ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Zakład jest państwową jednostką organizacyjną, posiadającą osobowość prawną. Siedzibą Zakładu jest Warszawa. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu z obowiązującymi przepisami sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.

W skład Zakładu wchodzą:

1. centrala,

2. terenowe jednostki organizacyjne.

W skład centrali Zakładu wchodzi także Biuro Rent Zagranicznych powołane do realizacji umów międzynarodowych w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Do zakresu działania Zakładu należy między innymi:

1. realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:

• stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,

• ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy składek,

• wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

• prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł,

• prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,

• orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

2. realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych;

3. dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz środkami Funduszu Alimentacyjnego;

4. opracowywanie aktuarialnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych,

5. kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy,

6. kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych Zakładowi;

7. wydawanie Biuletynu Informacyjnego,

8. popularyzacja wiedzy o ubezpieczeniach społecznych.

Do zakresu działań Zakładu należy także prowadzenie prewencji rentowej obejmującej:

• rehabilitację leczniczą osób zagrożonych całkowitą lub częściową niezdolnością do pracy albo osób pobierających rentę okresową,

• badanie i analizy przyczyn niezdolności do pracy,

• inne działania prewencyjne.

Organami Zakładu są:

• Prezes Zarządu,

• Zarząd, którego przewodniczącym jest z urzędu Prezes Zarządu,

• Rada Nadzorcza Zakładu.

Prezesa Zakładu powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego a także określa jego wynagrodzenie.

Zarząd Zakładu składa się z Prezesa Zakładu oraz 2-4 osób, powoływanych i odwoływanych Przez Radę Nadzorczą Zakładu, na wniosek Prezesa Zakładu.

Rada Nadzorcza składa się z 15 osób i jest powoływana przez Prezesa Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję, przy czym:

• 5 członków, w tym przewodniczący Rady, powoływanych jest na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, złożony w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych,

• 5 członków powoływanych jest na wniosek ogólnokrajowych organizacji pracodawców,

• 5 członków powoływanych jest na wniosek ogólnokrajowej organizacji międzyzakładowej i ogólnokrajowego związku zawodowego reprezentowanych dla pracowników większości pracodawców oraz ogólnokrajowej organizacji emerytów i rencistów.

WYKAZ PODSTAWOWYCH AKTÓW PRAWNYCH

• ustawa z dnia 23 grudnia 1999 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1256);

• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887);

• ustawa z dnia 27 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 75, poz. 468 i Nr 75, poz. 468 oraz 1998 r. Nr 117, poz. 756, Nr 137, poz. 887);

• ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1, z 1995 r. Nr 87, poz. 435, z 1996 r. Nr 5, poz. 34, z 1997 r. Nr 28, poz. 153, Nr 123, poz. 776 oraz z 1998 r. Nr 137, poz. 887),

• ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. Nr 25, oz. 128, Nr 28, poz. 153, Nr 41, poz. 255, Nr 63, poz. 403, Nr 93, poz. 569, Nr 107, poz. 692, Nr 121, poz. 770, Nr 123, poz. 776, oraz z 1998 r. Nr 66, poz. 431, Nr 106, poz. 668, Nr 108, poz. 684 i Nr 137, poz. 887);

• ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 i Nr 160, poz. 1082 oraz z 1998 r. Nr 99, poz. 628 i Nr 137, poz. 887).

DEFINICJE WYKORZYSTYWNE W UBEZPIECZENIACH

Członek rodziny

Przez członka rodziny należy rozumieć następujące osoby, pozostające na wyłącznym utrzymania ubezpieczonego:

• dziecko własne, dziecko drugiego małżonka, dziecko przysposobione oraz wnuka i dziecko obce przyjęte na wychowanie, również w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli się kształci dalej do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli jest niepełnosprawny w znacznym stopniu - bez ograniczenia wieku;

• małżonka;

• krewnych wstępnych pozostających z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i nie objętych obowiązkiem ubezpieczenia.

Ubezpieczony - osoba fizyczna podlegająca chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych.

Pracownik - osoba pozostająca w stosunku pracy, nie spełniająca kryteriów określonych dla osób współpracujących lub osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (dotyczy to także osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty, które zawarły taką umowę z pracodawcą lub w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy).

Osoba współpracująca - współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami: małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodzice, macocha, ojczym oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy; nie dotyczy to osób z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Osoba wykonująca pracę nakładczą - osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę nakładczą.

Zleceniobiorca - osoba wykonująca pracę na odstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, rodzącej obowiązek ubezpieczeń społecznych.

Osoba prowadząca działalność pozarolniczą:

1. osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

2. twórca i artysta, którego działalność została uznana za twórczą lub artystyczną w formie decyzji Komisji do spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury,

3. osoba wykonująca wolny zawód w rozumieniu przepisów o podarku dochodowym od osób fizycznych.

Osoba w stosunku służby:

1. żołnierze zawodowi,

2. funkcjonariusze Policji, Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej.

Osoby opiekujące się członkiem rodziny wymagającym stałej opieki - osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego.

Bezrobotny -osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych oraz absolwenci pobierający stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy.

Kwota najniższego wynagrodzenia - kwota najniższego wynagrodzenia ustalana przez ministra właściwego do spraw pracy na podstawie art. 774 Kodeksu pracy; obecnie 824 zł brutto.

Składki na ubezpieczenia społeczne - składki na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.

Zasiłki - zasiłki i świadczenia rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego oraz ubezpieczenia wypadkowego.

Konto ubezpieczonego - konto prowadzone od 1 stycznia 1999 r. przez ZUS dla każdego ubezpieczonego, na którym ewidencjonowany jest przebieg jego ubezpieczenia, a w szczególności informacje o:

• zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, imiennych raportach miesięcznych oraz deklaracjach rozliczeniowych,

• wysokości wypłaconych i zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, po odprowadzeniu składki na otwarte fundusze emerytalne,

• członkostwie w otwartym funduszu emerytalnym i terminach przekazania składek do tego funduszu,

• członkostwie w Kasie Chorych i terminach przekazania składek do tej kasy,

• wysokości należnych i wpłaconych składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe chorobowe i wypadkowe oraz zdrowotne oraz o wysokości należnej i odprowadzonej składki na otwarty fundusz emerytalny,

• faktach pozaubezpieczeniowych mających wpływ na prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wysokości,

• wysokości emerytury dożywotniej wypłacanej przez zakład emerytalny,

• niezbędne do przyznania i wypłaty świadczeń z ubezpieczeń społecznych a także świadczeń finansowanych z budżetu państwa oraz o dokonanych wypłatach,

• niezbędne do ustalenia kapitału początkowego,

• o kapitale początkowym oraz zwaloryzowanym kapitale początkowym,

• niezbędne do realizacji przez Zakład zadań zleconych na podstawie odrębnych przepisów.

Oznaczone jest numerem ewidencyjnym nadanym osobie ubezpieczonej przez Rządowe Centrum Informatyczne Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL).

W terminie do dnia 31 marca każdego roku, Zakład jest zobowiązany przesłać ubezpieczonemu informacje dotyczące danych zgromadzonych na koncie ubezpieczonego, a w szczególności o wysokości zaewidencjonowanych na koncie zwaloryzowanych kwot na dzień 31 grudnia poprzedniego roku kalendarzowego.

Otwarty fundusz emerytalny - fundusz wybrany przez ubezpieczonego spośród funduszy emerytalnych, o których mowa w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Ubezpieczenie zdrowotne - ubezpieczenie wprowadzone ustawą o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym.

Deklaracja rozliczeniowa - to zestawienie informacji o należnych składkach na fundusze, na które składki pobiera Zakład, kwot rozliczanych w ciężar składek oraz kwot należnych do zapłaty.

Imienny raport miesięczny - to informacje o osobie podlegającej ubezpieczeniom społecznym przedkładane Zakładowi przez płatnika składek za dany miesiąc kalendarzowy.

Konto płatnika - oznaczone jest numerem identyfikacji podatkowej NIP nadanym przez Urząd Skarbowy. Na koncie płatnika składek:

• ewidencjonuje się dane identyfikacyjne, numery NIP, REGON oraz ewentualnie PESEL, nazwy oraz numery rachunków bankowych płatnika, dane informacyjne płatnika składek, w tym szczególną formę prawną według krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON), numer według Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD), numer według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) oraz wszelkie inne dane konieczne dla obsługi konta, a w szczególności dla celów rozliczania należności z tytułu składek oraz dla celów prowadzenia postępowania egzekucyjnego, w tym informacje dotyczące wspólników spółek cywilnych, jawnych i komandytowych, w zakresie rejestrowanym w Krajowej Ewidencji Podatników;

• prowadzone są rozliczenia należnych składek, wypłacanych przez płatnika zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych podlegających zaliczeniu na poczet składek oraz innych składek pobieranych przez Zakład,

• ewidencjonuje się dane niezbędne do realizacji przez Zakład zadań zleconych odrębnymi przepisami.

Przychody - w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy.

ADRESY

Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Departament Obsługi Klientów

00-701 Warszawa, ul. Czerniakowska 16

ODDZIAŁ I ZASIĘG TERYTORIALNY

31-080 Kraków ul. Pędzichów 27

Tel.: [phone] Fax.: [phone]

dzielnica: Kraków-Śródmieście

gminy: Czernichów, Iwanowice, Jerzmanowice-Przeginia, Krzeszowice, Liszki, Michałowice, Skała, Słomniki, Sułoszowa, Wielka Wieś, Zabierzów, Zielonki

INSPEKTORATY I ZASIĘG TERYTORIALNY

30-015 Kraków - Krowodrza ul. Świętokrzyska 12

Tel.: [phone] Fax.: [phone]

dzielnica: Krowodrza

31-946 Kraków - Nowa Huta os. Teatralne 8

Tel.: [phone] Fax.: [phone]

dzielnica: Nowa Huta

gminy: Igołomia-Wawrzeńczyce, Kocmyrzów-Luborzyca

30-418 Kraków - Podgórze ul. Zakopiańska 62

Tel.: [phone] Fax.: [phone]

dzielnica: Podgórze

gminy: Mogilany, Skawina, Świątniki Górne, Biskupice, Gdów, Kłaj, Niepołomice, Wieliczka

RODZAJE UBEZPIECZEŃ

ZUS

System ubezpieczeń społecznych

Społeczne Fundusz Pracy Fundusz Gwarantowanych Zdrowotne

• emerytalne Świadczeń Pracowniczych

• rentowe

• ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa, zwane „ubezpieczeniami chorobowymi”,

• ubezpieczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane „ubezpieczeniami wypadkowymi”

Dla wszystkich ubezpieczonych wysokość składek na poszczególne ubezpieczenia od 1 stycznia 2004 roku wynosi:

• ubezpieczenie emerytalne 19,52%

• 9,76% pracownik

• 9.76% pracodawca

Część składki na ubezpieczenie emerytalne pochodząca ze składki ubezpieczonego, wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki odprowadzana jest przez Zakład do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego. Podział składki jest obowiązkowy dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 roku.

Ubezpieczeni urodzeniu po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku, mogą na swój wniosek przystąpić - poprzez zawarcie umowy - do wybranego funduszu emerytalnego.

• ubezpieczenie rentowe 13,00%

• 6,5% pracownik

• 6,5% pracodawca

• ubezpieczenie chorobowe 2,45%

• 2,45% całość płaci pracownik

• ubezpieczenie wypadkowe od 1.01.2003 r. do 31.03.2006 r. od 0,97% do 3,86% podstawy wymiaru:

• 0-97%-3,86% całość płaci pracodawca

Od 1 stycznia 2003 r. stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe (od 0,97% do 3,86%) płatnicy składek ustalają samodzielnie na podstawie ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 i nr 241, poz. 2074) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie zróżnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (Dz.U. nr 200, poz. 1692 i nr 203, poz. 1720).

• Fundusz Pracy 2,45%

• Płaci pracodawca jeżeli pracownik zarabia minimum 824,00 zł (najniższe wynagrodzenie). Oświadczenie pracownika, że nie zarabia on więcej niż 824,00 zł stanowi podstawę do nie płacenia przez pracodawcę składki na Fundusz Pracy.

• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych 0,15%

• płaci pracodawca

• ubezpieczenie zdrowotne 8,25%

• całość płaci pracownik a składka jest finansowana z podatku i do wysokości podatku np.

1. należny podatek 100,00 zł

należna składka zdrowotna 80,00 zł

do Urzędu Skarbowego wpływa tylko 20,00 zł

2. należny podatek 20,00 zł

należna składka zdrowotna 60,00 zł

do Urzędu Skarbowego wpływa tylko 20 zł

OSOBY PROWADZĄCE WŁASNĄ DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ

W ........................................................................... 2004 r. dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych i osób z nimi współpracujących, twórców, artystów, osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, tj. wykonujących pozarolniczą działalność gospodarczą osobiście wyłącznie na rzecz osób fizycznych: lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położnych, pielęgniarki, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, a także osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej - kwota zadeklarowana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy nie może być niższa niż ................... zł. (60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).

W .............................................................................. 2004 r. składka na ubezpieczenia społeczne nie może być niższa niż:

................ zł	(tj. 19,52%) na ubezpieczenie emerytalne
................ zł	(tj. 13%) na ubezpieczenia rentowe
................ zł	(tj. 2,45%) na ubezpieczenie chorobowe

Składaka na ubezpieczenie zdrowotne w ......................................................... 2004 r. nie może być niższa od kwoty .................. zł. Kwota od której naliczana jest składka wynosi ........................ zł.

Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą podlegają:

• obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z wyjątkiem ubezpieczenia chorobowego, które jest dobrowolne,

• powszechnemu ubezpieczeniu zdrowotnemu,

• Funduszowi Pracy.

Dotyczy to zarówno przedsiębiorstw jednoosobowych, jak i spółek nieposiadających osobowości prawnej.

W przypadku spółek nieposiadających osobowości prawnej należy zgłosić każdego wspólnika z osobna - jako ubezpieczonego zobowiązanego do opłacania składek za siebie.

W przypadku gdy osoba jest zatrudniona w jakiejś firmie i dodatkowo prowadzi własną działalność, to z tego tytułu opłaca tylko ubezpieczenie zdrowotne.

W zakresie ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli są przesłanki do objęcia obowiązkiem ubezpieczeniowym z więcej niż jednego tytułu (np. ze stosunku pracy i działalności gospodarczej), składka na to ubezpieczenie opłacana jest z każdego tytułu odrębnie.

Przykład

Osoba fizyczna prowadziła samodzielnie działalność gospodarczą i była jednocześnie wspólnikiem w spółce cywilnej. Uwzględniając fakt, iż posiadała ona tylko jeden wpis do ewidencji działalności gospodarczej, wydaje się, że powinna tylko raz odprowadzać składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Według stanowiska ZUS powinna ona opłacać w takim przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne oddzielnie od każdej działalności, czyli - mówiąc inaczej - opłacać składkę podwójną. Gdyby założyła następną spółkę cywilną - musiałaby opłacać składkę potrójną.

PREFERENCJE DLA ABSOLWENTÓW

Na początku sierpnia 2002 weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 2002 o zmianie ustawy o ułatwianiu zatrudnienia absolwentom szkół (Dz. U. nr 112, poz. 975). Wprowadziła ona zwolnienia dla absolwentów, którzy podejmą działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 4a absolwenci ci podlegają, na swój wniosek, zwolnieniu z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne przez okres 12 miesięcy od dnia podjęcia tej działalności. Wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne absolwent składa w ZUS.

Zasada ta dotyczy wszystkich absolwentów bez uwzględniania czy zamieszkują oni w rejonach uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym czy też nie.

Wybór zwolnienia nie jest nieodwołalny. Absolwent może w każdym czasie zgłosić w ZUS rezygnację z tego zwolnienia. Zwolnienie ustaje od dnia wskazanego przez absolwenta.

Absolwent w okresie zwolnienia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne jest zwolniony także z obowiązku przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego.

PODSTAWA WYMIARU SKŁADEK - UMOWA ZLECENIA, AGENCYJNA

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej lub prowizyjnie. W takim przypadku:

• obowiązek naliczenia i odprowadzenia składek występuje wówczas, gdy kwota przychodu zostanie ubezpieczonemu wypłacona lub postawiona do jego dyspozycji,

• podstawę wymiaru składek stanowi kwota przychodu.

Jeżeli w umowie określono odpłatność za jej wykonanie w inny sposób niż podano wyżej, podstawę wymiaru składek stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa jednak niż kwota najniższego wynagrodzenia (824 zł brutto).

ROCZNA PODSTAWA WYMIARU SKŁADEK NA UBEZPIECZENIE EMERYTALNE I RENTOWE

Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej.

Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2004 r. wynosi - 68 700,00 zł.
Po przekroczeniu tej kwoty, nie pobiera się składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Okres nie opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, traktuje się jak okres ubezpieczenia.

UBEZPIECZENIA DOBROWOLNE

Dobrowolne ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe, ustają:

1. od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony,

2. z powodu nie opłacenia składek na te ubezpieczenia należnych za jeden pełny miesiąc; w uzasadnionych przypadkach, na wniosek zainteresowanego, Zakład może przywrócić termin do opłacenia składki, od dnia ustania tytułu podlegania ubezpieczeniom.

OKRES UBEZPIECZENIA

Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach:

1. pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku,

2. osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy,

3. członkowie spółdzielni - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania,

4. osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności,

5. osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy,

6. posłowie i senatorowie - od dnia nabycia prawa do uposażenia do dnia utraty tego prawa,

7. stypendyści sportowi - od dnia nabycia prawa do stypendium do dnia utraty tego prawa,

8. osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy do dnia zakończenia wykonywania tej pracy,

9. bezrobotni - od dnia nabycia prawa do zasiłku lub stypendium do dnia utraty prawa do nich,

10. duchowni - od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu,

11. żołnierze niezawodowi w służbie czynnej oraz osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej - od dnia powołania lub skierowania do tej służby do dnia zwolnienia z tej służby,

12. żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej - od dnia nawiązania stosunku służbowego do dnia zwolnienia ze służby,

13. osoby pozostające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński - od dnia pobierania tego zasiłku do dnia zakończenia pobierania tego zasiłku,

14. osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia - od dnia nabycia prawa do świadczenia socjalnego lub zasiłku socjalnego do dnia utraty tego prawa.

ZASADY PODLEGANIA UBEZPIECZENIOM

Poniższa tabela obrazuje zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym przez poszczególne grupy ubezpieczonych.

Użyte w tabeli symbole oznaczają odpowiednio:

• „O” - ubezpieczenia obowiązkowe,

• „D” - ubezpieczenie dobrowolne (na wniosek złożony przez ubezpieczonego),

• „N” - z mocy prawa ubezpieczony z danego tytułu nie podlega określonemu ubezpieczeniu społecznemu.

1. zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym dotyczą sytuacji, gdy dana osoba spełnia warunki do objęcia tymi ubezpieczeniami z jednego tytułu

Podmiot ubezpieczenia	Tytuł ubezpieczenia	Rodzaj ubezpieczenia
		emery-talne	ren-towe	chorob-owe	wypad-kowe
Pracownik	Stosunek pracy	O	O	O	O
Osoba wykonująca pracę nakładczą	Umowa o pracę nakładczą	O	O	D	N
Członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej (rsp) lub spółdzielni kółek rolniczych (skr)	Członkostwo w rsp lub skr	O	O	O	O
Zleceniobiorca wykonujący pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy	Umowa agencyjna lub umowa zlecenia	O	O	D	N
Zleceniobiorca wykonujący pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy	Umowa agencyjna lub umowa zlecenia	O	O	D	O
Osoba współpracująca ze zleceniobiorcą wykonująca pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy	Wykonywanie współpracy	O	O	D	N
Osoba współpracująca ze zleceniobiorcą wykonująca pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy	Wykonywanie współpracy	O	O	D	O
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność	Działalność pozrolnicza	O	O	D	O
Osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność	Wykonywanie współpracy	O	O	D	O
Poseł lub senator	Pobieranie uposażenia posła lub senatora	O	O	N	O
Stypendysta sportowy	Pobieranie stypendium sportowego	O	O	N	O
Skazany lub tymczasowo aresztowany	Wykonywanie pracy na podstawie skierowania w czasie odbywania kary lub tymczasowego aresztowania	O	O	D	O
Bezrobotny	Pobieranie zasiłku dla bezrobotnych	O	O	N	N
Bezrobotny absolwent pobierający stypendium	Pobieranie przez absolwenta stypendium	O	O	N	O
Duchowny	Posiadanie statusu duchownego	O	O	D	O
Żołnierz niezawodowy w służbie czynnej	Odbywanie niezawodowej służby czynnej	O	O	N	N
Osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej	Odbywanie zastępczej formy służby wojskowej	O	O	O	O
Żołnierz zawodowy	Stosunek służbowy żołnierza zawodowego	O	O	N	N
Funkcjonariusz Policji	Stosunek służbowy funkcjonariusza Policji	O	O	N	N
Funkcjonariusz Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego	Stosunek służbowy funkcjonariusza Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego	O	O	N	N
Funkcjonariusz Straży Granicznej	Stosunek służbowy funkcjonariusza Straży Granicznej	O	O	N	N
Funkcjonariusz Państwowej Straży Pożarnej	Stosunek służbowy funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej	O	O	N	N
Funkcjonariusz Służby Więziennej	Stosunek służbowy funkcjonariusza Straży Granicznej	O	O	N	N
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub pobierająca zasiłek macierzyński	Przebywanie na urlopie wychowawczym lub pobieranie zasiłek macierzyński	O	O	N	N
Osoba pobierająca świadczenie socjalne lub zasiłek socjalny	Pobieranie świadczenia socjalnego lub zasiłku socjalnego	O	O	N	N
Osoba pobierająca zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy	Pobieranie zasiłku stałego lub gwarantowanego zasiłku okresowego z pomocy społecznej	Zasady podlegania ubezp. Emerytalnemu regulują odrębne przepisy	Zasady podlegania ubezp. rentowemu regulują odrębne przepisy	N	N
Małżonek pracownika skierowanego do pracy w przedstawicielstwie dyplomatycznym	Bycie małżonkiem pracownika skierowanego do pracy w przedstawicielstwie dyplomatycznym	D	D	N	N
Osoba sprawująca opiekę nad członkiem rodziny	Sprawowanie opieki nad członkiem rodziny	D	D	N	N
Obywatel polski zatrudniony za granicą u podmiotów zagranicznych	Zatrudnienie za granicą u podmiotów zagranicznych	D	D	N	N
Student lub uczestnik dziennych studiów doktoranckich	Odbywanie studiów	D	D	N	N
Alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści	Bycie Alumnem seminarium duchownego, nowicjuszem, postulantem lub juniorystą	D	D	N	N
Osoby kontynuujące ubezpieczenie	Kontynuowanie ubezpieczenia	D	D	N	N

2. zasady rozstrzygania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w razie zbiegu ubezpieczeń z dwóch lub więcej tytułów

1. pracownicy, członkowie rsp i skr, duchowni, osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej oraz osoby w stosunku służby a także osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu lub zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego spełniające równocześnie warunki do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, członkostwa w rsp lub skr lub służby. Mogą one natomiast dobrowolnie, na swój wniosek, zostać objęte ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z innych tytułów;

2. osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z kilku tytułów, innych niż wymienione wyżej, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu który powstał najwcześniej. Osoby te mogą jednak dobrowolnie, na swój wniosek, zostać objęte ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi także z pozostałych tytułów - wszystkich lub wybranych. Mogą one także zmienić tytuł obowiązkowych ubezpieczeń;

3. prawo do dobrowolnego przystąpienia do ubezpieczeń z innych tytułów uzależnione zostało od kwoty podstawy wymiaru składek opłacanych z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń. Kwota ta, ustalona w przeliczeniu na okres jednego miesiąca, nie może być niższa od kwoty najniższego wynagrodzenia;

4. osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności;

5. pracownicy, członkowie rsp i skr oraz osoby w stosunku służby, mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym;

6. osoby podlegające obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, inne niż wymienione w pkt. 4, mające ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym;

7. osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie wykonywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tylko wtedy, gdy nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.

UMOWA ZLECENIA, UMOWA AGENCYJNA - EMERYCI I RENCIŚCI

1. jeżeli umowa zlecenia jest jedynym zatrudnieniem to emeryt i rencista podlega:

• obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym,

• obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu, jeżeli praca wykonywana jest w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę,

• dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu,

• obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu.

2. jeżeli oprócz umowy zlecenia emeryt i rencista jest równocześnie pracownikiem innego zakładu pracy niż zleceniodawca, to podlega:

• obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu stosunku pracy,

• dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym z tytułu umowy zlecenia,

• obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu z tytułu umowy zlecenia, w przypadku przystąpienia dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jeżeli praca wykonywana jest w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę,

• obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu umowy zlecenia.

3. jeżeli emeryt i rencista jest równocześnie pracownikiem zakładu pracy, z którym zawarł umowę zlecenia lub jeżeli w oparciu o umowę zlecenia wykonuje pracę na rzecz zakładu pracy, którego jest pracownikiem, to podlega:

• obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu stosunku pracy,

• obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu umowy zlecenia, którą w zakresie ubezpieczeń traktuje się tak jak stosunek pracy, a więc ustalając podstawę wymiaru składek przychód z tytułu wykonywania umowy zlecenia dolicza się do przychodu ze stosunku pracy.

UMOWA ZLECENIA, UMOWA AGENCYJNA LUB UMOWA O ŚWIADCZENIE USŁUG - UCZNIOWIE SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH I STUDENCI DO UKOŃCZENIA 26 LAT

Uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat nie podlegają ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania pracy na podstawie wykonywania umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

FORMULARZE ZGŁOSZENIOWE

ZUS ZUA	Zgłoszenie do ubezpieczeń / zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej
ZUS ZZA	Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego / zgłoszenie zmiany danych
ZUS ZIUA	Zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej
ZUS ZCNA	Zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres zamieszkania nie jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia zdrowotnego
ZUS ZCZA	Zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres zamieszkania jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia zdrowotnego
ZUS ZWUA	Wyrejestrowanie z ubezpieczeń / kontynuowanie ubezpieczeń
ZUS ZPA	Zgłoszenie / zmiana danych płatnika składek - osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej
ZUS ZFA	Zgłoszenie / zmiana danych płatnika składek - osoby fizycznej
ZUS ZIPA	Zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek
ZUS ZWPA	Wyrejestrowanie płatnika składek
ZUS ZBA	Informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek
ZUS ZAA	Adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika składek

FORMULARZE ROZLICZENIOWE

ZUS RCA	Imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych świadczeniach
ZUS RZA	Raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne
ZUS RSA	Raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek
ZUS DRA	Deklaracja rozliczeniowa
ZUS RMUA	Raport miesięczny dla osoby ubezpieczonej

ZASADY SKŁADANIA DOKUMENTÓW ZGŁOSZENIOWYCH I WYREJESTROWANIA

ZGŁOSZENIE PŁATNIKA

Zgłoszenie płatnika składek następuje w tym oddziale ZUSU do którego należy płatnik ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Płatnikiem składek w systemie ubezpieczeń jest każdy podmiot zobowiązany w myśl obowiązujących przepisów do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z jakiegokolwiek tytułu.

Płatnikiem składek jest więc:

• pracodawca - w stosunku do pracowników oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi,

• jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne - w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudniania,

• podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do osób, które ją wykonują, na podstawie skierowania do pracy,

• ubezpieczony wyłącznie zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne,

• Kancelaria Sejmu i Senatu - w stosunku do posłów i senatorów,

• duchowny diecezjalny albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru w stosunku do członków swoich zakonów,

• jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej w stosunku do:

• żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej lub osób odbywających zastępcze formy służby wojskowej,

• żołnierzy zawodowych,

• jednostka organizacyjna podległa Komendzie Głównej Policji - w stosunku do funkcjonariuszy Policji,

• jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych - w stosunku do funkcjonariuszy oraz żołnierzy,

• jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości - w stosunku do funkcjonariuszy służby więziennej,

• ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób pobierających zasiłki stałe lub gwarantowane zasiłki okresowe z pomocy społecznej,

• Agencja Wywiadu i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego - w stosunku do swoich funkcjonariuszy,

• powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,

• Zakład - w stosunku do osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński,

• podmiot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do osób pobierających te stypendia.

Płatnicy składek są zobowiązani - zgłoszenie płatnika składek w terminie 7 dni od:

• daty zatrudnienia pierwszego pracownika lub powstania stosunku prawnego uzasadniającego objęcie ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi pierwszej osoby,

• daty powstania obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowego dla ubezpieczonych wyłącznie zobowiązanych do płacenia składek na własne ubezpieczenia albo składek na ubezpieczenie osób z nimi współpracujących.

Analogiczne zasady stosuje się do zgłoszeń płatników, którzy są zobowiązani do rozliczania i opłacania składek za osoby podlegające wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, z wyłączeniem osób prowadzących pozarolniczą działalność, wyłącznie zobowiązane do opłacania składek na własne ubezpieczenia, dokonują zgłoszenia płatnika składek łącznie ze zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych.

ZGŁOSZENIE UBEZPIECZONEGO

• Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Zgłoszenia należy dokonać w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń.

• Osoby, które obejmowane są ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie ubezpieczeniami w terminie przez nie wybranym, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.

• Osoby, które zamierzają kontynuować ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zgłaszają wniosek o objęcie tymi ubezpieczeniami w terminie 30 dni od ustania obowiązku ubezpieczeń społecznych.

Obowiązek imiennego zgłoszenia do ubezpieczeń / zgłoszenia zmiany danych osoby ubezpieczonej dokonywany jest na formularzu ZUS ZUA, należy do płatnika składek i dotyczy następujących osób:

• pracowników, tj. osób pozostających w stosunku pracy w rozumieniu Kodeksu pracy, z wyłączeniem prokuratorów,

• członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

• osób wykonujących pracę nakładczą,

• osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, rodzącej obowiązek ubezpieczeń,

• osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,

• posłów i senatorów,

• osób pobierających stypendium sportowe,

• osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium dla absolwentów,

• osób wykonujących odpłatnie pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

• osób pobierających stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej,

• duchownych będących członkami zakonów i klasztorów,

• żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej,

• osób odbywających zastępcze formy służby wojskowej,

• żołnierzy zawodowych,

• funkcjonariuszy Policji,

• funkcjonariuszy Agencji Wywiadu i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

• funkcjonariuszy Straży Granicznej,

• funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej,

• funkcjonariuszy Służby Więziennej,

• osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia,

Obowiązek imiennego zgłoszenia do ubezpieczeń / zgłoszenia zmiany danych osoby ubezpieczonej, dotyczy i należy do następujących osób:

• prowadzących pozarolniczą działalność tj.: prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, twórców, artystów, osób wykonujących wolny zawód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;

• duchownych nie będących członkami zakonów lub klasztorów,

• osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński,

• osób obejmowanych dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi.

Zgłoszenia dokonuje się na formularzach ZUS ZUA - Zgłoszenia do ubezpieczeń oraz ZUS ZFA - Zgłoszenie płatnika składek - osoby fizycznej.

NIE PODLEGAJĄ UBEZPIECZENIOM

Ubezpieczeniom społecznym nie podlegają obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba, że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

ZGŁOSZENIE ZMIANY DANYCH I KOREKTA DANYCH

Zmianę danych - płatnik składek zgłasza wtedy, gdy pewne dane uległy zmianie w stosunku do danych wykazanych we wcześniej złożonych dokumentach ubezpieczeniowych. Zmiana ta powoduje zmianę danych na bieżąco.

Przykład:

Zmianę adresu zamieszkania ubezpieczonego należy zgłosić przed złożeniem dokumentu zgłoszeniowego ZUS ZUA lub ZUS ZZA w trybie zmiany danych, tj. poprzez wpisanie cyfry „1” w bloku „Dane organizacyjne” w polu 03 (formularz ZUS ZUA) lub w polu 02 (formularz ZUS ZZA). Do czasu złożenia dokumentu zgłoszeniowego w trybie zmiany danych na koncie ubezpieczonego będzie zapisany adres poprzedni, a od dnia jego złożenia - aktualny adres.

Korektę danych - płatnik składek przekazuje wtedy, gdy poprawia, usuwa błąd danych, który popełniony został we wcześniej złożonych dokumentach ubezpieczeniowych. Korekta danych zmieni dane wstecz, tj. od daty wynikającej z poprzednio złożonego dokumentu ubezpieczeniowego.

Przykład:

W przypadku gdy w adresie zamieszkania ubezpieczonego podanym w zgłoszeniu do ubezpieczeń jest pomyłka, płatnik składek zobowiązany jest dokonać korekty danych adresowych ubezpieczonego. Korekty adresu ubezpieczonego należy dokonać poprzez złożenie dokumentu zgłoszeniowego ZUS ZUA lub ZUS ZZA w trybie korekty, tj. poprzez wpisanie cyfry „2” w bloku I „Dane organizacyjne” w polu 03 (formularz ZUS ZUA) lub w polu 02 (formularz ZUS ZZA). Wypełnienie zgłoszenia w trybie korekty danych spowoduje zapisanie na koncie ubezpieczonego prawidłowego adresu, tj. od daty wynikającej z poprzednio złożonego dokumentu zgłoszeniowego ZUS ZUA lub ZUS ZZA.

Płatnik składek zobowiązany jest zawiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych o wszelkich zmianach, jakie nastąpiły w stosunku do danych osób ubezpieczonych zawartych w zgłoszeniu, w terminie 7 dni od zaistnienia tych zmian.

Płatnik składek zobowiązany jest zawiadomić Zakład Ubezpieczeń Społecznych o wszelkich zmianach w stosunku do danych zawartych w swoim zgłoszeniu, w terminie 14 dni od zaistnienia tych zmian.

ZGŁOSZENIE WYREJESTROWANIA PŁATNIKA SKADEK I UBEZPIECZONEGO

Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek jest zobowiązany złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

Płatnik składek, który zakończył prowadzoną przez siebie działalność zobowiązany jest złożyć zgłoszenie wyrejestrowania w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu.

TERMINY SKŁADANIA DOKUMENTÓW ROZLICZENIOWYCH

Płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, nie później niż:

• do 5 dnia następnego miesiąca - dla jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych w rozumieniu art. 18 ust. 1, art. 19 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych;

• do 10 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie,

• do 15 dnia następnego miesiąca - dla pozostałych płatników.

Osoby fizyczne prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacający składki wyłącznie za siebie, lub osoby z nim współpracujące są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej i imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego. Osoby te, opłacające składki od 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej i imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc także wówczas, także gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą tego wynagrodzenia.

INFORMACJA DLA UBEZPIECZONEGO

Co miesiąc płatnik składek jest zobowiązany przekazywać ubezpieczonemu, na piśmie informacje zawarte w imiennych raportach w celu ich weryfikacji. Informacje te płatnik przekazuje na formularzu ZUS RMUA - Raport miesięczny dla osoby ubezpieczonej.

Raport miesięczny płatnik składek zobowiązany jest przekazać ubezpieczonemu również za miesiąc, w którym był zwolniony z obowiązku przekazania raportu miesięcznego do ZUS.

Jeżeli ubezpieczony stwierdzi, iż dane zawarte w raporcie ZUS RMUA nie są zgodne ze stanem faktycznym, zgłasza na piśmie lub do protokołu do płatnika składek wniosek o sprostowanie informacji, w terminie 3 miesięcy od jej otrzymania. O tym fakcie informuje ZUS. W razie nie uwzględnienia przez płatnika składek reklamacji w terminie 1 miesiąca od daty jej wpływu, na wniosek ubezpieczonego, ZUS po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego wydaje decyzję.

Jeżeli ubezpieczony nie zakwestionuje informacji zawartych w imiennym raporcie miesięcznym w terminie 3 miesięcy od otrzymania informacji, to informacje te uznaje się za zgodne ze stanem faktycznym, chyba że informacje dotyczące tego okresu objętego raportem zakwestionuje ZUS, wydając decyzję.

PRZYKŁAD

Pracodawca nie wręcza swoim pracownikom formularzy ZUS RMUA. Zamiast tego wszystkie niezbędne dane z tego formularza przekazuje pracownikom na pasku stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, w związku z czym ma prawo tak postępować i nie narusza tym samym obowiązującego prawa.

ZUS W INTERNECIE

W poniższej tabeli przedstawiono podstawowe konta poczty elektronicznej i adresy serwisów internetowych przeznaczonych dla płatników składek.

Konta poczty elektronicznej
Teletransmisja dokumentów do ZUS poprzez pocztę elektroniczną (e-mail)	[e-mail] [e-mail] [e-mail]
Konto, na które mogą kierować pytania użytkownicy programów „Płatnik”, „Płatnik - Przekaz elektroniczny”	[e-mail] telefon: [phone] (opłata za połączenie w godz. 8.00-16.00, za każde rozpoczęte 3 minuty, wynosi 0,29 zł + 0,06 zł VAT).
Konto, na które mogą kierować pytania klienci Centrum Certyfikacji	[e-mail]
Internetowe serwisy informacyjne
Ubezpieczenia społeczne	http://www.zus.pl
Elektroniczna wymiana danych z ZUS - serwis dla płatników składek	http://www.zus.gov.pl
Teletransmisja dokumentów do ZUS poprzez strony internetowe (WWW)	http://www.dokumenty.zus.pl http://www.dokumenty.gdansk.zus.pl http://www.dokumenty.wroclaw.zus.pl
Centrum Certyfikacji	http://www.cc.unet.pl
Pełnomocnik Rządu RP ds. Reformy Systemu Zabezpieczenia Społecznego	http://reformaemerytalna.mpips.gov.pl

Serwis www.zus.pl zawiera aktualne informacje ujęte w następujących grupach tematycznych:

• dane tele-adresowe jednostek terenowych ZUS;

• wykaz obowiązujących aktów prawnych;

• opis systemu ubezpieczeń społecznych, który obejmuje:

• ubezpieczenia emerytalne,

• ubezpieczenia rentowe,

• ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa, zwane dalej ubezpieczeniem chorobowym,

• ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane dalej ubezpieczeniem wypadkowym;

• opis rodzajów świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz zasad ich nabywania;

• poradnik dla płatników składek;

• podstawowe dane statystyczne ilustrujące ubezpieczenia społeczne;

• informacje o współpracujących z ZUS instytucjach międzynarodowych;

• komunikaty ZUS, a także bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych Centrali;

• komunikaty i materiały przekazywane dziennikarzom na konferencjach prasowych w ZUS;

• programy telewizyjne w formie elektronicznej z cyklu „ZUS radzi”;

• aktualne wysokości świadczeń, wskaźników, składek;

• odpowiedzi na pytania płatników dotyczące ubezpieczeń społecznych.

Serwis www.zus.gov.pl zawiera informacje ujęte w następujących grupach tematycznych:

• warunki i sposoby przesyłania dokumentów w formie elektronicznej do ZUS;

• sposoby instalacji o opis podstawowej funkcjonalności bezpłatnych programów dla płatników składek: „Płatnik”, „Płatnik - Przekaz elektroniczny”;

• najnowsze wersje ww. programów udostępnianych przez całą dobę;

• komunikaty dla płatników składek;

• odpowiedzi na pytania użytkowników programów „Płatnik”, „Płatnik - Przekaz elektroniczny”.

ELEKTRONICZNY PRZEKAZ DOKUMENTÓW DO ZUS

Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 11 stycznia 2001 r. nałożyła na płatników składek rozliczających składki za co najmniej 21 ubezpieczonych obowiązek przekazywania dokumentów ubezpieczeniowych oraz korekt tych dokumentów poprzez teletransmisję danych w formie dokumentu elektronicznego z aktualnego programu informatycznego, udostępnionego przez zakład Ubezpieczeń Społecznych.

• Do elektronicznego przekazu dokumentów ZUS udostępnia bezpłatnie dwa programy:

• „Płatnik”,

• „Płatnik - Przekaz elektroniczny”.

Służą one do poufnej i wiarygodnej wymiany dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych.

W elektronicznej wymianie dokumentów uczestniczą:

• płatnik składek, posługujący się aplikacją „Płatnik”, „Płatnik - Przekaz elektroniczny”;

• ZUS - poprzez swoje terenowe jednostki organizacyjne;

• Centrum Certyfikacji, czyli organ zarządzający certyfikatami kluczy publicznych uczestników elektronicznej wymiany dokumentów.

Program „Płatnik” pozwala poprawnie naliczyć wysokość składek i wypełnić dokumenty dla ZUS, a skorzystanie z sieci Internet i programu „Płatnik - Przekaz elektroniczny” umożliwia przesłanie tych dokumentów do ZUS.

Programy „Płatnik” i „Płatnik -Przekaz elektroniczny” można uzyskać na dysku optycznym CD-ROM w 340 jednostkach terenowych ZUS: oddziałach, inspektoratach i biurach terenowych lub pobrać z Internetu poprzez standardową przeglądarkę WWW z serwisu www.zus.gov.pl.

Płatnik przystępujący do systemu elektronicznej wymiany dokumentów, musi:

• posiadać komputer zgodny z wymaganiami określonymi w dokumentacji, z systemem Windows 95 OSR2, Windows 98 lub Windows NT Workstation. Wyposażony w modem 28,8 kbps lub szybszy;

• posiadać internetową skrzynkę pocztową;

• posiadać komputerową aplikację „Płatnik”;

• posiadać komputerową aplikację „Płatnik - Przekaz elektroniczny”;

• zarejestrować się w Punkcie Rejestracji (PR),

• uzyskać certyfikat swojego klucza publicznego z Centrum Certyfikacji.

Rejestracja - krok po kroku

1. Przy pomocy Programu „Płatnik - Przekaz elektroniczny” tworzymy elektroniczny formularz - wniosek o rejestrację (W01), kopiujemy go na dyskietkę i wraz z dokumentami potwierdzającymi tożsamość płatnika udajemy się do Punktu Rejestracyjnego w ZUS. Punkty Rejestracji są zlokalizowane w terenowych jednostkach organizacyjnych ZUS.

2. Pracownik Punktu Rejestracji weryfikuje dane zawarte we wniosku z dokumentami potwierdzającymi tożsamość płatnika i wystawia potwierdzenie przyjęcia wniosku o rejestrację (W19) w formie komunikatu elektronicznego zapisanego na dyskietce płatnika. Następnie rejestruje potwierdzenie na swoim komputerze.

3. Za pomocą programu „Płatnik - Przekaz elektroniczny” występujemy do centrum Certyfikacji z wnioskiem o wydanie certyfikatu (W02). Wniosek zawierający dane o płatniku oraz potwierdzenie przyjęcia wniosku o rejestrację przesyłamy pocztą elektroniczną do centrum certyfikacji na adres [e-mail].

4. Rejestrujemy w programie „Płatnik - Przekaz elektroniczny” przysłaną z Centrum Certyfikacji decyzję wydającą certyfikat (W11).

5. Teraz można tworzyć elektroniczne dokumenty ubezpieczeniowe, szyfrować je i przekazywać do ZUS.

WPŁATA NALEŻNOŚCI DO ZUS

Jedynym dokumentem przeznaczonym do dokonywania wpłat należności z tytułu składek pobieranych przez zakład Ubezpieczeń Społecznych jest Polecenie przelewu/Wpłaty gotówkowej.

Od 1 stycznia 1999 r. płatnik składek jest zobowiązany do dokonywania wpłat należności z tytułu składek wynikających z właściwej części deklaracji rozliczeniowej/korygującej za dany miesiąc trzema odrębnymi przelewami, na odpowiednio wydzielone w Narodowym Banku Polskim rachunki ZUS, tj.:

• należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne - na rachunek 1010102326-139-51;

• należności z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne - na rachunek 1010102326-139-52;

• należności z tytułu składek na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) - na rachunek 1010102326-139-53.

KONTROLA WYKONYWANIA ZADAŃ Z ZAKRESU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Kontrolę wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek przeprowadzają inspektorzy kontroli Zakładu.

Kontrola może obejmować w szczególności:

• zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych,

• prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do pobierania których zobowiązany jest Zakład,

• ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu,

• prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe,

• wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych.

W trakcie przeprowadzania kontroli inspektor ma prawo:

• badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli,

• zabezpieczać zebrane dowody,

• żądać udzielania informacji przez płatnika składek i ubezpieczonego,

• legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli,

• przesłuchiwać świadków,

• przesłuchiwać płatnika składek i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały nie wyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego.

Płatnicy składek są zobowiązani:

• udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów,

• sporządzać i wydawać kopie dokumentów związanych z zakresem kontroli i określonych przez inspektora kontroli Zakładu,

• zapewnić niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności kontrolnych, w tym udostępnić środki łączności, z wyjątkiem środków transportowych, oraz inne niezbędne środki techniczne do wykonywania czynności kontrolnych, którymi dysponuje płatnik,

• udzielić wyjaśnień kontrolującemu,

• przedstawić tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji finansowo-księgowej i osobowej przedłożonej przez płatnika składek.

Czynności te płatnik jest obowiązany dokonać nieodpłatnie.

Inspektor kontroli Zakładu podejmuje czynności kontrolne u płatnika składek po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia do kontroli, z równoczesnym zawiadomieniem o wszczęciu postępowania kontrolnego.

Inspektor kontroli Zakładu ma obowiązek zapoznania płatnika składek z jego prawami i obowiązkami wynikającymi z ustawy. Płatnik składek potwierdza podpisem na zawiadomieniu o wszczęciu postępowania kontrolnego, że zapoznał się z tymi prawami i obowiązkami.

W przypadku nieobecności płatnika składek czynności kontrolne mogą być wszczęte po okazaniu dokumentów, osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw płatnika składek.

Obecny w czasie kontroli płatnik składek, a także osoba przez niego wskazana, mają prawo uczestniczyć w czynnościach kontrolnych.

Czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie płatnika składek oraz w miejscach prowadzenia przez niego działalności, a także w miejscu prowadzenia działalności przez osoby trzecie w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów. Czynności kontrolne mogą być wykonywane poza siedzibą w razie nie zapewnienia przez płatnika składek warunków a także przypadkach, gdy charakter czynności tego wymaga. W takiej sytuacji płatnik składek jest obowiązany, na żądanie inspektora kontroli Zakładu, wydać określone przez niego dokumenty na czas niezbędny do przeprowadzenia czynności kontrolnych, nie dłuższy jednak niż 3 tygodnie. Czynności w tym zakresie są prowadzone w terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu.

Inspektor kontroli Zakładu jest uprawniony do wstępu i poruszania się po terenie siedziby płatnika oraz miejscach prowadzenia przez niego działalności bez potrzeby uzyskiwania przez niego przepustki oraz nie podlega rewizji osobistej przewidzianej w wewnętrznym regulaminie określonym przez płatnika składek.

Ustalenia kontroli opisuje się w protokole kontroli, który powinien zawierać:

1. oznaczenie terytorialnej jednostki organizacyjnej Zakładu,

2. oznaczenie kontrolowanego płatnika składek,

3. oznaczenie inspektorów kontroli Zakładu wykonujących kontrolę,

4. określenie zakresu kontroli,

5. datę rozpoczęcia i zakończenia kontroli,

6. opis dokonanych ustaleń z podaniem podstaw prawnych,

7. przedstawienie dowodów,

8. pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń,

9. pieczęć i podpis inspektora kontroli Zakładu.

Protokół sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, z których jeden doręcza się kontrolowanemu płatnikowi składek.

Płatnik ma prawo w terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu złożyć pisemne zastrzeżenia do jego ustaleń.

Inspektor kontroli Zakładu jest obowiązany zachować w tajemnicy informacje, które uzyskał w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa również o ustaniu zatrudnienia na stanowisku inspektora kontroli Zakładu.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA PRZECIWKO PRZEPISOM USTAWY

Kto, jako płatnik składek albo osoba obowiązana do działania w imieniu płatnika:

1. nie dopełnia obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w przewidzianym przepisami terminie,

2. nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,

3. udaremnia lub utrudnia przeprowadzenia kontroli,

4. nie dopełnia obowiązku wypłacania świadczeń z ubezpieczeń społecznych albo wypłaca je nienależnie,

5. nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

6. nie dopełnia obowiązku przesyłania dokumentacji rozliczeniowej oraz imiennych raportów miesięcznych w przewidzianym terminie podlega karze grzywny do 5.000 złotych.

---