Kwestionariusz chat

(opracowano na podst: Baron-Cohen S., Allen J., Gillberg Ch., 1992)

Imie i nazwisko dziecka: Data ur.: Wiek: Adres: Nr tel.:

CZEŚĆ A: Zapytaj rodzica:

1. Czy Twoje dziecko lubi być huśtane, podrzucane na kolanach itp.? TAK / NIE

2. Czy Twoje dziecko interesuje się innymi dziećmi? TAK / NIE

3. Czy Twoje dziecko lubi wspinać sie na różne rzeczy, np. wspinać się po schodach ? TAK / NIE

4. Czy Twoje dziecko lubi bawić się w zabawę "A ku-ku" lub w chowanego? TAK / NIE

5. Czy Twoje dziecko kiedykolwiek UDAJE na przykład, że robi herbatę, używając naczyń-zabawek lub udaje, że robi coś innego? TAK / NIE

6. Czy Twoje dziecko kiedykolwiek używa swojego palca wskazującego żeby pokazać, że o coś PROSI? TAK / NIE

7. Czy Twoje dziecko kiedykolwiek używa swojego palca wskazującego żeby pokazać Ci, że jest czymś ZAINTERESOWANE? TAK / NIE

8. Czy Twoje dziecko potrafi bawić sie właściwie małymi zabawkami (np. samochodami lub klockami), a nie tylko brać je do buzi, manipulować nimi bezmyślnie lub rzucać je na ziemię ? TAK / NIE

9. Czy Twoje dziecko przynosi Ci (rodzicowi) kiedykolwiek przedmioty, by coś Ci POKAZAĆ ? TAK / NIE

CZĘŚĆ B: Obserwacje osoby badającej:

1. Czy podczas spotkania dziecko nawiązało z Tobą Kontakt wzrokowy ? TAK / NIE

2. Przyciągnij uwagę dziecka, następnie wskaż w pokoju interesujący przedmiot i powiedz: "O popatrz! To jest (nazwa zabawki) !" Obserwuj twarz dziecka. Czy dziecko spogląda żeby zobaczyć to, na co wskazujesz ? TAK* / NIE

3. Przyciągnij uwagę dziecka, następnie daj mu malutką filiżankę-zabawke i czajniczek i powiedz: "Czy potrafisz zrobić herbatę ?" Czy dziecko udaje, że nalewa herbate, pije ją itp. ? TAK** / NIE

4. Powiedz do dziecka: "Gdzie jest owiatło ?" lub "Pokaż mi światło." Czy dziecko WSKAZUJE swoim palcem wskazującym światło ? TAK*** / NIE

5. Czy dziecko potrafi zbudować wieżę z klocków ? (Jeżeli tak, to z ilu ?) (Liczba klocków .........). TAK / NIE




* Wpisz TAK, gdy upewnisz się, że dziecko nie spogląda po prostu na Twoją reke, lecz na przedmiot, który mu wskazujesz. ** Wpisz TAK, gdy zaobserwujesz inny przykład udawania w zabawie. *** Jeżeli dziecko nie rozumie słowa "światło", zapytaj o misia lub jakio inny nie bedący w zasięgu ręki przedmiot. Aby można było zaznaczyć TAK, dziecko musi patrzeć na Twoją twarz podczas czynności wskazywania tego przedmiotu.

Interpretacje

Obszary, w których rozwój dzieci autystycznych przebiega prawidłowo i odpowiadające im punkty kwestionariusza:

1. zabawy w bliskośoci fizycznej z opiekunem - A1

2. rozwój motoryczny - A3

3. wskazywanie preżądające - A6

4. zabawy funkcjonalne - A8

Obszary, w których rozwój dzieci autystycznych jest nieprawidłowy i odpowiadające im punkty kwestionariusza:

1. zainteresowania społeczne - A2

2. zabawy społeczne - A4

3. zabawy "na niby" - A5 Biii

4. wskazywanie preinformujące - A7 Biv

5. wspólna uwaga - A9

Pozostałe punkty kwestionariusza CHAT: Bi oraz Bii sprawdzają rzeczywistą interakcje społeczną, Bii także śledzenie wzrokiem Bv dla odróżnienia ciężkiego upośledzenia umysłowego

Omówienie

Konstruując CHAT Baron-Cohen wraz z współpracownikami opierał się na wynikach badań z zakresu eksperymentalnej psychologii rozwojowej. Zgodnie z tymi badaniami u dzieci autystycznych można zaobserwować zabawy funkcjonalne (functional play) czy czuciowo - ruchowe (sensorimotor play). Oznacza to, że u dzieci autystycznych rozwija się umiejętność bawienia się zabawkami zgodnie z ich przeznaczeniem. Badają one także fizyczne cechy przedmiotu nie zwracając przy tym uwagi na jego funkcje. Nie pojawia się jednak u nich zabawa "na niby" (pretended play), polegająca na wykorzystywaniu przedmiotów jakby były czymś innym, którą można zaobserwować u 12 - 15 miesięcznych normalnie rozwijających się dzieci. U dzieci autystycznych nie występuje także umiejętność wskazywania preinformującego (protodeclarative pointing) polegająca na wskazywaniu przez dziecko przedmiotu, którym jest zainteresowane w celu podzielenia się tym zainteresowaniem z inną osobą. Dzieci autystyczne potrafią wskazywać przedmioty wtedy, kiedy chcą je dostać (wskazywanie preżądające) lub w celu ich nazwania. Innym deficytem obserwowanym u dzieci autystycznych jest brak zachowań wymagających wspólnej uwagi (join-attentin behaviour). Zarówno wskazywanie preinformujące, jak i zachowania wymagające wspólnej uwagi pojawiają się u zdrowych dzieci przed ukończeniem przez nie 15 miesięcy. Stąd wniosek, że jeśli nie pojawią się one u półtorarocznych dzieci to mogą wskazywać na zaburzenia autystyczne.

Dotychczas przeprowadzone badania z wykorzystaniem kwestionariusza CHAT nie dają niestety jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy narzędzie to jest wystarczająco czułym instrumentem do wyłapywania, w badaniach przesiewowych, dzieci z autyzmem. Budzą one jednak nadzieję i być może po niezbędnych poprawkach CHAT będzie użytecznym narzędziem we wczesnej diagnostyce. Wymagać to jednak będzie przeprowadzenia badań na szeroką skalę. Jednak już teraz z całą pewnością warto posługiwać się kwestionariuszem CHAT przy badaniu małych dzieci jako dodatkowym narzędziem diagnostycznym. Ponieważ stosowanie go nie jest czasochłonne i nie wymaga specjalistycznego szkolenia, szczególnie przydatny może być dla lekarzy i pielęgniarek oraz innych osób pracujących z małymi dziećmi np. w ośrodkach wczesnej interwencji. Wydaje się, że ułatwiłoby to osobom nie będącym specjalistami w diagnozowaniu autyzmu, na wyłapywania spośród badanych dzieci tych z grupy ryzyka autyzmu i pozwoliłoby na skierowanie tej grupy dzieci na dalsze specjalistyczne badania. Przyspieszyłoby to znacznie proces stawiania diagnozy i umożliwiło, zdecydowanie wcześniej niż to ma miejsce obecnie, podjęcie adekwatnych w stosunku do zaburzenia i poziomu funkcjonowania dziecka oddziaływań terapeutycznych.

Opr. JGr.

---