SCENARIUSZ LECJI BIBLIOTECZNEJ
WIELKANOCNE ZWYCZAJE I OBRZĘDY
CELE OGÓLNE:
Poznanie tradycji i zwyczajów związanych ze Świętami Wielkanocnymi.
Budzenie przywiązania do rodzimych tradycji.
CELE OPERACYJNE:
Dziecko:
- Zna ludowe zwyczaje, jakie mają miejsce w okresie Świąt Wielkanocnych.
- Nazywa symbole Świąt Wielkanocnych.
- Potrafi rozwiązać zagadki i krzyżówkę.
- Swobodnie wypowiada się na dany temat.
- Potrafi skupić się na wykonywanej pracy i doprowadzić ją do końca.
METODY :
- pokaz, pogadanka z dziećmi, zabawy dydaktyczne, prace manualne.
FORMY PRACY :
- zbiorowa, indywidualna
POMOCE:
- prezentacja multimedialna, krzyżówka, treść zagadek, kolorowy blok, kredki, klej, nożyczki, szablony figurek do wykonania
CZAS TRWANIA:
45 - 60 minut
MIEJSCE:
- biblioteka
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Powitanie uczestników zajęć.
Prezentacja multimedialna, dotycząca zwyczajów i obrzędów Świąt Wielkanocnych połączona z pogadanką na temat Wielkanocy.
Wspólne rozwiązywanie krzyżówki.
Odgadywanie zagadek.
Wykonywanie prac ręcznych.
Sprzątanie stanowisk pracy oraz pożegnanie dzieci.
Witam wszystkich bardzo serdecznie w bibliotece.
Chciałabym dzisiaj z Wami porozmawiać na temat zbliżających się Świąt Wielkanocnych.
Opowiedzieć troszkę o tym w jaki sposób je obchodzimy i jakie mają znaczenie.
(Co to jest tradycja? -- Tradycja: Przekazywanie z pokolenia na pokolenie obyczajów, przekonań, zasad, wierzeń, sposobów myślenia albo postępowania, wydarzeń z przeszłości traktowanych jako historię (choć niesprawdzalnych)
(prezentacja)
WIELKANOC
Z CZYM SIĘ KOJARZY WIELKANOC?
Wielkanoc kojarzy się z:
barankami
kurczaczkami, króliczkami
pisankami
wiosną,
powrotem ptaków do swych gniazd,
pierwszymi kwiatami, czyli z budzeniem się przyrody do
życia i z radością.
ŚWIĘTA WIELKANOCNE
To największe święto chrześcijańskie. Obchodzi się je na pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa. Są to święta ruchome (nie ma wyznaczonej konkretnej daty), ale zawsze obchodzimy je w okresie wiosennym.
Wielkanoc poprzedzona jest 40-dniowym Wielkim Postem oraz Wielkim Tygodniem.
WIELKI POST
Okres Wielkiego Postu, to czas wyciszenia i przemyśleń. Zaczyna się on w Środę Popielcową, gdzie w Kościołach odbywają się msze, na których posypuje się głowy popiołem uzyskiwane ze spalonych gałązek palmowych. Okres Wielkiego Postu kończy się obchodami liturgii Wielkiego Tygodnia.
DROGA KRZYŻOWA
W czasie Wielkiego Postu w piątkowe wieczory w Kościołach odbywa się droga Krzyżowa. Polega ona na rozważaniu Męki Pańskiej i przemierzeniu drogi złożonej z 14 stacji.
REKOLEKCJE
W okresie Wielkiego Postu organizowane są rekolekcje. Celem rekolekcji jest zwykle odnowienie naszej osobistej relacji do Chrystusa i do Kościoła.
NIEDZIELA PALMOWA
Niedzielą Palmową zwana kiedyś Niedzielą Kwietną (od kwietnia) lub Wierzbną (od wierzby) symbolizuje uroczysty wjazd Jezusa Chrystusa na osiołku
do Jerozolimy. Jest to ostatnia niedziela przed Świętami Wielkanocnymi.
Na pamiątkę tamtego wydarzenia, każdy chrześcijanin udaje się ze swoją palemką do kościoła.
Dzisiejsze palmy jednak różnią się od ówczesnych. Za czasów Chrystusa były to gałązki palmowe. Obecnie palmy wykonane są z wierzbowych gałązek z baziami (czy inaczej kotkami), zdobione suszonymi kwiatami, trawami i wstążkami.
Wierzono, że im ładniejsza była palma, tym ładniejsze miały być dzieci. Wysoka palma kurpiowska sięgająca nawet 7 m, miała zapewnić bogactwo i długie życie temu, kto ją wykonał, a jego dzieciom - szybki wzrost i zdrowie. Po powrocie do domu poświęconą palmę zatykano za obraz przedstawiający świętych. Tkwiła tam do kolejnej Wielkanocy, chroniąc dom przed wszelkim złem. Rybacy wplatali gałązkę palmy w swoje sieci, aby zapewnić sobie w ten sposób dobry połów.
WIELKI TYDZIEŃ
Zaczyna się on w Niedzielę Palmową. Poniedziałek, wtorek i środa Wielkiego Tygodnia są dniami w sposób szczególny poświęconymi pojednaniu. Pozostałe dni (tj. czwartek, piątek i sobota) to tzw. Triduum Paschalne.
W tym czasie wszyscy w swoich domach robią wielkie porządki. Wierzono wówczas, że wymiata się z domów zimę, a wraz z nią wszelkie choroby i zło.
TRIDUUM PASCHALNE
Uroczystości Wielkiego Czwartku rozpoczynają Triduum Paschalne, które obejmuje: wspomnienia męki i śmierci Chrystusa w Wielki Piątek z adoracją Grobu Bożego, Wigilię Paschalną w Wielką Sobotę oraz Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.
WIELKI CZWARTEK
W kościołach ma wtedy miejsce tylko jedna uroczysta msza sprawowana wieczorem - Msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna Triduum Paschalne.
W tym dniu zamiast dzwonków używano kołatek (klekotek). Ich dźwięk miał wypędzić post. Tego dnia też, dostojnicy kościelni i świeccy na znak pokory, myli nogi dwunastu starcom.
WIELKI PIĄTEK
Tego dnia obowiązuje post ścisły a w kościołach urządza się groby Chrystusa. W Wielki Piątek odprawiane są nabożeństwa Drogi Krzyżowej oraz przygotowuje do święconki (dawniej pieczono chleb czy ciasto).
WIELKA SOBOTA
Jest to czas żałoby po ukrzyżowanym Chrystusie. Tradycyjnie w tym dniu święci się pokarmy na stół wielkanocny.
Koszyki do święconego wykonane były z wikliny lub prasowanej słomy, specjalnie dobieranej odcieniami koloru zbóż. Na zewnątrz koszyki ozdabiano białymi serwetkami, gałązkami borowiny lub wiecznie zielonego bukszpanu -symbolu radości, bruszwicy (brusznicy) albo barwinka pospolitego.
Poświęcony pokarm miał niezwykłą moc. P przyjściu z kościoła, trzykrotnie obchodzono ze święconym dom. Wierzono, że dzięki temu zwyczajowi pokarmu w gospodarstwie nie braknie.
W przeszłości w domach książęcych i pałacach królewskich stół okrywał duży, haftowany, śnieżnobiały obrus. Na półmiskach, zwykle srebrnych, można było zobaczyć pieczone prosięta, dziczyznę, wszelkie kiełbasy. Na środku stołu stawiano baranka zrobionego z ciasta, a czasem nawet masła czy marcepanu - oczywiście naturalnej wielkości.
WIELKANOC
Inaczej nazywana Wielką Niedzielą. W ten dzień po mszy porannej zwanej rezurekcją całą rodziną siadamy do wielkanocnego śniadania, w czasie którego dzielimy się jajkiem. Dawniej wierzono, że nic ze święconego po wielkanocnym śniadaniu nie może się zmarnować.
ŚMIGUS - DYNGUS (Poniedziałek Wielkanocny)
Poniedziałek Wielkanocny jest dniem odwiedzin, żartów i swawoli. W Polsce wiąże się z oblewaniem wodą. Zwany jest również Lejkiem, Śmigus - dyngus czy też Lanym Poniedziałkiem.
Dawniej w Wielkanocny Poniedziałek dziewczęta, chcąc przywitać wiosnę, chodziły przez wieś z gaikiem (były to gałązki najczęściej świerku czy leszczyny przybrane kolorowymi wstążkami) i śpiewały radosne wielkanocne pieśni lub ludowe przyśpiewki. Natomiast chłopcy jeździli z kogutkiem lub barankiem. Jeśli dziewczęta i chłopcy spotykali się gdzieś po drodze oblewali się wodą. Uważano, że im więcej chłopców z wiadrami biegnie za panną, tym większe powodzenie ma panna i że szybko wyjdzie za mąż. Chłopcy natomiast starali się oblać jak najwięcej panien, gdyż zapewniało im to dobry rok.
SYMBOLE WIELKANOCNE
PASCHAŁ
To wielkanocna świeca do której przymocowany jest krzyż z wosku. Przypomina o tym, że Chrystus jest początkiem i końcem wszystkiego.
ZAJĄC
Jest symbolem nadejścia wiosny.
BARANEK
Porównywany jest do Chrystusa, który został złożony w ofierze.
CO TO JEST ŚWIĘCONKA?
ŚWIĘCONKA -
Jest to koszyczek z jedzeniem, jaki niesiemy w Wielką Sobotę, aby poświęcić. Zgodnie z zwyczajem koszyczek powinien być wiklinowy, a w środku wyłożony białą serwetką.
Co powinno znajdować się w koszyczku?
W takim koszyku powinno się znajdować: baranek, jaja w postaci pisanek, chleb, wędliny, chrzan, babka.
Na końcu koszyk zostaje przykryty białą serwetką.
BARANEK
Najbardziej znany symbol świąt wielkanocnych. Najczęściej baranek występuje z chorągiewką, podobnie jak sylwetka Zmartwychwstałego Chrystusa ze sztandarem, symbolem zwycięstwa i tryumfu.
Baranek to najbardziej znamienny symbol świąt wielkanocnych - wśród chrześcijan uosabia zwycięstwo Chrystusa, który jak ofiarny baranek oddał swoje życie za ludzi, by następnie zmartwychwstać i odnieść zwycięstwo nad grzechem, złem i śmiercią.
W wielkanocnej tradycji przodują baranki cukrowe , czasem z czekolady lub z marcepanu.
CHLEB
Jest pokarmem podstawowym, niezbędnym do życia. Gwarantuje dobrobyt i pomyślność. Jest także symbolem Ciała Chrystusa.
JAJKO
Jest dowodem odradzającego się życia, symbolem zwycięstwa nad śmiercią. Uważano, że odpędza ono zło.
SÓL
To minerał życiodajny. Jest symbolem prawdy i oświecenia, dlatego dawniej uważano, że odstrasza zło.
WĘDLINA
Symbol dostatku. Zapewnia zdrowie i płodność.
SER
Jest symbolem rozwoju zwierząt domowych (gospodarskich). Ser jest bowiem
produktem mlecznym pochodzącym od krów, owiec i kóz.
CHRZAN
Jest znamieniem wszelkiej siły i fizycznej krzepy.
CIASTO
Symbol umiejętności i doskonałości. Ciasto reprezentowane jest głównie przez wielkanocne baby.
PISANKA
Ma ona symbolizować rodzącą się przyrodę do życia, a jednocześnie nadzieje jaką czerpią chrześcijanie z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa. W zależności od techniki, jaką wykonujemy, świąteczne jaja mają rożne nazwy.
RODZAJE PISANEK
KRASZANKI I DRAPANKI
Kraszanki powstają przez gotowanie jajka w wywarze barwnym, który uzyskiwany jest z naturalnych składników.
Barwę brązową otrzymamy z łupin cebuli, a różową z buraka; zielony - z wywaru z młodej oziminy, czarny - z kory dębu lub wygotowanych olchowych szyszek; żółty - z suszonych kwiatów jaskrów. Później używano atramentu, farbki do bielizny, kawy i cynamonu.
Kraszanki nazywane też są : kruszonkami, malowankami, byczkami, hałunkami. To jajka w jednym kolorze bez wzoru.
Drapanki zaś to wydrapywanie wzorów na zabarwionych kraszankach.
Zdobienia były wykonywane również przez wyskrobywanie lub wypalanie wzoru kwasem (np. z kiszonej kapusty)
OKLEJANKI
Przyozdabiane są płatkami bzu, skrawkami kolorowego, błyszczącego papieru lub tkaniny.
NAKLEJANKI (NALEPIANKI)
Powstaje przez ozdabianie skorupki jajka wycinankami z papieru.
Wesołych świąt
Nie zapominajcie o jeszcze jednej rzeczy: o życzeniach wielkanocnych. Istnieje jeszcze jedna tradycja- wysyłanie kart pocztowych z życzeniami świątecznymi. Wiem, że teraz najpopularniejsze jest wysłanie sms'a ale kartki nic nie zastąpi.
Świąteczne Życzenia
Wesołego królika, co po stole bryka,
spokoju świętego i czasu wolnego,
życia zabawnego w jaja bogatego
i w ogóle wszystkiego najlepszego!!!
Na Wielkanoc, od króliczka,
niech Ci wpadną do koszyczka
lukrowany mazurek i kolorowy sznurek.
Tyle na temat symboli i obchodów Świąt Wielkanocnych.
Po czym poznajemy że są Święta Wielkanocne?
jest wiosna
nie ma choinki
jest koszyk ze święconką
jest baranek, pisanki
mówi się o zmartwychwstałym Jezusie a nie o Narodzeniu Jezusa
jest świątecznie udekorowany stół, nakryty białym obrusem, a na środku stoi koszyk wypełniony kolorowymi kraszankami czy figurką baranka
Nasze mieszkania, stoły są pięknie udekorowane. Dziś spróbujemy zrobić dekoracje na nasze stoły, do naszych koszyków.
(prace ręczne)
Dziękuję wszystkim za udział w dzisiejszych zajęciach. Zapraszam do czytania i do biblioteki.
DO WIDZENIA