20 października 2005 r.

Choroby gruczou mlekowego u suk i kotek (Boryczko)

Zastój mleka

• zwykle po porodzie

• przyczyna: obumarcie płodów, śmierć szczeniąt lub kociąt, choroby szczeniąt (nie chcą ssać), gwałtowne odsadzenie

• objawy kliniczne: znaczne powiększenie gruczołu, obu listew, nie ma stanu zapalnego w 1 okresie zastoju, wypływa mleko

• leczenie: maści na bazie heparyny, octu, blokery PRL, nie stosować estrogenów, ograniczenie pożywienia i płynów, Gala-stop (bromokryptyna)

Hypogalactia/agalactia

• głównie u pierwiastek suk, kotek

• problemy przy porodzie, gestageny, cięcie cesarskie

• objawy: gruczoł mleczny słabo przygotowany do laktacji, niewielka sekrecja, głodne szczenięta, hipoglikemia, hipotermia

• leczenie: iniekcje OXY - małe dawki, sztuczne karmienie kociąt, szczeniąt; przy agalakcji terapia nie przynosi dobrych efektów

Ginekomastia - nienormalny rozwój gruczołu mlekowego u psów i kocurów; efekt zmian hormonanych w wyniku procesu nowotworowego w jądrach np. rozrost komórek Sertolego wzrost poziomu estrogenów, wtórna feminizacja, przerost prostaty. Leczenie - wczesna kastracja szybko likwiduje objawy.

Nowotwory guczołu mlekowego u suk i kotek

Największa częstotliwość nowotworzenia gruczołu mlekowego występuje między 9-12 rokiem życia, choć można je spotkać również u osobników młodszych niż 4 lata. Większość nowotworów to złośliwe raki i gruczolakoraki (40-50%), mięsaki (10%). Występują też łagodne gruczolaki i brodawczaki. U kotek nowotwory te spotyka się u starszych - 11 lat. U nich 85-90% nowotworów ma charakter złośliwy ze skłonnością do przerzutów. Dominują gruczolakoraki i raki lite. Badania wskazują na tło hormonalne tych zmian. Z operacją nie wolno czekać - jeśli guzek (jak u ludzi) im wcześniej, tym większe szanse.

Etiopatogeneza

• steroidy jajnikowe mogą być promotorami karcinogenezy u suk

• estrogeny stymulują wzrost przewodów mlecznych

• progesteron różnicowanie się komórek przewodów i pęcherzyków wydzielniczych

• ovariectomia przed 1 cyklem zmniejsza ryzyko nowotworzenia do 0,5%

• powyżej 30 miesiąca ten zabieg nie ma wpływu na występowanie nowotworów złośliwych

• długie fazy estrogenowe, progesteronowe, prolaktynowe u suki mają znaczny wpływ na rozwój tych nowotworów

Objawy kliniczne

• guzy o różnej konsystencji od jędrnej do tęgiej

• wzrost naciekowy świadczy o złośliwości procesu

• u 60% zmiany w 5-6 parze

• złośliwość nieznacznie koreluje ze złym stanem klinicznym

• w miarę wzrostu gruczolakoraki powodują powiększenie węzłów chłonnych okolicznych na skutek zmian zapalnych

• przerzuty głownie w płucach, wątrobie, nerkach, kościach

• zwykle śmierć z powodu przerzutów w płucach

Jak znaleźliśmy guzek, to sprawdzić czy przed, czy po cieczce (jaka faza cyklu)

Leczenie

• zabieg operacyjny

• chemioterapia

• immunoterapia

• terapia hormonalna

• radioterapia

Zabiegi operacyjne

• nodulectomia - usuwamy sam guz; guzy do ok. 0,5 cm średnicy, dobre odgraniczenie, brak zmian w innych pakietach

• mammectomia - usunięcie pojedynczego gruczołu mlekowego przy pewności, że zmiana ma charakter łagodny

• mastectomia częściowa - usunięcie części listwy wraz z gruczołem posiadającym wspólną sieć naczyń limfatycznych

• mastectomia jednostronna

• mastectomia totalna - 2 mastectomie jednostronne w odstępie 4 tygodni gdy zmiany są zarówno w prawej, jak i w lewej listwie

Chemioterapia

• doksorubicyna 30 mg/m² i.v. co 3 tyg

• cyklofosfamid 50 mg/m² i.v. 4 dni w tygodniu

Wskazania:

• guzy nieoperacyjne

• zaawansowane zmiany z przerzutami do węzłów chłonnych lub narządów wewnętrznych

• po usunięciu zmian złośliwych by zmniejszyć ryzyko wznowów lub przerzutów

Terapia hormonalna

• antyestrogenowe: klanifen, tamoxifen

• ale objawy uboczne: nietrzymanie moczu, mięsak macicy, objawy rujowe

Zaburzenia ejekcji mleka (Katkiewicz)

• hamowanie ejekcji mleka - proces oksytocynowy; zwykle centralne zaburzenie wydzielania oksytocyny, zaburzenie w skurczu komórek mioepitelialnych; najczęściej spotyka się u pierwiastek.

Hamowanie spowodowane obwodowymi zaburzeniami jest wówczas diagnozowane, gdy jest prawidłowe stężenie OXY we krwi

• skurcz spastyczny naczyń krwionośnych wymienia spowodowany noradrenaliną i adrenaliną

• skurcz mm gładkich średnich i dużych przewodów mlekowych z tych samych powodów jw.

Diagnoza zaburzeń w ejekcji mleka - objawy:

• o małego stopnia hamowaniu mówimy przy przedłużeniu się czasu między bodźcem a oddawaniem mleka spadek zawartości tłuszczu w mleku

• średniego stopnia - również czas latentny ejekcji mleka jak i czas udoju znacznie wydłuża się spadek zawartości tłuszczu

• całkowite - przy udoju pozyskuje się tylko mleko z cystern, natomiast zalega mleko pęcherzykowe; zdajanie ręczne w tej sytuacji nie powoduje efektu ejekcji zatrzymanego mleka zawartość tłuszczu b. niska

Zdiagnozowanie małego i średniego zaburzenia ejekcji mleka jest trudne.

Zaleganie mleka pęcherzykowego choroby

Czynniki wpływające na laktację - ilość i jakość mleka

• rasa

• sposób żywienia

• ilość pokarmu

• klimat

• pora roku

W fizjologicznych okresach zmienności funkcji gruczołu mlekowego wyróżniamy:

1. okres laktacji

2. okres inwolucji

3. okres zasuszania

Ad. 1 Laktacją nazywamy okres między 2 wycieleniami u krowy, który w przybliżeniu trwa ok. 10 mcy

Ad. 2 Jest to utrata zdolności produkcji mleka przez komórki gruczołowe, co jest związane z występowaniem zmian w ich strukturze o cechach uwstecznienia. Rozpoczyna się spadkiem mleczności w 2 połowie ciąży i uważa się, że zjawisko to ma miejsce pod wpływem estrogenów i progesteronu. Inwolucja może mieć miejsce w czasie trwania laktacji u nieciężarnej krowy. Przyczyny tego stanu nie są wyjaśnione.

Ad. 3 Inwolucja następuje po zasuszaniu, kiedy w ciągu 10-15 dni następuje uwstecznienie tkanki gruczołowej wymienia i zahamowanie sekrecji. Może mieć miejsce także w wyniku zaniechania okresowego udoju (opuszczania udojów) zaleganie mleka ze wzrostem ciśnienia śródwymieniowego czynnik hamujący sekrecję.

Mammogeneza i laktogeneza u owiec i kóz

Przebiega podobnie jak u krowy. Igg przechodzą do gruczołu w 7 tygodniu przed porodem. Po porodzie (2 stadium laktogenezy - bardzo silnie się uaktywnia sekrecja w gruczole, a zdajanie podtrzymuje produkcję mleka. Okres siarowy trwa 4-5 dni, a wydzielanie dojrzałego mleka ma miejsce 14 dni po porodzie. Skład mleka jest inny niż u krowy, w szczególności dotyczy to typu kazeiny. Proces gromadzenia mleka jest odmienny niż u krowy z uwagi na małą wielkość pęcherzyków gruczołowych mleko nie gromadzi się w ich świetle, i spływa bezpośrednio do cystern strzykowych/ Proces ten jest niezależny od oxy tłuszcz nie gromadzi się w świetle pęcherzyków, natomiast pozostaje w mleku cysternowym. Proces oddawania mleka u owiec odbywa się w czasie udoju i ssania. Bodziec podobny do uwalniania oxy odgrywa pewną rolę w oddawaniu mleka, które ewentualnie zalegałyby w pęcherzykach. U owiec wyróżnia się 2 szczyty w oddawaniu mleka cysternowy i pęcherzykowy. U owcy okres latentny wynosi 30-100 sek. U owiec zwraca się szczególną uwagę na staranne zdajanie mleka, bowiem zaleganie może prowadzić do mastitis. U kóz udój jest łatwiejszy niż u owiec i krów, ponieważ prawie całe mleko gromadzi się w cysternach. Uwalnianie oxy jest osobniczo uwarunkowane i niekiedy nie stwierdza się wzrostu jej stężenia we krwi. Czas latentny - 40 sek.

Przebieg laktacji u owiec jest uzależniony od rasy. Może trwać 6-11 mcy. Można pozyskiwać 50 - 1200 kg. Kozy: laktacja jest uwarunkowana rasą, cechami osobniczymi, warunkami chowu.

- rasa biała niemiecka 212-400 dni; 1000-3000 kg mleka

Okres inwolucji i zasuszania jest u owiec słabo poznany, u kóz trwa 2 mce (7 dni zalegania mleka, 14 dni reabsorpcja mleka, 35 dni okres spoczynku, 7 dni okres wydzielania siary).

Świnia

Mammogeneza - jak u bydła i innych ssaków. Szczególnie podkreśla się rolę progesteronu w powiązaniu z intensywną sekrecją estrogenów i relaksyny. Poporodowy wzrost syntezy relaksyny w ciałku żółtym wiąże się z momentem rozpoczęcia laktacji. Istotną rolę odgrywa PRL. W momencie wysokiego wydzielania w okresie poporodowym jest związana z tzw. laktacyjnym anoestrus. 2 dni przed porodem pojawia się precolostrum (przedsiara). Kilka godzin przed urodzeniem się 1 prosięcia pod wpływem oxy pojawia się strumień siary, a dojrzałe mleko 4 dni po spadku. U świni w siarze hormon wzrostu nabłonka, który odgrywa ważną rolę w różnicowaniu się nabłonka jelit u prosiąt. Produkcja mleka jest kontynuowana pod wpływem prolaktyny, a równocześnie ssanie uwalnia oxy. PRL wydzielana w tym okresie wywiera hamujący wpływ na czynność jajników. W gruczole mlekowym maciory gromadzenie mleka ma miejsce gł w pęcherzykach. Dla podtrzymania laktacji u maciory niezbędne jest ssanie. Laktacja trwa 6 tyg, karmi leżąc, każde prosię ma tzw. „swój sutek”, ssanie następuje w odstępie godzinnym, nieco wydłuża się pod koniec. Każde prosię ssie 25-45 mleka. Jeżeli chcemy zbadać - oxy lub kateteryzacja gruczołu. U dzikich świń laktacja do 5 mcy. W momencie odsadzania następuje fizjologiczna inwolucja gruczołu.

Klacz

Mammogeneza jak u bydła. Pewną rolę odgrywa relaksyna, która ma działanie mammotropowe, a poziom jej wzrasta w 80 dniu laktacji. PRL zaczyna narastać od 10 dnia przed porodem i spada w 70 dniu po porodzie. 1 stadium laktogenezy odpowiada podwyższonemu poziomowi PRL (10 dni przed porodem) powiększenie i przepełnienie gruczołu. po porodzie produkcja mleka wzrasta wielokrotnie, wchodząc w drugie stadium latogenezy. Igg - podobnie jak u bydła. Okres siarowy 2-3 dni. Mleko dojrzewa 10 dnia po porodzie. Mleko jest mniej energetyczne niż krowie, bo zawiera mniej kazeiny i tłuszczu. Gromadzenie mleka - 4 cysterny, 2 tylne są bardziej aktywne. Istnieje duży rozrzut w ilości mleka w zależności od rasy: 1,5-3 kg dziennie. Najbardziej efektywna laktacja w wieku 13-16 lat. Ssanie przez źrebię trwa ok. 25 min uwalnianie mleka jest na drodze mechanizmu zależnego od oxy. Stres może stać się przyczyną zaburzeń w oddawaniu mleka. Laktacja trwa przeciętnie 5 mcy, lecz jest uwarunkowana szeregiem czynników środowiskowych. często odsadza się źrebięta 3 miesięczne fizjologiczne zasuszanie gruczołu. Krzywa laktacji u klaczy jest nieco inna - narasta w pierwszych 2-3 miesiącach i spada.

Psy

Obecność tropowego działania progesteronu, estrogenów, przypuszczalnie prolaktyny, glikokortykoidów, być może relaksyny na gruczoł mlekowy. Relaksyna u suk i kotek uważana jest za hormon podtrzymujące ciążę. wzrost jego stężenia występuje w ciąży (ale nie w rzekomej).

Okres siarowy u suk trwa 3 dni. Mleko dojrzałe - 6 dni po porodzie. Sekrecja mleka jest regulowana przez prolaktynę, a ssanie podtrzymuje laktacje, która wyraźnie spada w 3 tyg po porodzie. Gromadzenie mleka jest podobne jak u bydła, u suk występuje 8-20 zatok przy 4-6 parach gruczołów sutkowych. Oddawanie mleka - w momencie ssania. Szczenięta od 2-4 tyg ssą co 40 min. W procesie ssania - oddawanie mleka cysternowego, a następnie mleka pęcherzykowego. Laktacja trwa 5-6 tyg, rzadko 10 tyg. Po tym okresie następuje inwolucja i zasuszanie. Inwolucja gruczołu - u starych suk (>14 roku życia).

Koty

Mammogeneza i laktogeneza pojawia się równolegle z dojrzałością płciową (7-11) mcy. Dalej proces rozwoju gruczołu mlekowego jest podobna jak u psów, ale niedokładnie poznana. Poziom relaksyny spada do zera po porodzie. Okres siarowy - 2 dni, dojrzewanie mleka 14 dni po porodzie. Proces laktacji trwa 4 tyg, a zasuszanie z inwolucją gruczołu jest podobne jak u suk.

1

1

---