Kwestia irlandzka
XVII - XVIII - Irlandia staje się faktyczną kolonią brytyjską (początek ekspansji angielskiej
to szczególnie czasy Cromwella)
Bardzo złe położenie Irlandczyków : przeważająca część chłopstwa bez ziemi, wielka własność ziemska w rękach angielskich, szlachta katolicka wytępiona lub pozbawiona własności, stara szlachta irlandzka wymordowana lub zasymilowana, katolicy nie mogą się żenić, nie ma też (od 1792) szkół katolickich, pozbawienie praw politycznych, zanikanie jęz. irlandzkiego
Istniał rząd i parlament irlandzki, ale było on w pełni zależny od Anglii (parlament złożony tylko z właścicieli ziemskich, którzy musieli być anglikanami, a podjęte przez nich decyzje musiały uzyskać aprobatę Londynu).
tak więc kwestia narodowa Irlandii wiązała się nierozerwalnie z kwestią religijną i agrarną !!!
wystąpienie Henry'ego Grattana
adwokat, występuje pod wpływem rozwoju wydarzeń w Ameryce
hasło równouprawnienia protestantów z katolikami
wniosek o zniesienie starego prawa (tzw. Poyning's Law z XV w.) wg. którego wszystkie uchwały parlamentu irlandzkiego musiały uzyskiwać zgodę Londynu
Anglia godzi się na pewne ustępstwa w latach 1780-1782 (cofnięcie niektórych ustaw antykatolickich, pozwala prowadzić handel z koloniami brytyjskimi, prawo wyborcze dla prezbiterian, nieco większa niezależność dla parlamentu irlandzkiego)
ustępstwa zostały jednak wkrótce cofnięte - szereg gwałtownych wystąpień antyangielskich
Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków
powstaje w 1791, wpływ m.in. Rewolucji Francuskiej
cel: wywalczenie niepodległości i proklamowanie Republiki Irlandzkiej
na czele : Teobald Wolfe Tone, adwokat i zwolennik Thomasa Paine'a
Próby francuskiej pomocy i powstanie 1798
1796 - ekspedycja francuska gen. Hoche'a, która miała wzmocnić wrzenia rewolucyjne w Irlandii i tym samym osłabić Anglię. Próba nieudana, podobnie jak druga - w 1797 ( tym razem Francuzi pobici przez Anglików).
1798 - w związku z represjami wybucha duże powstanie w Irlandii, które zostaje bardzo krwawo stłumione (szczególnie silne boje w płd. części wyspy).
Unia z Wielką Brytanią
1800 - tzw. unia Irlandii z Anglią (chodziło o zabezpieczenie sytuacji w Irlandii, przede wszystkim o zlikwidowanie osobnego parlamentu irlandzkiego, drogą przekupstwa parlament ten uchwalił unię, a deputowani - w liczbie 100 w Izbie Gmin i 28 w Izbie Parów - zasiadali odtąd nad Tamizą). Tym samym powstaje Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii.
sytuacja po Unii i generalnie o XIX w.
Rząd bez większego problemu gasi coraz to kolejne próby oporu i buntu
Kwestia irlandzka jedną z bardziej drażliwych dla Anglii, wiele problemu, bunty wciąż,
Silna identyfikacja katolicyzmu z Irlandią, ciężka sytuacja rolnictwa i przemysłu irlandzkiego, duży ruch migracyjny do USA
okres 1822 - 1827
George Canning, liberalny polityk, minister spraw zagranicznych w tym okresie; w 1827 premier; przeciwnik Świętego Przymierza, zwolennik idei nie mieszania się do państw niezależnych, sprzyjał idei równouprawnienia katolików (ten polityk to przejaw m.in. liberalizacji sceny politycznej Wlk.Brytanii w latach 20. także w stosunku do Irlandii).
działalność Daniela O'Connella i równouprawnienie z 1829
1823 - powstaje Stowarzyszenie Katolickie (szefem Daniel O'Connell, adwokat, charyzmatyczny, wysoki, przystojny mówca); szerokie poparcie mas chłopskich i katolickiego duchowieństwa, cieszącego się autorytetem).
1826 - wybory, w okręgu Waterford dzięki działalności Stowarzyszenia Katolickiego traci mandat rodzina obszarnicza, ukazanie, że ruch O'Connella jest realna siłą polityczną; represje na nim, w odpowiedzi liczne wiece i manifestacje katolickie
1828 - wybory w hr.Clare, O'Connell wygrywa wybory do Izby Gmin, gdzie jednak nie może zasiąść! Wellington ma problem, w ogólnokrajowych na pewno O'Connell wygra, to może spowodować rozruchy i rozlew krwi, będąc „pod murem”, decyduje się na równouprawnienie katolików
A wcześniej:
1828 - zasada równouprawnienia nonkonformistów
1829 - zasada równouprawnienia katolików (dopuszczenie do niemal wszystkich urzędów w państwie, z wyjątkiem najwyższych)
Duży rozłam w partii torysów, Wellington niebawem musi odejść (1830) i władzę przejmują wigowie po 23 latach rządzenia torysów
Reforma wyborcza z 1832
Przyznanie większej ilości mandatów także Irlandii - + 5 .
Ruch Młodej Irlandii
narodził się w latach 40., grupa patriotyczna pod wodzą > O'Briena, Mitchella i Duff'ego,
cel > uniezależnienie się Irlandii od Anglii, odrodzenie kultury irlandzkiej
początek > inspiracja Lalora wokół tygodnika „Nation”, tendencja też ogólnoeuropejska
metody > walka rewolucyjna, usiłowanie wywołania powstania narodowego w 1848, próba nieudana
po 1848
brak masowego ruchu politycznego, chłopstwo aktywne, ale brak przywódców ; duża migracja i tam powstają ośrodki kierujące ewentualnymi próbami rewolucyjnymi
Bractwo Fenian
powstało ok. 1857
tajna organizacja, założycielami głownie byli działacze Młodej Irlandii
w USA
udział w wojnie secesyjnej po stronie Północy (brygada irlandzka)
założenie w samej Irlandii gazety „Iris People”, próba przeszczepienia rewolucji do Ojczyzny
1865 - z inicjatywy Fenian zebrał się w USA sejm konstytucyjny przyszłej, wolnej Irlandii
1866 - oddział Irlandczyków próbuje inwazji na Kanadę, oczywiście nieudaną
1867 - zaplanowane powstanie w Irlandii, jednak rząd w porę dostrzega niebezpieczeństwo, liczne aresztowania, plan
liczebność ok. 200 tys.
rząd Gladstone'a (kadencja 1868-1874)
1869 - oddzielenie w Irlandii Kościoła od państwa, na skutek Kościół anglikański mocno stracił swoją pozycję
1871 - amnestia dla więźniów, w tym także więzionych Fenian
3