Integracja Europejska




Referat

Temat: Trybunał Obrachunkowy



Idea Europy jest stara, tak bardzo, że nawet jej nazwa pochodzi od postaci z
greckiej mitologii. Wola utworzenia instytucji, która umożliwiłaby, zgodnie z
wyrażeniem traktatowym, "coraz ściślejszy związek między narodami Europy",
wyrosła na zgliszczach II wojny światowej. Przyświecający jej wówczas cel nie
zmienił się, jest nim zapewnienie pokoju, dobrobytu i nowego startu kontynentu,
którego fundamenty zostały poważnie naruszone.
Dla realizacji tego zamiaru powołano wiele organizacji, mających różne
priorytety. I tak w 1949 roku powstała Rada Europy, mająca ułatwiać polityczną
współpracę krajów europejskich. Pakt Północnoatlantycki (NATO) i Unia
Zachodnioeuropejska (UZE) skupiają się ze swej strony na kwestiach militarnych
i związanych z bezpieczeństwem.
Najbardziej bezpośrednim prekursorem dzisiejszej Unii Europejskiej była
Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWS), utworzona w 1952 roku. W
przeciwieństwie do innych cytowanych już organizacji-jej sześciu
członków-założycieli:
Belgia,
Republika Federalna Niemiec,
Francja,
Włochy,
Luksemburg,
Holandia

całkiem otwarcie dążyło do głębszej integracji europejskiej: wspólne
zarządzanie produkcją węgla i stali, surowców, które miały w tamtym czasie duże
znaczenie strategiczne, pod egidą jednej organizacji, było uważane za
najlepszego gwaranta trwałego pokoju w Europie.
Przyjęcie celu jedności europejskiej poprzez integrację ekonomiczną zostało
jeszcze wyraźniej potwierdzone, kiedy owe sześć krajów zawarło w marcu 1957
roku porozumienie na temat utworzenia Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej
(EWEA, bardziej znanej pod nazwą Euratom) i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
(EWG), które są powszechnie określane jako "traktaty rzymskie".

Te trzy wspólnoty

EWWS,
Euratom,
EWG,
- są nadal sercem dzisiejszej Unii Europejskiej. Od tamtego czasu Traktaty
Założycielskie były już rewidowane, pogłębiane, uzupełniane, na przykład w
Maastricht, czy ostatnio w Amsterdamie. Na ich mocy państwa członkowskie tych
Wspólnot są skupione w niepowtarzalnych ramach instytucjonalnych zwanych "Unią
Europejską".
Na szczycie "budowli" Unii Europejskiej znajduje się Rada Europejska, która
gromadzi przynajmniej raz na sześć miesięcy szefów państw lub rządów piętnastu
państw Unii oraz przewodniczącego Komisji Europejskiej. Realizacja codziennych
zadań powierzonych Unii jest jednak zapewniana przez pięć instytucji
wspólnotowych, z których każda ma inną rolę do odegrania, a mianowicie:
Parlament Europejski,
Radę Ministrów,
Komisję Europejską,
Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Obrachunkowy.
Na szczeblu wspólnotowym działa także Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet
Regionów, które są powołane do wydawania opinii o charakterze doradczym.
Europejski Trybunał Obrachunkowy (ETO) powstał po szczycie w Kopenhadze w 1973
r. gdzie szefowie rządów zgłosili inicjatywę powstania trybunału
obrachunkowego. W konsekwencji na mocy Umowy Brukselskiej 22 lipca 1975 oraz
uchwały Rady z 18 października 1977 r. powołano do życia Europejski Trybunał
Obrachunkowy. Zastąpił on istniejący w EWG i EWEA Komitet Kontroli i kontrolera
finansów działającego w EWWiS. Już z tych stwierdzeń i z nazwy wynika jasno, że
Trybunał Obrachunkowy zajmuje się kontrolą finansową działalności Wspólnot.
Jako taki musi posiadać niezależność w tym zakresie uchwalania własnego budżetu
i regulaminu wewnętrznego. W działalności swojej może liczyć na współprace z
innymi organami wspólnotowymi oraz z krajowymi instytucjami kontroli, które
powinny udzielać Trybunałowi Obrachunkowemu koniecznej pomocy.
Podstawy powstania Trybunału Obrachunkowego znajdują się w Traktacie o
Wspólnocie Europejskiej w art. 4, 188 a-188c i 206. Podstawowe zadania to m.in.
dokonywanie kontroli finansowej, ponadto kontroluje zgodność z prawem i
prawidłowość dochodów i wydatków Unii Europejskiej a także upewnia się co do
właściwego zarządzania budżetem. Po zamknięciu każdego roku obrachunkowego
Europejski Trybunał Obrachunkowy składa roczne sprawozdanie, na którego
podstawie Parlament Europejski udziela absolutorium Komisji Europejskiej.
Trybunał może także przedstawiać sprawozdania specjalne i przedkładać opinie.
Aktualnie Trybunał Obrachunkowy składa się z 15 zasiadających w ETO rewidentów,
których mianuje jednogłośnie na okres 6 lat Rada po zasięgnięciu opinii
Parlamentu Europejskiego, art.188 b mówi iż:
"Członkowie Trybunału Obrachunkowego wybierani są spośród osób, które w swoich
krajach wchodzą lub wchodziły w skład organów kontroli zewnętrznej lub
posiadają szczególne kwalifikacje do piastowania tego stanowiska. Ich
niezależność nie może budzić wątpliwości....
W ogólnym interesie Wspólnoty członkowie Trybunału Obrachunkowego wykonują
swoje obowiązki w sposób całkowicie niezależny."
Przy wykonywaniu swoich obowiązków nie starają się oni o instrukcje ani nie
przyjmują instrukcji od żadnego rządu lub organu. Powstrzymują się od
jakichkolwiek czynności niezgodnych z ich obowiązkami.
Procedura konsultacyjna daje Komisji do spraw kontroli budżetowej Parlamentu
Europejskiego prawo przesłuchania kandydatów przed wydaniem opinii. Zwykle
Parlament nie odrzuca kandydatur choć sytuacja taka zdarzyła się w 1989 r. i
1993 r. Ponieważ opinia Parlamentu europejskiego nie jest dla Rady Unii
Europejskiej wiążąca więc nie zawsze odrzucenie kandydatury skutkuje nową
nominacją i powtórzeniem procedury.
Członkowie Trybunału Obrachunkowego wybierają ze swego grona przewodniczącego,
którego kadencja trwa trzy lata i może zostać odnowiona. Przewodniczący jest
odpowiedzialny za sprawne działanie Trybunału Obrachunkowego oraz reprezentuje
go w stosunkach z innymi podmiotami. Każdemu z audytorów zostaje przydzielony
pewien obszar działalności, za którą ponosi szczególną odpowiedzialność przy
przygotowaniu i wdrażaniu decyzji. Członków Trybunału Obrachunkowego podczas
wypełniania zadań wspiera niewielki personel administracyjny- tak mały w
stosunku do ogromu pracy, że można by nawet mówić o próbach ograniczenia
działalności Trybunału Obrachunkowego.
Trybunał Obrachunkowy jako organ kolegialny podejmuje decyzje na podstawie
większości głosów swoich członków. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.
Ogólnie rzecz biorąc działania Trybunału Obrachunkowego są związane z badaniem
wszelkich dochodów i wydatków Unii Europejskiej, a także rozliczeń wszystkich
podmiotów przez nią utworzonych z wyjątkami określonymi przez prawo. W tym celu
Trybunał przeprowadza audyt, sprawdzając dochody i wydatki pod względem
prawidłowości i zgodności z prawem. Kontrola może obejmować ogólny budżet Unii
Europejskiej, jak również jakiekolwiek inne operacje finansowe, które nie
zostały włączone do budżetu- np. kredyty udzielone i zaciągane przez Europejski
Bank Inwestycyjny (EBI). W przebiegu audytu możemy wyróżnić kilka etapów:
Komisja Europejska musi corocznie sporządzić sprawozdanie z realizacji budżetu
za poprzedni rok finansowy, sprawozdanie finansowe dotyczące aktywów i pasywów
Wspólnoty oraz analizę finansową danego roku. Dokumenty te przygotowuje głownie
DGXX (Kontrola Finansowa). Następnie sprawozdania przekazywane są Radzie Unii
Europejskiej, Parlamentowi Europejskiemu i Trybunałowi Obrachunkowemu nie
później niż do 1 czerwca następnego roku finansowego.
Trybunał Obrachunkowy przeprowadza kontrolę w oparciu o sprawozdania Komisji
Europejskiej oraz o podjęte z własnej inicjatywy badanie dokumentów,
pochodzących z instytucji Unii Europejskiej. Badania mogą być w razie potrzeby
przeprowadzane na miejscu. Trybunał Obrachunkowy przekazuje treść uwag, które
zamierza włączyć do swojego dorocznego sprawozdania tym instytucjom Unii
Europejskiej, których te uwagi dotyczą, aby mogły się do nich ustosunkować.
Roczne sprawozdanie wraz z odpowiedziami udzielonymi na uwagi Trybunału
Obrachunkowego zostaje przedstawiony instytucjom Unii Europejskiej i
opublikowany przed 30 listopada.
Parlament Europejski opierając się na wniosku Rady Unii Europejskiej, powinien
udzielić Komisji Europejskiej absolutorium z wykonania budżetu do 30 kwietnia.
Przygotowaniem odpowiednich rekomendacji zajmuje się Komisja Kontroli
Budżetowej Parlamentu Europejskiego, która analizuje wszystkie związane ze
sprawą dokumenty, szczególną wagę przywiązuje do materiałów przygotowanych
przez Trybunał Obrachunkowy i przedstawia państwom członkowskim odpowiednie
zalecenia.

Przy rocznym budżecie Unii Europejskiej liczącym 160 mld DM (1996) bezwzględnie
konieczne jest istnienie instancji kontrolnej w celu zapewnienia obywatelom
Unii Europejskiej przejrzystości finansowej. Dlatego do nadrzędnych celów
Trybunału Obrachunkowego należy zapewnienie efektywności wspólnotowego
działania poprzez skuteczną kontrolę dochodów i wydatków Wspólnoty
Europejskiej. W wyniku coraz większego zróżnicowania zadań, będącego skutkiem
postępującego uwspólnotowienia wielu dziedzin, pozycja Europejskiego Trybunału
Obrachunkowego ciągle rośnie w systemie politycznym Unii Europejskiej. Trybunał
Obrachunkowy ilustruje ponadnarodowy i praworządny charakter Unii Europejskiej,
wyróżniając ją tym samym od organizacji międzynarodowych. Ponieważ jednak nie
jest on organem jurysdykcyjnym, dlatego jego ustalenia nie mają jakości
orzeczeń sądowych. Jak wykazuje jednak praktyka organy Wspólnoty Europejskiej
przypisują duże znaczenie do sprawozdań i opinii Trybunału Obrachunkowego a
jego sugestie są z reguły wprowadzane w życie.
Trybunał Obrachunkowy ma jednak instytucjonalne trudności w przypadku kontroli
wydatków w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa lub
współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych np. w
przeszłości w odniesieniu do wydatków poniesionych z tytułu obecności Unii
Europejskiej w Mostarze. Traktat Amsterdamski umocnił pozycję Trybunału
Obrachunkowego w dwóch dziedzinach i dokonał konkretyzacji podstaw jego
działania. W wyniku zmiany art. 173 ust 3 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej
Trybunał Obrachunkowy otrzymał prawo do ochrony swych prerogatyw przed
Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości.
Oprócz funkcji kontrolnych do zadań Trybunału Obrachunkowego należy
przedstawianie uwag i opinii. O ich wydanie zwracają się instytucje
wspólnotowe, zainteresowane poznaniem aspektów finansowych projektowanych aktów
prawnych. Z kolei Rada Unii Europejskiej ma obowiązek uzyskać opinię Trybunału
Obrachunkowego na temat projektów przepisów finansowych, które zamierza
uchwalić.
Skuteczność kontroli finansowej w Unii Europejskiej nie w pełni odpowiada
istniejącym oczekiwaniom. Trybunał Obrachunkowy podejmuje wysiłki w celu
rozszerzenia zakresu kontroli, czyniąc jej przedmiotem nie tylko formalną
prawidłowość i zgodność z prawem, lecz również polityczną celowość i
efektywność. Działania te są jednak powstrzymywane przez brak woli politycznej.
Wydaje się również, że zwiększenie środków finansowych pozostających w
dyspozycji Trybunału Obrachunkowego, a co za tym idzie, pełne wykorzystanie
jego możliwości, mogłoby przynieść efekt w postaci ograniczenia liczby
nieprawidłowości i nadużyć finansowych.
Europejski Trybunał Obrachunkowy jest organem bardzo często niedocenianym,
jednakże w obliczu utrzymującej się nadal tendencji do ukształtowania Unii
Europejskiej na wzór państwa, jego rola w systemie będzie wciąż rosła,
przyczyniając się do akceptacji Unii Europejskiej.






Bibliografia:

Ahlt M., Prawo europejskie, Warszawa 1995;
Bainbridge T.,Teasdale A., Leksykon Unii Europejskiej, Kraków 1998;
Bidzińska-Jakubowska B., Unia Europejska. Instytucje, porządek prawny, polityki
wspólne, integracja Polski z UE, Opole 2000;
Ciamaga L.,Latoszek E.,Michałowska-Gorywoda K.,Oręziak L.,Teichmann E., Unia
Europejska, Warszawa 2000;
Fontaine P., Malosse H., Słownik instytucji i terminów Unii Europejskiej,
Warszawa 1997;
Leonard D., Przewodnik po Unii Europejskiej, Warszawa 1998;
Wiedenfeld W., Wessel W., Europa od A do Z. Podręcznik integracji europejskiej,
Gliwice 1999.