KRAJOZNAWSTWO
mgr Michał Witkiewicz
WYKA
AD 5
Metodyka organizowania
imprez krajoznawczych
TYPY IMPREZ KRAJOZNAWCZYCH
Główne typy imprez krajoznawczych:
a) wycieczki,
b) wczasy,
c) rajdy,
d) złazy,
e) spływy,
f) rejsy,
g) zloty.
WYCIECZKA
- to krótka lub dłuższa wędrówka albo podróż jednej, bądz

większej liczby osób poza miejsce zamieszkania w celach
poznawczych albo wypoczynkowych.
WCZASY
- (dawniej wywczas) to wypoczynek połączony ze zmianą
środowiska, otoczenia, klimatu. Z czasem określenie to
zaczęło oznaczać wypoczynek zorganizowany.
BIWAK
- to postój pod gołym niebem dla odpoczynku, rzadziej
noclegu. Termin  biwak jest w działalności turystycznej
często mylony z terminem  obóz .
ZA
AZ
- to impreza masowa, w której biorą udział grupy
zorganizowane, jak również i uczestnicy indywidualni.
Celem złazu jest dojście do z góry zaplanowanej
miejscowości. Imprezę kończy wspólne, uroczyste
spotkanie, np. przy ognisku.
A
obożewicz T., Bieńczyk G., 2001
RAJD
- to planowa wędrówka co najmniej kilku grup
turystycznych po określonym terenie, w trakcie której cały
zespół realizuje zaplanowane zadania, wyszczególnione w
regulaminie rajdu.
A
obożewicz T., Bieńczyk G., 2001
SPA
YW
- to wędrówka kajakiem, pontonem lub innym mniejszym
sprzętem pływającym, odbywana na tych samych zasadach
co rajdy.
REJS
- to wędrówka żeglarska, odbywana przeważnie według
ustalonego regulaminu.
ZLOT
- to wielki złaz, a dla części uczestników jednocześnie rajd,
spływ lub rejs wyprzedzający lub kończący imprezę. Jest to
z reguły impreza wielodyscyplinowa, obejmująca
jednocześnie piechurów, wodniaków, kolarzy, turystów
motorowych i innych.
A
obożewicz T., Bieńczyk G., 2001
PRZEPISY PRAWNE
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia
1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy
wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego
organizowania i nadzorowania (Dz.U. nr 12 i 18 z 1997 r. )
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie
określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w
górach, pływających, kąpiących się i uprawiających sporty wodne
(Dz.U. nr 57 z 1997 r.)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31
grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w
publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. nr 6 z
2003 r.)
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych
(Dz.U. nr 55 z 2001 r.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 czerwca 2001 r. w
sprawie centralnego rejestru zezwoleń na działalność
organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz.U. nr 62
z 2001 r. )
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 listopada 2001 r. w
sprawie uprawiania alpinizmu. (Dz.U. Nr. 145 z 2001 r.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2001 r. w
sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek (Dz.U.
nr 72 z 2001 r.)
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 września
2001 roku w sprawie szczegółowych zasad i warunków
prowadzenia działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej (Dz.U.
nr 62 z 2001 r.)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 września 2000 r. w
sprawie uprawiania sportów motorowych. (Dz.U. nr 83 z 2000 r.)
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym
(Dz.U. nr 58 z 2003 r. )
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 września 1997 r. w
sprawie uprawiania żeglarstwa. (Dz. U. nr 112 z dnia 24 września
1997 r.)
ORGANIZATORZY
Organizatorzy wypoczynku są obowiązani do zapewnienia
bezpiecznych warunków wypoczynku i właściwej opieki
turystom.
Wypoczynek może być organizowany w formach
wypoczynku wyjazdowego (np. kolonie, obozy, zimowiska) i
formach wypoczynku w miejscu zamieszkania (np.
półkolonie, wczasy w mieście), zwanych  placówkami
wypoczynku .
Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką
jednego wychowawcy nie może przekraczać 20 osób, jeżeli
przepisy w sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i
higieny nie stanowią inaczej.
W przypadku dzieci do 10 roku życia liczba uczestników
pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może
przekraczać 15 osób.
Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką
jednego wychowawcy ulega zmniejszeniu, jeżeli
uczestnikami są dzieci i młodzież niepełnosprawna
wymagająca stałej opieki lub pomocy.
OGÓLNE ZASADY PROGRAMOWANIA
Dobry program imprezy turystycznej powinien cechować
się:
a) celowością,
b) wykonalnością,
c) skutecznością i operatywnością,
d) komunikatywnością,
e) możliwością wyboru alternatywy.
W trakcie układania konkretnych programów turystycznych
należy uwzględnić następujące zasady:
a) dostosowywać program do składu społecznego grupy,
b) stosować zasady dydaktyczne w procesie
programowania,
c) wiązać aktywność turystów z celami krajoznawstwa,
d) dążyć do podniesienia kultury turystycznej,
e) dążyć do urozmaicenia form wypoczynku fizycznego i
psychicznego,
f) unikać przeładowania programu,
g) elastyczność realizacji programów.
CZYNNIKI DETERMINUJ
CE
PROGRAM TURYSTYCZNY
Teren
Potrzeby
Czas trwania
Walory turystyczno-krajoznawcze,
zagospodarowanie turystyczne
społeczne
wyjazdu
Stopień
Cel wyjazdu PROGRAM TURYSTYCZNY
zaawansowania
turystycznego
Uwarunkowania
Zainteresowania
Wielkość grupy
socjodemograficzne
- wiek, płeć, zawód,
pochodzenie, wykształcenie
CZYNNIKI DETERMINUJ
CE
PROGRAM TURYSTYCZNY
1. Baza turystyczna i jej standard
Na sposób programowania wpływa tu:
a) baza noclegowa,
b) baza żywieniowa,
c) dostępność komunikacyjna.
2. Cel wyjazdu
Na sposób programowania wpływa tu różnorodność wyjazdów
turystycznych:
a) wyjazdy wypoczynkowe,
b) wyjazdy lecznicze,
c) wyjazdy krajoznawcze,
d) wędrówki turystyczne, włóczęgi, tramping,
e) wyjazdy specjalistyczne,
f) wyjazdy ideologiczne,
g) wyjazdy okazjonalne,
h) wyjazdy rozrywkowe (ludyczne).
3. Czas trwania imprezy
Zakres ilościowy programu jest uzależniony od długości danej
imprezy turystycznej.
a) ruch krótkookresowy,
- do kilku godzin,
- jednodniowe wyjazdy,
- weekendy (1-2-3-dniowe),
- kilkudniowy (3-7 dni).
b) ruch długookresowy,
- od 7 do 14 dni,
- od 14 do 30 dni,
- ponad 30 dni
c) o bliżej nieokreślonym czasie trwania.
4. Wielkość imprezy
Wielkość grupy wpływa na optymalizację procesu realizacji
programu, ogranicza dostępność niektórych walorów.
Grupy wg kryterium wielkości:
a) od 1 do 5 osób  turyści indywidualni,
b) od 6 do 15 osób  mała grupa,
c) od 16 do 30 osób  grupa średnia,
d) od 31 do 50 osób  grupa duża,
e) ponad 50 osób  grupa bardzo duża.
5. Czynniki określające społeczny charakter
grupy
I. WIEK
Grupy wiekowe (wg Szuszkiewicza):
a) turystyka młodzieżowa,
b) w wieku przedszkolnym od 3 do 6 lat włącznie,
c) w wieku szkolnym od 7 do 14 lat włącznie,
d) w starszym wieku szkolnym od 15 do 19 lat włącznie,
e) młodzieży akademickiej i pracującej od 20 do ok. 30 lat,
f) turystyka dorosłych (od 30 do 59 lata),
g) turystyka ludzi starych (ponad 60 lat).
II. PA
EĆ
Programowanie w zależności od cech charakteru, innych potrzeb
w zakresie wypoczynku.
III. POCHODZENIE I MIEJSCE PRZEBYWANIA
Pochodzenie turystów rzutuje na potrzeby w zakresie turystyki i
wypoczynku oraz kształtowania osobowości.
IV. ZAWÓD
Grupy zawodowe (wg Kruczka):
a) turystyka pracowników umysłowych,
b) turystyka pracowników fizycznych niewykwalifikowanych,
c) turystyka pracowników fizycznych wykwalifikowanych,
d) turystyka dla osób zatrudnionych na stanowiskach
wymagających dużego wysiłku fizycznego,
f) turystyka dla osób zatrudnionych na stanowiskach
wymagających dużego obciążenia psychicznego.
V. WYKSZTAA
CENIE
Na podstawie badań stwierdzono, że im wyższe wykształcenie
tym wyższe umiejętności spędzania czasu wolnego.
VI. ZAMOŻNOŚĆ
Wysokość zarobków wpływa na częstotliwość wyjazdów.
VII. PORA ROKU
Pewne formy turystyki mogą być realizowane tylko w określonych
warunkach pogodowych.
VIII. STAN RODZINNY
W odniesieniu do stanu rodzinnego można mówić o turystyce:
a) osób samotnych,
b) rodzin bezdzietnych,
c) rodzin z małymi dziećmi,
d) rodzin z dorastającymi i dorosłymi dziećmi,
f) rodzin z jednym dzieckiem,
g) rodzin wielodzietnych.
IX. ZAINTERESOWANIA
Zainteresowania mogą wynikać z:
a) typu wykształcenia,
b) wykonywanego zawodu,
c) hobby,
d) osobowości turysty.
X. POZIOM INTELEKTUALNY I KULTURALNY
Poziom intelektualny można określić na podstawie wykształcenia.
Natomiast poziom kulturalny na podstawie sposobu uczestnictwa
w turystyce.
W zależności od tych poziomów można wyróżnić:
a) typ turysty  bez wyrobienia (odbiorcę masowego),
b) typ znawcy, konesera.
XI. STOPIEC
ZAAWANSOWANIA TURYSTYCZNEGO
W zależności od znajomości terenu i techniki uprawiania danej
dyscypliny można wyróżnić:
a) turystę przypadkowego  wyjazdy rzadkie, brak sprzętu,
b) turystę początkującego  wyjazdy częste, sprzęt pożyczony,
c) turystę zaawansowanego  wyjazdy częste, własny sprzęt,
d) turystę wytrawnego.
DOBÓR TREŚCI KRAJOZNAWCZYCH
1. Problematyka własnego regionu
Kierunki programowe mogą być silnie zróżnicowane i dotyczyć
następujących zagadnień:
a) racjonalne wykorzystanie gospodarcze naturalnych walorów
środowiska przyrodniczego,
b) przemiany społeczno-ekonomiczne własnego środowiska,
c) zmiany modelu życia ludności w wyniku procesów
demograficznych, gospodarczych, kulturalnych,
d) system budownictwa, rozwiązania komunikacyjne i ich
znaczenie,
e) funkcje gospodarcze w gospodarce regionu.
2. Problematyka różnych regionów Polski
Przykłady zagadnień problemowych imprez krajoznawczych:
a) wycieczki ukierunkowane na poznawanie dzieł sztuki,
architektury,
b) wycieczki o problematyce gospodarczej,
c) wycieczki i obozy o charakterze etnograficznym,
d) wycieczki o charakterze archeologicznym,
e) wycieczki o problematyce historycznej.
3. Program krajoznawczych imprez masowych
Program krajoznawczy rajdów, zlotów, złazów powinien
obejmować:
a) wytypowanie tras przebiegających wzdłuż najważniejszych
walorów krajoznawczych regionu,
b) opracowanie obszernych materiałów informacyjnych,
c) organizacja konkursów.
LITERATURA
Bieńczyk G., 2003. Krajoznawstwo i jego związki z turystyką.
WSE, Warszawa.
Kruczek Z., Kurek A., Nowacki M., 2003. Krajoznawstwo.
Zarys teorii i metodyki. PROKSENIA, Kraków.
Lipniacki W., 1986. Elementy teorii krajoznawstwa. t. 1,
PTTK, Szczecin.