Paweł Zawadzki
PZ. 9.08



Europejski Trybunał Sprawiedliwości


Podstawy traktatowe: art. 220
245 TWE
Protokół o statucie ETS z 1957 roku
Regulamin postępowania ETS z 1974 roku
Ranga instytucji: organ główny Wspólnot
Skład: 15 sędziów i 9 rzeczników generalnych
Sposób orzekania: postępowanie jawne



Na mocy Protokołu o statucie ETS z 1957 roku Europejski Trybunał
Sprawiedliwości stał się instytucją wspólną dla trzech Wspólnot Europejskich.
ETS jest jednym z najważniejszych organów wspólnotowych. Działalność ETS
została określona w trzech traktatach założycielskich oraz w protokołach
zawierających statut ETS. Zgodnie z traktatem o utworzeniu Wspólnoty
Europejskiej, ETS określa swoje zasady postępowania (tytuł III statutu).
Przyjęcie tych zasad wymaga jednomyślnego zatwierdzenia przez Radę. Zmiany
statutowych postanowień proceduralnych dokonuje jednomyślnie Rada na wniosek
ETS i po konsultacji z Komisją i Parlamentem Europejskim. Od 1 września 1989 r.
ETS posiada podległą mu komórkę pomocniczą jaką jest Sąd Pierwszej Instancji.
Siedzibą ETS jest Luksemburg. ETS pracuje w trybie stałym z przerwą wakacyjną
od 15 lipca do 15 sierpnia.

W skład ETS wchodzi 15 sędziów i 9 rzeczników generalnych (adwokatów). Zarówno
jedni jak i drudzy są powoływani przez rządy państw członkowskich w drodze
porozumienia. Kadencja sędziów i rzeczników trwa 6 lat. Co 3 lata następuję
częściowe odnowienie składu sędziowskiego, obejmujące na zmianę 8 albo 7
sędziów. Również co 3 lata ma miejsce odnowienie składu rzeczników generalnych
obejmujące 5 albo 4 rzeczników. Znaczący jest brak określenia w traktacie
narodowości sędziów i ich liczby przypadające na dane państwo członkowskie.
Praktyka pokazała jednak, że w składzie ETS zawsze znajdował się przynajmniej 1
sędzia z każdego państwa członkowskiego. Kiedy liczba państw członkowskich była
parzysta, w ETS zasiadał dodatkowy sędzia wybierany po kolei z każdego dużego
państwa członkowskiego. Jeśli chodzi o rzeczników generalnych, to co do zasady
5 pochodzi z po 1 z każdego z dużych państw członkowskich, a 3 pochodzi kolejno
z 10 pozostałych państw członkowskich.

Traktat określił warunki, jakie muszą spełniać członkowie ETS. Sędziowie i
rzecznicy generalni wybierani są spośród osób dających gwarancje całkowitej
niezależności. Muszą posiadać w państwie członkowskim ich pochodzenia
kwalifikacje wymagane od kandydatów na najwyższe stanowiska w sądownictwie lub
być uznanymi specjalistami w dziedzinie prawa. Przed objęciem swej funkcji
składają publicznie przysięgę. W ten sposób zobowiązują się wykonywać swoją
funkcję całkowicie niezależnie, zgodnie z posiadaną wiedzą i sumieniem, a także
zachowywać tajemnicę służbową. Obowiązuje ich zasada niepołączalności stanowisk
w tym samym zakresie co członków Komisji Europejskiej. Immunitet członków ETS
ma charakter ogólny i jest szerszy od immunitetu przysługującego innym
funkcjonariuszom wspólnotowym. Immunitet może być uchylony przez ETS na
posiedzeniu plenarnym. Odwołanie sędziego lub rzecznika generalnego może
nastąpić tylko w wyniku jednomyślnej decyzji pozostałego składu orzekającego,
stwierdzającej, że dany sędzia przestał spełniać wymagane warunki lub nie
wywiązuje się ze swoich obowiązków. W przypadku przedwczesnego zwolnienia się
miejsca w ETS na pozostały czas kadencji mianuje się następcę.

Sędziowie wybierają Przewodniczącego ETS spośród siebie w głosowaniu tajnym.
Kadencja Przewodniczącego trwa 3 lata i pokrywa się z momentem częściowego
odnowienia składu. Istnieje możliwość reelekcji Przewodniczącego. Jego zadaniem
jest kierowanie pracami ETS. Przewodniczy on zarówno posiedzeniom plenarnym,
jak i posiedzeniom izby Trybunału.

ETS mianuje swojego sekretarza i określa jego statut. Wyboru sekretarza
dokonuje siÄ™ na tych samych zasadach co PrzewodniczÄ…cego. Jego zadaniem jest
czuwanie nad regulaminowym przebiegiem postępowania przed ETS. W szczególności
czuwa nad poprawnym wniesieniem skargi, sporządza rejestr czynności sądowych,
odpowiada za terminowe dostarczenie pism procesowych, podpisuje oryginał
orzeczenia i deponuje go w kancelarii, dostarczajÄ…c stronom uwierzytelnione
podpisy wyroku. Odpowiada za pieczęć i archiwum ETS. Ponadto sekretarz pod
kierownictwem PrzewodniczÄ…cego zarzÄ…dza finansami ETS, kieruje administracjÄ… i
księgowością trybunału. Sekretarz ma do pomocy 2 sekretarzy pomocniczych.

ETS może obradować na sesji plenarnej lub w izbach. Pierwotnie zasadą były
posiedzenia plenarne. Podczas sesji plenarnej ETS wymagane quorum wynosi 7
sędziów, a w przypadku braku quorum Przewodniczący odracza sprawę do czasu
osiągnięcia quorum. W miarę upływu czasu stopniowo coraz więcej spraw
przekazywano do izb i tym samym posiedzenia plenarne ETYS stały się wyjątkiem
od zasady postępowania w izbach. Izba może być złożona z 3 do 5 sędziów.
Postępowanie w izbach może mieć na celu podejmowanie określonych czynności
przygotowawczych albo rozstrzyganie określonych kategorii spraw zgodnie z
przepisami szczególnymi. Sesja plenarna jest konieczna, gdy zażąda tego państwo
członkowskie lub organ wspólnoty będący stroną w postępowaniu. Oznacza to, że w
pozostałych przypadkach ETS może podejmować dowolnie decyzję co do
rozpatrywania sprawy na sesji plenarnej lub w izbach.

Na postępowanie przed ETS składa się część pisemna i ustna. Część pisemna
obejmuje złożenie pozwu do sekretarza ETS. Od przyjęcia pozwu sprawa jest
wpisywana do rejestru ETS, a Przewodniczący ETS wyznacza sędziego
odpowiedzialnego za prowadzenie danej sprawy. Pozwany składa pisemną odpowiedź
na postawione mu zarzuty w ciągu miesiąca od dostarczenia mu pozwu. Następnie
obie strony mają możliwość złożenia uzupełniających pism procesowych. Po
zamknięciu części pisemnej Przewodniczący wyznacza datę rozpoczęcia części
ustnej. Na początku części ustnej wyznaczony przez Przewodniczącego
sprawozdawca przedstawia raport o sprawie. Następnie obie strony wygłaszają
swoje mowy. W końcu rzecznik generalny przedstawia wnioski końcowe. Wówczas
Trybunał otwiera naradę w sprawie. W jej następstwie ETS na posiedzeniu jawnym
wydaje orzeczenie. Orzeczenia ETS są prawomocne z dniem ogłoszenia.

Postępowanie przed ETS jest co do zasady prowadzone w języku francuskim,
ponieważ jest to język roboczy trybunału. Powód może jednak wybrać jeden z 10
urzędowych języków Wspólnoty Europejskiej. Wówczas wybrany język będzie używany
do prowadzenia postępowania, przy redagowaniu pism procesowych oraz przy
wydawaniu orzeczenia. W części ustnej postępowania zapewnione jest
symultaniczne tłumaczenie postępowania na języki oficjalne Wspólnoty inne niż
język postępowania. Orzeczenia prejudycjalne wydawane są zawsze w języku
urzędowym państwa, którego prawodawstwa dotyczy to orzeczenie.

Reprezentacja przed ETS jest obowiązkowa. Instytucje wspólnotowe są z reguły
reprezentowane przez członków ich biura prawnego. Państwa członkowskie
przeważnie są reprezentowane przez funkcjonariuszy biura prawnego ministerstwa
spraw zagranicznych. Osoba fizyczna lub osoba prawna występująca przed ETS musi
być reprezentowana przez adwokata wpisanego na listę rady adwokackiej
któregokolwiek z państw członkowskich. Profesorowie prawa, którym przepisy
prawne państwa jego pochodzenia przyznają zdolność procesowania się, mogą
występować przed ETS na tych samych zasadach co adwokaci.

Jeśli chodzi o koszty procesowe, to postępowanie przed ETS jest co do zasady
bezpłatne. Płatne są tylko niektóre, wyjątkowe prace np. tłumaczenia. Z zasady
strona przegrana płaci honorarium adwokackie stronie przeciwnej oraz kwoty
należne świadkom i ekspertom. Generalnie strony same między sobą ustalają
wysokość kosztów procesowych. W przypadku braku zgody jedna ze stron ma prawo
złożenia wniosku do ETS o ustalenie tych kosztów. W takiej sytuacji koszty
procesowe są określane przez izbę, której sprawa była podporządkowana.

Decyzje ETS wydawane w wyniku prowadzonego przed nim postępowania mogą przyjąć
formÄ™ postanowienia albo orzeczenia. Postanowienia wydawane sÄ… w przypadkach
pilnych, w celu pouczenia, w kwestii określenia kosztów procesowych i w innych
podobnych kwestiach. Orzeczenia sÄ… podstawowÄ… formÄ… decyzji. Orzeczenie ETS
składa się z 3 części przedstawiających kolejno: stan faktyczny, stan prawny i
ostatecznÄ… decyzjÄ™ ETS.

ETS jest właściwy do:

kontroli legalności aktów prawa wspólnotowego
rozstrzyganie spraw związanych z odpowiedzialnością
wydawanie orzeczeń wstępnych

Podstawowym traktatowym zadaniem ETS jest zapewnianie przestrzegania prawa przy
wykładni i stosowaniu Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej. W związku z
tym ETS kontroluje przestrzeganie prawa przez instytucje. W stosunku do państw
członkowskich ETS sprawdza, czy wypełniają one wspólnotowe zobowiązania. W celu
wykonywania swoich kompetencji sądowniczych ETS dysponuje różnymi środkami
prawnymi i odwoławczymi. Zgodnie z kryterium właściwości ETS, do rozstrzygania
określonego rodzaju spraw wyróżnia się:

orzeczenia w sprawie kontroli legalności aktów prawa wspólnotowego (recours de
la légalité)
orzeczenia rozstrzygające sprawy związane z odpowiedzialnością (recours de
pleine juridiction)
oraz orzeczenia wstÄ™pne (renvois préjudiciels)



SÄ…d Pierwszej Instancji


SÄ…d Pierwszej Instancji rozstrzyga:

spory między instytucjami a ich funkcjonariuszami
sprawy wszczęte przez osoby fizyczne i prawne w celu unieważnienia aktu
prawnego lub stwierdzenia naruszenia zasad konkurencji
sprawy o odszkodowanie wszczęte przez osoby fizyczne albo prawne z tytułu braku
działania lub niewłaściwej decyzji
stosowanie środków represyjnych wobec osób fizycznych i prawnych

Sąd Pierwszej Instancji (SPI) działa przy europejskim Trybunale
Sprawiedliwości. Siedzibą SPI jest Luksemburg. Zapowiedź utworzenia sądu
niezależnego od ETS, ale znajdującego się pod nadzorem orzeczniczym ETS
pojawiła się już w Jednolitym Akcie Europejskim. Wówczas zadanie powołania
takiej instytucji powierzono Radzie UE. W rezultacie SPI powstał mocą decyzji
Rady z 24 października 1988 r. Działalność SPI reguluje Traktat o utworzeniu
Wspólnoty Europejskiej, postanowienia decyzji założycielskiej SPI, statuty ETS
oraz regulamin proceduralny SPI.

SPI składa się z 15 członków. Są oni mianowani w wyniku wspólnego porozumienia
przez rządy państw członkowskich. Istnieje możliwość ponownego wyboru.
Kandydaci na członków SPI muszą spełniać warunki do pełnienia funkcji
sędziowskich oraz dawać gwarancje całkowitej bezstronności. Członkowie SPI mogą
pełnić funkcję rzeczników generalnych. Kadencja członków SPI trwa 6 lat. W
czasie pełnienia swojej funkcji członkowie SPI mają te same obowiązki co
członkowie ETS i korzystają z gwarancji, przywilejów i immunitetów. Zasadą
jest, że jeśli Rada nie postanowi inaczej, to postanowienia Traktatu o
utworzeniu Wspólnoty Europejskiej dotyczące ETS stosuje się do SPI. Członkowie
SPI wybierają spośród siebie Przewodniczącego, którego mandat trwa 3 lata i
jest odnawialny. Ponadto SPI posiada stworzonÄ… przez siebie kancelariÄ™ i
sekretarza (kanclerza). Obsługę administracyjną SPI gwarantują służby ETS.

SPI określa własne zasady postępowania w porozumieniu z ETS. Zasady te wymagają
jednomyślnego zatwierdzenia przez Radę. Rodzaje spraw rozpatrywanych przez SPI
określa Rada, działając jednomyślnie na wniosek ETS i po zasięgnięciu opinii
Parlamentu Europejskiego i Komisji. Ogólnie SPI rozstrzyga niektóre kategorie
spraw w I instancji z możliwością odwołania się do ETS. Nie znaczy to, że jest
to typowy sąd pierwszej instancji. Rozstrzyganie tylko niektórych kategorii
spraw świadczy o ograniczonej kognicji SPI, a nie o jego pierwszoinstancyjnym
charakterze. W szczególności SPI rozstrzyga spory wynikłe między Wspólnotą a
jej funkcjonariuszami; skargi osoby fizycznej lub prawnej na decyzję, której
jest adresatem, lub przeciwko rozstrzygnięciu, które mimo formy rozporządzenia
lub decyzji skierowanej do innej osoby dotyczy bezpośrednio skarżącego; skargi
osoby fizycznej lub prawnej na zaniechanie wydania przez organ Wspólnoty aktu
skierowanego do niej (innego niż zalecenie i opinia); skargi dotyczące
przestrzegania zasad konkurencji stosowanych wobec przedsiębiorstw. Decyzją z 8
czerwca 1993 r. Rada przekazała do właściwości SPI całość spraw kierowanych
przez osoby fizyczne i prawne na podstawie postanowień traktatu. W związku z
powyższym powołanie SPI znacznie odciążyło ETS i usprawniło pracę wspólnotowego
wymiaru sprawiedliwości.

Postępowanie przed SPI toczy się w taki sam sposób, jak przed ETS. Jednoczesne
istnienie tych 2 sądów wymaga uregulowania ich wzajemnych kompetencji,
zwłaszcza w kwestii ich kognicji. Konflikt negatywny dotyczący kognicji obu
sądów został wykluczony przez rozwiązanie, zgodnie z którym uznanie się przez
jeden z sądów za niewłaściwy pociąga za sobą konieczność przesłania sprawy
drugiemu sądowi i obowiązek rozstrzygnięcia sprawy przez drugi sąd. W celu
uniknięcia sprzecznych orzeczeń SPI i ETS każdy z tych sądów może zawiesić
toczące się przed nim postępowanie do czasu wypowiedzenia się przez 2 sąd.
Ponadto w sprawach, które nie należą do wyłącznej kompetencji SPI, stronom
przysługuje odwołanie do ETS w ciągu 2 miesięcy od dostarczenia orzeczenia.
Podstawą odwołania musi być brak właściwości, istnienie uchybień procesowych
lub naruszenie prawa wspólnotowego. W przypadku uznania odwołania ETS
unieważnia decyzję SPI i może odesłać sprawę do SPI do ponownego rozpatrzenia
(typowe dla kasacji) albo ze względów ekonomiki proceduralnej sam orzec w
kwestii merytorycznej (typowe dla rewizji bądź apelacji).

































Bibliografia:
1. Z. Brodecki, M. Drobysz, S. Majkowska
"Traktat ustanawiający Wspólnotę
EuropejskÄ… z komentarzem";
Warszawa 2002 r. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, s. 451
491
2. Z. Brodecki
"Prawo Europejskiej Integracji", Warszawa 2000 r. Wydawnictwo
Prawnicze PWN, s. 59 - 65