Kościół w średniowieczu
podręcznik, str. 68-73
Stan duchowny:
a. skład społeczny: przedstawiciele rycerstwa, mieszczaństwa i chłopstwa
b. duże różnice majątkowe: bogaci biskupi, opaci i ubodzy zakonnicy i księża parafialni
c. duchowieństwo elitą intelektualną i polityczną okresu średniowiecza:
znajomość łaciny, umiejętność czytania i pisania,
wykładowcy na uniwersytetach, autorzy i kopiści rękopiśmiennych ksiąg, kronikarze
doradcy i sekretarze władców, zarządcy majątków arystokracji,
zakładali szkoły przykatedralne i przyklasztorne, prowadzili szkoły parafialne
d. potęga papiestwa ( biskupa Rzymu) w okresie średniowiecza
wpływ papieży na politykę międzynarodową
e. bogactwa Kościoła: nadania ziemskie, opłaty na rzecz Kościoła,
Zakony kontemplacyjne: ( intensywna modlitwa, rozmowa z Bogiem): inne zakony kontemplacyjne; kemdeuli, kartuzi, karmelici
a. benedyktyni - Benedykt z Nursji - 529 r.
zasada „módl się i pracuj” ( ora et labora)
asceza ( skromne życie, bez przyjemności ) ubóstwo zakonników połączone z ciężką pracą fizyczną ( prace rolnicze, ogrodnicze, receptury medyczne, przepisy kucharskie)
„benedyktyńska praca”- duży wysiłek połączony z dokładnością i wytrwałością przy przepisywaniu ręcznie średniowiecznych ksiąg przez skrybów ( kopistów benedyktyńskich)
opactwa benedyktyńskie w Polsce: Tyniec, Mogilno, Lubiń
b. cystersi- Norbert z Molesmes, 1098
surowa reguła: asceza, ubóstwo, milczenie w czasie pracy
zamożność zakonu poprzez liczne nadania ziemskie
zgromadzenia cysterskie w Polsce: Wąchock, Oliwa, Lubiąż, Sulejów
c. średniowieczne klasztory:
wznoszone na uboczu, na wzgórzach o charakterze obronnym
kościół jako centralne miejsce zabudowań klasztornych
dormitorium- sypialnia klasztorna, znajdowała się na piętrze nad salą spotkań zakonników, połączona schodami z kościołem
wirydarz- kwadratowy lub prostokątny ogród klasztorny, symbolizował biblijny raj
pola uprawne i sady klasztorne
Ruchy heretyckie w średniowieczu: ( herezja tzw. kacerstwo)- poglądy religijne uznane za sprzeczne z doktryną ( dogmatami) Kościoła.
a. krytyka średniowiecznego Kościoła:
bogactwo Kościoła, zaangażowanie w politykę
kryzys moralny kleru ( duchownych)- symonia, nepotyzm, celibat
żądania reformy Kościoła i odnowy moralnej duchowieństwa
b. ruch albigensów- tzw. katarów
obszar działania: południowa Francja , wiek XI- XII
poglądy: odrzucenie świata materialnego, najważniejsza jest sfera duchowa, Chrystus nie był człowiekiem lecz duchem, surowe zasady postępowania, ciało to źródło zła,
krucjaty przeciwko katarom papieży i rycerstwa francuskiego
c. ruch waldensów:
obszar działania: Francja, wiek XII, założyciel Piotr Waldo
poglądy: wyrzeczenie się własności, życie w ubóstwie, odrzucenie zwierzchnictwa papieża i władców świeckich , podstawa wiary to Biblia, krytyka bogactwa Kościoła, odrzucenie śpiewu, muzyki kościelnej, kultu obrazów, pielgrzymek, odpustów, pacyfizm
prześladowania waldensów przez inkwizycję ( instytucja kościelna powołana do wykrywania i zwalczania herezji)
waldensi do dni dzisiejszego żyją w rejonach włoskich Alp
d. wiklifici- lollardowie- twórca Jan Wieklief, wiek XIV, poglądy; nauka o predestynacji ( z góry każdy jest przeznaczony do zbawienia lub potępienia, ubóstwo kleru, jedyne źródło wiary Biblia, odrzucenie spowiedzi, celibatu, kultu świętych, kultu relikwi obrazów
e. husyci- Jan Hus, wiek XV, likwidacja hierarchii kościelnej, każdy chrześcijanin ma prawo głosić Ewangelię, komunia pod dwiema postaciami, język narodowy w liturgii
4. Zakony kaznodziejskie - żebracze: inne zakony: norbertanie, augustianie, brygidki
a. franciszkanie- założyciel Franciszek z Asyżu 1209, działalność misyjna, kaznodziejska, skromne życie, radość, umiłowanie natury, św. Franciszek- 1228, patron ruchów ekologicznych
b. dominikanie- założyciel św. Dominik Guzman 1216, jako znakomici kaznodzieje walczyli z ruchami heretyckimi, inkwizytorzy,
Pozycja Kościoła w średniowieczu:
a. szczyt potęgi Kościoła- papież Innocenty III ( początek XIII w.) , decydował o obsadzie tronu cesarskiego, poszczególnych władców,
b. okres niewolni awiniońskiej 1309-1377, papieże rezydowali nie w Rzymie lecz w francuskim Awinionie, od kiedy król Francji Filip IV Piękny zmusił papieża Klemensa V do opuszczenia Rzymu
zależność papieży ( pochodzili wyłącznie z Francji) od władco Francji
okres największego upadku autorytetu Kościoła - symonia, nepotyzm, łamanie celibatu
c. okres walki o tiarę papieską frakcji kardynalskich w wieku XIV- równocześnie władało stolicą Piotrową dwóch, a nawet trzech papieży ( tzw. antypapieży)
d. sobór w Konstancji 1414-1418:
wybór jednego papieża - Marcina V, próba reform Kościoła
spalenie na stosie przywódcy ruchu heretyckiego- husytów- Jana Husa 1415