1) Jakie są rodzaje wagonów towarowych, do jakich ładunków? Jaki dopuszczalny nacisk na oś?

• kryte - np. przewóz palet i innych rzeczy

• węglarki

• platformy - między innymi do przewozu samochodów

• wagony kryte z otwartym dachem - przewóz rudy, węgla, materiały budowlane

• wagony kryte ze sterowną temperaturą wnętrza - do przewozu zwierząt (chłodnie)

• wagony z ruchomym przykryciem do przewozu blachy w rolkach

• wagony kryte z rozsuwanymi ścianami bocznymi

• wagony o wyładunku grawitacyjnym

• wagony do przewozu kontenerów

• wagony do przewozu naczep i nadwozi wymiennych

• cysterny - do przewozu materiałów płynnych: gazów, materiałów ropopochodnych, siarki

nacisk dopuszczalny osi na tor (150, 160, 220 kN)

2) Jaka jest szerokość (prześwit szyn) toru normalnego, wąskiego, szerokiego? Jakie są

przybliżone prędkości maksymalne, tramwaju (SKM):........ [km/h], pociągu pośpiesznego ........[km/h], pociągu superszybkiego ........ [km/h] ?

• normalnotorowe: 1435 mm - Polska

...poza tym 1440, 1445 (stanowią ²/₃ lini na świecie [64,36%] )

• wąskotorowe: 600 - 1000 mm - Brazylia i Wietnam, Afryka

• szerokotorowe (5 stóp): 1520 mm - ZSRR, Finlandia, Iran

1655 mm - Portugalia

1675 mm - Hiszpania

tolerancja: 1435 ⁺¹⁰_-3

• tramwaj 90 - 100 km/h [ZMTK Poznań - 250 kW]

• pociąg pospieszny 140 km/h

• pociąg superszybki 360 km/h

3) Jaką przybliżoną moc silników powinien mieć superszybki pociąg? Nmax = ok. ............ [kW],natomiast max. prędkość to ok........... [km/h].

N_max = ok. 10 MW, natomiast max prędkość to ok. 300 km/h.

4) Jakie są rodzaje trakcji elektrycznej i jakie napięcia zasilania (z sieci)?

Rodzaj trakcji główne odmiany zakres mocy

Trakcja elektryczna (źródłem energii jest prąd z sieci trakcyjnej od góry)	Zasilanie z sieci prądem stałym (DC) Silnik trakcyjne prądu stałego (DC) Lub prądu przemiennego (AC)	Średniej do bardzo dużej
Lub obok toru z „trzeciej szyny”	Zasilanie prądem przemiennego (AC) Silniki trakcyjne prądu przemiennego (AC)	Średnia do bardzo dużej

W Polsce 3000V napięcie stałe.

W przypadku trakcji elektrycznej ma się do czynienia z całą infrastrukturą liniową przetwarzania, przesyłu i odbioru energii elektrycznej przez lokomotywę. Trakcja elektryczna może wykorzystywać prą stały (500-3000 V) lub prąd zmienny. PKP wykorzystuje prąd stały o napięciu 3000 V. 

sieć trakcyjna  układ regulacji  elektryczne silniki trakcyjne 

Napięcie zasilania:

400 (600) V

1,5 kV (Dania)

3 kV (Polska, Hiszpania, Czechy, Słowacja)

15 kV zapewniają zasilanie do prędkości 300 km/h (Norwegia, Szwecja)

25 kV 50 Hz

w Niemczech 15kV 16 2/3 Hz 

5) Co to jest skrajnia pojazdu szynowego, wymień dwa podstawowe rodzaje skrajni kolejowej, oraz dwa rodzaje skrajni pojazdu.

Skrajnia taboru (pojazdów) - linia graniczna, której nie powinna przekraczać żadna część pojazdu znajdującego się w:

- w spoczynku, w położeniu środkowym na torze prostym (skrajnia statyczna)

- w ruchy - w skrajnym wychyleniu pojazdu (z ładunkiem) w skutek zużycia, luzów, dopuszczalnych ugięć usprężynowania, sił odśrodkowych i drgań, również na łukach toru (skrajnia kinematyczna [dynamiczna] ). 

Skrajnia budowli - linia graniczna wyznaczająca dopuszczalne minimalne odległości budowli i urządzeń od osi toru oraz od górnej powierzchni głowki szyny. Linii tej nie powinny też przekraczać składowane przy torze przedmioty.

 Skrajnia taboru: szerokość ⇒ 3150 mm

wysokość ⇒ 4650 mm

Skrajnia budowli: szerokość 4000 mm

wysokość 4800 mm

6) Jakiej skrajni należy przestrzegać przy załadunku kontenerów (nadwozi wymiennych, itp.) na wagony-platformy?

Ze względu na konieczność zachowania luzów między budowlami a taborem kolejowym, skrajnia budowli jest większa niż skrajnia taboru, której nie mogę przekraczać wymiarów konstrukcyjnych pojazdów kolejowych ani ładunek rozmieszczony na wagonach poziomo 4000mm a pionowo 4600mm. 

7) Wymień główne części składowe wagonu pasażerskiego

nadwozie:

       - pudło

       - ostoja (rama pudła) z elementami hamulców

podwozie:

       *ostojnicowe (bezwózkowe,sztywnoosiowe) - wagon ostojnicowy:

- prowadzenie zestawów kół wraz z zestawami kół

- zawieszenie pudła (podparcie, usprężynowanie tłumiki)

- elementy hamulców (napędu w pojazdach napędnych) osadzone są wprost w ostoi (ramie nośnej)

- usprężynowanie pudła tylko jednostopniowe 

       *wózkowe - ostoja (rama pudła) oparta jest na wózkach, na ogół dwóch

- rama wózka

- prowadzenie zestawów kół wraz z zestawami kół

- zawieszenie pudła (podparcie, usprężynowanie, tłumiki) osadzone są w ramie wózka lub/i na kołysce

- elementy hamulców osadzone są częściowo w ostoi pudła, częściowo w ramie wózka

- prowadzenie zestawów kół oraz zestawy kół (węzeł przyosiowy) osadzone są w ramie wózka lub/i na ostoi pudła

- usprężynowanie pudła dwustopniowe w wózkach dla wagonów pasażer, jednostopniowe dla towarowych 

8) Wymień główne części składowe wagonu towarowego.

... to co w 7 +

• urządzenia cięgłowe - zderzne

• część biegowa

9) Wymień główne części składowe lokomotywy elektrycznej.

• odbieraki prądu - pantografy

• zespół napędowy

• wózki jezdne

• piasecznice

• wyłącznik szybki i przekaźnik

• przetwornice i akumulatory

• kabina lokomotywy

• elementy układu hamulcowego

• ukrotnienie i sprzęgi

10) Wymień główne części składowe lokomotywy spalinowej.

• zespół napędowy

• wózki jezdne

• piasecznice

• elementy układu rozruchu

• elementy układu hamulcowego

• ukrotnienie i sprzęgi

11) Co to jest i jakie ma zalety pudło wychylne?

Jest to specjalny rodzaj pudła które na zakrętach nachyla się do wewnątrz zakrętu niwelując oddziaływanie siły odśrodkowej. Stosowane są tylko w trakcjach pasażerskich, przy dużych szybkościach i na krętych torach. 

Zalety:

- zmniejszają oddziaływanie  poprzeczne między wagonem a torem,

- umożliwiają jazdę z większą prędkością maksymalną o około 20 % na krętych torach,

- wpływają na komfort jazdy 

12) Jakie są zalety i jakie wady tramwajów niskopodłogowych?

ZALETY:

- ułatwione wsiadanie i wysiadanie na wysepkach przystanków osób niepełnosprawnych i na wózkach

- wysoki komfort jazdy

- zwiększenie liczby miejsc siedzących (foteli)  

WADY:

- dużo kosztowniejsze niż zwykłe tramwaje

- wyższe koszty eksploatacji

- problemy z umocowaniem (konieczność stosowanie portali) i współosiowością kół związane z brakiem osi (ogólnie problemy konstrukcyjne)

- napędzane tylko jedno koło

- skomplikowany napęd

- duże silniki 

13) Jakie są główne funkcje prowadzenia zestawu kół (węzła przyosiowego) w pojeździe? Jego rodzaje

FUNKCJE:

- ułożyskowanie zestawów kół ( osadzenie korpusów łożysk osiowych)

- usprężynowanie(tłumienie) przyosiowe - przyjmowanie obciążeń (sił) pionowych od pojazdu na tor i odwrotnie

- przejmowanie sił poprzecznych - sił bezwładności a także sił prowadzących zestawy kół w torze oraz sił wzdłużnych - hamujących oraz w pojazdach napędnych - także sił pociągowych 

RODZAJE:

- widłowe (historycznie najstarsze) - luzowe (z luzem „ czystym” pojazdy bezwózkowe i starsze wózki towarowe

- kolumnowe

- prowadnikowe - z wykorzystaniem łączników Alstoma

- z listwą sprężysta z wykorzystaniem płaskowników (Minden Deutz)

- szewronowe (daszkowe)  

14) Jakie są główne części składowe klasycznego zestawu kół i jakie sposoby ich montażu ?

a) Zestawy kół klasyczne z oddzielonymi obręczami:

-oś(wspólna dla obu kół)

-koła bose

-obręcze

-pierścienie zaciskowe obręczy  

b) Zestawy kół klasyczne monoblokowe, bezobręczowe

-oś wspólna dla obu kół

-koła walcowane łącznie z profilem obręczy  

Montaż zestawu kół:

- połączenie między kołem a osią bardzo mocno wtłaczane na zimno (klasa U  P=1000kN) (brak wszelkich luzów, nie ma możliwości obrotu)

- obręcz nakłada się na koło bose po jej rozgrzaniu, po nałożeniu zabezpiecza się przez zwalcowane na zimno pierścienie zaciskowe

- wtłaczanie obręczy na zimno, z zakładanie na ciepło

15) Opisz podstawowe własności hamulca zasadniczego, rodzaje elementów wykonawczych

(ciernych).

Hamulec zasadniczy (podstawowy)

Medium robocze: sprężone powietrze 

Cechy hamulca zasadniczego:

- pneumatyczny

- nadciśnieniowy

- zespolony

- samoczynny

- niewyczerpalny 

16) Jakie są części składowe hamulca zasadniczego?

części składowe (wspólne - hamulców klockowych i tarczowych)

- na lokomotywie

      *sprężarka

      *zbiornik główny

      *zawór maszynisty

- przewód główny - wzdłuż całego pociągu pod pojazdami

- na każdym wagonie (pojeździe)

      *zbiornik pomocniczy

      *zawory rozrządcze (sterowana pneumatycznie lub elektropneumatycznie)

      *cylindry hamulcowe

oraz

- części składowe zależne od rodzaju hamulców (czy klockowe czy też tarczowe) czyli elementy wykonawcze (generujące bezpośrednio cierny moment hamujący)

klockowe:

      *klocki hamulcowe (dociskane do powierzchni kół), skuteczne do v_max ok 120-140 km/h

tarczowe:

*klocki dociskane do tarcz osadzonych na osiach zestawów kół, rzadziej na tarczach kół napędnych (stosowane w pojazdach o dużej v_max) 

Hamulce pomocnicze:

a) elektrodynamiczne, elektryczne w pojazdach trakcji elektrycznej lub „spalinowo-elektrycznej (elektryczne silniki trakcyjne pracują jako prądnice)

      *zwykłe (bez rekuperacji)

      *z rekuperacją (ze zwrotem energii hamowania do sieci)

b) hydrodynamiczne („retardery”) w pojazdach trakcji spalinowych z przekładnią hydrokinetyczną

c) awaryjne: szynowe (dociskana do szyny belka - płoza, lub płoza blisko szyny - hamowanie prądami wirowymi) 

17) Co to jest wózek i ile na ogół ma osi? Główne jego funkcje. Czy istnieje wózek jednoosiowy?

wózek - to element pojazdu szynowego w którym zamocowane są osie z kołami. Na wózku spoczywa nadwozie. Wyróżniamy wózki toczne i silnikowe.

Tak istnieje wózek jedno osiowy.  

Funkcje wózków:

- zapewnienie lepszego komfortu jazdy, szczególnie wagonów pasażerskich, przez umożliwienie podwójnego usprężynowania (1-szego stopnia - przyosiowego, oraz drugiego stopnia)

- umożliwienie przejmowania większych obciążeń pionowych (przełożenie cięższych ładunków) w porównaniu z bezwózkowymi (ostojnicowymi) wagonami dwuosiowymi przez zwiększenie liczby osi i przestrzegania ograniczenia dopuszczalnych nacisków na szyny

- ułatwienie prowadzenia w torze, szczególnie jazdy w łukach (łatwiejsze wpisywanie się w łuki toru niż ostojnicowe pojazdów 2-osiowych, 3-osiowych i wieloosiowych) 

Liczba osi:

- wózki 1-osiowe - stosowane w lekkich pojazdach do ruch lokalnego  (np. autobusach szynowych

- wózki 2 osiowe (najpowszechniejsze) - stosowane w wagonach osobowych, duża część towarowych

- wózki 3 osiowe - stosowane w ciężkich wagonach towarowych (do rud żelaza, ciężkich kruszyw) i starych lokomotywach

- wózki wielo osiowe - ciężkie platformy zagłębione oraz wagony „Roller de Strasse” - ruchoma droga.  

Podział rodzajowy wózków:

a) wózki toczne (bez napędu)

      - wózki dla wagonów towarowych

      - wózki dla wagonów pasażerskich

b) wózki napędne

      - dla lokomotyw

      - dla wagonów silnikowych 

18) Narysuj wykres zasadniczych oporów ruchu, jakie są ich główne składowe? Na tym wykresie narysuj przebieg graniczny (maksymalny) siły pociągowej (napędowej).

Główne składowe:

- toczenie się kół po szynach (opory tarcia tocznego)

- tarcia osi w łożyskach (ślizgowych lub tocznych)

- tarcia w zespołach konstrukcyjnych pojazdu: w tłumikach zderzaków, urządzeń pociągowych i tłumikach drgań na wózkach w prowadzeniu korpusów łożysk osi

- w skutek prowadzenia zestawów kół w torze poślizgów wywołanych wężykowaniem zestawów kół

- aerodynamiczne 

 

19) Wymień rodzaje konstrukcji samolotów według kształtów płatów

• dolnopłat

• średniopłat

• górnopłat

20) Wymień główne zespoły konstrukcyjne samolotów

21) Jak powstaje siła nośna a jak siła ciągu samolotu

Siła nośna - siła aerodynamiczna zwrócona

przeciwnie do siły grawitacji, pozwalająca na

wznoszenie obiektów, ich lot. Powstaje w wyniku

przepływu powietrza wokół odpowiednio

ukształtowanego płata, co powoduje wystąpienie

różnicy ciśnień po obu jego stronach. Jest

wytwarzana przez skrzydła samolotu lub łopaty

wirnika w przypadku śmigłowca.

Siła ciągu (ciąg) - siła będąca wynikiem działania silnika pojazdu, obiektu pływającego lub latającego. Siła ciągu jest siłą reakcji powstaje zgodnie z III zasadą dynamiki w wyniku oddziaływania układu napędowego pojazdu z innymi ciałami.

22) Wymień główne rodzaje silników lotniczych i główne rodzaje napędów

silniki spalinowe:

• tłokowe,

• turbinowe,

• odrzutowe,

• rakietowe,

główne rodzaje napędów:

• śmigłowy,

• odrzutowy,

• rakietowy,

23) Wymień główne cechy samolotu

• wysoki koszt zakupu jednostki,

• dług okres użytkowania( do 30 lat)

• wysoka produktywność ( godz. 800-1000km i roczna: 14-16 h/dobe)

• niski koszt jednostkowy produkowanej usługi,

• wysoka niezawodność i bezpieczeństwo

• niska pracochłonność obsługi i wykonanej pracy przewozowej,

• wysokie standardy i wymagani obsługi technicznej i ruchowej,

• duże zapotrzebowanie na energię ( ok. 15000 kJ/tkm)

• nieskie zagrożenie środowiskowe w stosunku do innych gałęzi

24) Opisz budowę skrzydła samolotu, co to są winglety?

1. 
   Winglet

2. Lotki małych prędkości

3. Lotki dużych prędkości

4. Siłowniki klap

5. Klapa noskowa Krügera

6. Skrzela (sloty)

7. Klapy wewnętrzne trójszczelinowe

8. Klapy zewnętrzne trójszczelinowe

9. Spojler

10. Hamulce aerodynamiczne

Winglet - większe lub mniejsze skrzydełko aerodynamiczne ustawione pod kątem na końcu każdego ze skrzydeł samolotu.

Ich zadaniem jest zmniejszenie oporu indukowanego skrzydła, co znacząco wpływa na doskonałość, a co za tym idzie na zasięg oraz zużycie paliwa. Winglety mają również duży wpływ na wydłużenie efektywne skrzydła. Dzięki nim lot jest bardziej komfortowy, ponieważ pomagają tłumić wibracje. Poprawiają też osiągi samolotów podczas startu umożliwiając skrócenie rozbiegu.

Pojazd samochodowy - pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/godz

(określenie to nie obejmuje ciągników rolniczych)

Funkcje użytkowe pojazdów samochodowych:

• przewóz ludzi,

• przewóz towarów,

• przewóz sprzętu i wyposażenia służącego różnym formom ludzkiej

działalności

Podział pojazdów samochodowych

• Samochody osobowe - pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą

• autobusy - to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą (w tym autobus przegubowy - czyli autobus połączony za pomocą przegubu z przyczepą w sposób umożliwiający bezpośrednie przechodzenie z autobusu do przyczepy)

• samochody ciężarowe - to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków (określenie to obejmuje również samochody ciężarowo-osobowe, czyli pojazdy, których masa całkowita nie przekracza 3500 kg i są przystosowane do przewożenia ładunku i 4÷9 osób łącznie z kierowcą)

• motocykle - pojazd samochodowy jednośladowy lub wielośladowy - z bocznym wózkiem (również trzykołowe pojazdy samochodowe o masie własnej do 400 kg)

Podział samochodów osobowych (wg umownej wielkości):

1. mini (segment A) - samochodziki miejskie, zazwyczaj dwu lub czteroosobowe do poruszania się po mieście

lub na niewielkich dystansach. Ich zalety to niskie zużycie paliwa oraz wymiary ułatwiające parkowanie.

2. małe (segment B) - samochody miejskie cztero i pięcioosobowe do poruszania się po mieście i na niedługich

trasach. Zalety jak segment A plus możliwość przewozu bagażu (zwłaszcza wersje kombi).

3. kompaktowe (klasa niższa-średnia lub segment C) - uniwersalne samochody i do miasta i w trasę. Mogą

służyć jako pierwszy lub drugi samochód w rodzinie. Szeroka gama silników o pojemnościach od 1,2l do

3,2l pozwala na optymalne dopasowanie do potrzeb

4. klasa średnia (segment D) - samochody rodzinne zapewniające odpowiedni komfort i przestrzeń wszystkim pasażerom przede wszystkim na dłuższych dystansach

5. klasa wyższa-średnia (segment E) - samochody zapewniające bardzo wysoki komfort i sporą przestrzeń na bagaż

6. klasa wyższa (segment F lub S) - w Europie są to tylko auta luksusowe zapewniające jeszcze więcej przestrzeni, wygody, bezpieczeństwa i luksusu niż klasa wyższa-średnia

7. klasa sportowa (segment G) - samochody sportowe luksusowe i tańsze, budowane zarówno od podstaw jak i na bazie modeli z segmentów C do E

8. kabriolety (segment H) - samochody z dachem składanym lub typu hardtop, budowane zarówno od podstaw jak i na bazie modeli z segmentów C do E

9. Klasa samochodów terenowych (segment I) - samochody przystosowane do poruszania się w trudnym terenie, wyposażone zazwyczaj w napęd na wiele osi, cechujące się dużym prześwitem i wysokim nadwoziem. Budowane od podstaw i jako wersje uterenowione na bazie modeli z segmentów C do E

10. Vany (segment K) - samochody cechujące się dużą przestrzenią we wnętrzu, 5 do 7 miejscami dla pasażerów,

możliwością różnej aranżacji wnętrza. Jednobryłowe nadwozie, duży bagażnik. Znaczna wysokość umożliwia przewóz pasażerów w tzw. pozycji wagonowej. Budowane od podstaw jako vany oraz na bazie modeli z segmentów C do E

Podział autobusów (wg przeznaczenia) :

• autobusy miejskie,

• autobusy dalekobieżne:

- do komunikacji międzymiastowej

- turystyczne

Podział autobusów dalekobieżnych (wg ilości miejsc siedzących):

• mikrobusy - 10÷20 miejsc,

• autobusy średnie - 21÷40 miejsc,

• autobusy duże - 41÷60 miejsc,

• autokary - powyżej 60 miejsc

Podział samochodów ciężarowych (wg ładowności):

• dostawcze - do 0,75 tony

• półdostawcze - 0,75÷1,5 tony

• małe - 1,5÷2,5 tony

• średnie - 2,5÷5 ton

• duże - 5÷12 ton

• pociągi drogowe - powyżej 12 ton

Podział samochodów ciężarowych (wg typu nadwozia):

• ciągnik siodłowy - przystosowany do ciągnięcia naczepy, naczepy i przyczepy lub wielu naczep połączonych ze sobą

• ciężarowy skrzyniowy / wywrotka

• ciężarowy z nadwoziem typu furgon

• ciężarowy do zabudowy (chłodnie, cysterny)

• ciężarowy specjalny (do nadwozi wymiennych i urządzeń przewoźnych)

Podstawowe wymagania prawne dotyczące pojazdów samochodowych:

Pojazd uczestniczący w ruchu musi być tak zbudowany, urządzony i utrzymywany, aby korzystanie

z niego:

• nie zagrażało bezpieczeństwu osób nim jadących oraz innych uczestników ruchu drogowego,

nie naruszało porządku ruchu na drodze oraz nie narażało kogokolwiek na szkody

• nie zakłócało spokoju publicznego przez nadmierny hałas, przekraczający poziom określony

w przepisach szczegółowych;

• nie powodowało nadmiernego wydzielania szkodliwych substancji w stopniu przekraczającym

wartości określone w przepisach szczegółowych;

• nie powodowało niszczenia drogi;

• zapewniało dostateczne pole widzenia kierowcy oraz łatwe, wygodne i pewne posługiwanie się

urządzeniami do kierowania, hamowania, sygnalizacji i oświetlenia drogi przy równoczesnym

jej obserwowaniu;

• nie powodowało nadmiernych zakłóceń radioelektrycznych.

Dopuszczalne wymiary pojazdów samochodowych:

Pojazd pojedynczy (z wyjątkiem autobusu) oraz przyczepa - dł. 12m

Autobus dwuosiowy - L = 13,5 m

Autobus o liczbie osi > 2 - L = 15 m

Autobus przegubowy 18,75m

Zespół pojazd silnikowy - przyczepa 18,75 m

Pojazd członowy 16,5 m

Dopuszczalna wysokość i szerokość pojazdu wys. 4m, szer. 2,5 m (2,6 m chłodnie i izotermy)

Dopuszczalne masy całkowite pojazdów

Pojazd pojedynczy trójosiowy M=25 t

Pojazd pojedynczy dwuosiowy M=18 t

Pojazd pojedynczy czteroosiowy z dwoma osiami kierowanymi M=32 t

Autobus przegubowy M= 28 t

Dwuosiowy ciągnik siodłowy z dwuosiową naczepą M= 36 t

2 osiowy ciągnik z 3 osiową naczepą: M = 40 t

3 osiowy ciągnik z 2 osiową naczepą: M = 40 t

3 osiowy ciągnik z 3 osiową naczepą: M = 44 t

Dopuszczalne naciski na osie pojazdów

• dla osi pojedynczej nienapędzanej - 10 ton

• dla osi pojedynczej napędzanej - 11,5 tony

(oś pojedyncza - oddalona od osi sąsiedniej o więcej niż 1,8 m)

nacisk w zespole 2 osi przy odległości od sąsiedniej osi:

• do 1 metra - 11,5 tony

• 1,0 ÷ 1,3 metra - 16 ton

• 1,3 ÷ 1,8 metra - 18 ton

Podstawowe układy pojazdu drogowego:

1. Układ napędowy

2. Układ zawieszenia

3. Układ kierowniczy

4. Układ hamulcowy

5. Układ nośny pojazdu

6. Nadwozie pojazdu

UKŁAD NAPĘDOWY POJAZDU

Zadania układu:

Wytworzyć za pomocą silnika odpowiednią ilość energii i przekazać ją na koła napędowe pojazdu,

dopasowując do chwilowych warunków ruchu.

Sterowanie układem napędowym:

● manualne

● półautomatyczne

● automatyczne

Rodzaje układów napędowych pojazdów:

1. Klasyczny układ napędowy - silnik umieszczony z przodu pojazdu napędza koła osi tylnej

2. Przedni zblokowany układ napędowy - silnik umieszczony z przodu pojazdu napędza koła osi przedniej

3. Tylny zblokowany układ napędowy - silnik umieszczony z tyłu pojazdu napędza koła osi tylnej

4. Centralny układ napędowy - silnik umieszczony w środku pojazdu napędza koła osi tylnej

5. Wieloosiowy układ napędowy - silnik umieszczony najczęściej z przodu pojazdu napędza koła więcej niż jednej

osi pojazdu

Zastosowania klasycznego układu napędowego:

• samochody ciężarowe

• duże samochody dostawcze

• duże samochody osobowe

• samochody przeznaczone do dynamicznej jazdy

Zalety klasycznego układu napędowego:

+ rozłożenie masy układu napędowego na obie osie

+ dociążanie kół osi napędzanej przy ruszaniu i przyspieszaniu

+ prosta budowa przedniej osi kierowanej

Wady klasycznego układu napędowego:

- znaczna masa całego układu napędowego

- duża ilość elementów składowych

- konieczność prowadzenia wału napędowego przez całą długość pojazdu

- podniesienie środka ciężkości pojazdu

- w samochodach osobowych trudno wygospodarować głęboki bagażnik

Zalety przedniego układu napędowego:

+ możliwość obniżenia położenia podłogi i środka ciężkości pojazdu

+ dociążanie kół osi napędzanej masą układu napędowego

+ bardziej ekonomiczny

+ prosta budowa osi tylnej

+ bezpieczniejszy podczas jazdy po łukach

+ możliwość zastosowania głębokiego bagażnika

Wady przedniego układu napędowego:

- nierównomierne rozłożenie masy układu na osie pojazdu

- skomplikowana budowa napędzanej i kierowanej osi przedniej

- odciążanie kół osi napędzanej podczas ruszania i przyspieszania

Zastosowania przedniego układu napędowego:

• samochody osobowe

• małe i średnie samochody dostawcze

Zalety tylnego układu napędowego:

+ dociążanie kół osi napędzanej przy ruszaniu i przyspieszaniu

+ prosta budowa przedniej osi kierowanej

Wady tylnego układu napędowego:

- skupienie masy całego układu napędowego nad tylną osią pogarsza stateczność jazdy na łukach

- utrudnione chłodzenie silnika - konieczność stosowania chłodzenia wymuszonego (ciągły pobór mocy z silnika)

- konieczność prowadzenia elementów sterowania i kontroli układu przez całą długość pojazdu

- trudności z ogrzewaniem pojazdu

• w samochodach osobowych trudno wygospodarować obszerny bagażnik nad osią przednią

Zalety centralnego układu napędowego:

+ równomierne rozłożenie masy układu napędowego na obie osie

+ bardzo dobra stateczność podczas jazdy po łukach

+ dociążanie kół osi napędzanej przy ruszaniu i przyspieszaniu

+ prosta budowa przedniej osi kierowanej

+ możliwość obniżenia środka ciężkości pojazdu

Wady centralnego układu napędowego:

- znaczne ograniczenie ilości miejsca dla pasażerów i bagażu

- utrudnione chłodzenie silnika- konieczność stosowania chłodzenia wymuszonego (ciągły pobór mocy z silnika)

- wysoki poziom hałasu we wnętrzu pojazdu

Zastosowania centralnego układu napędowego:

• samochody sportowe

• samochody wyścigowe

• samochody rajdowe

Zalety wieloosiowego układu napędowego:

+ małe prawdopodobieństwo zerwania przyczepności podczas

ruszania i przyspieszania

+ bardzo dobra stateczność podczas jazdy po łukach

+ bardzo dobre właściwości trakcyjne podczas jazdy w terenie, na

śliskich nawierzchniach i podjazdach na wzniesienia

Wady wieloosiowego układu napędowego:

- skomplikowana konstrukcja i znaczna masa układu napędowego

- ograniczenie ilości miejsca na bagaż

- większa liczba ewentualnych źródeł wibracji i hałasu

- wyższa cena pojazdu

Zastosowania wieloosiowego układu napędowego:

• samochody ciężarowe

• samochody terenowe

• samochody wyczynowe

• samochody specjalizowane

• samochody osobowe

UKŁAD ZAWIESZENIA POJAZDU

Zadania układu:

● połączenie kół jezdnych z kadłubem pojazdu

● zapewnienie możliwie najlepszego i ciągłego docisku kół do nawierzchni

● zapewnienie możliwie najwyższego poziomu komfortu jazdy

Zalety i wady zawieszeń

Zawieszenia zależne:

+ duża nośność

+ prosta budowa

+ wysoka trwałość

- duża masa

- niższy poziom komfortu jazdy

- zwiększa wysokość położenia

środka ciężkości

Zastosowanie:

• pojazdy ciężkie (ciężarowe,

autobusy, osobowe)

• samochody terenowe

Zawieszenia niezależne:

+ wysoki komfort jazdy

+ możliwość zmniejszenia wysokości

położenia środka ciężkości

+ niższa masa

- niższa nośność

- skomplikowana budowa

- niższa trwałość

Zastosowanie:

• samochody osobowe

• samochody dostawcze i autobusy

(przednie osie)

UKŁAD KIEROWNICZY POJAZDU

Zadanie układu:

● nadanie kołom kierowanym odpowiednich kątów skrętu

(mniejszego kąta skrętu kołu zewnętrznemu i większego kąta skrętu kołu wewnętrznemu)

UKŁAD HAMULCOWY POJAZDU

Zadania układu:

● zmniejszanie prędkości pojazdu (w razie potrzeby gwałtowne) aż do całkowitego

zatrzymania

● utrzymanie pojazdu w bezruchu (hamulec postojowy)

RODZAJE UKŁADÓW HAMULCOWYCH:

● hamulce hydrauliczne - czynnikiem roboczym jest płyn hamulcowy. Kierowca wytwarza ciśnienie przez

wciskanie pedału hamulca. Stosowane w samochodach lekkich

● hamulce pneumatyczne - czynnikiem roboczym jest powietrze sprężane przez sprężarkę. Kierowca

wciskając pedał hamulca steruje przepływem sprężonego powietrza. Stosowane w samochodach ciężkich

Zalety i wady układów hamulcowych

Hamulce hydrauliczne: Hamulce pneumatyczne:

+ wysokie wartości ciśnień + duże wartości sił hamowania

+ małe wymiary + niskie ciśnienie sprężonego powietrza

+ mała masa + niewrażliwość na drobne nieszczelności

+ mała bezwładność zadziałania + możliwość stosowania elastycznych przewodów

- wrażliwość na nieszczelności + łatwość dołączania obwodu hamulcowego przyczep

- wrażliwość na drgania i naczep

- konieczność stosowania sztywnych - duże wymiary i masy elementów

przewodów hamulcowych - większa bezwładność zadziałania

- niemożliwość połączenia obwodu - wrażliwość na niskie temperatury

hamulcowego pojazdu z obwodem

hamulcowym przyczepy

UKŁAD NOŚNY POJAZDU

Zadania układu:

● umożliwienie połączenia w całość wszystkich układów pojazdu

● przeniesienie wszystkich sił, działających na pojazd podczas jazdy i podczas

postoju

RODZAJE UKŁADÓW NOŚNYCH:

● układy ramowe - podstawowym elementem nośnym jest specjalna rama, do której mocowane są elementy pozostałych układów pojazdu. Stosowane w pojazdach średnich, cięŜkich i terenowych

● nadwozia samonośne - funkcję elementu nośnego spełnia odpowiednio zaprojektowane nadwozie

Stosowane w samochodach osobowych, dostawczych, w niektórych naczepach i autobusach

BILANS OPORÓW RUCHU I SIŁY NAPĘDOWEJ:

Fn ≥ Ft + Fw + Fp + Fb + Fu

gdzie:

Fn - siła napędowa na kołach pojazdu,

Ft - siła oporów toczenia,*)

Fw - siła oporów wzniesienia,

Fp - siła oporów powietrza, *)

Fb - siła oporów bezwładności,

Fu - siła oporów uciągu.

OPORY TOCZENIA POJEDYŃCZEGO KOŁA:

Ft = ft • Qk

gdzie:

ft - współczynnik oporów toczenia,

Qk - siła nacisku na koło

OPORY TARCIA WEWNĘTRZNEGO

rs - promień statyczny koła

Gk - ciężar przypadający na koło

rd - promień dynamiczny koła

Mk - moment obrotowy doprowadzony do koła

ωk - prędkość kątowa koła

Vk - prędkość liniowa koła

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WARTOŚĆ

OPORÓW TARCIA WEWNĘTRZNEGO:

● sztywność opony

- ciśnienie w oponie

- obciążenie opony

- konstrukcja opony

● prędkość jazdy

● moment napędowy doprowadzony do kół

Opory tarcia wewnętrznego mogą stanowić do 60% całkowitych oporów toczenia.

Stanowią główną przyczynę nagrzewania się opon.

OPORY ŁOŻYSKOWANIA

Są to opory powstające w łożyskach

tocznych, na których osadzone są

koła jezdne

Wartość oporów zależy od:

• konstrukcji łożyska

• stanu technicznego łożyska

• obciążenia łożyska

• jakości smarowania łożyska

OPORY WENTYLACYJNE

Są to opory powstające w wyniku zawirowań powietrza wokół obracających się elementów koła jezdnego (przede

wszystkim obręczy)

OPORY POWIETRZA Fp

Są to opory powstające wskutek przemieszczania się bryły (samochód) w ośrodku posiadającym określoną gęstość (powietrze)

F_p=

gdzie:

- gęstość powietrza

cx - współczynnik oporów powietrza

A - pole powierzchni przekroju czołowego

v - prędkość pojazdu

Czynniki wpływające na wartość współczynnika CX

● kształt nadwozia (kropla, klin)

● szczeliny konstrukcyjne między elementami wyposażenia i nadwozia (zderzaki, płyta podłogowa, nadkola)

● kształt i sposób mocowania elementów wyposażenia (szyby, lusterka, klamki, spoilery, bagażniki itp.)

● szczeliny eksploatacyjne w nadwoziu (odstające elementy, uchylone szyby, otwarte pokrywy itp.)

Wzrost oporów następuje w miejscach zawirowań strugi powietrza opływającej nadwozie pojazdu. Na powstawanie i intensywność tych

zawirowań mają wpływ m.in.:

Przykładowe wartości współczynnika CX:

● samochody osobowe - ok. 0,3

● samochody ciężarowe, autobusy - 0,45 ÷ 0,75

OPORY BEZWŁADNOŚCI FB

Opory bezwładności występują tylko podczas ruszania oraz przyspieszania i wynikają z konieczności pokonania bezwładności mas (przede wszystkim wirujących) pojazdu

Wartości oporów bezwładności zależą od:

• wartości zadanego przyspieszenia

• masy pojazdu

• rozłożenia mas wirujących (momentów bezwładności tych mas)

Rodzaje bezpieczeństwa związanego z pojazdem samochodowym

1. Bezpieczeństwo czynne

2. Bezpieczeństwo bierne (w tym bezpieczeństwo powypadkowe)

3. Bezpieczeństwo ekologiczne,

Bezpieczeństwo czynne: wszystkie czynniki, które mają zmniejszyć do minimum prawdopodobieństwo zaistnienia kolizji bądź wypadku.

Bezpieczeństwo bierne: wszystkie czynniki, które mają zmniejszyć do minimum skutki zaistniałej kolizji bądź wypadku w odniesieniu do ludzi biorących udział w zdarzeniu.

Bezpieczeństwo ekologiczne: wszystkie czynniki, które mają zmniejszyć negatywny wpływ pojazdu na środowisko w całym okresie życia pojazdu.

Podstawowe czynniki bezpieczeństwa czynnego

● czynnik podstawowy i najważniejszy kierowca !!!

● jego umiejętności

● doświadczenie

● cechy charakteru

● stan psychofizyczny

● warunki drogowe i atmosferyczne:

- jakość i stan nawierzchni

- natężenie ruchu

- przejrzystość powietrza

- opady atmosferyczne

- temperatura

- siła i kierunek wiatru

● ergonomia i komfort miejsca pracy kierowcy:

- wygodny fotel,

- łatwo dostępne urządzenia sterujące,

- odpowiednio rozmieszczone i czytelne wskaźniki,

- klimatyzacja

wnętrza,

● widoczność z pojazdu:

- odpowiednio zaprojektowane strefy widoczności,

- odpowiednio ustawione lusterka wsteczne (brak tzw. martwych stref) lub kamery,

- odpowiednie światła,

- czystość szyb i reflektorów (wycieraczki, spryskiwacze)

● widzialność pojazdu:

- kolor samochodu

- czystość samochodu

- używanie świateł

● właściwości pojazdu (cechy konstrukcyjne):

- precyzja działania układu kierowniczego,

- dobór zawieszenia,

- skuteczność działania hamulców,

- właściwości układu napędowego

- układy wspomagania (hamulców, kierownicy)

- układy dodatkowe poprawiające bezpieczeństwo jazdy (układy kontroli trakcji, śledzenia drogi itp.)

Najczęściej stosowane układy kontroli trakcji

● ABS - układ zapobiegający blokowaniu kół podczas hamowania

● ASR - układ zapobiegający poślizgowi kół podczas ruszania, przyspieszania i podjazdów

● ESP - układ stabilizacji pojazdu podczas jazdy po łukach

● BA - układ wspomagania gwałtownego hamowania

Najczęściej stosowane układy wspomagania ruchu

● układy śledzenia drogi

Podstawowe czynniki bezpieczeństwa czynnego

● kierowca

● warunki drogowe

● ergonomia i komfort miejsca kierowcy

● widoczność z pojazdu

● widzialność pojazdu

● cechy konstrukcyjne pojazdu

● układy wspomagające

● stan techniczny pojazdu

● dobór i stan opon

Podstawowe czynniki bezpieczeństwa biernego

● odpowiednia konstrukcja nadwozia (strefy kontrolowanego zgniotu i wzmocnienia)

● komplet urządzeń zabezpieczających ( zagłówki, pasy, poduszki powietrzne)

● kształt nadwozia

● podatne elementy wyposażenia w kabinie

● szyby hartowane i klejone

● wykładziny wewnętrzne niepalne i nietoksyczne

● bezpieczny układ paliwowy

● bezpieczeństwo powypadkowe

Poduszki powietrzne:

● przednie

● boczne

● kurtyny podsufitowe

CZYNNIKI BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO

● na etapie projektowania

czynniki wynikające z używania energii, urządzeń i materiałów niezbędnych do stworzenia projektu, modeli i prototypów

● na etapie produkcji

czynniki wynikające ze zużywania energii, surowców, materiałów eksploatacyjnych (oleje, smary, płyny chłodzące itp.) niezbędnych do produkcji pojazdów, hałas i drgania towarzyszące produkcji

● na etapie eksploatacji

produkty spalania paliwa (toksyczność spalin), hałas, drgania i ciepło emitowane przez pojazdy, zużyte materiały eksploatacyjne (oleje, smary, płyny),opony, akumulatory, paski, uszczelki, wycieraczki, infrastruktura drogowa

● po wycofaniu z eksploatacji

konieczność zagospodarowania pojazdów zużytych, możliwości recyklingu elementów, konieczność zagospodarowania odpadów trwałych

ŚRODKI TRANSPORTU WODNEGO

Środki transportu wodnego wykorzystuje się do:

● działalności gospodarczej

● celów naukowo-badawczych

● celów sportowych

● obrony granic i strzeżenia porządku publicznego

Obszary zastosowania środków transportu wodnego:

1. transport morski

2. transport przybrzeżny

3. transport śródlądowy

Podział statków wg przeznaczenia eksploatacyjnego

1. uniwersalne:

● do przewozu ładunków drobnicowych (w sztukach) - tzw. drobnicowce

● do przewozu ładunków masowych (objętościowych) - tzw. Masowce

2. specjalizowane:

● chłodniowce

● masowce do przewozu tylko jednego rodzaju ładunku

● kablowce

● kontenerowce

● rybackie

● samochodowce

● do przewozu bydła

● do przewozu ładunków wielkogabarytowych

● zbiornikowce (chemikaliowce, do przewozu ropy naftowej i jej pochodnych - tankowce, do przewozu gazu w płynie - gazowce, do przewozu asfaltu, do przewozu wody, do przewozu wina)

3. Promy:

● samochodowe

● pasażersko-samochodowe

● kolejowe

● pasażersko-samochodowo-kolejowe

● pasażerskie (w tym promy klasyczne, katamarany, poduszkowce, wodoloty)

Parametry techniczne statków

● Wymiary liniowe: długość całkowita, szerokość, zanurzenie

● Znak wolnej burty (tzw. znak Plimsola): poziom maksymalnego zanurzenia statku w zróżnicowanych warunkach geograficznych i klimatycznych z uwzględnieniem fizyko-chemicznych właściwości wody:

- w wodzie słodkiej w klimacie tropikalnym

- w wodzie słodkiej w klimacie umiarkowanym

- w wodzie morskiej w strefie tropikalnej

- w wodzie morskiej w okresie letnim

- w wodzie morskiej w okresie zimowym

- w okresie zimowym na wodach północnego Atlantyku

● Wyporność: równa masie wody wypartej przez zanurzoną część statku (wypór lekki - wyporność statku pustego, wypór ciężki - wyporność statku po maksymalnym załadowaniu i zanurzeniu do znaku wolnej burty). Mierzona w tonach

● Nośność brutto (DWT): różnica między wypornością ciężką i wypornością lekką (w tonach masy)

● Nośność netto (użytkowa): różnica między nośnością brutto a ciężarem paliwa, wody i zapasów (inaczej możliwy do przyjęcia ciężar ładunku po maksymalnym obciążeniu statku zapasami)

● Pojemność rejestrowa:

- pojemność rejestrowa brutto (BRT)

- pojemność rejestrowa netto (NRT)

● Rodzaj napędu: najczęściej używane to: turbina parowa, silnik spalinowy, tłokowa maszyna parowa. Inne używane rodzaje napędu: jądrowy, turboelektryczny, turbogazowy, elektryczny, Żaglowy z silnikiem pomocniczym

● Prędkość pływania: jednostką jest 1 węzeł, równy 1 mili morskiej na godzinę (1,86 km/h)

. Elementy funkcjonalne morskiego statku handlowego

● kadłub statku

● pomieszczenia ładunkowe

● kabiny pasażerskie

● urządzenia dostarczające energię do napędu i urządzenia pomocnicze

● pomieszczenia robocze i socjalne załogi

● urządzenia do sterowania statkiem i zapewnienia bezpieczeństwa

Elementy składowe statku handlowego

1. dziób - przednia część kadłuba o przekroju poprzecznym zbliżonym do trójkąta. Kształt ma powodować zmniejszenie porów wody

2. gruszka dziobowa - występuje w niektórych statkach (w morskich coraz częściej). Zmniejsza tzw. opór falowy (o ponad 10%)

3. kluza - otwór o wzmocnionych krawędziach, przez który przeprowadza się liny cumownicze oraz linę lub łańcuch kotwiczny

4. ładownie -

5. śruba napędowa -3 do 5 łopat, o stałym skoku (zmiana prędkości przez zmianę prędkości obrotowej wału napędowego), o zmiennym skoku (prędkość wału napędowego stała, zmiana prędkości przez zmianę kąta ustawienia łopat śruby)

6. rufa

7. komin -wyniesienie na dużą wysokość ponad pokład, służące do pomieszczenia urządzeń doprowadzających powietrze i odprowadzania spaliny z silnika oraz

urządzeń wentylacyjno-klimatyzacyjnych, obsługujących kabiny, pomieszczenia robocze i socjalne oraz ładownie statku

8. nadbudówka -pomieszczenia wybudowane powyżej linii najwyższego pokładu, mające na celu zwiększenie pojemności pomieszczeń pod pokładem. Zazwyczaj zajmuje całą szerokość statku i umieszczona jest w jego tylnej strefie. W nadbudówce mieszczą się pomieszczenia sterowni i jej zaplecza, pomieszczenia socjalne i kabiny

9. pokład - wodoszczelne pokrycie o konstrukcji stalowej lub drewnianej, zamykające od góry kadłub statku

Podstawowe rodzaje statków handlowych

drobnicowiec - statek przeznaczony do przewozu drobnicy, czyli towarów przemysłowych liczonych w sztukach, zapakowanych w skrzynie, beczki, bele, worki i inne rodzaje opakowań, lub bez opakowania, jak samochody.

Drobnicowce rozwijają zwykle dużą prędkość, przekraczającą nawet 20 węzłów. Mogą też zabierać do 12 pasażerów

Masowiec - statek, zazwyczaj z pojedynczym pokładem i podwójnym dnem, przeznaczony głównie do przewozu suchych ładunków masowych luzem, wsypywanych bezpośrednio do ładowni, jak np. węgiel, rudy, nawozy mineralne, zboża, siarka granulowana, itp. Masowce używane są też bardzo często do przewozu ładunków półmasowych, czyli np. blach (także w rolach), stali w innej postaci (szyn, kęsów hutniczych), drewna pakietyzowanego, papieru w rolach, a także kontenerów (masowco-kontenerowce).

Cukrowiec - statek, przeznaczony do przewozu sypkiego cukru. Cechą charakterystyczną jest zainstalowana na nim kompletna linia technologiczna do pakowania cukru w worki, co odbywa się podczas rejsu

Kontenerowiec - statek specjalnie wyposażony w prowadnice i przeznaczony do przewozu kontenerów, przy założeniu ich

pionowego załadunku i wyładunku

Tankowiec (prawidłowa polska nazwa: zbiornikowiec) - statek-cysterna, przeznaczony do transportowania materiałów płynnych. Zbiornikowce należą do największych statków handlowych. W przeciwieństwie do innych statków nie posiadają ładowni, tylko zbiorniki ładunkowe - załadunek/wyładunek odbywa się za pośrednictwem systemu rurociągów i pomp.

Gazowiec - statek przeznaczony do transportowania skroplonego gazu ziemnego (LNG) lub skroplonego gazu

porafinacyjnego (propan-butanu LPG)

Statek typu RO-RO (od ang. roll on/roll off) - statek towarowy lub pasażersko - towarowy do przewozu ładunków tocznych i pojazdów (samochody, wagony)

Samochodowiec - do przewozu dużych ilości (kilku tysięcy) samochodów. Przestrzeń ładunkowa podzielona na wiele

pokładów o małej wysokości. Załadunek i rozładunek - systemem ro-ro za pomocą ramp na rufie i w burtach statku

Statek do przewozu ładunków wielkogabarytowych - jednostka półzanurzalna

Statki pasażerskie

Statki liniowe i wycieczkowe - do przewozu dużych ilości pasażerów (kilka tysięcy) na bardzo długich trasach, zapewniające bardzo wysoki poziom komfortu. Statek pasażerski - zabierający na pokład powyżej 100 pasażerów

Statek pasażersko-towarowy - zabierający na pokład 12÷100 pasażerów

Prom pasażerski pełnomorski - do przewozu dużych ilości pasażerów na duże i średnie odległości

Prom pasażerski katamaran - do przewozu średnich ilości pasażerów na małe i średnie odległości - obsługa ruchu

międzywyspowego i przybrzeżnego

Prom pasażersko - samochodowy - do przewozu dużych ilości pasażerów oraz samochodów osobowych i ciężarowych na średnie odległości

Poduszkowce

Poduszkowiec pasażerski - do przewozu średnich ilości pasażerów na małe odległości - obsługa ruchu międzywyspowego i przybrzeżnego

Poduszkowiec wojskowy - do przewozu sprzętu i wojska na małe odległości Daje możliwość poruszania się zarówno

na wodzie jak i w terenie

Statki pomocnicze

Rodzaje holowników:

• oceaniczne (do kilku

tys. ton wyporności)

• redowe

• portowe

• rzeczne

Dodatkowe funkcje:

• statki ratownicze

• statki gaśnicze

Holownik - statek lub okręt pomocniczy, posiadający silnik o niewspółmiernie dużej mocy i uciągu w stosunku do wielkości kadłuba

Bunkierka - niewielki zbiornikowiec lub barka zaopatrujące statki w paliwo oraz wodę w porcie, na redzie oraz na pełnym morzu

Kuter rybacki - statek przeznaczony do prowadzenia połowów ryb (kutry, trawlery) oraz ich przetwarzania na morzu (trawlery-przetwórnie)

Barka - statek o płaskim dnie, służący do transportu towarów masowych, drewna, ładunków wielkogabarytowych.

Najczęściej pozbawione własnego napędu poruszają się pchane przez tzw. Pchacze

Pchacz - niewielki statek z silnikiem o mocy niewspółmiernie dużej do swoich rozmiarów. Używany do pchania barek i dopychania dużych statków do nabrzeża

Wodolot - statek napędzany pędnikiem wodnoodrzutowym. Do transportu pasażerskiego w żegludze śródlądowej i przybrzeżnej oraz w marynarce wojennej. Ograniczenie: niewielka tzw. dzielność morska

Transport lotniczy

Transport drogowy

Transport szynowy

---