I. MIEJSCE METOD ORGANIZACJI I ZARZ
DZANIA
W NAUKACH ZARZ
DZANIA
1. Zmiany paradygmatów w zarządzaniu
W ostatnich latach w naukach zarządzania zaobserwować można, podobnie
jak i w innych obszarach wiedzy, wyjątkowo dynamiczny rozwój. Przeja-
wia siÄ™ to m.in. w zmianie sposobu postrzegania organizacji i roli jakÄ…
pełnić powinien w niej kierownik.
Wielu teoretyków zarządzania coraz częściej skłania się ku stwierdze-
niu, że zarządzania organizacjami nie można nauczyć się wyłącznie z ksią-
żek. Również praktyka nie jest w stanie dostarczyć wystarczająco bogatej
i skutecznej wiedzy w tym zakresie. Z tych powodów coraz większą liczbę
zwolenników zdobywają poglądy traktujące zarządzanie jako swego rodza-
ju sztukę, w równym stopniu uwarunkowaną teorią, praktyką, ale i także
specyficznymi zdolnościami. Takie spojrzenie w wielu przypadkach ozna-
cza, że kierownik, aby móc sprostać wymaganiom firm personalnych, mu-
siałby mieć cechy człowieka renesansu.
Zmiany w naukach zarządzania zakładają odejście od tzw. przestrzeni
biurokracyjnej i przejście do rozpatrywania sytuacji kierowniczych w prze-
strzeni kombinacyjnej. Przestrzeń biurokracyjna to przestrzeń wyznaczona
wymiarami specjalizacji, koordynacji i formalizacji. Jest to zatem tradycyj-
ny schemat myślenia o organizacji sprowadzający się do czynności dziele-
nia celów głównych na cele cząstkowe, następnie do konstruowania syste-
mu koordynowania tak podzielonymi celami i w końcu do nadawania ta-
kiemu systemu cech trwałości poprzez formalizację. Schemat ten powoli
ustępuje miejsca analizie zjawisk w tzw. przestrzeni kombinacyjnej. Prze-
strzeń kombinacyjną możemy opisać używając wymiarów: aktywizacji,
rozumianej jak umiejętność wyzwalania inicjatywy, potencjału kombina-
cyjnego, definiowanego jako umiejętność kreowania nowych form wymia-
ny pomiędzy różnymi obszarami aktywności oraz spójności, traktowanej
jako umiejętność integrowania członków organizacji wokół jej celów1.
1
Strategor, ZarzÄ…dzanie firmÄ…, PWE, Warszawa 1995.
Rolą kierownika w takiej organizacji nie jest już szczegółowe planowa-
nie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie podwładnych, ale raczej
stwarzanie warunków umożliwiających wydobycie i wykorzystanie ich
własnej kreatywności. Kierowanie w ten sposób przekształca się coraz
bardziej w przewodzenie.
W naukach zarządzania, podobnie jak i w innych naukach, można wy-
różnić trzy podstawowe części. Pierwszą częścią jest ontologia (z gr. óntos
 byt i lógos = nauka). Zawiera ona definicje najważniejszych kategorii
danej nauki, czyli kategorii determinujÄ…cych postawy uczonych wobec
przedmiotu nauki. Drugą składową stanowi epistemologia, czyli teoria
poznania (z gr. épistemé  wiedza, zrozumienie). Umożliwia ona poznanie
i zrozumienie zjawisk zachodzących w szeroko pojętym zarządzaniu.
Ostatnią składową, interesującą nas szczególnie ze względu na przedmiot
niniejszej pracy, jest metodologia (z gr. mét  wyżej zorganizowany
i hodós  sposób, ścieżka, droga). Metodologia danej nauki zawiera me-
tody poznania, reguły i procedury jej właściwe lub przez nią wykorzysty-
wane. Najczęściej są to metody dochodzenia lub odkrywania praw rządzą-
cych daną nauką. Najbardziej ogólny podział tych metod zakłada wyróż-
nienie metod indukcyjnych i dedukcyjnych. W niektórych pracach jako
składową nauki wyróżnia się także aksjologię (z gr. aksios  wart, cenny),
czyli dział zawierający system kryteriów w niej stosowanych, w innych
natomiast aksjologię traktuję się jako zupełnie niezależną nauką o warto-
ściach w ogóle.
Metody organizacji i zarzÄ…dzania stanowiÄ… pochodnÄ… metodologii nauk
zarządzania, a także jej warstwy epistemologicznej. Z jednej strony służą
poznawaniu reguł rządzących organizacjami, z drugiej  pozwalają te
organizacje zmieniać.
Właściwa prezentacja metod organizacji i zarządzania wymaga także
rozstrzygnięcia kilku dylematów związanych ze szczegółowym określe-
niem przedmiotu wykładu. Pierwszy z tych dylematów związany jest
z wyodrębnieniem jako przedmiotu badań zarówno obszaru organizacji,
jak i sfery zarządzania. Czy takie wyróżnienie jest uzasadnione w sytuacji,
gdy na poziomie dydaktycznym w większości uczelni wykłada się już nie
PODSTAWY ORGANIZACJI I ZARZ
DZANIA, ale PODSTAWY ZARZ
DZANIA?
Wydaje się, że o takim rozwiązaniu zadecydował fakt, że zarządzanie jest
rozpatrywane przede wszystkim w kontekście kształtowania relacji przeło-
żony  podwładny, czyli dotyczy najogólniej kierowania ludz
mi, nato-
miast organizowanie może być rozpatrywane zarówno jako odpowiednie
rozmieszczenie ludzi, ale i odpowiednie rozmieszczenie zasobów rzeczo-
wych.
Poza tym zarządzanie rozpatruje się najczęściej w ujęciu czynnościo-
wym; organizowanie, oprócz znaczenia czynnościowego, może być anali-
zowane również w ujęciu rezultatowym (organizacja) i atrybutowym (zor-
ganizowany).
Przeciw rozłącznemu traktowaniu problemów organizacji i zarządzania
przemawia fakt, że na zarządzanie, w klasycznym układzie funkcji zarzą-
dzania, składają się następujące funkcje: planowanie, organizowanie, mo-
tywowanie i kontrolowanie. Organizowanie w takim układzie to tylko jed-
na z wielu funkcji zarządzania. Organizowanie stanowi zatem część zarzą-
dzania. Bardziej przejrzystym wydaje się układ, w którym organizowanie
traktuję się jako część składową zarządzania. Ten ogólny układ prezentacji
metod przyjęto także w tej pracy. Dodatkowo wyodrębnione zostały meto-
dy kreatywnego myślenia, gdyż stanowią one istotną składową procesów
rozwiązywania problemów organizatorskich. Zachowany jednak został
w tytule opracowania podział na metody organizacji i metody zarządzania.
Istotnym dylematem związanym z właściwą prezentacją jest także pro-
blem rozstrzygnięcia, czy materiał pracy poświęconej Metodom organiza-
cji i zarządzania powinien obejmować tylko i wyłącznie metody czy także
techniki zarzÄ…dzania.
Metoda jest pojęciem ogólnym, oznaczającym świadomie i konse-
kwentnie stosowany sposób postępowania warunkujący osiągnięcie okre-
ślonego celu. Technika stanowi raczej instrumentem służącym do rozwią-
zywania konkretnych problemów pojawiających się w trakcie funkcjono-
wania i rozwoju organizacji. Poza tym:
- metoda dotyczy sposobu, ale i celu, technika raczej sposobu i czyn-
ności,
- metoda to wytyczne, reguły i zasady, technika to dokładnie krok po
kroku opisane procedury,
- metoda może okazać się zawodną, techniki bywają raczej niezawodne,
- metody obejmują szersze zagadnienia, techniki rozwiązują szczegó-
Å‚owe problemy.
W praktyce często trudno jest odróżnić metodę od techniki. W wielu
pracach można spotkać te same narzędzia raz określane metodami, a w
innym przypadku technikami. Bardzo trudno tutaj o jednoznaczne upo-
rzÄ…dkowanie.
W tym miejscu pojawia się również aspekt praktyczny tej części nauk
zarządzania. Czy słuchacz powinien otrzymywać bardziej ogólną wiedzę
dotyczÄ…cÄ… metod organizacji i zarzÄ…dzania, czy raczej konkretne procedury
rozwiązywania problemów. Oczekuje na pewno tych ostatnich, ale
w większości przypadków mówienie o technikach wymaga mówienia
o metodach. Bez takiej korelacji nie można w pełni zrozumieć sytuacji
i właściwie stosować szczegółowych narzędzi. W niniejszym opracowaniu
podstawowy schemat opisu będą tworzyły metody organizowania i zarzą-
dzania, w większości jednak przypadków będą towarzyszyły im opisy
technik na poziomie operacyjnym.
2. Rozwój metod organizacji i zarządzania
Właściwie cały historyczny rozwój zarządzania to odkrywanie lub formu-
łowanie ciągle nowych metod, technik, procedur i sposobów kierowania.
Pierwsze teoretyczne prace w zakresie nauk zarządzania powstały na
przełomie XIX i XX w. Zawdzięczamy je przede wszystkim grupie auto-
rów określanych wspólnie mianem szkoły klasycznej w zarządzaniu. Do tej
grupy należą: F. W. Taylor i H. Le Châtelier, H. Gantt, H. Emerson, maÅ‚-
żeństwo F. B. i L. M. Gilbreth i K. Adamiecki. Jednym z podstawowych
obszarów zainteresowań tej grupy było poszukiwanie sposobów zwiększa-
nia wydajności pracowników.
Prekursorem był oczywiście F. W. Taylor. Jemu zawdzięczamy opra-
cowanie metody badania pracy określanej mianem time and motion study.
Celem jej stosowania było mierzenie i normowanie pracy w celu znalezie-
nia możliwie najbardziej racjonalnego sposobu wykonania określonych
czynności. W praktyce polegało to na rozkładaniu danej czynności na
czynności elementarne, mierzeniu czasu ich trwania i poszukiwaniu ideal-
nego rozwiÄ…zania wynikajÄ…cego ze zmian w przestrzennym i czasowym
rozmieszczeniu ludzi, maszyn, materiałów i wyrobów gotowych. W. F.
Taylorowi zawdzięczamy także metodę zarządzania wykorzystującą
w możliwe najwyższym stopniu zasadę podziału pracy  zarówno
w odniesieniu do czynności wykonawczych, jak i czynności kierowni-
czych. Skutki takiego podejścia widoczne są do dzisiaj w postaci struktur
funkcjonalnych.
Wśród wielu eksponatów zgromadzonych w Science Museum w Lon-
dynie znajduje się cyklograf skonstruowany przez małżeństwo F. B. i L.
M. Gilbreth ów. Urządzenie to pozwalało na fotografowanie, a w póz
niej-
szym wydaniu także na filmowanie ruchów roboczych pracownika dzięki
przytwierdzonym do dłoni, przegubów i łokci pracownika żaróweczkom.
W ten sposób możliwe było badanie ruchów pracownika zarówno w prze-
strzeni, jak i w czasie. Metoda zaproponowana przez małżeństwo Gilbret-
h ów była także przykładem metody badania pracy, zakładającej poszukiwa-
nie możliwości wzrostu wydajności poprzez lepsze dopasowanie maszyn
i ludzi.
Do metod zarządzania można zaliczyć formułę działania według eta-
pów cyklu działania zorganizowanego, również stanowiącą kanon nauk
zarzÄ…dzania zaproponowanÄ… przez H. Le Châtelier a. OkreÅ›la ona czynno-
ści, których realizacja powinna zwiększyć sprawność naszego działania.
Duże znaczenie w szkole klasycznej przywiązywano do czasowego
rozmieszczenia działań. Powstałe w tym okresie koncepcje harmonogra-
mowania zadań funkcjonują bez większych zmian do dzisiaj. Szczególne
osiągnięcia miał tutaj H. Gantt i K. Adamiecki. H. Gantt jest twórcą har-
monogramów pozwalających na porównywanie faktycznego i planowego
przebiegu prac. Ten graficzny sposób prezentacji stopnia zaawansowania
robót do dzisiaj określa się mianem wykresów Gantta. K. Adamiecki na-
tomiast jest autorem harmonogramów pozwalających na analizowanie
i planowanie pracy zespołowej w oparciu o sformułowane przez siebie
prawa harmonii doboru, harmonii działania i harmonii duchowej.
Nurt klasyczny to także dorobek Ch. Bedaux, autora pierwszych kon-
cepcji wartościowania pracy, szerzej upowszechnionych w latach 40.
Do metod zarządzania, szczególnie w obszarze zarządzania produkcją,
można zaliczyć także koncepcję taśmy montażowej, zaproponowaną i roz-
winiętą, praktycznie do granic, możliwości przez H. Forda. Koncepcja
ta jest najlepszym przykładem skrajnego wykorzystania w zarządzaniu zasa-
dy podziału pracy.
Kierunek administracyjny w zarzÄ…dzaniu to przede wszystkim dorobek
H. Fayola i M. Webera. Zainteresowania obu tych twórców koncentrowały
się wokół koncepcji idealnie zorganizowanej i zarządzanej organizacji.
Ogólnie zaproponowane przez nich metody zarządzania można określić
mianem zarzÄ…dzania przez hierarchiÄ™, czyli zarzÄ…dzania wykorzystujÄ…-
cego uporządkowane struktury organizacyjne ustalające stosunki nadrzęd-
ności i podporządkowania. W przypadku H. Fayola przejawiało się to
w postaci dominacji zasady podziału pracy, autorytetu, szczególnie for-
malnego, dyscypliny, zasady centralizacji i odpowiedniej hierarchii oraz
jednolitości i jednoosobowego kierownictwa. M. Weber jest autorem kon-
cepcji idealnego systemu biurokratycznego funkcjonującego m.in. według
zasady kompetencji, hierarchii, oddzielenia zarządzania od własności
i formalizacji. Przykłady sformalizowanego i zhierarchizowanego zarzą-
dzania do dzisiaj dominujÄ… w wielu organizacjach i to nie tylko tych zwiÄ…-
zanych z administracjÄ… publicznÄ….
Kierunek human relations zapoczątkował wykorzystywanie w naukach
zarzÄ…dzania dorobku socjologii i psychologii. Tym samym klasyczny ze-
staw metod i technik zarządzania został wzbogacony o metody i techniki
stosowane w tamtych naukach. Po raz pierwszy kompleksowe socjolo-
giczno-psychologiczne badania zachowań robotników przemysłowych
przeprowadził w latach 30. E. Mayo.
Szczególnie wiele miejsca zajmuje w tych koncepcjach problematyka
stylów zarządzania. Zakładając, że specyficzny sposób pełnienia funkcji
kierowniczych, czyli styl zarządzania, możemy określić mianem metody
zarządzania to zasługi D. McGregora, K. Lewina, R. Lipitta i R. K. Whi-
te a  autorów koncepcji stylów zarządzania, dla rozwoju metod zarzą-
dzania sÄ… wyjÄ…tkowo znaczÄ…ce.
Human relations to również dorobek M. Follet  prekursorki badania
konfliktów w organizacji, w tym szczególnie ich pozytywnych stron.
Istotnym zagadnieniem poruszanym przez twórców zaliczanych do tego
nurtu w naukach zarządzania był także problem motywowania ludzi do
działania. Wtedy zaczęły pojawiać się metody i techniki koncentrujące się
na zwiększaniu siły motywacji. Najpierw były to proste koncepcje oparte
o tzw. techniki wzbogacania pracy, póz
niej powstawały bardziej rozwi-
nięte metody i techniki motywowania wykorzystujące koncepcje klasy-
fikacji potrzeb, na końcu były to metody zarządzania kompleksowo roz-
wiązujące problem zaangażowania podwładnych w działania organizacji,
jak to ma miejsce np. w metodzie zarzÄ…dzania przez delegowanie czy
w zarzÄ…dzaniu z wykorzystaniem grup autonomicznych.
Wraz z upowszechnianiem się podejścia systemowego w naukach za-
rządzania pojawiły się metody i techniki ilościowe zapożyczone z nauk
ścisłych. Związane to było m.in. z potrzebą znalezienia narzędzi umożli-
wiających optymalizowanie rozmieszczenia w czasie i przestrzeni zasobów
organizacji. Po raz pierwszy matematyczne modele podejmowania decyzji
oraz techniki programowania liniowego pojawiły się już przed II wojną
światową (J. von Neuman, W. Niemczynow i L. W. Kantorowicz). Zapo-
czątkowało to rozwój badań operacyjnych. Traktowanie organizacji jako
systemu było także przyczyną specyficznej mody wśród teoretyków zarzą-
dzania, przejawiającej się w kreowaniu modelów zarządzania, czyli
sztucznych konstrukcji, których celem było w możliwe jak najprostszy
sposób wyjaśnianie problemów zarządzania. Do dzisiaj sztandarowym
przykładem obecności systemowego podejścia w zarządzaniu jest zarzą-
dzanie oparte o zasadę sprzężenia zwrotnego.
Podejście sytuacyjne w zarządzaniu zakłada potrzebę dopasowywania
konkretnych rozwiązań z zakresu organizacji i zarządzania do określonej
sytuacji. W ten sposób uwaga specjalistów od zarządzania została skiero-
wana na techniki umożliwiające identyfikowanie i analizowanie czynni-
ków determinujących określoną sytuację. Charakterystycznym przykładem
mogą być koncepcje stylów zarządzania autorstwa F. Fiedlera oraz
V. Vroom a i P. Yetton a. Obie te metody oprócz opisu samych stylów
zawierają opis metody analizy czynników mogących wpływać na jego
wybór.
Wielu nowych metod i technik dostarczyło, dynamicznie rozwijające
się w latach 80., zarządzanie strategiczne. Temu nurtowi, a dokładniej jego
wcześniejszemu odpowiednikowi  planowaniu strategicznemu, zawdzię-
czamy upowszechnienie metod portfelowych i scenariuszowych wykorzy-
stywanych w analizie i projektowaniu strategii.
Obecnie obowiązującym podejściem do problemów zarządzania jest
podejście procesowe. W podejściu tym zakłada się postrzeganie organizacji
jako procesu, czyli ciągu powiązanych czynności składających się na okre-
śloną wartość z punktu widzenia klienta. Podstawowym narzędziem wyko-
rzystywanym tutaj do analizy i projektowania systemów zarządzania jest
metoda łańcucha wartości autorstwa M. Portera. Wśród wielu metod
zarządzania charakterystycznych dla tego podejścia warto wymienić zarzą-
dzanie przez outsourcing lub przez internalizacjÄ™, zarzÄ…dzanie projektami
czy benchmarking.
Przedstawiony powyżej przegląd różnych metod organizacji i zarządza-
nia nie jest przeglądem zupełnym. Scharakteryzowany tutaj został dorobek
tylko podstawowych szkół zarządzania. Wielu interesujących nurtów nie
ujęto, z uwagi na chęć zachowania przejrzystości opisu. O części z tych
nurtów będzie mowa w dalszej, właściwej części pracy. Wydaje się, że jest
to jednak wystarczający dowód na stwierdzenie, że metody i techniki za-
rządzania stanowią zasadniczy obszar dociekań teoretyków i praktyków
zarzÄ…dzania.
W najbliższej przyszłości prawdopodobnie będziemy mieli do czynienia
z upowszechnianiem siÄ™ w zarzÄ…dzaniu koncepcji organizacji uczÄ…cych.
Już teraz w wielu metodach i technikach formułowanych w zarządzaniu
można zauważyć cechy charakterystyczne dla takiego ujęcia.
3. Klasyfikacja metod organizacji i zarzÄ…dzania
Wybór właściwego kryterium klasyfikacji metod organizacji i zarządzania
stanowi, jak to podkreśla wielu autorów, trudny problem. Cechami dobrej
klasyfikacji jest kompletność i rozłączność. Spełnienie tych warunków
w przypadku klasyfikowania kategorii z nauk zarzÄ…dzania jest praktycznie
niemożliwe. Decyduje o tym m.in. niedookreśloność wielu kategorii, moż-
liwość analizowania tych samych zjawisk w innym kontekście czy rozmyty
charakter granic między różnymi podejściami.
Najbardziej oczywistym podziałem jest podział, w którym wyróżnia się
metody zorientowane na organizacjÄ™ (organizowanie) i na zarzÄ…dzanie
(oddziaływanie na podwładnych). O zaletach i słabościach takiej formuły
była mowa już w pkt. 1.
Najbardziej czytelnym kryterium klasyfikacji metod organizacji i za-
rządzania jest klasyfikacja ze względu na funkcje zarządzania. Dzięki temu
otrzymujemy zestaw metod szczegółowych odnoszących się do planowa-
nia (budżetowanie), organizowania (tablice kompetencyjne), motywowania
(zarzÄ…dzanie przez delegowanie) i kontrolowania (samokontrola) oraz me-
tod kompleksowych (zarzÄ…dzanie przez cele) zorientowanych na wszystkie
funkcje. Podział taki byłby do przyjęcia, gdyby rzeczywiście tak pojmowa-
na była rola kierownika. Natomiast w koncepcjach przywództwa istotnymi
nie są funkcje wymienione powyżej, ale już np. koordynowanie i przewo-
dzenie. W powyższej klasyfikacji uwzględnione zostało jeszcze jedno kry-
terium  stopień szczegółowości lub inaczej formułując, stopień kom-
pleksowości metody.
Często stosowanym podziałem metod organizacji i zarządzania jest po-
dział na tzw. metody klasyczne i metody nowe (nowoczesne). Przy czym
klasyczne nie stanowi synonimu określenia stare czy nieprzystające do
rzeczywistości. Klasyczne to sprawdzające się praktycznie zawsze, nieza-
leżnie od mody panującej w zarządzaniu. Do metod klasycznych należą
metody koordynowania działań w czasie i przestrzeni, zarządzanie przez
cele, zarzÄ…dzanie przez partycypacjÄ™ czy zarzÄ…dzanie przez zadania. Nowe
metody to natomiast metody powstałe w wyniku pojawienia się nowych
trendów w zarządzaniu. Do nowych metod możemy zaliczyć: benchmar-
king, zarzÄ…dzanie wiedzÄ… organizacyjnÄ…, koncepcjÄ™ organizacji inteligent-
nej czy organizacji sieciowej.
Interesujący układ klasyfikacji metod, ale tylko organizatorskich,
przedstawia Z. Martyniak. Wyróżnia on metody właściwe organizacji,
powstałe jako metody organizatorskie i metody zapożyczone z innych ob-
szarów wiedzy. Do pierwszej grupy zalicza: badanie metod pracy, mierze-
nie metod pracy, wartościowanie pracy, normowanie pracy, koordynowa-
nie procesów pracy w czasie, organizowanie procesów pracy w przestrzeni
i analizę wartości organizacji. Do drugiej grupy zalicza metody: socjopsy-
chologiczne, ergonomiczne, operacyjne, sieciowe, ekonometryczne, infor-
matyczne i heurystyczne2.
Poniżej przedstawiono kilka innych propozycji klasyfikacji.
Metody organizacji i zarządzania można także klasyfikować:
a. według stopnia uniwersalności metody:
- metody mogące być stosowane zawsze i wszędzie,
- metody mogące być stosowane czasami i wszędzie,
- metody mogące być stosowane zawsze i w niektórych przypad-
kach,
2
Z. Martyniak, Metody organizacji i zarządzania, AE, Kraków 1999, s. 10.
- metody mogące być stosowane czasami i w niektórych przypad-
kach;
b. według rodzaju zasobów, których dana metoda dotyczy:
- metody ukierunkowane na zasoby rzeczowe,
- metody ukierunkowane na zasoby ludzkie,
- metody ukierunkowane na zasoby informacyjne,
- metody ukierunkowane na zasoby finansowe,
c. według kryterium przedmiotowego (obszar lub funkcja w przedsię-
biorstwie);
d. według stopnia nieokreśloności i ogólności3:
- sposoby zrutynizowane,
- recepty,
- metody lokalne,
- metody ogólne,
- supermetody,
- strategie myślenia,
- mity.
W poniższej pracy starano się pogodzić wymogi treści programowych
dla przedmiotu METODY ORGANIZACJI I ZARZ
DZANIA (o których mowa
we wstępie), z najczęściej stosowanym w zarządzaniu kryterium klasyfika-
cji, czyli klasyfikacją według funkcji zarządzania. W ten sposób otrzymano
rozdziały zawierające charakterystykę metod planowania, metod organi-
zowania, metod motywowania, metod kontrolowania, kompleksowych
metod zarządzania wraz ze stylami zarządzania i przywództwa oraz
w osobnym rozdziale  opis metod kreatywnego myślenia. Ponieważ
zadaniem niemożliwym, a i niecelowym byłoby pokazanie wszystkich
metod organizacji i zarządzania, dlatego też przy doborze poszczególnych
metod kierowano się chęcią pokazania w określonym obszarze, zarówno
tego co klasyczne, jak i tego co nowoczesne.
4. Perspektywy rozwoju metod organizacji i zarzÄ…dzania
W okresie po II wojnie Å›wiatowej powstaÅ‚o, jak to obliczyÅ‚ W. Hürlimann,
około 600 metod i technik związanych z organizacją i zarządzaniem, od
działań instynktownych, prób i błędów, zwyczaju, rutyny, doświadczenia,
aż po analizę dialektyczną czy totalną, eksperymenty, metody morfologicz-
ne, synektyczne itp.4.
3
J. Mouchot za: ibidem.
4
B. Wawrzyniak, Odnawianie przedsiębiorstwa. Na spotkanie XXI wieku, Poltext, War-
szawa 1999, s. 191.
Postęp w tym zakresie na pewno nie został zahamowany. Powstające
wciąż nowe paradygmaty zarządzania prowokują do kreowania wciąż no-
wych metod i technik. W ślad za tym prawdopodobnie nie idzie jakość,
mierzona skutecznością rozwiązywanych przy pomocy tych metod pro-
blemów przedsiębiorstw. Gdyby rzeczywiście za ilością podążała jakość,
zarządzanie stałoby się zbyt proste.
SÅ‚abÄ… stronÄ… tworzonych w ostatnim okresie metod zarzÄ…dzania jest
obwarowywanie ich wieloma założeniami, od spełnienia których zależy ich
skuteczność. Problem ten dotyczy szczególnie metod klasyfikowanych
jako tzw. metody miękkie, czyli metod ukierunkowanych np. na zmiany
postaw. Metody te z definicji należą do metod zawodnych, uzależnionych
od mnóstwa czynników charakteryzujących przełożonego, podwładnego
i sytuację. Spełnienie ich wszystkich graniczy często z cudem, a osobę
odpowiedzialną za wdrażanie taka sytuacja zwalnia z odpowiedzialności.
W przypadku metod planowania i organizowania sytuacja wyglÄ…da tro-
chę inaczej. Olbrzymi postęp w informatyce sprawił, że powoli niecelo-
wym staje się uczenie kierowników poszczególnych procedur związanych
np. z koordynowaniem działań w czasie i przestrzeni. Wystarczy bowiem
podać kilka danych i po chwili system komputerowy przekazuje nam go-
towe rozwiązanie. Czy zatem kierownik musi znać szczegółowo procedurę
PERT (rozmieszczenie działań w czasie) czy metodę Schmigalli (roz-
mieszczenie działań w przestrzeni)? Pytanie takie jest chyba pytaniem
retorycznym.
Ogromna różnorodność metod organizacji i zarządzania wymaga zatem
kształtowania u kierowników przede wszystkim określonych postaw, cha-
rakteryzujących się otwartością i kreatywnością. Tego samego kierownicy
muszą oczekiwać od podwładnych. Przyszłość należy więc do metod,
technik, procedur, sposobów i działań ukierunkowanych na rozwój
i utrzymanie odpowiedniego poziomu kreatywności, otwartości i zdolności
uczenia siÄ™.
LITERATURA DO ROZDZIAA
U I
Bieniok H., Metody sprawnego zarzÄ…dzania, Placet, Warszawa 1999.
Martyniak Z., Metody organizacji i zarządzania, AE, Kraków 1999.
Strategor, ZarzÄ…dzanie firmÄ…, PWE, Warszawa 1995.
Wawrzyniak B., Odnawianie przedsiębiorstwa. Na spotkanie XXI wieku, Poltext, Warszawa
1999.
Zimniewicz K., Współczesne koncepcje i modele zarządzania, PWE, Warszawa 1999.