17 listopada 2005 r

Choroby gruczołu mlekowego owiec i kóz 3 fazy zmian w gruczole w czasie ciąży

• wczesna faza do 60 dnia

• faza wykształcania się pęcherzyków - do 120 dnia; pod koniec zaznaczenie sekrecji

• 3 faza - 120 dzień ciąży do porodu - faza sekrecji

U kozy gruczoł jest duży i nisko zawieszony - narażony na urazy - znać budowę. U owcy i kozy p 1 przewodzie brodawkowym - można więc podać lek dowymieniowo.

Regulacja hormonalna

• estrogeny

• prolaktyna - poziom rośnie przed porodem

• progesteron

• kortyzon

• Igg - b. dużo w siarze, potem gwałtowny spadek

Formy gruczołu mlekowego u owiec różne ustawienie strzyków (rys.)

Skład mleka

	koza	owca	krowa
sucha masa	13,2	19,3	12,7
tłuszcz	4,5	7,4	3,7
kazeina	2,5	4,6	2,8
laktoza	4,1	4,8	4,8

U kozy elementy komórkowe średnio: powyżej 200 000/ml (200 000 - 500 000) uwaga z TOK, bo można się pomylić (dużo komórek fizjologicznie).

Budowa anatomiczna, ukrwienie i unaczynienie - przeczytać

Choroby gruczołu mlekowego u owiec:

1. Zmiany skórne:

• dermatitis pustulosa necroticans

• variola ovina (ospa owcza)

• dermatophytosis

• ektoparazytozy (Psoroptes ovis)

2. Skaleczenia gruczołu mlekowego

3. Zaburzenia w oddawaniu mleka

4. Mastitis

• gronkowcowe !

• na tle zakażenia pasterellami !

• na tle zakażenia mykoplazmami

• bruceloza gruczołu mlekowego

• gruźlica gruczołu mlekowego

• wtórne po zakażeniach: Act. pyogenes, E.coli, Klebsiella pneumoniae ?, Clostridium perfringens, rzadko inne: Haemophilus ovis, chlamydie, grzyby itp.

Choroby gruczołu mlekowego u kóz

1. Schorzenia skóry wymienia

• variola caprina

• papillomatoza

• dermatitis

• egzema

2. Skaleczenia gruczołu mlekowego !

3. Zaburzenia w oddawaniu mleka

• wrodzone (zwężenia kanału)

• po stanach zapalnych

4. Mastitis

• gronkowcowe!

• na tle zakażenia pasterelami

• na tle zakażenia streptokokami

• na tle zakażenia mykoplazmami

• brucelloza

• gruźlica

• pojedyncze na tle zakażenia E coli, klebsiella, ps aeruginosa

• na tle zakażenia dr. zarodnikującymi np. Bacillus cereus

Gruczoł mlekowy owcy - wrażliwy na czynniki pogodowe. Problem znaczący ekonomicznie spadek produkcji mleka i upadki jagniąt, a także niebezpieczne dla człowieka, ponieważ tego mleka się nie pasteryzuje. Czynnikami predysponującymi jest także nadliczbowość strzyków, skaleczenia gruczołu. Upadki jagniąt zastój mleka. Zakażenie głównie drogą galaktogenną.

[ W Polsce ok., 520 tys owiec].

Badanie gruczołu mlekowego:

• oglądanie, ocena symetrii, temperatura skóry, bolesność, konsystencja, ocena zmian charakteru mleka

• TOK mało użyteczny, bo - patrz wyżej

Prognoza przy chorobach gruczołu mlekowego:

• zależna od intensywności skaleczenia czy patogenności zarazka

Terapia:

• ogólna

• miejscowa - dowymieniowa; przedtem należy dobrze zdoić (można podać oxy, by gruczoł dobrze się opróżnił - 2-10 j.m. i.m. lub do 2 j.m. i.v.). Leki dowymieniowe: półsyntetyczne penicyliny, lepiej stosować leki pojedyncze, a nie złożone z kortyzolem. Leczenie min. 5 dni.

Przy profilaktyce ważne środowisko:

• sucha ściółka bez grzybów

• zdajanie (nawet 3 x) po odsadzeniu jagniąt

Skaleczenia u owiec i kóz ssanie i inne czynniki mechaniczne rany cięte (od drutu) dochodzi do rozległych stanów zapalnych, przetok, ropni, ważne opatrzenie rany. U owiec możliwa samoamputacja gruczołu mlekowego lub jego części.

Zaburzenia w oddawaniu mleka: najczęściej zwężenie kanału strzykowego - stenosis.

Mastitis - najczęściej gronkowcowe, na początku laktacji, często przebieg ostry i ciężki. Najczęściej Staphylococcus aureus. Droga zakażenia gł. przez przewód brodawkowy (galaktogenna). Gronkowce wytwarzają toksyny. Objawy:

• gruczoł bolesny, powiększony, zmiana barwy skóry

• dochodzi do rozpadu tkanki gruczołowej i gangreny

• wtórne charłactwo

• brzydkie runo

• mleko zamienia się w serwatkę, wydzielina o różowym zabarwieniu

Badanie bakteriologiczne

• często przy stadium gangreny też Clostridium

Prognoza:

• przy ostrym przebiegu niepomyślna

• przy chronicznym złe; owce są źródłem zakażenia w stadzie

Leczenie:

• środki p-bólowe (Novalgina)

• antybiotyki dowymieniowo

U ludzi po spożyciu mleka/przetworów mlecznych enterotoksyny ( wytrzymują 100^OC).

Gdy S. aureus - możliwe upadki owiec.

Mastitis na tle Pasteurella:

• pojedyncze przypadki

• najczęściej P. multocida

• zakażenie drogą galaktogenną dojenie, ssanie

Objawy:

• chora owca odrzuca jagnięta od ssania

• faza ostra: objawy ogólne, bolesność, podwyższona temperatura, krew w wydzielinie, 10-20% pada

• faza łagodniejsza: pojedyncze zwierzęta chore

Diagnoza: badanie bakteriologiczne.

Prognoza: zła, pozostają nosicielami

Postępowanie: wyeliminować chore

Zakażenia streptokokami

• często tam, gdzie brak higieny doju

• najczęściej S. uberis, S. agalactiae

• przebieg różny: ostry, chroniczny (najczęściej)

• prognoza: korzystna gdy leczenie wcześnie rozpoczęte

Zakażenia mykoplazmami sporadycznie.

Actinomyces pyogenes

• chroniczny/ostry

• ropnie w tkance gruczołowej

• trudne do wyleczenia

E.coli

• trudne do wyleczenia

• antybiotyki o szerokim spektrum

Klebsiella

• przy ostrym przebiegu często zejście śmiertelne

Zmiany skórne często brodawczyca

KOZY

Skaleczenia gruczołu mlekowego - ok. 30%. Czasem konieczność amputacji strzyku lub części gruczołu mlekowego (pamiętać o surowicy przeciwtężcowej)

Zakażenia gronkowcowe

• w fazie ostrej martwica tkanki

• faza ostra przechodzi w fazę chroniczną

• najczęściej S. aureus faza ostra

• S. epidermidis faza chroniczna

• objawy: w przebiegu ciężkim objawy ogólne

• terapia często spóźniona: antybiotyki, środki p-bólowe

Mastitis na tle P. multocida

• zakażenie drogą galaktogenną

• przebieg chroniczny

• rzadko przebieg ostry czy nadostry eliminacja ze stada

Mastitis na tle S. agalactiae

• często S. dysgalactiae, S. uberis

• zmiany naciekowe, stwardnienia w tkance gruczołowej potem atrofia

• diagnoza: badanie bakteriologiczne

• leczenie: półsyntetyczne penicyliny

• prognoza: gdy wcześnie rozpoczęte leczenie - dobra

Mastitis na tle zakażenia mykoplazmami

• duży problem u kóz

• czasem enzootycznie

• najczęściej M.agalactiae

• droga galaktogenna zakażenia

• objawy: b. słabo zaznaczone objawy ogólne

• gruczoł nieznacznie powiększony, lekko bolesny

• mleko nie traci swojego charakteru, ale występują w nim kłaczki (też przy Streptococcus)

• proces długotrwający atrofia tkanki gruczołowej

• prognoza: dla gruczołu mlekowego zła, dla kozy dobra

• terapia: chloramfenikol, tylozyna, tetracykliny

• ważna profilaktyka: dezynfekcja podłoża, eliminacja kóz chorych, dodatnich.

---