T: Rewolucja przemysłowa i nowe ideologie str. 181-191

  

  1. Przyczyny rewolucji przemysłowej: XVIII- XIX w.  w. Anglia  

   a.        nowoczesne metody upraw 

b.       ogradzanie- hodowla owiec 

c.        migracja do miast chłopów- manufaktury i fabryki ( industrializacja), tania siła robocza- robotnicy)   

  2. Postęp techniczny: odkrycia naukowe i wynalazki  

   a.        maszyna parowa- James Watt 

b.       parowiec- Robert Fulton 

c.        linia kolejowa- George Stephenson 

d.       ogniwo galwaniczne- Aleksander Volta 

e.        telegraf- Samuel Morse 

f.         fotografia ( dagetoryp)- Louis Jacques Daugerre, kinematograf- bracia Lumiere   

g. Thomas Alva Edison- fonograf, żarówka, elektrownia,

h. Rudolf Diesel- silnik wysokoprężny

i. radiotelegraf- Gilermo Marconi

  3. Centra przemysłowe:  

   a.        Wielka Brytania- Liverpool, Manchester 

b.       zagłębia węglowe- Nadrenia, Westfalia, Górny Śląsk, Belgia, Lotaryngia, 

c.        kolonie- surowce, rynek zbytu, handel niewolnikami ( zniesienie niewolnictwa w USA- 1865)  

 4. Ideologie społeczno-gospodarcze w XIX w.   

  a.  liberalizm- ograniczenie ingerencji ( mieszania się) państwa do minimum, działalność obywateli w polityce i gospodarce. Wolna gospodarka rynkowa, rozdział Kościoła od państwa, najważniejszą wartością jest wolność, człowiek sam wiem, co ma robić, nie potrzebuje autorytetów, władza państwa ograniczona do minimum * Jeremy Bentham, John Stuart Mill, Alexis de Tocqueville, Adam Smith, Karol Monteskiusz, skrajna postać leseferyzm- pozwól działać”  

b.       * konserwatyzm- kierunek zachowawczy, tradycjonaliści, ważne autorytety, religia, kultura, rodzina, gotowość do wyrzeczeń na rzecz państwa, nacisk na tradycję, niechętni szybkim zmianom. Zwolennicy silnego państwa, ładu w państwie, duża rola elit. - Edmund Burke, Beniamin Disraeli,  

c.        * anarchizm- najważniejsza jest wolność, walka ze wszystkim, co ją ogranicza, zwłaszcza z państwem; przeciw wobec państwa, często terroryści- Michaił Bakunin,  Pierre- Joseph Proudhon, Piotr Kropotkin,

d.       * nacjonalizm- dobro narodu to najwyższa wartość ( szowinizm), Giuseppe Mazzini, Teodor Herzl, naród najważniejszą wartością w życiu społecznym, zasada solidaryzmu narodowego. Postępowanie wg dobra narodu, budowa silnego państwa, ochrona interesów narodu.   

e.        wolnomularze- loże masońskie - racjonalizm, liberalizm, antyklerykalizm, elity kultury, polityki 

f.         karboniusze- węglarze- walka z absolutyzmem, wyzwolenie narodowe, walka z nierównościami społecznymi ( kraje walczące o niepodległość ( Włochy, Niemcy, Polska)  

 5. Epoka romantyzmu - XVIII- XIX w. ważne uczucia, nie rozum, powrót ludzi do natury, korzystanie z dorobku podań ludowych 

 a. twórcy epoki romantyzmu:  

literatura: Wiktor Hugo, Walter Scott, George Byron, Johan Wolfgang Goethe, Fryderyk Schiller, Aleksander Puszkin, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid 

malarstwo: Francisco Goya, Eugenie Delacroix 

muzyka: Ludwik van Beethoven, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Franciszek Schubert, * Józef Haydn, Ryszard Wagner,   

         6. Ruch robotniczy w epoce „drapieżnego kapitalizmu”  

          - ruch czartystów ( people`s charter)  - lata 30-te XIX w.- powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn 

          -  pierwsze związki zawodowe- trade- uniony 

          - socjalizm utopijny ( Karol Fourier, Robert Owen) * Klaudiusz Saint- Simon 

          - socjalizm naukowy- komunizm- Karol Marks, Fryderyk Engels- Manifest Komunistyczny- 1848 r. - Proletariusze wszystkich narodów łączcie się”, teoria walki klas i rewolucji proletariackiej  

          * krytyka kapitalizmu, zniesienie własności prywatnej, budowa społeczeństwa bezklasowego,

          * społeczna własność środków produkcji i równy podział dóbr wg potrzeb, nie pracy,

          - * socjalizm rewolucyjny- wyzwolenie klasy robotniczej przez rewolucję, dyktatura proletariatu- Włodzimierz Lenin

 * socjaldemokracja ( rewizjoniści- reformiści)- przejęcie władzy w demokratyczny sposób, poprzez wybory, potępienie komunizmu, budowa "państwa dobrobytu", ważne w programie : sprawiedliwość społeczna, równość szans, solidarność, państwo opiekuńcze ( bezpłatna opieka zdrowotna, edukacja, wypoczynek, zasiłki) - twórcy- Eduard Bernstein, Karl Kautsky)

 

          Lewica                Centrum                                              Prawica                             

 anarchizm  komunizm    socjalizm   socjaldemokracja    liberalizm    konserwatyzm    nacjonalizm   

---