KOŚCI KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ (ossa membri pelvini)
OBRĘCZ KOŃCZYNY MIEDNICZNEJ (cingulum membri pelvini)
Miednica
Dwie kości miedniczne (ossa coxae s. ossa pelvis) połączone spojeniem miednicznym (symphysis pelvina) + kość krzyżowa (os sacrum).
Każda z kości miednicznych składa się z trzech kości, połączonych w panewce (acetabulum).
Kość biodrowa (os ilium)
Łączy się z kością krzyżową przez skrzydła kości biodrowej (ala osis ilii) → trzon kości biodrowej (corpus ossis ilii).
Brzeg przedni - grzebień kości biodrowej (crista iliaca).
UWAGA! Eq ma kąt przednio-przyśrodkowy i tylno-boczny.
Brzeg boczny (margo lateralis s. semilunaris).
Brzeg przyśrodkowy (margo medialis) ⇒ wcięcie kulszowe większe (incisura ischiadica major).
Kąt przyśrodkowy - guz biodrowy (tuber coxae s. spina iliaca ventralis).
UWAGA! Ca, Ko, Ov: guz przednio-dolny (spina iliaca ventralis cranialis) i guz tylno -dolny (spina iliaca ventralis caudalis), oddzielone wcięciem półksiężycowatym brzusznym (incisura semilunaris ventralis).
Guz krzyżowy (tuber sacrale s. spina iliaca dorsalis).
UWAGA! Ca: kolec biodrowy grzbietowy przedni (spina iliaca dorsalis cranialis) i kolec biodrowy grzbietowy tylny (spina iliaca dorsalis caudalis), przedzielone wcięciem półksiężycowatym grzbietowym (incisura semilunaris dorsalis)!
Kolec kulszowy (spina ischiadica).
Powierzchnia zewnętrzna - powierzchnia pośladkowa (facies pelvina) - u Eq, Bo i Su jest linia pośladkowa (linea glutea), u Ca są trzy takie linie.
Powierzchnia wewnętrzna - miedniczna (facies pelvina) - ma guzowatość biodrową, (tuberositas iliaca) z powierzchnią uchowatą (facies auricularis) i oddzieloną grzebieniem - powierzchnię mięśniową (facies muscularis).
Od powierzchni uchowatej do grzebienia łonowego ciągnie się linia łukowata (linea arcuata), lub grzebień biodrowo-łonowy (crista iliopectinea); u Eq, Bo i Su pośrodku mieści się guzek mięśnia lędźwiowego mniejszego (tuberculum musculi psoas minoris).
Kość łonowa (os pubis)
Trzon, czyli część panewkowa (corpus ossis pubis).
Gałąź panewkowa (ramus acetabularis) i gałąź spojeniowa (ramus symphysicus) - obie gałęzie łączą się z gałęziami drugiej strony przez spojenie łonowe (symphysis ossium pubis).
Gałęzie od przyśrodka ograniczają otwór zasłonowy (foramen obturatorium).
Powierzchnie:
- zewnętrzna, brzuszna (facies externa),
- miedniczna (facies pelvina).
Od przodu jest grzebień kości łonowej (pecten ossis pubis) - od spojenia łonowego do wyniosłości biodrowo-łonowej (eminentia iliopubica); w miejscu spojenia na grzebieniu jest guzek łonowy (tuberculum pubicum).
UWAGA! U Eq guzek jest po stronie brzusznej, a brak go u Bo!
Kość kulszowa (os ischii)
Styka się z kością kulszową drugiej strony przez spojenie kulszowe (symphisis ossium ischii).
Ma dwie powierzchnie.
Dwie kości kulszowe od tylu tworzą łuk kulszowy (arcus ischiadicus).
Brzeg boczny na grzbietowej stronie ma wcięcie kulszowe mniejsze (incisura ischiadica minor); w miejscu połączenia z brzegiem tylnym jest guz kulszowy (tuber ischiadicum) - u Eq, Ca i Fe jako grzebień, u Ru jako guz trójdzielny.
Przedni brzeg ogranicza otwór zasłonowy.
Kość kulszowa składa się z trzonu (corpus), gałęzi panewkowej (ramus acetabularis) i gałęzi spojeniowej (ramus symphysicus).
Część leżąca z tyłu otworów zasłonowych, powstała z dwóch kości kulszowych, to płyta kości kulszowej (tabula ossis ischii).
Na przedniej krawędzi otworu zasłonowego jest wcięcie zasłonowe (incisura obturatoria).
Panewka kości miednicznej (acetabulum ossis coxae)
Ma wcięcie panewkowe (incisura acetabuli) → dół panewkowy (fossa acetabuli).
Pod dołem jest powierzchnia półksiężycowata (facies lunata) z chrząstką stawową.
Na brzegu jamy panewki jest obrąbek panewkowy (supercilium acetabuli).
Jama miedniczna (cavum pelvis)
Wpust doczaszkowy (apertura pelvis cranialis).
Wpust doogonowy (apertura pelvis caudalis).
Kość udowa (femur s. os femoris)
Należy do typu kości długiej, rurowatej - największa z kości długich organizmu.
Ustawiona w kierunku przednio-dolnym.
Ma koniec bliższy (extremitas proximalis), koniec dalszy (extremitas distalis) i trzon (corpus).
Na końcu bliższym jest głowa kości udowej (caput ossis femoris), oddzielona szyjką (collum) - bardzo wyraźna u Ca.
Prawie pośrodku głowy znajduje się dołek głowy (fovea capitis).
Po stronie bocznej głowy, poza szyjką jest krętarz duży (trochanter major) - jego górny brzeg u Ca nie osiąga poziomu główki, u Su jest z nią równy, a u Bo i Eq jest dużo wyższy.
UWAGA! U Eq krętacz podzielony jest wcięciem na część doczaszkową (pars cranialis) i część doogonową (pars caudalis), przy czym część przednia jest niższa.
Od tego krętacza po stronie tylnej odchodzi grzebień międzykrętarzowy tylny (crista intertrochanterica caudalis) - skręca przyśrodkowo i dochodzi do krętacza małego (trochanter minor), dobrze widocznego u Eq, a prawie niewidocznego u Su.
Na stronie tylnej, miedzy główką a grzebieniem, znajduje się dół krętarzowy (fossa trochanterica).
Na stronie przedniej znajduje się prawie niewidoczny grzebień międzykrętarzowy przedni (linea intertrochanterica cranialis) - od krętarza dużego do krętarza małego.
U Eq poniżej krętarza dużego, na stronie bocznej trzonu, znajduje się krętarz trzeci (trochanter tertius); u innych zwierząt jest on prawie niewidoczny.
Na powierzchni tylnej trzonu jest powierzchnia chropowata (facies aspera), od strony przyśrodkowej ograniczona wargą przyśrodkową (labium mediale), a od strony bocznej - wargą boczną (labium latetrale).
Na krawędzi tylno-bocznej trzonu znajduje się u Eq i Bo głęboki dół nadkłykciowy (fossa supracondylaris); u Su w tym miejscu jest lekko wystająca powierzchnia chropowata.
Koniec dalszy składa się z dwóch kłykci udowych (condyli femoris) oddzielonych od tyłu dołem międzykłykciowym (fossa intercondylaris).
Tuż nad dołem znajduje się powierzchnia podkolanowa (planum popliteum).
Kłykcie pokryte są chrząstką stawową i na nich ślizga się rzepka (patella) - jest to bloczek kości udowej (trochlea ossis femoris).
Bloczek rzepkowy składa się z dwu grzebieni bloczkowych (crista patellaris lateralis et medialis), oddzielonych od siebie rowkiem rzepkowym (sulcus patellaris); tuż nad bloczkiem jest dół nadrzepkowy (fossa suprapatellaris).
UWAGA! U Eq i Bo grzebień rzepkowy przyśrodkowy jest o wiele silniejszy i bardziej wysunięty w kierunku miednicznym niż grzebień rzepkowy boczny!
Na boku każdego kłykcia znajduje się nadkłykieć (epicondylus), a na nim umieszczony jest dołek i guzek więzadłowy; na nadkłykciu bocznym w pobliżu dolnego brzegu mieści się dołek mięśniowy przedni (fossa muscularis anterior).
UWAGA! U Ca na grzbietowej stronie kłykci znajdują się małe powierzchnie stawowe (facies articulares sesamoideae) dla trzeszczek Vesala!
Rzepka (patella)
Pod względem funkcjonalnym można ją uważać za trzeszczkę wciśniętą w ścięgno mięśnia czworogłowego uda.
Umieszczona jest na bloczku rzepkowym kości udowej.
Jej kształt zbliżony jest to trójkątnej piramidy.
Ma powierzchnie:
- chropowatą, przednią powierzchnię skórną (facies cranialis s. cutanea),
- skierowaną ku kości udowej, tylną powierzchnię stawową (facies caudalis s. articularis).
Podstawa rzepki (basis patelae) jest skierowana ku górze, wierzchołek (apex) zaś - ku dołowi.
UWAGA! U Eq i Bo brzeg przyśrodkowy jest powiększony przez wyrostek chrząstkowy (processus cartilagineus), przyżyciowo uzupełniony chrząstką włóknistą (fibrocartilago patellae)!
U Su i Ca kształt rzepki jest bardziej podłużny, owalny, zbliżony do jaja.
U Eq i Bo ma ona kształt trójkąta.
KOŚCIEC PODUDZIA (skeleton cruris)
W skład kości podudzia wchodzą dwie kości: piszczelowa i strzałkowa, oddzielone przestrzenią międzykostną podudzia (spatium interosseus cruris) - w związku z uwstecznianiem kości strzałkowej przestrzeni tej nie ma u Bo, a u Eq i Ca jest ona zachowana tylko w górnej części.
Kość piszczelowa (tibia)
Na bliższym końcu ma dwa kłykcie kości piszczelowej (condyli tibiae medialis et lateralis), oddzielone od siebie przez wcięcie podkolanowe (incisura poplitea).
Oba kłykcie pokryte są powierzchnią stawową bliższą (facies articularis proximalis tibiae).
Między kłykciami umieszczona jest wyniosłość międzykłykciowa (eminentia intercondylaris) - składa się ona z dwóch guzków międzykłykciowych (tubercula intercondylaris).
UWAGA! U Eq i Ru guzek przyśrodkowy jest wyższy!
Przed guzkami tymi ułożone są pola międzykłykciowe przednie (areae intercondylares craniales), a tuż za guzkami jest pole międzykłykciowe tylne (area intercondylaris caudalis); między guzkami znajduje się czasem pole międzykłykciowe pośrodkowe (area intercondylaris centralis).
Po tylnej stronie jest dół podkolanowy (fossa poplitea), leżący pod wcięciem podkolanowym.
3