Anna Tyrakowska-Skwira
Dostosuj swój zakład
do obowiÄ…zujÄ…cego
prawa pracy
Materiał pomocniczy dla pracodawców
z zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego
Projekt okładki
Dorota ZajÄ…c
Opracowanie typograficzne i Å‚amanie
Barbara Charewicz
Wydawca:
GA
ÓWNY INSPEKTORAT PRACY
Sekcja Informacji i Promocji
www.pip.gov.pl
e-mail: [e-mail]
2
WST
P
Pośród licznych obowiązków pracodawcy szczególnie ważny pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych
jest obowiązek zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higie- warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki
nicznych warunków pracy. Ustawodawca wymienia ten obowiązek i techniki (art. 207 ż 1 Kp).
jako jedną z podstawowych zasad prawa pracy (art. 15 Kp). Aby Jednocześnie na podkreślenie zasługuje fakt, że realizacja za-
sprostać obowiązującym w tym zakresie przepisom prawa, praco- dań związanych z ochroną pracy to proces ciągły, wymagający
dawcy powinni podjąć działania w celu minimalizowania negatyw- działań systemowych. Z tego względu zachęcamy, aby problemy
nych skutków prowadzonych procesów technologicznych, nieobo- te analizować i rozwiązywać w ramach systemu zarządzania bez-
jętnych dla środowiska pracy i zatrudnionych pracowników. Kieru- pieczeństwem pracy, którego podstawę stanowi dokonana na każ-
jemy do Państwa poradnik, którego podstawowym celem jest uła- dym stanowisku pracy ocena ryzyka zawodowego, jakie wiąże się
twienie identyfikacji zagrożeń typowych dla przetwórstwa owoco- z wykonywaną pracą. Pracodawca ma obowiązek zapoznać pra-
wo-warzywnego. Specyficzna technologia, stosowane maszyny cownika z dokonanÄ… ocenÄ….
i urządzenia, a także trudne warunki pracy (hałas, mikroklimat) Proponujemy dokonać oceny warunków pracy według zagad-
wymagają od pracodawcy tej branży określonej wiedzy i samooce- nień opisanych w poradniku. Każda pozytywna odpowiedz
na za-
ny. Przyczyny większości zdarzeń wypadkowych są bowiem zwią- dane pytanie pozwala przejść do następnego zagadnienia. Jeżeli
zane z nieznajomością sposobu zabezpieczania elementów maszyn nie jest możliwe udzielenie pozytywnej odpowiedzi, należy zapo-
i urządzeń, zasad prawidłowej organizacji pracy oraz z lekceważe- znać się z zawartym komentarzem oraz z podanymi aktami praw-
niem przez nadzór i pracowników występujących zagrożeń. nymi, których treść szczegółowo określa istniejące w tym zakresie
Układ tematyczny poradnika oraz zamieszczony wykaz obo- obowiązki pracodawcy. Każda negatywna odpowiedz
na posta-
wiązujących aktów prawnych zwraca uwagę na najważniejsze pro- wione pytanie wymaga podjęcia działań w celu osiągnięcia stanu
blemy związane z realizacją obowiązku ochrony zdrowia i życia określonego w przepisach prawa pracy.
3
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Czy teren zakładu pracy spełnia wymagania dotyczące jego urządzenia i wyposażenia?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Teren zakładu pracy powinien być utrzymywany w stanie niestwarzającym zagrożeń dla użytkowników.
 TAK , przejdz
do wątpliwości, Gromadzenie odpadów i ich składowanie jest możliwe jedynie w wydzielonych miejscach, w sposób wykluczający możliwość
następnego pytania zapoznaj się pogorszenia warunków otoczenia.
z komentarzem Zbiorniki i pojemniki na śmieci i odpadki trzeba systematycznie opróżniać; niedopuszczalne jest przepełnianie zbiorników.

Zaleca się, aby odpadki i śmieci z chłodni były codziennie, po zakończeniu pracy, posypywane wapnem chlorowanym lub po-

lewane co najmniej 10-procentowym roztworem wapna chlorowanego albo 20-procentowym roztworem mleka wapiennego.
Na terenie zakładu powinna znajdować się kanalizacja umożliwiająca odprowadzanie ścieków i wód opadowych do sieci ka-
nalizacji deszczowej lub ogólnospławnej.
Nawierzchnia dróg, placów manewrowych, postojowych, dojazdów pożarowych i przejść powinna być równa, utwardzona, o
nośności odpowiedniej do obciążenia wynikającego ze stosowanych środków transportowych i przemieszczanych lub składowa-
nych materiałów.
Drogi i place manewrowe powinny mieć twardą, nieuszkodzoną nawierzchnię, z odpowiednim nachyleniem dla spływu wody do
studzienek ściekowych. Niedopuszczalne jest odprowadzanie wód opadowych na sąsiednie posesje.
Przy drogach i przejściach zlokalizowanych obok urządzeń do hydromechanicznego rozładunku owoców i warzyw ze środków
transportu powinny być zainstalowane ekrany ochronne o wysokości co najmniej 2,5 m, osłaniające przed niebezpiecznym stru-
mieniem wody.
W zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego, w których stosowane są amoniakalne instalacje chłodnicze, należy na te-
renie zakładu zainstalować wiatrowskaz.
Gdy na terenie zakładu zlokalizowane są rampy towarowe, to powinny one mieć gładką, czystą, nieuszkodzoną nawierzchnię,
o spadku umożliwiającym spływ wody. Rampy towarowe powinny posiadać zadaszenia w miejscach przeładunków oraz urządze-
nia do doprowadzania wody przeznaczonej do mycia. Studzienki ściekowe znajdujące się w pobliżu ramp powinny być na bieżąco
oczyszczane w sposób zapewniający stały odpływ wody.
Drogi, przejścia i dojazdy pożarowe nie mogą być zastawione materiałami, środkami transportu, sprzętem i innymi przedmiotami.
INFO  P1, P3, P4, P8, P9, P36
Czy obiekty budowlane spełniają wymagania techniczne?
Obiekty budowlane, w których znajdują się pomieszczenia pracy  zaopatrzone w wodę i energię elektryczną oraz odpo-

wiednio do potrzeb w energię cieplną oraz zapewniające usuwanie ścieków, wody opadowej i odpadów - powinny spełniać wyma-
gania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, bezpieczeństwa pożarowego i ochrony środowiska.
4
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Budowę nowych, modernizację lub rozbudowę istniejących obiektów należy prowadzić na podstawie pozwolenia na budowę
oraz projektu, pozytywnie zaopiniowanego przez rzeczoznawcę ds. bezpieczeństwa i higieny pracy (łącznie z częścią technolo-
giczną), rzeczoznawcę ds. ochrony przeciwpożarowej i rzeczoznawcę ds. higienicznosanitarnych.
W celu uzyskania oświadczenia stwierdzającego brak sprzeciwu lub uwag, o zamiarze użytkowania wybudowanego lub prze-
budowanego obiektu budowlanego należy zawiadomić:
" Państwową Inspekcję Pracy,
" Państwową Inspekcję Sanitarną,
" Państwową Straż Pożarną.
Budynki przeznaczone do produkcji i przechowywania owoców i warzyw nie mogą być wykonane z materiałów emitujących
związki szkodliwe dla zdrowia (gazy, pary, pyły) lub związki zapachowe w stopniu przekraczającym ich dopuszczalne stężenia.
Układ funkcjonalny powinien być dostosowany do rodzaju prowadzonej działalności i liczby zatrudnionych pracowników.
Budynki w czasie użytkowania należy poddać okresowej kontroli mającej na celu sprawdzenie stanu technicznego elementów
budynku i instalacji. Obowiązkiem pracodawcy jest prowadzenie dla każdego budynku książki obiektu budowlanego, dokumentu
służącego do dokonywania zapisów dotyczących przeprowadzonych badań, kontroli stanu technicznego, remontów i przebudowy.
INFO  P1, P2, P3, P4
Czy miejsca niebezpieczne są właściwie oznakowane i zabezpieczone?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Miejsca, w których mogą wystąpić zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami lub zna-
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
kami bezpieczeństwa. Pamiętać trzeba, że znaki zakazu, ostrzegawcze, nakazu, ewakuacyjne i informacyjne powinny być wyko-
następnego pytania zapoznaj się
nane i umieszczone jako znaki stałe. Znaki bezpieczeństwa należy umieszczać odpowiednio do linii wzroku w miejscu lub naj-
z komentarzem
bliższym otoczeniu zagrożenia.

Otwory i zagłębienia powinny być zamknięte właściwymi pokrywami, a jeżeli jest to niemożliwe, należy je ogrodzić i oznakować.

Na drogach komunikacyjnych w miejscach, gdzie istnieje niebezpieczeństwo wtargnięcia pieszych, w szczególności: przed
bramami, drzwiami i przejściami należy ustawić barierki lub inne skuteczne środki ochronne.
Poprzez uziemienie należy zapewnić ochronę obiektów budowlanych i urządzeń technicznych przed gromadzeniem się ładun-
ków i wyładowaniami elektryczności statycznej, które stwarzają zagrożenia w środowisku pracy.
Jeżeli - pomimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych - poziom hałasu na stanowiskach pracy
przekracza dopuszczalne normy, należy zapewnić oznakowanie stref zagrożonych hałasem.
INFO  P1, P3, P5, P9, P37, P38, P39, P40
5
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Czy pomieszczenia pracy spełniają ogólne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy; wysokość
 TAK , przejdz
do wątpliwości, pomieszczeń, powierzchnia, oświetlenie naturalne i sztuczne, wymiana powietrza powinny być dostosowane do rodzaju wykony-
następnego pytania zapoznaj się wanej pracy, stosowanych technologii, a także czasu przebywania pracowników.
z komentarzem Jeżeli ze względu na rodzaj stosowanych urządzeń lub technologii może zachodzić niebezpieczeństwo wybuchu, stropy, da-

chy i ściany pomieszczeń pracy powinny być wykonane z materiałów uwzględniających istniejące zagrożenie.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pomieszczenia, w których wykonywane są prace, powinny spełniać następujące wy-
magania:
" co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podÅ‚ogi na jednego pracownika,
" co najmniej 13 mł objętości pomieszczenia na jednego pracownika,
" co najmniej 3 m wysokości w świetle, gdy nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,
" co najmniej 3,3 m wysokości w świetle, gdy wykonywane prace mogą powodować występowanie substancji szkodliwych
dla zdrowia.
W pomieszczeniach pracy zakładów przetwórstwa owocowo-warzywnego, w których występują trudne warunki pracy ze
względu na panujący mikroklimat i hałas, należy stosować rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się czynni-
ków szkodliwych dla zdrowia do innych pomieszczeń pracy.
Odstępstwa w zakresie wysokości pomieszczeń są dopuszczalne, przy czym wysokość pomieszczeń pracy nie może być niż-
sza niż 2,5 m, pod warunkiem wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej lub klimatyzacji i uzyskania zgody państwowego
wojewódzkiego inspektora sanitarnego na obniżenie wysokości.
Wilgotność powietrza w pomieszczeniach produkcyjnych zakładów przetwarzających owoce i warzywa nie może przekraczać
75% wilgotnoÅ›ci wzglÄ™dnej, a w przypadku utrzymywania w nich temperatury poniżej 5°C, należy zapewnić sygnalizacjÄ™ wskazu-
jącą na obecność pracowników. Drzwi tych pomieszczeń pracy muszą być otwierane od wewnątrz i z zewnątrz, a ich wymiary
powinny być odpowiednie do liczby pracowników zatrudnionych w danym pomieszczeniu oraz gabarytów eksploatowanych urzą-
dzeń i wielkości przemieszczanych ładunków.
Wszystkie pomieszczenia produkcyjne w zakładach przetwarzających owoce i warzywa należy wyposażyć w oświetlenie awa-
ryjne, posiadające własne z
ródło zasilania, zapewniające automatyczne oświetlenie w przypadku wyłączenia dopływu energii
elektrycznej.
Stłuczka szklana występująca w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych powinna być gromadzona w specjalnych
pojemnikach, wykonanych z nieażurowego materiału.
W drzwiach pomieszczeń pracy nie należy stosować zamków uniemożliwiających pracownikom wyjście z pomieszczeń.
6
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Zatrudniając osoby niepełnosprawne, należy dostosować stanowiska pracy, pomieszczenia higienicznosanitarne oraz ciągi
komunikacyjne do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności tych osób.
INFO  P1, P2, P3, P4
Czy podłogi, ściany i okna spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Podłogi w pomieszczeniach produkcyjnych powinny znajdować się na poziomie terenu otaczającego budynek. Obniżenie po-
 TAK , przejdz
do wątpliwości, ziomu podłogi poniżej terenu wymaga zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z
następnego pytania zapoznaj się właściwym okręgowym inspektorem pracy.
z komentarzem Podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być szczelne. Posadzka powinna być nienasiąkliwa, łatwo zmywalna, zapobiega-

jąca poślizgnięciom. Pomiędzy pomieszczeniami nie powinno być progów, chyba że warunki techniczne wymagają ich zastoso-

wania. W takich przypadkach należy je oznaczyć w sposób widoczny, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe, powierzchnie podłóg należy wykonać z materiału nie-
powodującego iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych.
Jeżeli natomiast podłogę wykonano z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli w trakcie wykonywania pra-
cy występuje zamoczenie podłogi, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia należy zapewnić podesty izolujące od
zimna lub wilgoci. Podesty należy wykonać w sposób zapewniający ich stabilność, wytrzymałość na obciążenie użytkowe, łatwość
utrzymania w czystości.
Studzienki i kanały spławne powinny być przykryte pokrywami lub osłonięte metalowymi kratami, a jeśli ich głębokość przekra-
cza 0,8 m, należy zapewnić wyposażenie studzienek i kanałów spławnych w klamry.
Usytuowanie na poziomie podłogi albo poniżej poziomu terenu zbiorników spławnych powoduje konieczność zabezpieczenia
ich balustradą lub murem ochronnym o minimalnej wysokości, wynoszącej 1,1 m.
Ściany pomieszczeń powinny być pokryte materiałem łatwo zmywalnym do wysokości 2,0 m.
Okna w pomieszczeniach produkcyjnych powinny otwierać się z poziomu posadzki.
Szyby w oknach powinny być czyste, powinny także przepuszczać dostateczną ilość światła, a w przypadku narażenia na mecha-
niczne uszkodzenia, okna należy zabezpieczyć siatką. Do mycia okien powinien być zapewniony dogodny i bezpieczny dostęp.
Punkty czerpania wody powinny być wyposażone w mieszacze wody zimnej i gorącej, a węże stosowane do mycia - zakoń-
czone końcówkami samozamykającymi się i zawieszone na specjalnych zwijaczach.
INFO  P1, P2, P3, P4, P9
7
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Czy w zakładzie pracy spełnione są wymagania dotyczące wentylacji?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz W pomieszczeniach produkcyjnych należy zapewnić wymianę powietrza wynikającą z: potrzeb użytkowych i funkcji tych
 TAK , przejdz
do wątpliwości, pomieszczeń, ilości wydzielanego ciepła w procesie technologicznym, wilgotności powietrza, kubatury pomieszczenia, liczby
następnego pytania zapoznaj się zatrudnionych osób oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.
z komentarzem Zaleca się, aby w pomieszczeniach produkcyjnych zainstalowana wentylacja zapewniała co najmniej czterokrotną wymianę

powietrza na godzinÄ™.

Urządzenia wentylacji mechanicznej powinny być tak instalowane, aby strumień powietrza nie był kierowany bezpośrednio na
stanowiska pracy. Urządzenia, z których wydziela się para wodna (kotły warzelne, urządzenia do mycia i dezynfekcji opakowań,
pasteryzatory) powinny być wyposażone w instalację odprowadzającą parę bezpośrednio z miejsca jej powstawania.
Powietrze doprowadzone do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej po-
winno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Wentylacja lub klimatyzacja powinny być wykonane w sposób wykluczający możliwość powstania przeciągów, przegrzania
lub wyziębienia pomieszczenia pracy.
Temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C przy nawiewie umieszczonym na wysokoÅ›ci nie mniej-
szej niż 3,5 m od poziomu podÅ‚ogi i 45°C w pozostaÅ‚ych przypadkach.
W pomieszczeniach, w których jest zastosowana wentylacja mechaniczna lub klimatyzacja, nie można stosować wentylacji
grawitacyjnej.
INFO- P1, P2, P3, P4, P32, P33
Czy w zakładzie pracy spełnione są wymagania dotyczące ogrzewania?
Budynek, który ze względu na swoje przeznaczenie wymaga ogrzewania, powinien być wyposażony w instalacje lub urzą-

dzenia zapewniające ogrzewanie. Dopuszcza się stosowanie pieców i trzonów kuchennych na paliwo stałe w budynkach o wyso-
kości do 3 kondygnacji nadziemnych wyłącznie wtedy, jeżeli nie jest to sprzeczne z ustaleniami miejscowego planu zagospodaro-
wania przestrzennego i pod warunkiem uzyskania zgody właściwego inspektora sanitarnego.
W pomieszczeniach pracy, jeżeli pozwalają na to względy technologiczne, należy zapewnić temperaturę odpowiednią do ro-
dzaju wykonywanej pracy, nie niższÄ… niż 14°C.
W pomieszczeniach pracy, gdzie jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych, temperatura nie mo-
że być niższa niż 18°C.
Pomieszczenia pracy i urządzone w nich stanowiska pracy należy zabezpieczyć przed niekontrolowaną emisją ciepła oraz
przed napływem chłodnego powietrza z zewnątrz.
8
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Temperatura w pomieszczeniach nieprzeznaczonych do staÅ‚ego przebywania ludzi powinna wynosić 5°C, a pomieszczenia
przeznaczone do stałego przebywania ludzi, znajdujących się w okryciach zewnętrznych lub wykonujących pracę fizyczną powin-
ny być ogrzewane do temperatury 12°C.
INFO  P1, P2, P3, P4, P9, P34
Czy spełnione są wymagania dotyczące oświetlenia w pomieszczeniu pracy?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Oświetlenie dzienne pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt pracowników powinno odpowiadać potrzebom użytkowników.
 TAK , przejdz
do wątpliwości, Należy zapewnić oświetlenie światłem naturalnym i sztucznym (elektrycznym). W przypadku, kiedy względy technologiczne
następnego pytania zapoznaj się wykluczają zastosowanie światła naturalnego (np. w chłodniach), dopuszczalne jest zastosowanie wyłącznie oświetlenia światłem
z komentarzem sztucznym, pod warunkiem uzyskania zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w poro-

zumieniu z właściwym okręgowym inspektorem pracy. Wykonanie oświetlenia sztucznego powinno zapewnić komfort pracy,

wykluczyć zmęczenie wzroku i nie powodować zagrożenia wypadkowego.
Natężenie światła nie powinno powodować odbarwiania produktów. Oświetlenie powinno być adekwatne do wykonywanych
czynności i wynosić:
" 500 luksów w miejscach kontroli wzrokowej produktów lub opakowań,
" 200 luksów na stanowiskach pracy,
" 300 luksów na stanowiskach krojenia i wybierania warzyw i owoców,
" 100 luksów w innych pomieszczeniach.
Oprawy lamp powinny być wyposażone w osłony chroniące owoce i warzywa przed szkłem, pochodzącym z pękających żaró-
wek lub świetlówek  wszędzie tam, gdzie istnieje tego typu zagrożenie (np. transport wodny i mycie, sortowanie).
W pomieszczeniach produkcyjnych powinno być zapewnione oświetlenie ewakuacyjne, mające na celu zapewnienie oświe-
tlenia przejść i dróg komunikacyjnych w razie przerwy w działaniu oświetlenia podstawowego.
Ponadto pomieszczenia produkcyjne i magazynowe powinny być wyposażone w system oświetlenia awaryjnego z własnym
z
ródłem zasilania, włączanym w przypadku wyłączenia energii elektrycznej.
INFO  P1, P2, P3, P7, P8, P35
Czy zachowane są wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach chłodniczych?
Urządzenia chłodnicze powszechnie stosowane w przetwórstwie owoców i warzyw, wymagają szczególnej uwagi i nadzoru

eksploatacyjnego ze względu na złożoną budowę i potencjalne zagrożenia wynikające z niewłaściwej obsługi (prace pod napię-
ciem, ruchome mechaniczne części przy agregacie chłodniczym, szkodliwe opary czynnika chłodniczego - freon, amoniak).
9
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Do każdego urządzenia wprowadzonego do użytku powinna być dołączona szczegółowa instrukcja obsługi, zawierająca zasady
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zasady bhp, obowiązujące przy eksploatacji małych i średnich urządzeń chłodniczych, uwzględniać muszą wszystkie niebez-
pieczeństwa wynikające z właściwości czynników chłodniczych, tj.:
 freonu, który jest środkiem chłodniczym stosowanym we wszystkich prawie urządzeniach chłodniczych z powodu korzyst-
nych właściwości chemicznych i fizycznych. Freon jest czynnikiem niepalnym i nietrującym oraz niepowodującym zjawiska korozji
metali. Zasadniczą jego wadą jest to, że rozpuszcza oleje, a w zetknięciu z ogniem rozkłada się wytwarzając drobne ilości fosge-
nu, który jest gazem silnie trującym. Ta ostatnia właściwość pociąga za sobą konieczność przestrzegania zakazu palenia tytoniu
w pomieszczeniach, w których znajdują się urządzenia chłodnicze z zastosowaniem freonu;
 amoniaku, który stosowany jest w urządzeniach chłodniczych o wydajności powyżej 5 tysięcy kcal/h i charakteryzuje się silnym
zapachem, drażniącym drogi oddechowe. Obecność amoniaku w powietrzu w ilości 20 % powoduje śmiertelne zatrucie. W codzien-
nej praktyce niebezpieczeństwo zatrucia się amoniakiem jest stosunkowo małe, ponieważ o jego zawartości w powietrzu ostrzega
silny zapach. Cechą niebezpieczną amoniaku jest wybuchowość, gdyż mieszanina powietrza, zawierająca objętościowo 13-27%
amoniaku, wybucha przy zetknięciu z płomieniem lub iskrą. Dlatego w pomieszczeniu, w którym znajduje się instalacja z amonia-
kiem, nie wolno przebywać z otwartym ogniem lub palić papierosa.
W pomieszczeniu, w którym są umieszczone urządzenia chłodnicze, powinna znajdować się apteczka zawierająca zestaw nie-
zbędnych lekarstw do ogólnych celów sanitarnych, ze szczególnym uwzględnieniem środków stosowanych przy zatruciu freonem czy
amoniakiem.
Przy instalowaniu urządzenia chłodniczego, zaleca się przestrzeganie następujących zasad :
" przy urzÄ…dzeniu ze skraplaczem powietrznym temperatura w pomieszczeniu nie powinna być wyższa niż 32°C,
" szafy chłodnicze, bez względu na miejsce agregatu, powinny być umieszczone w odległości nie mniejszej niż 2 m od z
ró-
dła ciepła, np. grzejników, a odległość od ścian przy wbudowanym agregacie nie może być mniejsza niż 20 cm,
" w maszynowni należy rozmieścić urządzenia w taki sposób, aby zachować odpowiednią szerokość przejść, przestrzega-
jąc przy tym normatywów odległości pomiędzy agregatem a komorą chłodniczą, tj.:
 1,5 m  przejście pomiędzy tablicą kontrolno-sterowniczą a częściami maszyn,
 1,0 m  przejście pomiędzy maszynami a aparatami,
" nie wolno umieszczać urządzeń chłodniczych na klatkach schodowych, w przejściach komunikacyjnych, przejściach awa-
ryjnych itp.,
" w pomieszczeniu agregatów należy zapewnić wentylację o co najmniej trzykrotnej wymianie powietrza w ciągu godziny
oraz wentylację awaryjną, działającą na wypadek uszkodzenia urządzenia lub powstania zagrożenia,
" kubatura pomieszczenia, w którym są zainstalowane agregaty chłodnicze, powinna wynosić nie mniej niż 25 mł na każde 1000
kcal/godz. wydajności agregatu, a wysokość aparatowni - nie mniej niż 2,2 m; każda maszynownia musi mieć co najmniej jedno
wyjście zaopatrzone w drzwi otwierające się na zewnątrz, dla umożliwienia łatwej ewakuacji personelu w razie awarii.
10
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Zaleca się, aby instalacje (zasilające, sterownicze, oświetleniowe, sygnalizacyjne, ochronne) były wykonane i utrzymane w taki
sposób, aby zapewniały:
" bezpieczeństwo personelu obsługującego lub użytkującego te urządzenia, a także bezpieczeństwo osób postronnych,
" bezpieczeństwo pożarowe i wybuchowe,
" wymagany stopień niezawodności zasilania odbiorników energii elektrycznej,
" warunki pracy dobre pod względem higienicznym.
Instalacja elektryczna powinna być dostosowana do warunków pracy w danym otoczeniu, aby wpływ tego otoczenia, np. zawilgo-
cenie, nie powodował nadmiernego pogorszenia się stanu technicznego instalacji i nie groził porażeniem, wybuchem lub pożarem.
Wszelkie naprawy i konserwację eksploatowanych urządzeń mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i
uprawnienia.
INFO  P1, P2, P9, P20, P21
Czy chłodnie spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy?
Chłodnie, ze względu na stosowany czynnik chłodniczy (freon, amoniak), należą do pomieszczeń, które powinny być podda-
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
ne szczególnej procedurze postępowania w zakresie oceny spełniania warunków technicznych, zapewniających bezpieczeństwo
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
pracy zatrudnionych pracowników.
następnego pytania zapoznaj się
z komentarzem
Należy więc ocenić, czy:

" komory chłodnicze zostały wyposażone w sygnalizację ostrzegawczą (akustyczną lub świetlną), sygnalizującą pozosta-

wanie człowieka w komorze, uruchamianą we wnętrzu komory,
" sygnalizacja ostrzegawcza posiada bezpośrednie połączenie ze stanowiskiem pracy osoby, której zadaniem jest spra-
wowanie stałego nadzoru nad pracą chłodni,
" urządzenia w pomieszczeniu agregatów chłodniczych zostały rozmieszczone w sposób umożliwiający swobodny dostęp
do każdego z nich,
" pomieszczenie agregatów amoniakalnych posiada instalację wentylacyjną zapewniającą co najmniej trzykrotną wymianę
powietrza w ciÄ…gu doby.
INFO  P1, P9, P25, P28
Czy spełnione są warunki bezpiecznego obsługiwania amoniakalnych instalacji chłodniczych?
Szczególną uwagę należy zwrócić na prace przy obsłudze amoniakalnych instalacji chłodniczych, ponieważ zalicza się je

do prac szczególnie niebezpiecznych  w rozumieniu ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
11
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze ww. instalacji powinni być zapoznani z:
" zasadami bhp z uwzględnieniem ratownictwa chemicznego oraz sposobu postępowania w razie awarii,
" schematem technicznym, z uwzględnieniem zaworów odcinających,
" zasadami udzielania pierwszej pomocy,
" instrukcją obsługi technicznej instalacji i instrukcją bezpieczeństwa pożarowego.
Należy pamiętać, że następujące prace:
" w maszynowni niewyposażonej w aparaturę, przy sprężarkach o wydajności przekraczającej 85 mł/h,
" odolejania urządzeń chłodniczych,
" operatorów chłodniczych,
" przy uzupełnianiu instalacji amoniakalnej,
" w komorach chłodniczych, gdy drzwi komór otwierane są tylko z zewnątrz,
muszą być wykonywane przez co najmniej 2 pracowników.
Z uwagi na zagrożenie wybuchem, butle z amoniakiem należy przechowywać w pozycji stojącej w pomieszczeniu nieogrze-
wanym lub pod wiatÄ…, oddzielajÄ…c je od butli z innymi gazami.
Butle należy zaopatrzyć w kołpaki ochronne, a pomieszczenia, w których są składowane powinny być zabezpieczone przed
dostępem osób postronnych.
Pomieszczenia maszynowni i aparatowni komór chłodniczych oraz drogi ewakuacyjne należy wyposażyć w oświetlenie awa-
ryjne z własnym z
ródłem zasilania, włączającym się automatycznie w przypadku wyłączenia energii elektrycznej.
Przeglądy, remonty, naprawy urządzeń chłodniczych wykonywane powinny być przez osoby, które posiadają przygotowanie
zawodowe, zostały przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz mają dodatkowe kwalifikacje wymagane dla
osób eksploatujących urządzenia chłodnicze.
INFO  P1, P6, P7, P8, P30, P31
Czy zostały spełnione ogólne wymagania dotyczące pomieszczeń i urządzeń
higienicznosanitarnych?
Pomieszczenia higienicznosanitarne, do których zaliczamy: szatnie, umywalnie, ustępy, pomieszczenia do spożywania posił-
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
ków (jadalnie), muszą być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników i warunków pracy, w jakich jest ona wykonywana.
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się praca lub w budynku połączo-
następnego pytania zapoznaj się
nym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również
z komentarzem

ogrzewane. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie utrzymania czystości w ww. pomieszczeniach.

Pomieszczenia higienicznosanitarne powinny posiadać wysokość co najmniej 2,5 m w świetle. W przypadku usytuowania ich
w suterenie, piwnicy lub na poddaszu, wysokość powinna wynosić co najmniej 2,2 m.
12
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Należy zapewnić ogrzewanie i właściwą wentylację pomieszczeń, a ściany do wysokości co najmniej 2,0 m powinny być po-
kryte materiałami gładkimi, odpornymi na działanie wilgoci, zapewniając utrzymanie czystości.
W przypadku zatrudniania do 10 pracowników różnej płci na jednej zmianie, pomieszczenia szatni, umywalni, natrysków i
ustępów powinny być urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn, chyba że istnieje możliwość osobnego z nich korzystania.
INFO  P1, P2, P4
Czy szatnie spełniają określone w przepisach wymagania?
Szatnie powinny być urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach - suchych i w miarę możliwości oświetlo-
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
nych światłem dziennym.
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
Mogą być urządzone w suterenach lub w piwnicach, pod warunkiem zastosowania izolacji ścian zewnętrznych i podłóg oraz
następnego pytania zapoznaj się
zapewnienia ewakuacji pracowników z tych pomieszczeń.
z komentarzem

W szatni należy zapewnić: co najmniej czterokrotną w ciągu godziny wymianę powietrza lub dwukrotną wymianę powietrza na

godzinę, w przypadku możliwości otwierania okien.
W szatni należy zapewnić miejsca siedzące dla co najmniej 50% zatrudnionych na najliczniejszej zmianie oraz szafy na odzież.
Szerokość przejść między dwoma rzędami szaf oraz głównymi przejściami komunikacyjnymi powinna być nie mniejsza niż 1,5
m, a szerokość przejść między rzędami szaf a ścianą powinna być nie mniejsza niż 1,1 m.
Szatnie powinny ponadto posiadać:
" części przeznaczone na odzież własną pracowników oraz na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej, z zapewnie-
niem co najmniej 0,3 m² wolnej powierzchni podÅ‚ogi na każdego pracownika,
" przepustowy zespół sanitarny z natryskami, łączący dwie części (tj. część przeznaczoną na odzież własną pracowników i
na odzież roboczą oraz środki ochrony indywidualnej).
INFO  P1, P2, P4
Czy umywalnie spełniają określone w przepisach wymagania?
Umywalnie powinny być zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie szatni, łatwo dostępne dla pracowników. Należy je wy-

posażyć w umywalki, do których doprowadzona jest woda bieżąca  ciepła i zimna.
Szerokość przejścia pomiędzy umywalkami a ścianą przeciwległą powinna wynosić nie mniej niż 1,3 m, a między dwoma rzę-
dami umywalek  nie mniej niż 2 m.
Na każdych 5 pracowników powinna przypadać co najmniej 1 umywalka. Pomieszczenie umywalni powinno mieć zapewnioną
co najmniej dwukrotnÄ… wymianÄ™ powietrza w ciÄ…gu godziny.
INFO  P1, P2, P4
13
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Czy ustępy spełniają określone w przepisach wymagania?
Ustępy powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowisk pracy. Odległość ta może być większa je-
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
dynie dla pracowników pracujących na stałe na otwartej przestrzeni, lecz nie może przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
pracy.
następnego pytania zapoznaj się
z komentarzem W budynkach, ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji.

Pomieszczenie ustępu powinno mieć pomieszczenie izolujące oraz pomieszczenie wyposażone w umywalki z dopływem cie-

płej i zimnej wody, tj. co najmniej 1 umywalka na 3 miski ustępowe lub pisuary, lecz nie mniej niż 1 umywalka.
Wejścia do ustępów należy prowadzić bezpośrednio z pomieszczeń korytarzy lub dróg komunikacji ogólnej.
Zainstalowane w ustępach miski ustępowe i pisuary powinny być spłukiwane bieżącą wodą oraz podłączone do kanalizacji.
W pomieszczeniach ustępów należy zapewnić wymianę powietrza w ilości nie mniejszej niż 50 mł na godzinę na 1 miskę
ustępową i 25 mł na 1 pisuar.
INFO  P1, P2, P4
Czy jadalnie spełniają określone w przepisach wymagania?
Powierzchnia jadalni nie powinna być mniejsza niż 8 m². Każdy pracownik spożywajÄ…cy posiÅ‚ek w jadalni musi mieć zapew-

nione indywidualne miejsce do siedzenia przy stole. W jadalni powinno być zainstalowane urządzenie do podgrzewania posiłków,
dwukomorowy zlewozmywak oraz indywidualne zamykane szafki, przeznaczone do przechowywania posiłków przez pracowni-
ków. W pomieszczeniu jadalni należy zapewnić dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.
INFO  P1, P2, P4
Czy spełnione są wymagania dotyczące palarni?
Palenie tytoniu dozwolone jest wyłącznie w palarniach, które wyposażone są w dostateczną liczbę popielniczek.

Palarnie powinny być usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu tytoniowego.
Palarnię należy wyposażyć w wentylację zapewniającą przynajmniej dziesięciokrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.
Powierzchnia palarni nie powinna być mniejsza niż 4 m².
INFO  P1, P2
14
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Czy spełnione są ogólne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze
i użytkowaniu maszyn, urządzeń oraz narzędzi?
Należy dokonać oceny, czy środowisko pracy nie zostało wyposażone w maszyny i urządzenia, które, podlegając obo-
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
wiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa, nie uzyskały tego znaku lub nie mają wystawionej przez producenta lub
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
innego dostawcę deklaracji zgodności wyrobu.
następnego pytania zapoznaj się
W zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego obowiązkowi oznaczania znakiem bezpieczeństwa podlegają głównie na-
z komentarzem

stępujące urządzenia i wyroby:

" narzędzia zmechanizowane ręczne z napędem elektrycznym,
" silniki elektryczne asynchroniczne trójfazowe normalne o mocy do 13 kW,
" wózki jezdniowe napędzane,
" urządzenia chłodnicze i mroz
nicze (zasilane napięciem wyższym niż bezpieczne),
" metalowe drabiny magazynowe i domowe,
" folie wiskozowe lakierowane do pakowania produktów spożywczych,
" folie z tworzyw sztucznych do pakowania produktów spożywczych,
" osprzęt elektryczny (oprawki instalacyjne, oprawy oświetleniowe i pomocniczy sprzęt oświetleniowy, kable i przewody,
sprzęt instalacyjny i bezpiecznikowy),
" urządzenia ochronne - bezdotykowe i oburęczne.
Eksploatowane w zakładzie: dz
wigi, dz
wignice, wciągarki i wciągniki, zbiorniki ciśnieniowe i bezciśnieniowe, służące do maga-
zynowania lub transportu substancji niebezpiecznych, powinny posiadać decyzję Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającą na
ich użytkowanie.
Należy pamiętać, że wszystkie elementy maszyn i urządzeń, które wykonują ruch obrotowy lub posuwisto-zwrotny, powinny
być osłonięte lub zabezpieczone.
Sposób użytkowania maszyn powinien uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego poprzez:
" zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn a ruchomymi lub stałymi elementami oto-
czenia,
" zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały i energia były w bezpieczny sposób dostarczane i od-
prowadzane ze stanowiska pracy,
" wyposażenie w ochronną izolację cieplną lub osłony termoizolacyjne maszyn i urządzeń technicznych, przy obsłudze któ-
rych istnieje zagrożenie poparzeniem.
Na ruchome części maszyn, mogące powodować wypadki, stosuje się osłony, które zapobiegają dostępowi do strefy zagrożenia.
Przed uruchomieniem maszyny, należy pamiętać o sprawdzeniu osłon oraz innych urządzeń ochronnych, a także o zbadaniu
skuteczności ochrony przeciwporażeniowej.
15
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Skuteczność ochrony przeciwporażeniowej instalacji elektrycznych powinien okresowo sprawdzać posiadający odpowiednie
uprawnienia pracownik, gdyż eksploatacja maszyn i urządzeń, zwłaszcza w warunkach dużej wilgotności, stwarza niebezpieczeń-
stwo porażenia prądem. Przewody elektryczne zasilające w energię maszyny i urządzenia powinny być zabezpieczone przed
mechanicznym uszkodzeniem i okresowo kontrolowane.
Z uwagi na szczególne zagrożenia, związane z eksploatacją typowych dla przemysłu owocowo-warzywnego maszyn i urzą-
dzeń, należy sprawdzić, czy:
" szatkownice do warzyw zostały zamocowane w sposób uniemożliwiający powstawanie drgań i przemieszczeń poprzecz-
nych lub wzdłużnych,
" kosze zasypowe krajalnic są wyposażone w ruszta ochronne,
" odszypułczarki posiadają urządzenia do mechanicznego przegarniania owoców (w przypadku braku takiego urządzenia,
stosować można przegarniacze ręczne, które uniemożliwiają bezpośredni kontakt rąk pracownika z obracającymi się rol-
kami odszypułczarek),
" stacje wyparne wyposażono w zawory bezpieczeństwa, a odprowadzenie kondensatu odbywa się przez odwadniacze.
Maszyny do rozdrabniania warzyw, służące do krajania w plastry i w kostki oraz do ścierania warzyw na miazgę, wyposażone
w zespół napędowy, w skład którego wchodzi silnik elektryczny, przekładnia zębata i pasowa, powinny być osłonięte obudową.
Należy zachować szczególną ostrożność przy zespole krojącym oraz przy zakładaniu noży. W krajalnicach do warzyw i owoców
surowiec do tarcz tnÄ…cych dociska siÄ™ przy pomocy odpowiednich dociskaczy.
INFO  P1, P2, P9, P12, P15, P19, P22, P25, P26, P27, P29
PRACODAWCO!
Od dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej obowiązywać będą przepisy rozporządzenia Ministra
Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów
bezpieczeństwa! Wyżej wymienione rozporządzenie określa:
" zasadnicze wymagania w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, dotyczące projektowania i wykonywania maszyn i
elementów bezpieczeństwa,
" warunki i tryb dokonywania oceny zgodności maszyn i elementów bezpieczeństwa,
" treść deklaracji zgodności,
" procedury oceny zgodności,
" rodzaje maszyn i elementów bezpieczeństwa, dla których jest wymagany udział jednostki notyfikowanej w trakcie prze-
prowadzania procedury oceny zgodności,
" sposób oznakowania maszyn i elementów bezpieczeństwa,
" wzór oznakowania CE.
16
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Maszyny powinny być dostarczone z podstawowym wyposażeniem specjalnym i osprzętem umożliwiającym konserwację i
użytkowanie bez zagrożeń.
Obowiązkiem producenta będzie dostarczenie integralnego oświetlenia maszyny, jeśli brak takiego oświetlenia może spowo-
dować powstanie ryzyka wypadku.
Elementy sterownicze powinny być:
" wyraz
nie widoczne, rozpoznawalne i, w koniecznych przypadkach, odpowiednio oznakowane,
" rozmieszczone w sposób zapewniający bezpieczne posługiwanie się nimi,
" umiejscowione poza strefami niebezpiecznymi (z wyjątkiem elementów szczególnych, takich jak np. wyłącznik awaryjny).
Ponadto maszyny powinny być wyposażone we wskaz
niki (tarczowe z podziałką lub sygnalizatorem), niezbędne do zapew-
nienia bezpiecznej obsługi.
Urządzenia i osłony, chroniące pracowników przed ruchomymi elementami maszyn, powinny:
posiadać wytrzymałą konstrukcję,
" być umieszczone w odpowiedniej odległości od strefy niebezpiecznej,
" zapewniać - w miarę możliwości bez ich demontażu, dostęp niezbędny do dokonania mocowania lub wymiany części.
Stosowane osłony nie powinny powodować żadnego dodatkowego ryzyka ani dawać się łatwo obejść lub wyłączyć.
Maszyny powinny być oznaczone w sposób czytelny i trwały z podaniem:
" nazwy i adresu producenta,
" oznakowania CE,
" oznaczenia serii i typu maszyny,
" numeru fabrycznego (o ile stosowane sÄ… numery fabryczne),
" roku budowy maszyny,
" oznaczenia w przypadku możliwości eksploatacji maszyny w strefie zagrożonej wybuchem.
Wzór oznaczenia CE określono w załączniku nr 1 do cytowanego rozporządzenia.
Każda maszyna powinna być zaopatrzona w instrukcję zawierającą:
" informacje zamieszczone w oznaczeniu maszyny,
" informacje ułatwiające konserwację maszyny,
" opis przewidywanego zastosowania maszyny,
" informacje o stanowisku lub stanowiskach roboczych, które może zajmować operator,
" informacje dotyczące bezpiecznego oddawania do eksploatacji, użytkowania oraz przemieszczania maszyny, z poda-
niem masy i części, o ile maszyna ma być transportowana osobno, a także montażu, demontażu, regulacji, konser-
wacji, obsługi i napraw.
17
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Jeżeli maszyna może być eksploatowana wyłącznie w określony sposób, instrukcja powinna zawierać:
" informacje o niedopuszczalnych sposobach jej użytkowania,
" wskazówki szkoleniowe,
" podstawowe charakterystyki narzędzi, które mogą być przy niej stosowane.
Instrukcje powinny być sporządzone w języku polskim.
Czy spełnione są szczególne obowiązki związane z eksploatacją maszyn i urządzeń?
Specyfiką w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego jest bezpośredni kontakt człowieka (pracownika) z ruchomy-
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
mi, ostrymi lub wystającymi elementami maszyn i urządzeń oraz ich oprzyrządowaniem. Należy zatem zabezpieczać, w
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
sposób wykluczający możliwość powstania urazów u pracowników, wszystkie elementy maszyn i urządzeń, które wykonują ruch
następnego pytania zapoznaj się
obrotowy lub posuwisty, a także wszystkie wystające lub ostre elementy tychże maszyn i urządzeń.
z komentarzem
Jednym z warunków minimalizowania zagrożeń wypadkowych jest wnikliwe zapoznanie się z dokumentacją techniczno-
ruchową (DTR) i  przed uruchomieniem maszyny lub urządzenia - opracowanie instrukcji bhp, zapoznanie z jej treścią pracow-
nika i poinformowanie go o ryzyku zawodowym. Dopuszczenie maszyny do eksploatacji może nastąpić dopiero po sprawdzeniu
stanu funkcjonowania osłon i innych urządzeń ochronnych, szczególnie ochrony przeciwporażeniowej. Jest to bardzo ważne,
ponieważ eksploatacja maszyn i urządzeń odbywa się w warunkach dużej wilgotności, co stwarza niebezpieczeństwo porażenia
prądem. Przewody zasilające w energię elektryczną maszyny i urządzenia należy zabezpieczyć przed możliwością mechanicz-
nych uszkodzeń.
INFO  P1, P2, P12
Czy spełnione są szczególne wymagania wynikające z zagrożeń związanych z eksploatacją
maszyn i urządzeń?
Przy wykonywaniu prac polegających na rozdrabnianiu surowca przy użyciu: szatkownic, krajalnic, urządzenia typu wilk

(stosowane zespoły tnące, mieszadła stwarzają szczególne zagrożenia wypadkowe), należy zapewnić:
" osłony nad koszem zasypowym, o ile podawanie surowców nie jest zmechanizowane,
" automatyczną blokadę pracy urządzenia w przypadku otwarcia osłony,
" zamknięcie włazu do urządzeń wyposażonych w mieszadła z uchylną pokrywą w przypadku jej otwarcia,
" usytuowanie w zasięgu obsługującego wyłączników maszyn i urządzeń,
" sprawdzenie przed przystÄ…pieniem do pracy, czy zasobnik urzÄ…dzenia jest pusty,
" popychacze do popychania surowca w urzÄ…dzeniach do rozdrabniania,
" ostrożne wykonywanie czynności związanych z wymianą i myciem elementów tnących (które z uwagi na wymogi techno-
logiczne sÄ… bardzo ostre).
18
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Eksploatacja kotłów warzelnych otwartych, blanszowników, wyparek i autoklawów, a także konieczność częstego mycia i kon-
serwacji tych urządzeń powoduje typowe dla tej branży zagrożenia poparzeniem. W celu przeciwdziałania temu zagrożeniu należy:
" zapewnić izolację termiczną na rurociągach przewodzących gorące czynniki,
" wyposażyć kotły otwarte w poręcze ochronne o wysokości nie mniejszej niż 1,1m,
" wyposażyć kotły otwarte typu wywrotowego w mechanizm umożliwiający utrzymanie stabilnego położenia kotła,
" zainstalować zawór odcinający dopływ pary do każdego odbiornika na przewodzie doprowadzającym parę wodną,
" wyposażyć kotły warzelne i wyparki w zawór bezpieczeństwa, termometr, manometr z oznaczonymi dopuszczalnymi war-
tościami parametrów, odwadniacz i kurek odwadniający, zawór odpowietrzający lub samoczynny odpowietrznik.
Duże zagrożenie w tej branży stwarza także wykonywanie prac konserwacyjno-remontowych wewnątrz zbiorników, do których
wejście i wyjście odbywa się przez włazy. Prace te mogą być wykonywane jedynie na podstawie pisemnego polecenia pracodaw-
cy lub upoważnionej przez niego osoby. Sposób wykonywania prac musi być zgodny z opracowaną instrukcją bezpieczeństwa i
higieny pracy, zatwierdzonÄ… przez pracodawcÄ™.
W specyfikę branży wpisane jest zagrożenie wynikające z eksploatacji ostrych przedmiotów i narzędzi, a także z powstania
stłuczki szklanej.
Przeciwdziałając zagrożeniu, należy:
" zapewnić minimum 1 m odległości między stawami barkowymi stojących obok siebie pracowników na stanowiskach pra-
cy, na których stosowane są ostre narzędzia ręczne,
" użytkować jedynie ostre narzędzia ręczne,
" używać noży, mających rękojeść karbowaną, zabezpieczającą przed ześlizgnięciem się ręki na ostrze,
" przestrzegać obowiązku noszenia noży wyłącznie w przeznaczonych do tego pokrowcach,
" gromadzić stłuczkę szklaną w specjalnych pojemnikach wypełnionych do 3/4 całkowitej pojemności,
" zapewnić wyposażenie pracowników w ochrony indywidualne rąk.
INFO  P1, P2, P9, P25, P26, P27
Czy zostały spełnione wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach
pod ciśnieniem?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Ciśnienie wywierane przez ciecze i gazy wykorzystywane jest między innymi w takich urządzeniach technicznych, jak kotły
warzelne.
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
Organem, który sprawuje kontrolę nad urządzeniami pod ciśnieniem, jest Urząd Dozoru Technicznego, który dopuszcza
następnego pytania zapoznaj się
ww. urzÄ…dzenia do eksploatacji.
z komentarzem

Kotły warzelne zaliczamy do grupy kotłów parowych pod ciśnieniem. Kotły o pojemności od 100 do 500 litrów służą do goto-

wania owoców i warzyw. Zaleca się, aby kotły instalowane były w pomieszczeniach, gdzie znajdują się przewody kominowe, insta-
lacje wodne oraz studzienki ściekowe.
19
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Bezpieczne warunki eksploatacyjne uzyskuje się wówczas, gdy zbiornik kotła warzelnego jest napełniony do 3/4 objętości, a
ciśnienie w przestrzeni parowo-wodnej kotła wynosi 0,45 bara. Pokrywa  w czasie pracy  powinna być szczelnie zamknięta, a
kocioł usytuowany w taki sposób, aby struga pary przy otwieraniu nie była skierowana na obsługującego pracownika. Podstawo-
wym warunkiem bezpiecznej obsługi kotła warzelnego jest okresowe sprawdzanie poziomu wody i utrzymywanie go na górnym
poziomie oraz nieprzekraczanie dopuszczalnego ciśnienia.
Na manometrach zainstalowanych na zbiornikach i urządzeniach ciśnieniowych powinno być oznaczone i kontrolowane (nie-
zależnie od kontroli dokonywanej przez pracowników dozoru technicznego) dopuszczalne, maksymalne ciśnienie robocze tych
zbiorników i urządzeń ciśnieniowych.
INFO  P1, P2, P9, P18
Czy zostały spełnione wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu
towarów?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Magazyn jest obiektem przeznaczonym do składowania artykułów spożywczych (owoce i warzywa w różnej postaci) oraz do
 TAK , przejdz
do wątpliwości, przygotowywania i zestawiania partii towarów do dalszej ekspedycji i sprzedaży.
następnego pytania zapoznaj się Magazyny powinny:
z komentarzem " umożliwiać utrzymanie porządku i czystości,

" zapobiegać przedostawaniu się szkodników,

" zapewnić ochronę przechowywanych owoców i warzyw przed zanieczyszczeniami w czasie magazynowania.
Należy pamiÄ™tać, aby w trakcie magazynowania owoce i warzywa wymagajÄ…ce chÅ‚odzenia pozostawaÅ‚y w temperaturze 4°C
lub niższej.
Zamrożone owoce i warzywa powinny być przechowywane w temperaturze niepozwalającej na ich rozmrożenie.
Zaleca się, aby powierzchnia magazynu podzielona była na części: przeznaczoną na składowanie, gospodarczo-socjalną oraz
pomocniczą i komunikacyjną, łącznie z głównymi traktami komunikacyjnymi i klatkami schodowymi. Powierzchnia składowa prze-
znaczona jest wyłącznie do składowania towarów. Powierzchnia pomocnicza przeznaczona jest do wykonywania czynności
pomocniczych, wynikających z zasadniczych funkcji, określonych przeznaczeniem magazynu i branżą. Normy składowania okre-
Å›lane sÄ… iloÅ›ciÄ… towaru w kilogramach na 1 m² powierzchni skÅ‚adowanej. Normy sÄ… zróżnicowane w zależnoÅ›ci od sposobu skÅ‚a-
dowania, tj. ręcznego czy mechanicznego.
Regały, półki, stojaki powinny być:
" umocowane w taki sposób, aby nie mogły ulec wywróceniu,
" wykonane z materiałów zapewniających wytrzymałą konstrukcję,
" oznaczone w sposób trwały i widoczny informacją o maksymalnym, dopuszczalnym obciążeniu.
20
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Ułożenie materiałów w stosy powinno wykluczyć możliwość ich osunięcia lub przewrócenia, a wysokość układanych ręcznie
stosów nie może przekraczać 1,5 m.
Ręczne układanie i zdejmowanie towarów z regałów, stojaków z wysokości większej niż 1,5 m powinno odbywać się za pomo-
cą drabin i pomostów. Używane drabiny nie mogą mieć żadnych uszkodzeń.
Towary o dużej objętości, ciężkie należy składować bezpośrednio na podłożu (podłogach).
W pomieszczeniach magazynowych, w których może wystąpić stłuczka szklana, należy umieścić specjalne pojemniki do jej
gromadzenia. Pojemniki powinny być wykonane z materiału nieażurowego.
Magazyny podręczne środków chemicznych powinny być tak zlokalizowane, by uniknąć zanieczyszczenia owoców i warzyw,
powierzchni produkcyjnych i materiałów opakowaniowych.
INFO  P1, P9, P11
Czy spełniono wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy transporcie wewnętrznym
materiałów?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Należy zastosować takie rozwiązania organizacyjne i techniczne, aby do minimum ograniczyć ręczne przemieszczanie ładun-
 TAK , przejdz
do wątpliwości, ków przez zatrudnionych pracowników.
następnego pytania zapoznaj się W trakcie wykonywania pracy związanej z ręcznym podnoszeniem i przenoszeniem ciężarów należy przestrzegać następują-
z komentarzem cych wymagań:

" mężczyz
ni mogą podnosić i przenosić ciężary o masie do 30 kg na wysokość nie przekraczającą 4 m lub na odległość

do 25 m, gdy praca ma charakter stały, a o masie do 50 kg, gdy praca ma charakter dorywczy,
" kobiety mogą podnosić i przenosić ciężary nieprzekraczające 12 kg na odległość do 25 m, gdy praca ma charakter
stały, dorywczo mogą przenosić ciężar o wadze do 20 kg po terenie płaskim na odległość do 25 m.
Natomiast całkowita masa ładunku przemieszczanego za pomocą środków transportowych nie może przekraczać dopusz-
czalnej nośności lub udz
wigu danego środka transportowego. Przy obsłudze urządzeń transportu zmechanizowanego powinny
być zatrudnione osoby posiadające uprawnienia do obsługi określonego urządzenia.
Przenośniki mechaniczne stałe, bez wyłączników linkowych, wyposaża się w wyłączniki awaryjne, umieszczone w widocz-
nych, łatwo dostępnych miejscach, w celu zapewnienia szybkiego wyłączenia napędu przenośnika w przypadku powstania zagro-
żenia.
Należy pamiętać, aby element nośny przenośnika mechanicznego do transportu surowca oraz wstępnego sortowania owoców
i warzyw był umieszczony na wysokości co najmniej 0,7 m od poziomu podłogi, a jeżeli element nośny usytuowany jest powyżej
1,0 m - należy ustawić pomost dla pracowników wyposażony w barierę o wysokości 1,1m.
Drogi w pomieszczeniach pracy, a także drogi wewnątrzzakładowe należy oznakować znakami drogowymi zgodnie z przepi-
sami prawa o ruchu drogowym.
21
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Eksploatując w zakładzie wózki z napędem silnikowym, należy przed dopuszczeniem ich do użytkowania przeprowadzić kon-
trolę stanu technicznego, a w szczególności:
" prawidłowości działania układów: kierowniczego, hamulcowego i napędowego, mechanizmów podnoszenia oraz osprzętu,
" sprawności oświetlenia i sygnalizacji,
" prawidłowości działania urządzeń pomiarowo-kontrolnych oraz elementów i urządzeń zabezpieczających kierowcę i osoby
współuczestniczące w czynnościach transportowych. Fakt kontroli zapisujemy w dokumentach eksploatacyjnych wózków.
INFO  P1, P9, P11, P14, P16, P24
Czy przestrzegane są przepisy w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Technologia stosowana w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego powoduje występowanie czynników niebez-
 TAK , przejdz
do wątpliwości, piecznych, szkodliwych, uciążliwych i biologicznych.
następnego pytania zapoznaj się
Do takich czynników należy zaliczyć:
z komentarzem
" hałas powstający na skutek eksploatacji maszyn i urządzeń do produkcji przetworów,

" mikroklimat pomieszczeń, szczególnie wysoka i niska temperatura oraz wilgotność towarzyszące procesowi technolo-

gicznemu, gorące i zimne powierzchnie i materiały,
" toksyczne i uczulające środki używane do konserwacji, czyszczenia i dezynfekcji, a także środki do zwalczania owadów i
gryzoni,
" zanieczyszczenia mikrobiologiczne powstające wskutek zbyt długiego przechowywania owoców i warzyw oraz okreso-
wego wzrostu temperatury w chłodni,
" mikotoksyny  zanieczyszczenie pleśniami owoców i warzyw,
" uwalniajÄ…ce siÄ™ w sytuacjach awaryjnych substancje niebezpieczne (amoniak, freon),
" wymuszoną pozycję ciała,
" podnoszenie i przenoszenie ciężarów.
Występowanie wymienionych czynników, a także obowiązek przeciwdziałania chorobom zawodowym, powoduje konieczność
przeprowadzania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, ich rejestrowania i przechowywania wyników tych
badań i pomiarów oraz udostępniania ich pracownikom. Rodzaj badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia określa
decyzją właściwy państwowy inspektor sanitarny, wydając pierwszą decyzję, po zawiadomieniu przez pracodawcę o prowadzonej
działalności, dokonanym w trybie określonym w art.209 Kodeksu pracy.
W zależności od stwierdzonych wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
należy dokonywać badań i pomiarów tych czynników:
22
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
" co najmniej raz na dwa lata  przy stwierdzeniu, w czasie ostatnio przeprowadzonego badania, stężeń i natężeń czynni-
ków szkodliwych poniżej 0,5 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń,
" raz w roku  przy stwierdzeniu stężeń i natężeń czynników od 0,5 do 1,0 wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń i
natężeń.
UWAGA!
Wymagania dotyczące zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biolo-
gicznych przewidziane sÄ… w znowelizowanej wersji Kodeksu pracy, obowiÄ…zujÄ…cej od stycznia 2004 roku oraz w rozpo-
rządzeniach, wydanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
pracy.
INFO  P2, P10, P13
Czy przestrzegane są przepisy w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów?
Pracownikom zatrudnionym na stanowiskach pracy zaliczanych do szczególnie uciążliwych (np. prace w chłodni) przysługują
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
nieodpłatne profilaktyczne posiłki i napoje.
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
Jeżeli nie ma możliwości wydawania posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej pracy lub ze względów organizacyjnych,
następnego pytania zapoznaj się
można zapewnić pracownikom:
z komentarzem

" korzystanie z takich posiłków w punktach gastronomicznych,

" przyrządzanie posiłków przez pracownika we własnym zakresie z otrzymanych produktów.
INFO  P2, P17
Czy przestrzegane są przepisy dotyczące środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego?
Należy nieodpłatnie dostarczyć pracownikom środki ochrony indywidualnej, zabezpieczające przed działaniem niebez-

piecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować ich o sposobach posługiwa-
nia się tymi środkami. Dostarczone środki ochrony indywidualnej powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności tych
wyrobów z wymaganiami ujętymi w przepisach i normach.
W przetwórstwie owocowo-warzywnym środki ochrony indywidualnej należy stosować np.:
przy pracach w komorach chłodniczych (ochrona dróg oddechowych, głowy, dłoni),
" przy eksploatacji maszyn emitujących hałas (ochronniki słuchu),
" przy użytkowaniu ostrych narzędzi tnących (ochrona dłoni).
23
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
W zakładach przetwarzających owoce i warzywa należy dostarczyć ciepłą odzież i obuwie ochronne pracownikom zatrudnio-
nym przy pracach w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze, w tym w komorach chłodniczych.
Należy dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszcze-
niu lub zabrudzeniu. W przypadku uzgodnienia z pracownikami stanowisk, na których możliwe jest używanie, za ich zgodą, wła-
snej odzieży i obuwia spełniających warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, należy wypłacić ekwiwalent pieniężny, uwzględniają-
cy aktualne ceny. Należy ponadto zapewnić pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i odkażanie środków ochrony indywidualnej
oraz odzieży i obuwia roboczego. Pranie można zlecić pracownikowi, za jego zgodą i pod warunkiem wypłacenia mu ekwiwalentu
pieniężnego w wysokości poniesionych kosztów.
INFO  P1, P2, P15
Czy przestrzegane sÄ… przepisy dotyczÄ…ce prac wzbronionych kobietom?
Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
W przetwórstwie owocowo-warzywnym występują prace wzbronione kobietom oraz kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Do
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
prac wzbronionych w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego należą:
następnego pytania zapoznaj się
1. wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na
z komentarzem

wykonanie pracy, przekraczajÄ… 5000 kJ na zmianÄ™ roboczÄ…, a przy pracy dorywczej  20 kJ/min,

2. ręczne podnoszenie i przenoszenie ciężarów o masie przekraczającej:
" 12 kg  przy pracy stałej,
" 20 kg  przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinÄ™ w czasie zmiany roboczej),
3. rÄ™czne przenoszenie pod górÄ™  po pochylniach, schodach itp., których maksymalny kÄ…t nachylenia przekracza 30°, a wy-
sokość 5 m  ciężarów o masie przekraczającej:
" 8 kg  przy pracy stałej,
" 15 kg  przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinÄ™ w czasie zmiany roboczej),
4. przewożenie ciężarów o masie przekraczającej:
" 80 kg przy przewożeniu na wózkach 2-, 3- i 4-kołowych.
Do prac wzbronionych kobietom w ciąży lub karmiącym piersią, zatrudnionym w zakładach przetwórstwa owocowo-
warzywnego należą:
" wszystkie prace, przy których najwyższe wartości obciążenia pracą fizyczną, mierzone wydatkiem energetycznym netto na
wykonanie pracy, przekraczajÄ… 2900 kJ na zmianÄ™ roboczÄ…;
" prace związane z ręcznym podnoszeniem i przenoszeniem ciężarów, z ręcznym przenoszeniem pod górę ciężarów oraz
przewożeniem ciężarów, jeżeli występują przekroczenia ź określonych wcześniej wartości;
" prace w pozycji wymuszonej;
24
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
" prace w pozycji stojÄ…cej Å‚Ä…cznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej;
" prace w warunkach, w których wskaz
nik PMV (przewidywana ocena średnia), określony zgodnie z Polską Normą, jest
większy niż 1,5;
" prace w warunkach, w których wskaz
nik PMV (przewidywana ocena średnia), określony zgodnie z Polską Normą, jest
mniejszy niż-1,5;
" prace w warunkach narażenia na hałas, którego poziom ekspozycji odniesiony do 8-godzinnego dobowego lub do
przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przekracza wartość 65 dB, szczytowy poziom dz
więku C przekracza
wartość 130 dB, maksymalny poziom dz
więku A przekracza wartość 110 dB.
INFO  P2, P16
Czy w zakładzie przestrzegane są przepisy dotyczące prac wzbronionych młodocianym?
Pracodawco, jeżeli chcesz zatrudniać młodocianych, pamiętaj że jest to grupa pracowników objęta szczególną
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz
ochroną. W związku z tym musisz przestrzegać przepisów dotyczących ich zatrudniania.
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
Mówi o tym dział dziewiąty Kodeksu pracy: Zatrudnianie młodocianych oraz rozporządzenia:
następnego pytania zapoznaj się
1. Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. Nr
z komentarzem

60 poz.278),

2. Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne
zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób nie-
mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr.214 poz.1808),
3. Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym (Dz. U. Nr.85 poz.500),
4. Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. Nr.113 poz.988).
PRACODAWCO!
W związku z powyższym, zanim zatrudnisz młodocianego, zapoznaj się z przepisami, a potem sporządz
zgodnÄ… z
przepisami umowę o pracę i przestrzegaj przepisów prawa pracy regulujących tę problematykę.
Pamiętaj, że:
Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat.
Musisz prowadzić ewidencję pracowników młodocianych zatrudnianych w zakładzie pracy.
Młodocianego, który nie ma kwalifikacji, możesz zatrudnić tylko w celu przygotowania zawodowego.
Pracownika młodocianego trzeba zwolnić od pracy na czas jego udziału w obowiązkowych zajęciach szkolnych.
25
ODPOWIEDZI
PYTANIA DOTYCZ
CE BADANEGO ZAGADNIENIA
TAK NIE
Nie można zatrudniać pracowników młodocianych w porze nocnej ani w godzinach nadliczbowych.
Pracownik młodociany ma obowiązek dokształcania się do czasu ukończenia 18 lat, chyba że może uzyskać kwalifikacje za-
wodowe poprzez naukÄ™ w szkole.
Szczegółowe ograniczenia w zatrudnianiu pracowników młodocianych nie dotyczą zatrudniania takich pracowników przy lek-
kich pracach sezonowych (np. zbieranie owoców), a także przy pracach dorywczych.
Jeżeli pracownicy młodociani podczas wykonywania powierzonej im pracy są narażeni na negatywne oddziaływanie czynni-
ków środowiska pracy, wymienionych w wykazie prac wzbronionych młodocianym, ale w warunkach nieprzekraczających poda-
nych tam norm, to sÄ… oni zatrudniani zgodnie z prawem.
INFO  P2
Czy w zakładzie przetwórstwa owocowo-warzywnego dokonano oceny ryzyka zawodowego?
Jeśli odpowiedziałeś Jeśli masz Jak wskazano powyżej zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego charakteryzują się tym, iż na skutek stosowanych technolo-
gii oraz maszyn i urządzeń, szczególnego znaczenia nabiera ciążący na pracodawcy obowiązek informowania pracowników o ryzyku
 TAK , przejdz
do wątpliwości,
zawodowym, które związane jest z wykonywaną pracą i narażeniem na występujące czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe.
następnego pytania zapoznaj się
Każde stanowisko pracy powinno zostać opisane z określeniem występowania zagrożeń, metod i sposobu ich ogra-
z komentarzem

niczania.

Ocena ryzyka zawodowego powinna zawierać wszystkie charakterystyczne zagrożenia i wskazywać istniejące obowiązki
obciążające pracodawcę i pracownika. Pracownicy powinni zostać zapoznani z dokonaną oceną.
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza zespół, w skład którego mogą wchodzić: pracodawca, pracownicy wyznaczeni
przez pracodawcę lub eksperci spoza zakładu pracy.
Zaleca się, aby zespół oceniający ryzyko zawodowe składał się z osób, które:
" posiadają wiedzę niezbędną do identyfikowania zagrożeń na ocenianych stanowiskach,
" potrafią ocenić szkodliwe następstwa występujących zagrożeń,
" posiadają umiejętność dokonania oceny ryzyka zawodowego.
Przebieg oceny ryzyka zawodowego to proces przeprowadzany według niżej podanych etapów:
Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego

Identyfikacja zagrożeń

Oszacowanie ryzyka zawodowego

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego

Działania korygujące i zapobiegawcze
INFO  P1,P2, P41
26
PRZEPISY I NORMY TECHNICZNE
Stan prawny na 15 listopada 2003 r.
1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września ków szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz.
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy 1833).
(tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r., Nr 169, poz. 1650). 11. Rozporządzenie Ministrów Pracy i Opieki Społecznej oraz Zdrowia z dnia
2. Ustawa z 26 czerwca 1974 r.  Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 19 marca 1954 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłu-
r., Nr 21, poz. 94 ze zmn.). dze przenośników (Dz. U. Nr 13, poz. 51).
3. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r., 12. RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. w
Nr 106, poz. 1126 ze zmn.). sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy
sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i (Dz. U. Nr 191, poz. 1596).
ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 ze zmn.). 13. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 9 lipca 1996
5. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w
w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonane co najmniej środowisku pracy (Dz. U. Nr 86, poz. 394 ze zmn.).
przez dwie osoby (Dz. U. Nr 62, poz. 288). 14. Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca
6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 16 czerwca 2003 r. 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów bu- transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 ze zmn.).
dowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138). 15. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1999 r. w sprawie
7. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce, a także wyrobów impor-
kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiada- towanych do Polski po raz pierwszy, mogących stwarzać zagrożenie albo
nia kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji służących ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia lub środowiska, podle-
i sieci (Dz. U. Nr 89, poz. 828 ze zmn.). gających obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania
8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2003 r. tym znakiem, oraz wyrobów, podlegających obowiązkowi wystawiania
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze amoniakalnych przez producenta deklaracji zgodności (Dz. U. z 2000 r., Nr 5, poz. 53).
instalacji chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego 16. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie
(Dz. U. Nr 98, poz. 902) prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U.
9. RozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lutego 2003 Nr 114, poz. 545 ze zmn.).
r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach przetwarzają- 17. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profi-
cych owoce i warzywa (Dz. U. Nr 34, poz. 289). laktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279).
10. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 18. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. Nr 122,
2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynni- poz. 1321 ze zmn.).
27
19. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. Nr 55, 29. PN-EN 1678:1999. Maszyny dla przemysłu spożywczego. Krajalnice
poz. 250 ze zmn.). warzyw. Wymagania z zakresu bezpieczeństwa i higieny.
20. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r.  Prawo energetyczne (tekst jedn.: Dz. 30. PN-EN 378-1:2000. Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Wymagania
U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1504). dotyczące bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Część 1: Wymagania
21. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst podstawowe, definicje, klasyfikacja i kryteria wyboru.
jedn.: Dz. U. z 2002 r., Nr 147, poz. 1229 ze zmn.). 31. PN-EN 378-2:2000. Instalacje ziębnicze i pompy ciepła. Wymagania
22. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. Nr dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Część 2: Projektowanie,
166, poz. 1360 ze zmn.). budowanie, sprawdzanie, znakowanie i dokumentowanie.
23. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 32. PN-67/B-03432. Wentylacja. Wentylacja naturalna w budownictwie
kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elemen- przemysłowym. Wymagania techniczne.
tów bezpieczeństwa (Dz. U. Nr 91, poz. 858)  wejdzie w życie z dniem 33. PN-73/B-03431. Wentylacja mechaniczna w budownictwie. Wymagania.
uzyskania przez Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej. 34. PN-82/B-02402. Ogrzewnictwo. Temperatury ogrzewanych pomieszczeń
24. RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 maja 2002 r. w sprawie w budynkach.
bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z 35. PN-84/E-02033/Az2:2003. Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.
napędem silnikowym (Dz. U. Nr 70, poz. 650 ze zmn.) 36. PN-70/N-01270/09. Wytyczne znakowania rurociągów. Znaki ostrze-
25. PN-86/A-55542. Kotły warzelne parowe dla zakładów zbiorowego ży- gawcze.
wienia. Wymagania i badania. 37. PN-92/N-01256/01. Znaki bezpieczeństwa. Ochrona przeciwpożarowa.
26. PN-91/A-55538. Kotły warzelne na paliwo stałe dla zakładów żywienia 38. PN-92/N-01255. Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa.
zbiorowego. 39. PN-N-01256-4:1997. Znaki bezpieczeństwa. Techniczne środki przeciw-
27. PN-A-55534:1997. Urządzenia dla zakładów zbiorowego żywienia. Kotły pożarowe.
warzelne. Ogólne wymagania i badania. 40. PN-93/N-01256/03. Znaki bezpieczeństwa. Ochrona i higiena pracy.
28. PN-83/A-07005. Warunki klimatyczne i okresy przechowywania w 41. PN-N-18002. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną
chłodniach. pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
28