR musi zostać poprzedzona szczegółową
analizą wymogów operacyjnych i zagrożeń niemilitarnych, uzasadniających ich
formowanie, przygotowanie i użycie.
3.3 Struktura systemu dowodzenia Terytorialnych Oddziałów/Pododdziałów
NSR/AK
ProponowanÄ… strukturÄ™ systemu dowodzenia terytorialnego komponentu
Sił Zbrojnych RP przedstawia załącznik nr 8. Tworzą ją na szczeblu operacyjnym 
Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych (IW SZ), a na szczeblu taktycznym 
Wojewódzkie Sztaby Wojskowe (WSzW).
3.4 Nabór, szkolenie oraz finansowanie kosztów tworzenia i funkcjonowania
TO NSR/AK realizowane będą w oparciu o obowiązujące przepisy prawne, w razie
konieczności nieznacznie modyfikowane.
Nabór:
Nabór powinien być realizowany z uwzględnieniem następujących zasad:
-ð szkielet kadrowy TO NSR/AK bÄ™dÄ… stanowić żoÅ‚nierze zawodowi
z istniejÄ…cych jednostek wojskowych SZ RP;
-ð głównym z
ródłem naboru oficerów i podoficerów do NSR będą zasoby rezerw
osobowych (żołnierzy rezerwy) województw na terenie których dyslokowany
jest TO NSR/AK;
-ð zasadniczy nabór szeregowych do NSR bÄ™dzie prowadzony w województwie
na terenie których dyslokowany jest TO NSR/AK;
-ð uzupeÅ‚niajÄ…cym z
ródłem naboru będzie służba przygotowawcza (nabór
prowadzony na obszarze całego kraju);
20
-ð główny wysiÅ‚ek uzupeÅ‚nieniowy należy skupić na nadawaniu przydziałów
kryzysowych żołnierzom rezerwy w pierwszej kolejności na stanowiska
dowódcze i specjalnościowe, a w drugiej na stanowiska pozostałe o funkcjach
prostych.
Szkolenie:
Istotne znaczenie dla właściwego funkcjonowania NSR ma służba
przygotowawcza19, ponieważ w jej ramach kształceni są żołnierze stanowiący
wykwalifikowaną część zasobów rezerw osobowych, możliwych do wykorzystania
na potrzeby NSR.
Szkolenie żołnierzy w ramach służby przygotowawczej do NSR będzie
prowadzone w szkołach wojskowych (uczelnie wojskowe i szkoły podoficerskie)
oraz ośrodkach szkolenia, których możliwości przeszkolenia w skali roku wynoszą
około 6 tys. osób. Należy podkreślić, że jednymi z lepszych kandydatów do
pełnienia służby w NSR byliby żołnierze rezerwy odbywający kursy oficerskie oraz
kursy podoficerskie  po około 300 żołnierzy rezerwy rocznie20.
Zakłada się, że organizację i programy szkolenia TO NSR/AK opracują
odpowiednie komórki Dowództwa Generalnego RSZ RP.
Tematyka szkolenia powinna obejmować: przygotowanie do prowadzenia
działań bojowych a szczególnie prowadzenie działań w rejonie
odpowiedzialności, działań nieregularnych, współdziałanie z jednostkami
operacyjnymi wojsk własnych i sojuszniczych, wsparcie organów rządowych i
samorządowych w zakresie likwidacji skutków katastrof, klęsk żywiołowych i
innych nadzwyczajnych zagrożeń, ochronę infrastruktury krytycznej, udział w
realizacji zadań OC.
Należy przewidzieć wykorzystanie do szkolenia TO NSR/AK żołnierzy
zawodowych (rezerwy)  specjalistów w zakresie tematyki reagowania kryzysowego
jak i działań specjalnych.
19
Została uregulowana w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP & ., wyd. cyt., art. 98a-98g.
20
Są to żołnierze rezerwy, którzy odbywali już czynną służbę wojskową, a po ukończeniu kursów
i zdaniu egzaminów końcowych są bezpośrednio mianowani na pierwszy stopień oficerski lub podoficerski są
kandydatami do pełnienia zawodowej kontraktowej służby wojskowej w NSR .
21
3.5. Przygotowanie wojskowe organizacji proobronnych i klas mundurowych
Rozpatrując problem wzmocnienia potencjału sił zbrojnych uwzględnić należy
formy przygotowania wojskowego organizacji pozarzÄ…dowych o charakterze
proobronnym.
Celowym pozostaje stworzenie systemu szkolenia uczniów klas
wojskowych, członków Strzelca, Legii Akademickiej, grup rekonstrukcyjnych i
innych organizacji paramilitarnych. Konieczne jest zatem opracowanie przez
właściwe struktury resortu ON standardów (programów) szkoleniowych dla
szkolenia podstawowego i specjalistycznego, stanowiÄ…cego ekwiwalent
przedwstępnego lub wstępnego szkolenia przygotowawczego do służby w NSR.
Uczniowie klas o profilu wojskowym mogliby odbywać miesięczne
przeszkolenia w ośrodkach szkolenia po 2 i 3 klasie oraz 15 szkoleń
weekendowych w roku szkolnym w pobliskich jednostkach wojskowych
(jednostkach patronackich).
Natomiast młodzież studencką należy objąć ochotniczym szkoleniem
wojskowym w czasie studiów lub w czasie wakacji  jak miało to miejsce w latach
2002 2006. Szacuje się, że tymi formami szkolenia mogłoby być objętych około
10 tys. młodzieży rocznie.
3.6. Finansowanie kosztów tworzenia i funkcjonowania TO NSR/AK
Według wstępnych kalkulacji strukturę wydatków związanych z tworzeniem
i funkcjonowaniem TO NSR/AK kształtowałyby koszty związane z:
-ð utrzymaniem przez caÅ‚y rok w koszarach szkieletu kadrowego TO NSR.
-ð szkoleniem podstawowym żoÅ‚nierzy do 16 TO NSR/AK w centrach
i ośrodkach szkolenia wojskowego  ogółem ok. 9,5 tys. żołnierzy.
-ð utrzymaniem i szkoleniem w koszarach żoÅ‚nierzy NSR, realizowane w cyklu
rocznym obejmującym trzydzieści dni szkoleniowych;
-ð comiesiÄ™cznymi Å›wiadczeniami dla żoÅ‚nierzy NSR w trakcie pozostawania
na przydziale kryzysowym, docelowo w skali roku ok. 77 035 mln złotych
(załącznik 9);
22
-ð wyposażeniem TO NSR/AK w uzbrojenie i sprzÄ™t wojskowy okreÅ›lony
w etacie.
4. Propozycje zmian w systemie motywacyjnym dla żołnierzy NSR
Powstałe dotychczas trudności w uzupełnieniu stanowisk służbowych Sił
Zbrojnych RP żołnierzami NSR wynikły, pomimo ambitnych planów
i podejmowanych działań, z ograniczonej ekstrapolacji mentalności młodych ludzi 
kandydatów do tej służby.
MÅ‚odzi ludzie nie sÄ… zainteresowani etosem patriotycznym. Zaproponowane
dotychczas warunki i świadczenia oraz element elitarności i wyjątkowości
wykonywanych działań w ramach Narodowych Sił Rezerwowych nie wystarczają do
przekonania o atrakcyjności tej służby. Dla potencjalnych kandydatów poświęcenie
własnego czasu kosztem rodziny, czy wykonywanej pracy zawodowej oznacza zbyt
duże wyrzeczenie. Obecnie społeczeństwo wybiera własną wygodę, jest bardziej
egoistyczne, mniej skore do poświęceń wobec ideałów. Z prowadzonych obserwacji
wynika, że najważniejszym czynnikiem motywującym kandydatów do wykonywania
obowiązków w ramach NSR są korzyści materialne. Tym samym warunkiem
koniecznym w rekrutacji ochotników do służby w NSR jest rozbudowa systemu
motywacyjnego opartego na walorach materialnych, w mniejszym zaÅ› stopniu
tradycji i wyższych wartościach.
W związku z tym należy po raz kolejny powrócić do koncepcji wprowadzenia
comiesięcznego świadczenia żołnierza NSR z tytułu właściwego wykonywania
zadań w okresie, gdy nie pełni on służby wojskowej. Żołnierze NSR w trakcie
pozostawania na przydziale kryzysowym otrzymywaliby miesięczną należność
pieniężną z tytułu wynagrodzenia za obciążenia i ograniczenia związane
z pozostawaniem na przydziale kryzysowym, a także za wykonywanie obowiązków
i poddanie się rygorowi utrzymywania stałej gotowości do pełnienia służby
wojskowej. Świadczenie nie przysługiwałoby za dni, w których żołnierz pełniłby
służbę wojskową (w tym czasie otrzymuje uposażenie z tytułu pełnienia służby
wojskowej).
23
Proponuje się by należność ta była naliczana i wypłacana miesięcznie
w wysokości 20% uposażenia żołnierza zawodowego na takim samym stanowisku
i opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W takim przypadku
żołnierz NSR otrzymywałby świadczenie w wysokości (brutto miesięcznie):
·ð szeregowy  560 zÅ‚,
·ð kapral  648 zÅ‚,
·ð podporucznik  820 zÅ‚.
Świadczenie powinno być uzależnione od dobrego wykonywania obowiązków.
Słabsze wykonywanie obowiązków, a w szczególności nie stawienie się na
ćwiczenia wojskowe, stanowiłoby podstawę do wstrzymania części lub całości
miesięcznego świadczenia. Wprowadzenie w życie tej propozycji wymaga
nowelizacji przepisów ustawy o uposażeniu żołnierzy niezawodowych.
Wysokość świadczenia byłaby waloryzowana wraz z waloryzacją uposażeń
żołnierzy zawodowych. Ponadto, wskazane byłoby zwiększanie świadczenia
corocznie o około 4% w celu stworzenia dodatkowej zachęty do dłuższego
pozostawania na przydziale kryzysowym. Podwojenie kwoty świadczenia,
bez uwzględnienia skutków wynikających z podwyżek dla żołnierzy zawodowych,
nastąpiłoby po około 19 latach nieprzerwanego wykonywania obowiązków
w ramach NSR.
Proponowane świadczenie miesięczne nie będzie tzw. wypłatą za gotowość lub
wypłatą za utrzymywanie zdolności do & . Opracowany zostanie katalog
obowiązków żołnierza NSR między ćwiczeniami (np. pogłębianie wiedzy fachowej,
trening fizyczny etc). Wykonywanie tych obowiązków byłoby rozliczane,
a otrzymywanie świadczenia miesięcznego byłoby uzależnione od uzyskiwanych
wyników. Wzorem innych państw należy rozważyć możliwości wykorzystania
e-learningu. Taki system samokształcenia umożliwiałby nabycie niezbędnej wiedzy
teoretycznej przez żołnierza rezerwy w dogodnym dla niego czasie, poprzez odbycie
kursu i zdanie egzaminu, z możliwością otrzymania certyfikatu.
24
W ocenie autorów comiesięczne świadczenie finansowe nie wykluczy
stosowania innych form uznania. Nagroda roczna pozostałaby nadal ważnym
elementem dyscyplinującym żołnierzy NSR.
W celu zainteresowania byłych żołnierzy zawodowych służbą wojskową
w ramach NSR oraz zachęcenia ich do pozostawania przez dłuższy czas na
przydziale kryzysowym zasadna jest modyfikacja naliczania okresu pełnienia służby
wojskowej w ramach NSR do wysługi emerytalnej żołnierzy zawodowych, którzy
nie posiadają pełnej wysługi emerytalnej.
W obowiązującym stanie prawnym21 emerytura żołnierza rezerwy, wynosząca
mniej niż 75% podstawy jej wymiaru, wzrasta o wskaz
nik 2,6% za każdy rok
pełnienia czynnej służby wojskowej w NSR. Wskaz
nik ten przelicza siÄ™
proporcjonalnie za każdy dzień tej służby  zatem żołnierz po odbyciu 30 dni
ćwiczeń w roku, uzyska 1/12 z 2,6% podstawy wymiaru emerytury. Proponuje się
wprowadzenie innego sposobu naliczania tego wskaz
nika, np. 1/3 z 2,6% po każdym
roku wykonywania obowiązków w ramach NSR (pozostawania na przydziale
kryzysowym).
Uważa się, że wprowadzenie bardziej korzystnego sposobu naliczania tego
wskaz
nika, biorÄ…c za kryterium okres pozostawania na przydziale kryzysowym,
stanowiłby istotny czynnik zachęcający byłych żołnierzy zawodowych do
pozostawania przez dłuższy czas na przydziale kryzysowym.
Wdrożenie przedstawionej propozycji wymaga zmiany przepisów
przywołanej wcześniej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych
oraz ich rodzin.
Wstępnie szacuje się, że skutki finansowe proponowanych zmian
w systemie motywacyjnym dotyczącym żołnierzy NSR będą kształtować w skali
roku w granicach 157 mln zł., w tym około 80 mln  zwarte pododdziały NSR
21
Zob. art. 15c ustawy z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich
rodzin (Dz.U. z 2013 r. poz. 666 z póz
n. zm.).
25
w istniejących jednostkach wojskowych (komponent operacyjny)22 oraz około
77 mln zł.  16 TO NSR/AK.
5. Współpraca z pracodawcami żołnierzy NSR oraz propozycje zmian
w systemie motywacyjnym
Ze względu na kolizję z prawem Unii Europejskiej wprowadzenie stałego
dodatku dla pracodawców z tytułu samego tylko faktu zatrudniania żołnierzy
rezerwy nie jest możliwe. Prawo wspólnotowe stanowi bowiem, że żaden podmiot
gospodarczy nie może otrzymywać pomocy publicznej ze strony państwa, a dodatek
za zatrudnianie żołnierzy rezerwy, nie związany z bezpośrednio ponoszonymi
kosztami, stanowiłby taką pomoc.
W tej sytuacji w stronę pracodawców należy skierować rozwiązania,
które zachęcą lub zmotywują ich do wyrażania zgody na wstąpienie swoich
pracowników do NSR i ich uczestnictwo w ćwiczeniach wojskowych. W tym celu
konieczne jest utrzymywanie kontaktów z tymi środowiskami. Na szczeblu
centralnym powinny to być kontakty właściwej komórki organizacyjnej MON ze
związkami pracodawców, a na szczeblu lokalnym współpraca oficerów jednostek
wojskowych i Terenowych Oddziałów Administracji Wojskowej bezpośrednio
z pracodawcami zatrudniającymi żołnierzy NSR. Te działania powinny zostać
wpisane do zakresu działań, jako stałe przedsięwzięcia.
Ważnym krokiem w kierunku współpracy i zrozumienia interesów
pracodawców byłoby ustalenie systemu szkoleń weekendowych i popołudniowych
dla żołnierzy NSR, tak aby nie kolidowały z procesami produkcyjnymi. We
współpracy z przedsiębiorcami należałoby także ustalać optymalne terminy
przeprowadzenia ćwiczeń zgrywających (14-dniowych), dostosowując je do okresu
przerw technologicznych w przedsiębiorstwach. Po odbytych ćwiczeniach,
pracodawca powinien otrzymywać od dowódcy jednostki, wojskowego komendanta
uzupełnień lub szefa Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego list, pismo informujące
22
Analiza SG WP w przedmiotowym zakresie zawarta w piśmie Szefa Sztabu Generalnego WP nr
1171/S/14 z 4 lutego 2014 r., s. 4/12.
26
o odbytych przez jego pracowników ćwiczeniach i ewentualnie o ogólnej ocenie ich
osiągnięć. Pracodawcy powinni być zapraszani razem z władzami administracji
publicznej na uroczystości lub święta państwowe i wojskowe.
Rozwiązaniem stosowanym w innych państwach jest umożliwienie zrzeszania
się pracodawców zatrudniających żołnierzy NSR oraz realizujących zadania obronne
np. w Zrzeszeniu pracodawców na rzecz obronności państwa. Związane z tym
byłoby uzyskanie tytułu honorowego pracodawcy, członka zrzeszenia pracodawców
na rzecz obronności państwa, ryngrafu lub tabliczki z tytułem honorowym.
Szczególnie zasłużeni dla NSR pracodawcy mogliby uroczyście otrzymywać tytuł
Pracodawca Zasłużony dla Obronności lub Pracodawca  Partner Obronności, itp.
Mając na względzie fakt, że przedsiębiorca realizujący zadania obronne jest
obowiązany do spełniania określonych wymogami prawa warunków i ponosi z tego
tytułu pewne koszty, które w dotychczasowym stanie prawnym nie są refundowane
z budżetu państwa, zakłada się wprowadzenie do systemu prawnego dwóch
instrumentów finansowych motywujących przedsiębiorców do wykonywania
określonych zadań lub pozostawania w stanie gotowości do ich wykonywania, a tym
samym do udziału w procesie przygotowań obronnych państwa23.
Po pierwsze przewiduje się wprowadzenie prawnej możliwości zaliczania
wydatków poniesionych w związku prowadzeniem przygotowań do realizacji zadań
na rzecz obronności państwa do kosztów uzyskania przychodów. Wymaga to
stosownej nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych24.
Po drugie zakłada się ustanowienie w przepisach o zamówieniach publicznych
zasady, że w przypadku dwóch lub więcej ofert o takim samym bilansie ceny
i innych kryteriów oceny ofert zamawiający wybiera ofertę wykonawcy będącego
przedsiębiorcą realizującym zadania na rzecz obronności państwa lub przedsiębiorcą
o szczególnym znaczeniu gospodarczo-obronnym. Wymaga to nowelizacji ustawy
23
Propozycje zmian prawnych w przedmiotowym zakresie zostały opracowane w 2010 r. w DSiPO
MON w trakcie prac nad projektem założeń do projektu ustawy o obronności.
24
Polegającej na dodaniu w art. 15 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych
(Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z póz
n. zm.) kolejnej jednostki reakcyjnej (ust. 1w), w myśl której
u przedsiębiorców realizujących zadania na rzecz obronności państwa kosztem uzyskania przychodów będą,
oprócz kosztów ponoszonych w celu osiągnięcia przychodów, również udokumentowane wydatki poniesione
w związku prowadzeniem przygotowań do realizacji takich zadań.
27
Prawo zamówień publicznych, a także przepisów wykonawczych, tj. rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać
zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być
składane25.
6. Inne czynniki motywacyjne
Kolejnym czynnikiem motywacyjnym byłaby możliwość podnoszenia
kwalifikacji, uzyskiwania uprawnień do obsługi maszyn i różnego sprzętu,
które będą przydatne również w środowisku cywilnym. W tym celu należałoby
zaplanować i zorganizować dodatkowe kursy specjalistyczne dla żołnierzy NSR,
w odpowiednich wojskowych ośrodkach i centrach szkolenia. Byłby to istotny
czynnik motywacyjny nie tylko dla żołnierzy rezerwy, ale także dla pracodawców,
gdyż dzięki temu ich pracownik podnosiłby swoje kwalifikacje.
Żołnierze NSR powinni mieć gwarancję zatrudniania w pierwszej
kolejności na stanowiskach związanych z obronnością i bezpieczeństwem w
administracji publicznej.
7. Sposób osiągnięcia zakładanego stanu funkcjonowania NSR wynikającego
z prezentowanej koncepcji
Terminy oraz sposób wykonania i osiągnięcia pełnej gotowości struktur
organizacyjnych do realizacji zadań określony zostanie w programie
przedstawionej koncepcji uwzględniając kolejność wg. pilnych potrzeb
operacyjnych.
25
Polegającej na stosownej nowelizacji art. 7 i 25 ustawy z 29 stycznia 2004 r.  Prawo zamówień
publicznych (Dz. U. 2010 r. Nr 113, poz. 759 z póz
n. zm), a także przepisów wykonawczych, tj.
rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 30 grudnia 2009 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może
żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. Nr 226, poz.
1817). Istotą zmiany przywołanego rozporządzenia powinno być dodanie w ż 1 zapisu, iż  w celu
potwierdzenia przez wykonawcę realizacji zadań na rzecz obronności państwa przedstawia on zamawiającemu
decyzję organu właściwego w sprawach organizowania zadań na rzecz obronności państwa o nałożeniu takich
zadań .
28
Załączniki
Załącznik 1
WYKAZ
AKTÓW PRAWNYCH REGULUJ
CYCH ORGANIZACJ

I FUNKCJONOWANIE NSR
A. Ustawy:
1. Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiÄ…zku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2012 r. poz. 461, z póz
n. zm.).
2. Ustawa z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych
oraz ich rodzin (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648, z póz
n. zm.).
3. Ustawa z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy niezawodowych (Dz. U.
z 2002 r. Nr 76, poz. 693, z póz
n. zm.).
4. Ustawa z dnia 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach (Dz. U. Nr 31, poz. 130,
z póz
n. zm.).
5. Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy
zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2013, poz. 666, z póz
n. zm.).
6. Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz.
1223, z póz
n. zm.).
7. Ustawa z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. z 2005 r. Nr 41, poz. 398, z póz
n. zm.).
8. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr
125, poz. 1317, z póz
n. zm.).
9. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa (Dz. U. Nr 162, poz. 1117,
z póz
n. zm.).
10. Ustawa z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U.
Nr 89, poz. 967, z póz
n. zm.).
11. Ustawa z dnia 10 paz
dziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracÄ™
(Dz. U. z 2010 r. Nr 194, poz. 1288).
12. Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników (Dz. U.
Nr 90, poz. 844, z póz
n. zm.).
13. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych
przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą
wojskową (Dz. U. Nr 83, poz. 760, z póz
n. zm.).
14. Ustawa z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych
(Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593).
29
15. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z póz
n. zm.).
16. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027).
17. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzÄ…dzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r.
Nr 89, poz.590)
18. Ustawa z dnia 9 paz
dziernika 2009 r. o dyscyplinie wojskowej (Dz. U. Nr 190, poz.
1474).
B. RozporzÄ…dzenia:
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lutego 2000 r. w sprawie szczegółowych
zasad ustalania i wypłacania świadczenia pieniężnego żołnierzom rezerwy
odbywającym ćwiczenia wojskowe (Dz. U. Nr 13, poz. 155).
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 2004 r. w sprawie ryczałtu
z tytułu zajmowania lokalu mieszkalnego przez żołnierzy odbywających czynną
służbę wojskową oraz ich małżonków (Dz. U. Nr 279, poz. 2756).
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie szczegółowych
zasad i trybu zawieszania spłat pożyczek i kredytów osobom spełniającym
powszechny obowiązek obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz członkom ich rodzin
(Dz. U. Nr 90, poz. 998).
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 września 2001 r. w sprawie
szczegółowych zasad i trybu pokrywania należności i opłat mieszkaniowych osobom
spełniającym powszechny obowiązek obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz
członkom ich rodzin (Dz. U. Nr 116, poz. 1238, z póz
n. zm.).
5. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie
przydziałów mobilizacyjnych i pracowniczych przydziałów mobilizacyjnych (Dz. U.
Nr 115, poz. 1199, z póz
n. zm.).
6. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 19 maja 2004 r. w sprawie
należności żołnierzy niezawodowych za podróże służbowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 73,
poz. 393, z póz
n. zm.).
7. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej dnia 7 lutego 2005 r. w sprawie
dodatków do uposażenia zasadniczego żołnierzy niezawodowych (Dz. U. Nr 28,
poz. 242, z póz
n. zm.).
8. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie
stawek uposażenia zasadniczego dla żołnierzy pełniących służbę przygotowawczą
(Dz. U. Nr 41, poz. 241).
9. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 kwietnia 2010 r. w sprawie
przydziałów kryzysowych (Dz. U. Nr 76, poz. 497).
10. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie
zawierania kontraktów na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych Sił
Rezerwowych (Dz. U. Nr 87, poz. 562, z póz
n. zm.).
11. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie
mianowania na stopnie wojskowe (Dz. U. Nr 87, poz. 561).
30
12. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 czerwca 2010 r. w sprawie
umundurowania i wyekwipowania żołnierzy w czynnej służbie wojskowej (Dz. U.
Nr 121, poz. 812).
13. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 lipca 2010 r. w sprawie przyznawania
świadczeń żołnierzom rezerwy posiadającym przydziały kryzysowe (Dz. U. Nr 145,
poz. 971).
14. Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 września 2010 r. o służbie
przygotowawczej (Dz. U. Nr 170, poz. 1144).
15. RozporzÄ…dzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 marca 2011 r. w sprawie
wyżywienia żołnierzy czynnej służby wojskowej (Dz. U. Nr 63, poz. 327).
C. Inne akty normatywne:
1. ZarzÄ…dzenie Nr 16/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 22 lipca 2005 r. w
sprawie działalności kompetencyjnej i organizacyjno-etatowej w resorcie obrony
narodowej (Dz. Urz. MON Nr 14, poz.107, z póz
n. zm.).
2. Decyzja Nr 46/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 stycznia 2007 r. w
sprawie określenia funkcji gestorów i centralnych organów logistycznych uzbrojenia
i sprzętu wojskowego w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON Nr 3, poz. 36, z
póz
n. zm.).
3. Decyzja Nr 561/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 grudnia 2007 r. w
sprawie organizacji żywienia (Dz. Urz. MON Nr 24, poz. 249, z póz
n. zm.).
4. Rozkaz Nr 416/SG/P1 Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 8 czerwca 2010 r. w
sprawie wprowadzenia do użytku służbowego opracowania  System uzupełniania
Sił Zbrojnych RP żołnierzami Narodowych Sił Rezerwowych
5. Wytyczne Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 20 marca 2012 r. w sprawie
organizacji i funkcjonowania Narodowych Sił Rezerwowych.
31
Załącznik 2
WYJAŚNIENIE WAŻNIEJSZYCH POJ
Ć ZWI
ZANYCH Z NSR
1.  Ćwiczenia wojskowe rotacyjne  to rodzaj ćwiczeń wojskowych, przeznaczonych dla
żołnierzy NSR. Ćwiczenia te mogą trwać łącznie do 30 dni i są odbywane z przerwami
w określonych dniach w ciągu danego roku kalendarzowego. Dni, w których odbywane
będą ćwiczenia wojskowe rotacyjne, ustala  w formie zbiorowego wykazu  dowódca
jednostki wojskowej, do której żołnierze rezerwy posiadają nadane przydziały
kryzysowe.
2.  Kontrakt na wykonywanie obowiązków w ramach NSR  to rodzaj szczególnej
umowy między dowódcą jednostki wojskowej a żołnierzem rezerwy, w której żołnierz
rezerwy zobowiązuje się do przyjęcia przydziału kryzysowego w określonym terminie,
do odbycia ćwiczeń wojskowych przygotowujących do nadania przydziału kryzysowego
oraz ćwiczeń wojskowych odbywanych w ramach tego przydziału, w tym ćwiczeń
wojskowych rotacyjnych, oraz do pełnienia okresowej służby wojskowej, w tym poza
granicami państwa.
3. Kryzys:
a) incydent lub sytuacja pociągająca za sobą zagrożenie państwa, jego obywateli, sił
zbrojnych lub życiowych interesów, która rozwija się szybko i tworzy warunki
o takim dyplomatycznym, ekonomicznym lub militarnym znaczeniu, że rozważane
jest użycie sił zbrojnych i posiadanych zasobów do osiągnięcia narodowych celów
(Dictionary of Military and Associated Terms  The Joint Publication 1-02);
b) sytuacja będąca następstwem zagrożenia, prowadząca w konsekwencji do zerwania
lub znacznego osłabienia więzów społecznych, przy równoczesnym poważnym
zakłóceniu funkcjonowania instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte
środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają
wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych przewidzianych w Konstytucji RP
(Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2010).
4.  Narodowe Siły Rezerwowe  żołnierze rezerwy, którym nadano przydziały
kryzysowe, po wcześniejszym zawarciu kontraktów z dowódcami jednostek wojskowych
na wykonywanie obowiązków w ramach NSR. NSR funkcjonuje w czasie pokoju. W
razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny żołnierze NSR stają się żołnierzami w
 czynnej służbie wojskowej pełnionej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny .
Taka sama sytuacja ma miejsce w razie ogłoszenia stanu wojennego, jeżeli organ
wprowadzajÄ…cy ten stan nie postanowi inaczej.
5.  Osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy  to, zgodnie
z przepisami ustawy, kategoria rezerw, obejmująca osoby, które stanęły do kwalifikacji
wojskowej i zostały w jej trakcie przeniesione do rezerwy bez nadania tytułu żołnierza
rezerwy, ponieważ nie miały wyszkolenia wojskowego.
32
6.  Przydział kryzysowy to wyznaczenie żołnierza rezerwy, ochotnika, na stanowisko
służbowe w jednostce wojskowej, na którym będzie on wykonywał obowiązki w ramach
NSR oraz pełnił służbę wojskową. Przydział kryzysowy może być nadany żołnierzowi
rezerwy w czasie pokoju na stanowisko służbowe określone w etacie jednostki
wojskowej, po zawarciu kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach NSR między
żołnierzem rezerwy a dowódcą jednostki wojskowej, w której ma być nadany ten
przydział. Przydział kryzysowy ma charakter stosunku administracyjno-prawnego. Z tego
względu do jego nadania uprawniony jest wyłącznie organ administracji publicznej,
którym jest wojskowy komendant uzupełnień.
7.  Służba przygotowawcza  to rodzaj czynnej służby wojskowej, przeznaczonej do
gromadzenia wyszkolonych zasobów osobowych głównie na potrzeby NSR,
przeznaczony dla ochotników, którzy wcześniej nie pełnili jakiegokolwiek rodzaju
czynnej służby wojskowej a zamierzają podjąć obowiązki w ramach NSR. Służby
przygotowawczej nie pełni się w okresie trwania obowiązku odbywania zasadniczej
służby wojskowej oraz przeszkolenia wojskowego.
8.  Zasoby osobowe na potrzeby Narodowych Sił Rezerwowych  to ustawowe
określenie osób podlegających obowiązkowi służby wojskowej, będących żołnierzami
rezerwy i zdolnych do czynnej służby wojskowej, w tym do zawodowej służby
wojskowej, do końca roku kalendarzowego, w którym kończą pięćdziesiąt lat życia,
a posiadających stopień podoficerski lub oficerski sześćdziesiąt lat życia. Wyjątek
stanowią osoby bez wyszkolenia wojskowego, które nabyły ten tytuł bez odbycia służby
wojskowej na mocy wcześniejszych przepisów i które przed nadaniem przydziału
kryzysowego powinny odbyć służbę przygotowawczą lub ćwiczenia wojskowe.
9.  Żołnierz rezerwy  osoba, która złożyła przysięgę wojskową i została przeniesiona do
rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej, w tym z zawodowej służby
wojskowej lub ze służby kandydackiej, jeżeli w dalszym ciągu podlega obowiązkowi
służby wojskowej. Tytuł żołnierza rezerwy zachowały także osoby posiadające go
dotychczas na podstawie wcześniejszych przepisów, pomimo, że nie pełniły lub nie
odbywały jakiegokolwiek rodzaju czynnej służby wojskowej. Osoby te są traktowane
w zakresie obowiązku służby wojskowej jak osoby  przeniesione do rezerwy niebędące
żołnierzami rezerwy (przepis przejściowy: art. 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o
zmianie ustawy o powszechnym obowiÄ…zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o
zmianie niektórych innych ustaw [Dz. U. Nr 161 poz. 1278]).
33
Ter
Załącznik 3
34
Załącznik 4
i TO NSR/AK
35
Załącznik 5
OPIS WPROWADZONYCH ORAZ WDRAŻANYCH OBECNIE ZMIAN
W SYSTEMIE FUNKCJONOWANIA NSR
W wyniku monitoringu i analizy funkcjonowania NSR, w pierwszym kwartale
2011 r. zostały zainicjowane i przeprowadzone działania w kierunku uproszczenia procedur
naboru do NSR, w tym:
1. Zmiana rozporzÄ…dzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r.
w sprawie zawierania kontraktów na wykonywanie obowiązków w ramach Narodowych
Sił Rezerwowych (Dz. U. Nr 87 poz. 562 z póz
n. zm.):
a) z żołnierza składającego wniosek o zawarcie kontraktu zdjęto obowiązek
załączenia kilku dokumentów, tj.: życiorysu, odpisu skróconego aktu urodzenia,
odpisów lub uwierzytelnionych kopii posiadanych świadectw pracy oraz
zaświadczenia pracodawcy,
b) z żołnierza zdjęto także obowiązek dostarczenia informacji z Krajowego Rejestru
Karnego. Dokonanie tej czynności następuje, w razie takiej potrzeby, w trybie
zapytania wojskowego komendanta uzupełnień o udzielenie informacji
z Krajowego Rejestru Karnego lub w ramach prowadzonego przez niego
zwykłego postępowania sprawdzającego,
c) w przepisach dodano również możliwość przeprowadzenia przez podległego
wojskowemu komendantowi uzupełnień pełnomocnika do spraw ochrony
informacji niejawnych zwykłego postępowania sprawdzającego, zamiast, jak do
tej pory, postępowania poszerzonego, przeprowadzanego przez Służbę
Kontrwywiadu Wojskowego.
2. Nowelizacja rozporzÄ…dzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 7 kwietnia 2010 r.
w sprawie przydziałów kryzysowych (Dz. U. Nr 76 poz. 497 z póz
n. zm.), w której
dokonano uproszczenia trybu wręczania karty przydziału kryzysowego przez
wojskowego komendanta uzupełnień. Po zmianie przepisów nie musi on wzywać
żołnierza, lecz może wręczyć kartę bezpośrednio w jednostce wojskowej, w przypadku
żołnierza rezerwy w dniu zawarcia kontraktu na wykonywanie obowiązków w ramach
NSR, a w przypadku żołnierza w czynnej służbie wojskowej w dniu jego zwolnienia z tej
służby.
W celu poszerzenia zachęt materialnych w dniu 13 czerwca 2011 r. znowelizowane
zostało rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 stycznia 2011 r. w sprawie
warunków i trybu przyznawania nagród i zapomóg żołnierzom niezawodowym (Dz. U.
z 2011 r. Nr 28, poz. 145), w którym uprawniono dowódcę jednostki wojskowej do
przyznania nagrody żołnierzowi rezerwy posiadającemu nadany przydział kryzysowy, po
każdych 12 miesiącach kalendarzowych trwania kontraktu, pod warunkiem odbycia przez
żołnierza rezerwy ustalonych w tym okresie ćwiczeń wojskowych oraz uzyskania z nich
pozytywnych ocen służbowych.
36
Kolejna analiza została przeprowadzona po ponad roku funkcjonowania NSR,
w drugim półroczu 2011 r., w ramach prac specjalnego zespołu pod przewodnictwem
Sekretarza Stanu w MON powołanego do wypracowania rozwiązań, dotyczących
zmodyfikowania organizacji i funkcjonowania NSR.
Zespół ministerialny wypracował propozycje zmian, które dotyczyły dwóch
zasadniczych obszarów:
-ð pierwszy  dotyczÄ…cy zamierzeÅ„ organizacyjnych, możliwych do wprowadzenia
stosunkowo szybko bez nowelizacji aktów prawnych wyższego rzędu;
-ð drugi  dotyczÄ…cy zarzÄ…dzania zasobami osobowymi NSR, wymagajÄ…cy nowelizacji
przepisów ustaw.
Zmiany zdefiniowane w pierwszym obszarze zostały wdrożone na mocy wytycznych
Szefa Sztabu Generalnego WP z dnia 20 marca 2012 r. w sprawie organizacji
i funkcjonowania Narodowych Sił Rezerwowych. Wytyczne zawierają zadanie dla
dowódców jednostek wojskowych:  zachować, jako zasadniczy, system uzupełniania
pojedynczych stanowisk służbowych w ramach NSR, z jednoczesnym stopniowym
zmniejszaniem ich liczby na rzecz zwartych pododdziałów NSR oraz  dążyć do grupowania
występujących w jednostkach wojskowych pojedynczych stanowisk służbowych
wytypowanych do NSR (w drużyny, plutony itp.), w celu zapewnienia ich racjonalnego
i efektywnego szkolenia oraz wykorzystania . W tym celu Szef Sztabu Generalnego nakazał
opracować harmonogramy zmian w zakresie alokacji przydziałów kryzysowych pomiędzy
pododdziałami, komórkami wewnętrznymi, w celu osiągnięcia docelowych struktur
uzupełnienia stanowisk służbowych żołnierzami NSR w terminie 2 3 lat.
W celu wdrożenia zmian ujętych w drugim obszarze opracowano projekty
nowelizacji przepisów stosownych ustaw. Od listopada 2012 r. w procedurze legislacyjnej
znajduje siÄ™ projekt ustawy o zmianie ustawy o powszechnym obowiÄ…zku obrony
Rzeczypospolitej Polskiej i ustawy o uposażeniu żołnierzy niezawodowych oraz o zmianie
niektórych innych ustaw. W dniu 5 listopada 2013 r. projekt został zaakceptowany przez
Radę Ministrów.
Nowe regulacje powinny zachęcić do pełnienia obowiązków w NSR oraz podnieść
efektywność wykonywania zadań służbowych. Skutkiem wprowadzanych regulacji ma być
także prostszy proces administrowania rezerwami osobowymi, który stanowi główny
element ich przygotowania na czas mobilizacji i wojny, a także bardziej racjonalne
wydatkowanie środków na uposażenia tej grupy żołnierzy.
W ustawie o powszechnym obowiÄ…zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej
wprowadzono możliwość przedłużenia okresu obowiązywania kontraktu na wykonywanie
obowiązków w ramach NSR lub zmiany stanowiska służbowego bez potrzeby zawarcia
kolejnego kontraktu. Będzie to następowało w drodze pisemnej zmiany kontraktu
obowiązującego. Będzie także możliwość zawierania kontraktów z żołnierzami w czynnej
służbie wojskowej i w konsekwencji nadawania przydziałów kryzysowych żołnierzom
jeszcze przed zwolnieniem z tej służby.
37
Wprowadzono ponadto dokładniejsze określenie przesłanek dokonywania zmiany
przydziału kryzysowego, rozszerzenie przypadków unieważnienia tego przydziału oraz
zniesienie granicy 15 lat pozostawania na przydziale kryzysowym.
Unormowano na nowo kwestię kierowania osób kandydujących do zawarcia
kontraktu na wykonywanie obowiązków w NSR do wojskowych pracowni
psychologicznych i umocowanie dowódcy jednostki wojskowej w zakresie prowadzenia
zwykłych postępowań sprawdzających przed wydaniem żołnierzom NSR poświadczenia
bezpieczeństwa osobowego.
Kobietom ochotniczkom umożliwiono wykonywanie obowiązków w ramach NSR
w przypadku sprawowania przez nie opieki nad dzieckiem oraz zawieszanie przydziału
kryzysowego na czas ciąży i okres po porodzie.
Ponadto, wprowadzono ustawowe zasady opiniowania służbowego żołnierzy NSR
i rozszerzono na nich przepisy dotyczÄ…ce zasad noszenia umundurowania oraz odznak
i oznak wojskowych podczas zgromadzeń o charakterze politycznym.
W zakresie szkolenia żołnierzy NSR i pełnienia przez nich służby wojskowej
wprowadzona została możliwość zobowiązania żołnierza NSR do odbycia jednorazowo
ćwiczeń wojskowych długotrwałych. Umożliwiono ochotnicze odbywanie przez żołnierzy
NSR ćwiczeń wojskowych jednodniowych a także odbywanie ćwiczeń wojskowych w
uczelniach i szkołach wojskowych oraz ośrodkach szkolenia.
Wprowadzone zostały również zmiany w odbywaniu okresowej służby wojskowej.
Zmiany te dotyczą urealnienia możliwości pełnienia tej służby poza granicami państwa,
wydłużenia czasu trwania okresowej służby wojskowej za zgodą żołnierza rezerwy do 4 lat
i ustawowego zapewnienia możliwości pełnienia okresowej służby wojskowej przez
żołnierzy rezerwy nieposiadających nadanych przydziałów kryzysowych.
Ważnym elementem zmian jest modyfikacja systemu motywacyjnego, świadczeń
socjalnych, materialnych zachęt do służby oraz możliwości podnoszenia kwalifikacji przez
żołnierzy NSR, głównie w celu stabilizacji stanów osobowych i ograniczenia skali
rezygnacji z przydziału kryzysowego. W zakresie umożliwienia nabywania na cywilnym
rynku pracy przez żołnierzy rezerwy kwalifikacji przydatnych w wojsku wprowadzono
uprawnienie szefów WSzW do organizowania, na potrzeby nabycia takich kwalifikacji,
szkoleń (kursów) dla żołnierzy rezerwy posiadających przydziały kryzysowe.
Wprowadzono także faktyczną możliwość udzielania pomocy żołnierzom NSR na
podnoszenie przez nich w trybie indywidualnym kwalifikacji i wyszkolenia na cywilnym
rynku pracy.
W zakresie relacji z pracodawcami zaszły także istotne zmiany. Zapewniona została
kolejna ścieżka informowania pracodawcy (przez wojskowego komendanta uzupełnień)
o powołaniu do czynnej służby wojskowej osoby powoływanej będącej jego pracownikiem.
Nastąpiło ułatwienie procedury wnioskowania przez pracodawcę o wypłatę rekompensaty
za koszty poniesione z tytułu zastępstwa w pracy żołnierza rezerwy w okresie pełnienia
przez niego czynnej służby wojskowej oraz dostosowanie sposobu naliczania wysokości
zwrotu rekompensaty pracodawcy z tytułu kosztów poniesionych na zastępstwo żołnierza
38
rezerwy w czasie odbywania służby wojskowej do zasad stosowanych przy naliczaniu
wynagrodzeń (wydłużenie terminu wnioskowania z 30 do 90 dni, z możliwością składania
wniosku w miejscowym WSzW).
W ustawie o uposażeniu żołnierzy niezawodowych wprowadzone zostały zmiany
przepisów korzystniejsze dla żołnierzy rezerwy. Naliczanie uposażenia dla żołnierzy
rezerwy z tytułu ćwiczeń wojskowych będzie odtąd następować według stopnia etatowego
zajmowanego stanowiska służbowego, a nie  jak dotychczas  według posiadanego stopnia
wojskowego. Dla żołnierzy rezerwy pełniącym czynną służbę wojskową wprowadzony
został dodatek motywacyjny za posiadanie klas kwalifikacyjnych.
Nowe rozwiązania, umożliwią także uznawanie nabytej wiedzy i skrócenie szkolenia
absolwentów klas o profilu wojskowym w ramach służby przygotowawczej.
39
Załącznik 6
S T R U K T U R A O R G A N I Z A C Y J N A T E R Y T O R I A L N E G O O D D Z I A A
U N S R / A K
(Przykładowa schematyczna struktura organizacyjna)
DOWÓDCA
Dowództwo Sztab Komp. wsparcia Pluton
Kompania
Pluton Kompanie
ogniowego saperów
logistyczna
dowodzenia (samodz. plutony)
NSR
dca plsap
szef sztabu dowódca pldow plplot
pluton zabezp.
kompania specj/
drsap
pluton specj
sekcja S-1 plppanc
drużyna
radiotelegraf
pluton
4
gospodarczy
sekcja S-2 plm
drużyna
kablowa
sekcja S-3
drużyna WD
sekcja S-4
40
Załącznik 7
BAZA ORGANIZACYJNA, SZKOLENIOWA I MOBILIZACYJNA
TO NSR/AK
JEDNOSTKI SZKOLNICTWA WOJSKOWEGO, OÅšRODKI I CENTRA SZKOLENIA (POLIGONOWEGO)
ORAZ JEDNOSTKI WOJSKOWE STANOWI
CE BAZY FORMOWANIA TO NSR/AK
SP MW
20BZ
CS MW
CS SP CSLOG.
Ustka
Lębork Hel
Gdynia
SÅ‚upsk
OSP WL Orzysz
Braniewo
Gołdap
Kołobrzeg Gdańsk
Węgorzewo
1BLog Bartoszyce
Suwałki
Pruszcz Gdański
Lidzbark Warm.
Trzebiatów
Koszalin
ElblÄ…g
Świnoujście Tczew CS AiU
Miastko Giżycko
Dziwnów Malbork
Starogard Gd.
MorÄ…g
Orzysz
EÅ‚k
12BZ Åšwidwin Olsztyn CS A
iI
DrawskoPomorskie
Czarne
ZÅ‚ocieniec
GrudziÄ…dz
Złotów 18pr
Chełmno
Brodnica
Szczecin
Stargard Wałcz
Bydgoszcz
Choszczno Piła
CS WL Drawsko Pom. A
omża
Białystok
Toruń
CS WL Ciechanów
Gorzów Wlkp.
Inowrocław
Toruń
Włocławek
Skwierzyna
AON
Zegrze
SP WL
Białobrzegi
Modlin
Międzyrzecz
SÅ‚ubice PÅ‚ock Zegrze
Kazuń Legionowo
Åšwiebodzin
Zielonka
Poznań
Sochaczew Wesoła
Babimost
WARSZAWA Siedlce
Wędrzyn
Sulechów Mińsk Mazowiecki
Åšrem
Biała Podlaska
Czerwieńsk CSSP
A
ęczyca
Pleszew
Leszno
Radzyń
Kalisz
OSP WL Wędrzyn Żagań
Zduńska
A
ódz

Wola
Żary Sieradz
Tomaszów Maz. Włodawa
Dęblin
A
ask Dęblin
Świętoszów
Piotrków Tryb.
Radom
OSP WL Żagań
Bolesławiec Lublin
Zgorzelec
Oleśnica Kępno Świdnik
Chełm
Skarżysko
Wrocław Kamienna
CS WIiCh Jelenia Góra
bdow WB
Zamość
Wałbrzych Brzeg Hrubieszów
Częstochowa Kielce
Lubliniec
Opole Tarnobrzeg
Stalowa Wola
WSO WL Nisko
Tarnowskie Góry
Nysa
Duszniki
KÅ‚odzko
Prudnik Bytom
Zabrze
Zdrój
Nowa
Gliwice
Dęba
Katowice
Kraków
Rzeszów Jaros ław
Tarnów
OSPG Duszniki Zdrój
OSP WL Nowa Dęba
Przemyśl
Bielsko-Biała
Krosno
Nowy SÄ…cz
10BLog 25BKP
CPdMZ Kielce
6BPD
DYSLOKACJA 16 TO NSR/AK W OPARCIU O BAZ
27 OBIEKTÓW:
1) 2 x akademie oraz szkoły oficerskie (AON Warszawa, WSO WL Wrocław),
2) 2 x szkoły podoficerskie ( SP WL w Poznaniu, SP MW w Ustce),
3) 10 x centra szkolenia:
a) w Wojskach LÄ…dowych: Centrum Szkolenia Wojsk LÄ…dowych w Poznaniu; Centrum Szkolenia
Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu; Centrum Szkolenia A
ączności i Informatyki w Zegrzu; Centrum
Szkolenia Wojsk Inżynieryjno-Chemicznych we Wrocławiu;
b) w Siłach Powietrznych: Centrum Szkolenia Sił Powietrznych w Koszalinie; Centrum Szkolenia
Inżynieryjno  Lotniczego w Dęblinie;
c) w Marynarce Wojennej RP - Centrum Szkolenia MW RP w Ustce;
d) w Inspektoracie Wsparcia SZ - Centrum Szkolenia Logistyki w GrudziÄ…dzu;
4) 5 x ośrodki szkolenia poligonowego (OSP): 4 OSP WL Nowa Dęba; Orzysz; Wędrzyn i Żagań oraz
OSPG Duszniki Zdrój;
5) 8 x jednostki wojskowe  stanowiące bazy formowania batNSR w województwach gdzie brak jest
jednostek szkolnictwa wojskowego:
a) województwo podlaskie  18pr;
b) województwo warmińsko-mazurskie - 20BZ;
c) województwo lubelskie  bdow WB;
d) województwo małopolskie  6BPD;
e) województwo opolskie  10BLog;
f) województwo zachodniopomorskie  12BZ;
g) województwo kujawsko-pomorskie  1Blog
41
Załącznik 8
STRUKTURA ORGANIZACYJNA SYSTEMU DOWODZENIA
TERYTORIALNEGO KOMPONENTU SIA
ZBROJNYCH RP
INSPEKTORAT
WSPARCIA SZ
SZCZEBEL OPERACYJNY
WSzW [16]
SZCZEBEL TAKTYCZNY
TO NSR/AK
[1  2]
42
Załącznik nr 9
PRZYKA
ADOWE ZESTAWIENIE ROCZNYCH KOSZTÓW ŚWIADCZEC
DLA
ŻOA
NIERZY TO NSR/AK W TRAKCIE POZOSTAWANIA NA PRZYDZIALE
KRYZYSOWYM
TO NSR/AK
świadczenie brutto świadczenie brutto
korpusy osobowe ilość
miesięcznie w zł rocznie w zł
Oficer 820 24 236 160
(podporucznik)
Podoficer 648 53 412 128
(kapral)
Szeregowy 560 620 4 166 400
Razem 697 4 814 688
16 TO NSR/AK
świadczenie brutto
4 814 688 16
77 035 000
rocznie w zł
43